Кесте. Қазақстан өңірлеріндегі өмір сапасы көрсеткіштерінің жүйесі

	Физикалық қажеттіліктер көрсеткіштерінің жүйесі
	Жаңадан пайда болулардан100 000 адамға өлім-жітім
	Қан айналымы жүйесі ауруларынан 100 000 адамға өлім-жітім
	Өкпе ауруларынан 100 000 адамға өлім-жітім
	Туу кезіндегі күтілетін өмірдің ұзақтығы, жас
	Балалар өлім-жітім (10 000 тірі туғандарға)
	Аналар өлім-жітімі (100 мың тірі туғандарға)
	Белсенді құрт ауруымен ауру (100 000 халыққа)
	Ауруханалар төсегінің саны, халықтың 10 000 адамына шаққанда, бірлік
	Туудың жалпы коэффициенті 1000 адамға
	Халықтың еңбекке жарамды жасында өлімінің коэффициенті 100 000 тиісті жаста адамға
	Азық-түлік қоржынының құны
	Халықтың ұзақ қолданылатын компьютерлермен қамсыздандырылуы, 100 отбасына шаққанда
	Халықтың ұзақ қолданылатын уялы телефондармен қамсыздандырылуы, 100 отбасына шаққанда
	Халықтың ұзақ қолданылатын уялы Тоңазытқыштармен қамсыздандырылуы, 100 отбасына шаққанда
	Халықтың ұзақ қолданылатын Кір жуатын машиналармен қамсыздандырылуы, 100 отбасына шаққанда
	Күнкөрістің ең төменгі шамасы
	Кедейліктің тереңдегі
	Кедейліктің өткірлігі
	Өңірлер бойынша күнкөрістің ең төменгі деңгейінің шамасынан төмен табыстары бар халықтың үлесі
	Өңірлер бойынша азық-түлік қоржынының құнынан төмен табыстары бар халықтың үлесі
	Киімге, матаға, аяқкиімге шығындар үлесі (тұтынушылық шығынға %)
	Үйге арналған тауарларғы шығындар үлесі (жиһаз, үй тұрмысына арналған заттар, тұрмыстық техника) (тұтынушылық шығынға %)
	Халыққаақылы қызметтерді сатып алуға шығындар үлесі (%).
	Тұрғын үйлерді пайдалануға беру (жалпы аудан мың ш. метр);
	Халықтың 1000 адамын тұрғын үйді пайдалануға беру (жалпы аудан ш. м)
	Халықтың тұрғын үймен орташа қамтамасыз етілуі – барлығы (бір тұрғынға жалпы аудан ш. м)
	Халықтың жан басына ЖІӨ (теңге)
	Нақты жалақы индексі ( %алдыңғы жылға)
	ЖІӨ-дегі көлік қызметтерінің үлесі (%)
	Жолаушылар айналымының өсуі (% алдыңғы жылға)
	Стационарлық көздерден ластағыш заттардың атмосфераға шығарындылары (халықтың жан басына тонна)
	Халықтыңжан басына тұрмыстық қалдықтар жалпы көлемі (тонна)
	Әлеуметтік қажеттіліктер көрсеткіштерінің жүйесі
	Жұмыссыздық деңгейі
	10 000 халық сатылған жолдамалар саны, бірлік
	Орташа зейнетақы және ең төменгі күнкөріс деңгейінің арақатынасы
	Орташа зейнетақы және орташа жалақы арақатынасы
	Жәрдемақы және ең төменгі күнкөріс деңгейінің арақатынасы
	Некелесудің жалпы коэффициенті 1000 адамға
	Ажырасудың жалпы коэффициенті 1000 адамға
	Жол-көліктің жарақаттар, 100000 адамдарға шаққанда
	Рухани қажеттіліктер көрсеткіштерінің жүйесі
	100 000 адамға театрлар саны
	100 000 адамға музейлер саны

Кезең.

Өмір сапасы зерттеушілер интегралдық көрсеткішті қалыптастыру бойынша әртүрлі ұсыныстарды талқылайды. Әртүрлі үлгілік тәсілдер сияқты құрамы және саны бойныша ерекшеленетін көрсеткіштер де пайдаланылады.

