Бақылау сұрақтары. 1.Туркәсіпорынды басқарудың әдіснамалық негіздері қандай?

1.Туркәсіпорынды басқарудың әдіснамалық негіздері қандай?

2.Модельдердің басқарушылық типтерінің қандай түрлерін білесіз?

3.Басқарушылық модельдер не үшін құралады?

4.Маркетингті не үшін басқару технологиясы ретінде қарастырады?

5.Туркәсіпорындағы басшы мен қызметкер алдында қандай тапсырмалар қойылған?

6.Туркәсіпорын құрылысының кәсіпкерлік қызметіндегі мағынасы қандай?

7.Турөнімді нарыққа шығарудың қандай әдістерін білесіз?

8.Туризмде қолданатын қандай арнайы зерттеу әдістерін білесіз?

Орытынды

Нарықтық қызметте белгілі құбылыстар мен мақсаттарды анықтағанда мамандар есеп берулер, баяндаманың анықтамасы, аналитикалық жазбалар дайындайды. Мысалы, аналитикалық баяндамалық жазбалар әдісінің көмегімен сарапшы аналитикалық жұмысты жағдай бағасымен және туркәсіпорынды дамыту жолдарын жеке өзі орындайды.

Туркәсіпорынорындағы бірінші кезектегі тапсырманы анықтап, мамандар басқа ұсыныстарды қарастырады. Пікірталасқа қатысушылар ұсынылған ойларға критикалық ескертулерді айтуына болады, әр ойдың осал орнын анықтау үшін, консесус арқылы оларды шеттету жолдарын ұсыну, баса әдістерді олдану жолын анықтау. Кері «милық шабуылдың» мәні осында.

Дәрістерге әдістемелік нұсқау

Тақырыпты оқығаннан кейін студенттуризмде қолданатын зерттеудің ерекше тәсілдері мен турөнімді өткізуді жүзеге асыру әдістерін, турөнімге деген сұранысты анықтаукезінде қолданылатын үлгілер түрлерін туралы толық мағлұмат алулары керек.

Дебиеттер

1.Басовский Л.Е. Теория экономического анализа. – М.: ИНФРА-М, 2001.

2.Дурович А.П. Маркетинг в туризме. – М.: Экономпресс, 2002.

3.Емельянов Б.В. Экскурсоведение. – М.: Советский спорт, 2004.

Осымша әдебиеттер

1.Квартальнов В.А. Туризм: Теория и практика. Избранные труды.В 5 т. Т.1: Гуманитарные проблемы развития туризма: история и современность. Т.3: Новые цели и функции туризма: экономика и управление. – М.: Финансы и статистика, 1998.

2.Биржаков М.Б. Введение в туризм: – М.: СПб.: Невский фонд, Олбис, 1999

Дәріс13. Туристік кәсіпорынның экономикалық мүмкіндіктерін анықтау

Дәрістің мақсаты: туркәсіпорынның экономикалық мүмкiндiктерін анықтау жолдарын,

туристiк нарықтың бәсекелестiк ортасындағы туркәсіпорынның қызметі, SWOT- талдау және бенчмаркинг арқылы бәсекелестiк артықшылықтарын зерттеу әдiстерiн талдап қарастыру.

Дәріс сұрақтары:

1.Туркәсіпорынның экономикалық мүмкiндiктерін анықтау

2.Туристiк нарықтың бәсекелестiк ортасындағы туркәсіпорынның қызметі

Тақырып бойынша негізгі түсініктер:ұлттық табыс, бiрлескен пайда, инфляция деңгейi және жұмыссыздық, төлем балансы, банктiк пайыздық жалакы, салық өндiрудiң деңгейі, тұтынушы, өткiзуден тыс табыстар мен шығындар.

Туркәсіпорынның экономикалық мүмкiндiктерi бизнес- жоспарлауды өңдеу және турбизнес жүргiзу арқылы анықталады. Ол үшiн туркәсіпорын және бәсекешiлердiң қорлары бағаланады, болуы мүмкiн коммерциялық әсерлердiң заттық-техникалық қамтамасыз етуiмен анықталады, жарнамалау науқанының өткiзуi бойынша ұтымды шешiмдер қабылданады. Компьютер техникасы көмегiмен тараптардың әсерлерiнiң варианттарының санын санап шығуға, олардың iшiнен өте тиiмдiсін таңдауға болады.

Турбизнесті жүргiзу үшiн туризмнің перспективалы түрлерiн, қызметшiнiң ұтымды құрамын, заттық және ақшалай қор перспективалы турөнімдердің өңделуiн, қызметтің нарықтағы жай-күйін анықтау керек.