Мысалы, қарапайым үлгі барлық құрамдаушы құрамдауыштар бойынша баллдарды жиынтықтауға ұшырады. Барынша күрделі үлгілер адам үшін өмір сапасының әртүрлі сипаттамаларының маңыздылығын ескеретін өлшенген жинақтауды болжайды.

Әрбір нақты адам үшін әртүрлі көрсеткіштердің маңыздылығы айтарлықтай сараланған, сондықтан оларды талдау кезінде субъективтілік элементінен айналып өтуге болмайды. Осы уақыт сәтінде «орталанған» адам олардың маңыздылығын анықтау маңызды.

Ұсынылатын көрсеткіштер тобын бейімдеу мақсатында «Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы» ЖМ, деректерді интегралдық бағалау әдістемесі негізінде 2009-2011жж. Қазақстан өңірлеріндегі өмір сапасын тәжірибелік бағалауды жүргізді және тиісті рейтингті жасақтады.

Өңірлердің өмір сапасының интегралдық көрсеткіштерін жинақтау үшін біз статистикалық талдаудың параметрлік емес әдістерін пайдалануды ұсынамыз. Параметрлік емес әдістерді қолданудың негізгі жетістігі бастапқы ақпаратты «қысу» жолымен бастапқы деректер қалыптамаларын көлемділігін азайтуды білдіреді. Бұл ретте көпшамалы статистикалық салыстырулардың параметрлік емес әдістері статистикалық деректердің бұрмалануына сезімтал, шағын іріктемелерге қолданылады және жеке көрсеткіштер өлшем бірліктерін салыстыруды қамтамасыз етуді талап етпейді.

Көрсетілген кемшіліктер салыстырмалы бағаларды пайдаланатын көпшамалы параметрлік емес әдістер көмегімен жойылуы мүмкін. Олардың екеуін: салыстырмалы айырмашылықтар әдісін және «Паттерн» әдісін қарастырамыз.

Салыстырмалы айырмашылықтар әдісі формула бойынша нормалау көмегімен жеке көрсеткіштер бойынша бағалар алуды болжайды [1]. Яғни, i-өңір бойынша j- жеке көрсеткіш мәнінің ең төменгі мәннен асуы барлық өңірлердің жиынтығы бойынша j- жеке көрсеткіштің түрлену қарқынымен салыстырылады [1]:

Интегралдық коэффициент мәні жеке коэффициенттерден орташа арифметикалық қарапайым көмегімен алынуы мүмкін – формуланы қараңыз [2].

коэффициентінің мәндері аймағыга [0;1]тиеслі болады. = 1 тек қана егер i-өңір барлық жеке көрсеткіштер бойынша барынша жақсы мәндерге ие болған жағдайда қол жеткізілуі мүмкін.

«Паттерн» әдісін нақты мәндерді барынша жақсы мәндермен салыстыру көмегіменжеке көрсеткіштер бойынша бағаларды алуға мүмкіндік береді. Интегралдық коэффициент шамасымына формулалар бойынша анықталады [2]:

Салыстырмалы айырмашылықтар әдісін және «Паттерн» әдісін пайдалану жеке көрсеткіштердің бастапқы мәндердің оң нәтижелеріне шектеу қоюды болжайды.

Өңірлердегі өмір сапасы деңгейлерін анықтау мақсаттары үшін біздің пікіріміз бойынша, «Паттерн» әдісін пайдалану дұрыс болып табылады, өйткені салыстырмалы айырмашылықтар әдісі оның ақпараттылығын төмендету қасиетіне ие, атап айтқанда коэффициентінің мәні мәні барынша нашар болатын өңір үшін нөлге тең болады.

«Паттерн» әдісінің көмегімен сондай-ақ, физикалық, рухани және әлеуметтік қажеттіліктер көрсеткіштерінің топтары бойныша есептер жүргізілді. Осылайша, алынған бағалардан орташа арифметикалық қарапайым ретінде алынған Қазақстанның 15 өңірлерінде интегралдық өмір сапасын бағалауды анықтау үшін қажетті үш құрамдауыштың бағалары алынды. Есептеу нәтижелері төмендегі кестеде келтірілген.