Туркәсіпорынды тиiмдi басқару үшiн келесi мәселелерді шешедi: жиын, өңдеу және мәлiметтердiң жалпылауын автоматтандыру; жедел есептеулердiң өндiрiсi; бизнес- жоспарлауды жақсарту, құжатты ресiмдеу; қызметшiге дерек беруi. Экономикалық мәселелердiң шешiмдерi үшiн сызықты және динамикалық программалау, максимумның қағидасы әдiстерi қолданылады. Есептердiң тиiмдiлiгiнiң бағасы қор сенiмдiлiгіне, кадрлық құрамның бар болуына, бәсекешiлерге қарсы әрекетiне тәуелдi болады.

Турбизнес жүргiзу кезеңдеріне талдау жасауда басқарушылық шешiмдердi қабылдау үшiн жетекшiге қажеттi қызметтiң тиiмдiлiгiнiң сандық бағаларын алуға мүмкiндiк берген туркәсіпкерліктің ықтималдықтар қағидалары қолданылады. Бәсекешiлердiң бағасының арқасында қызметтiң бастапқы кезеңi және бұл қызметтiң процесiндегi қарсы әрекеттерi айқындаалады.

Сандық мiнездемелердiң зерттеулерi үшiн туристтердің жаппай қызмет көрсетулер қағидасы пайдаланылады.

Туристтерге жаппай қызмет көрсету ұйымы үш жүйеден тұрды: жоғалтулармен қызмет көрсету; күтумен қызмет көрсету; аралас түр.

Жоғалтулармен қызмет көрсету жүйесінiң тиiмдiлiк белгiлеріне жатады: (сұранысты жоғалту ықтималдығы) қызмет көрсетудегi iстен шығу ықтималдығы, бос емес аппараттардың орташа саны, уақыттың нақтылы аралығына жоғалтылған сұраныстардың орташа саны.

Күтумен қызмет көрсету жүйесінiң тиiмдiлiк белгiлері: каналдардың бос еместiгi және сұраныстардың осы саны бар кезегiнiң ықтималдығы, кезектiң орташа ұзындығы, қызмет көрсетудi тосу уақыты, қызмет етушi аппараттардың орташа саны болып табылады.

Аралас түрдiң қызмет көрсетуiнің тиiмдiлiк белгiлерi бiрiншi және екiншi түрлер жүйелерiне дәл келедi.

Аралас түрдің кең таралған жүйелерi ұзын кезекті шектеу және кезекте тұрудың ұзақтығын шектеуi болып табылады. Бұл жүйенiң мағынасы барлық каналдардың бос болмауын қамтамасыз ететіндей өтініштерді кезекпен қабылдаудан тұрады. Мұндай жүйелердiң тиiмдiлiктерi өтініштің жүйеде қызмет көрсетусіз қалу мүмкіндігімен шеттетіледі.(кезекте басқа өтініштердің болу мүмкіндігі болған)

Жаппай қызмет көрсетудiң жүйелерiнiң түрлерi (бiрдей құрылымдардан тұру) бiркелкi және (мәлiмдеме қашан бiр фазада қызмет көрсетедi) бiртектi емес, бiр фаза және көп фаза, бiр арналы және көп каналды бола алады. Мысалы, жоғалтулары бар жаппай қызмет көрсетудiң көп каналды жүйесi оның кiруiне нақтылы (iс-әрекеттен кейiнгi амалдың жоқтығы бар тұрақты қарапайым ағын) тығыздығы бар тапсырыс ағынын түсетiн бiлдiредi. Істен шығу ықтималдығы (түсірілген сұраныстың бар каналдардың бос болмауына тап болуы)осы кәсiпорында қабылданған тиiстi форма бойынша анықталады.

Нақтылы уақыт үшiн қызмет көрсетуiге күндiк сұраныстың орташа санының берілген қызметтің орта санымен бір уақыттағы қатынасы. Жаппай қызмет көрсетудiң жүйелері үшін негiзгi белгiлеріне күтуi бар барлық каналдар шұғылданатын және кезекте сұраныстардың нақтылы санында болатын ықтималдық жатады.

Жаппай қызмет көрсетудiң жүйесi туркәсіпорынның маңызды мәселелердi шығарып және турөнімнің iске асыруы үшiн алынған нәтижелердi қолдануға мүмкiндiк бередi.

Туркәсіпорынның қызметі ешқашан тұрақты болмайтын ортаның ықпалы және өзара әрекеттесу факторларымен едәуiр дәрежеде шартталған. Өмір сүру ортасы сыртқы, жедел және iшкiге бөлшектенедi. Менеджерлер өз өмір сүру ортасын және оның табиғатының өзгерiстерiн үнемi зерттеуi, бұл өзгерiстерді сезiнуге икемi болуы керек, өйткенi ортаға бейімделудегі сәтсiздiк сәтсiз кәсiпкерлiкке соқтыруы мүмкін.

Сыртқы орта (макроорта ) келесi компоненттерден тұрады:

экономикалық - ортаның iшiндегі ресурстарды бөлудi және қолдануды зерттеу , жалпы ұлттық табыс, бiрлескен пайда, инфляция деңгейi және жұмыссыздық, төлем балансы, банктiк проценттi жалакы, салық өндiрудiң деңгейі, тұтынушының өткiзуден тыс табыстар мен шығындары;

әлеуметтiк - туркәсіпорын жұмыс iстейтiн қоғамның қабаттарын зерттеу; бiлiмнiң деңгейi, салттар және сенулер, тұрғынның нақтылы топтарының өмiр сүруi және олардың географиялық орналастырылуы және мобилдiлiк;

саяси - заңдардың қабылдануы мен мүдделердiң әр түрлi топтарының қызығушылығына,шаруашылық әр түрлi салаларының өрлеуіне мемлекеттің қатынасының зерттелуі;

заңдық - туризмнің саласындағы аймақтық заңдардың зерттелуі;

технологиялық - турөнім өндiрiсiндегi жоғарғы технологиялардың зерттелуі.

Жедел орта компоненттерi үнемi зерттеуді керек етiн туркәсіпорын менеджментіне тiкелей ықпалы етеді. Компоненттерге жатады:

тұтынушы, туристтiк қызметтерге тұтынушының қатынасының жақсартуы бойынша жаңа идеяларды iстеп шығаруға тiптi; ол туркәсіпорында берiлетiн тауарлар және қызмет сатып алудағы мiнез-құлығы менеджментке көмектеседі. бәсекелестік,туркәсіпорын туристік қызмет нарығында бақталас болғанда өзінің тиiмдi стратегиялық қызметiн салу үшiн өз бәсекелестерін бiледi;

жұмысшы күші, осыған қатысты келесi сұрақтар шешіледі: қызметшiнiң бiлiктiлiгiнiң деңгейiн қандай әдістермен жоғарылатуға болады, потенциалдық қызметкерлердiң орташа жас шамалары және еңбекақының күтiлетiн деңгейi; туристтiк қызмет нарығында кәсiподақтар қандай ықпал ете алады;

жабдықтаушы;туркәсіпорын үшiн өндiрiстiң процесiнде түпкi өнiмге немесе қызметке айналатын, менеджменттiң тиiмдi қамтамасыз етілуi үшiн маңызды қызметте қор көрсетуші;

сатып алушы;туркәсіпорынға туристтiк қызметтердiң бiрлескен бөлшек немесе жеке тұтынушыға болысушы

халықаралық компонент, шетел елдермен туризмнің саласы бойынша бар тиiмдi iспестiк үшiн туркәсіпорынға қажет.

Туркәсіпорынның жедел ортасының халықаралық компонентiне келесi факторлар жатады:

заңдық - дәстүрлер, жүйенiң тиiмдiлiгi, авторлық құқық қорғау туралы заңдар мен саудалық маркалар ;

саяси - оппозиция партиялары және топтардың басқарудың мемлекеттiк формасы, үкiметтiң идеологиясы, тұрақтылығы, бәсекелестiгi; әлеуметтiк кернеулiк, жанжалдар және көтерiлiстер, шетелдiк турпредприятиямдары бар мемлекеттiң қатынасы, халықаралық саясат;

мәдени - салттар, норма, құндылық, наным, тiл, қатынас, себеп, әлеуметтiк институттар, имандылық;

экономикалық- экономикалық дамудың деңгейі, тұрғын, жалпы iшкi өнiм, табыс әр адамға шаққанда, еңбекақының қарызы, деңгейiне бәсекелестiктiң саясат, табиғаты, валютаның еркiн алмастырылатыны, инфляция, салық салу жүйесі, проценттi жалакы аймақтық экономикалық блоктардағы сауаттылықтың деңгейi, әлеуметтiк инфрақұрылым, табиғи қорлар, ауа райы, мүшелiгi, ақша және фискатьная.

Менеджерлерге (микроорта ) iшкi орта өз күштерi және өз потенциалы туралы ұсынысты алып, ойдағыдай жұмыс iстеп, уақыттың нақтылы аралығында бар болып тiрi қалуға мүмкiндiк бередi. Зерттеушi банкроттықтарға ықпал ететiн мәселелердiң көздерiн талқылауы керек.

Iшкi ортаны зерттеу ондағы мүмкiндiктер және оларда көзден таса болатын байбаламдарды ашуға бағытталуы керек. Табылған күштi жақтар туркәсіпорынға бәсекелік күресте арқа сүйейтiн базасымен қызмет көрсетедi. Әлсiз тараптар басқару жақтан олардан арылу үшiн қадала қарауды қажет ететін зат болуы керек.