Жұмыссыздықтың әлеуметтік - экономикалық зардабы, Оукен заңы.

Кез-келген жұмыссыздықтың болуы-қоғам үшін ең ауыр экономикалық және әлеуметтік сілкініс. Батыс ғалымдарының пікір бойынша, адамды жұмыссыз деп есептегенде, ол тек жұмыстан айырылып қана қоймай, өзінің абыройын да жоғалтады. Шетелде жұмыстан айырлуды психологиялық зақым ретінде бағалап, тек ең жақыны туысқаны қайтыс болғанда алатын стресс деңгейінде қаралады.Жұмыссыздық деңгейін есептеу төменднгідей формуламен анықталады:ЖБ=ЖС/ЖК*100 мұндағы – ЖБ-жұмыссыз-қ деңгейі, ЖС – жұмыссыздар саны, ЖК – жұмыс күші саны. Жұмыссыздық қоғамңа көптеген зиян келтіреді, инфляцияның өсуіне ықпал жасайды, сондықтан еңбекке қабілетті адамдардың бар бөлігі өнім өндіруге өатыса алмайды. Сөйтіп олар жұмыспен қамтылмағандықтан ақшалай жұмыссыздыққа ақы алады, осыдан барып мемлекеттік бюджеттің шығыс бөлігі өсе түседі. Кез келген жұмыссыздың деңгейімен байланысты болатын эконмикалық зиянды анықтау үшін, әлемдік практикада Оукен заңы қлоданылады. Бұл заң Американ экономисі Артур Оукеннің (1724-1780ж.ж) есімімен аталған. Осы заң математикалық тұрғыдан жұмыссыздық деңгейі мен жалпы ұлттық өнім ЖҰӨ көлемін төмендеуі арасындағы байланысты көрсетеді. Егер жұмыссыздықтың сандық деңгейі табиғи деңгейден 1%-ға асса, онда ЖҰӨ көлемін төмендеуі 2,5% құрайды.Осы 2,5 санымыз – Оукен коэффициенті болып табылады . Мына 1/2,5 қатынасы,ғ бұл жұмыссыздықтың ЖҰӨ көлемін төмендеуіне қатынасы болып табылады және жұммысдықпен байланысты өнімнің абсолюттік зиянын анықтауға көмектеседі.

Бюджет тапшылығы және оның себептері. Бюджет тапшылығын қаржыландыру әдістері.

Бюджет- табыс пен шығыстың тепе-теңдігі (смета, баланс). Бюджеттің табысы: кәсіпорын табысына салық, сатудан түскен табысқа салық, жергілікті салық, сыртқы экономикалық қызметтен табыс, рента төлемдері, салықсыз табыс, табыс салығы, ссуда қорының құралы және т.б.Бюджеттің шығысы экономиканы, қоғамдық – мәдени бағдарламаны, ҒЗҰ және ҒТ бағдарламасын, қорғанысты, басқаруды, мақсатты бағдарламаны қаржыландыру, несие және басқа мемлекеттерге көмек.Мемлекеттік бюджеттің тапшылығының себебтер:1.Эконмикалык дағдарыс жағдайыында табыстың төмендеуі және ұлттык табыстың өсуінің азаюы2. Мемлекеттік бюджетке тусетін акциз салығының азаюы3.Бюджет шығысының өсуі4.Қаржы –экономикалык саясаттың тұрақсыздығы.Бюджет тапшылығын төмендету шаралары:1.Конверсия.2.Қаржыландырудан несие беруге өту.3.Зиянды кәсіпорындарға дотация беруді жою4.Салық салу жүйесін өзгерту .Бюджет тапшылығын жабатын 3 дәстүрлі амал бар:1.Мемлекеттік займ шығару2.Салық салудың қатңдығы;3.Ақша өндірісі немесе «сеньораж» ,яғни ақша басу.Экономикаық теорияда бюджет тапшылығын шешетін бірнеше тәсілдер бар:1.Бюджет жыл сайын балаиста болуы тиіс.Мұндай саясат антициклдық ағымды мәселені мемлекеттің қолын байлайды .Мәселен ,экономикада жұмыссыздық ұзақ жүруде, демек халық табыссы төмендеп, бюджетке салық кірісі де азаяды. Бюджеттің балансы үшін, үкімет салықты көтереді немесе мемлекет шығысты қысқартады, осы екі шараның байланысы қолданылады. Бірақ бұл шаралардың салдары жинақталған сұранысты қысқартады.Келесі мысал: елде инфляция делік . Ақша табысы жоғары және салық кірістері көп. Бюджет артықшылығын жоюүшін үкімет салықтытөмендетеді немесе мемлекеттік шығысты көбейтеді, екі шараның байланысын қолданады. Осының бәрі инфляцияны күшейтеді.

Бюджет тапшылығы және оның себептері. Бюджет тапшылығын қаржыландыру әдістері.

Бюджет- табыс пен шығыстың тепе-теңдігі (смета, баланс). Бюджеттің табысы: кәсіпорын табысына салық, сатудан түскен табысқа салық, жергілікті салық, сыртқы экономикалық қызметтен табыс, рента төлемдері, салықсыз табыс, табыс салығы, ссуда қорының құралы және т.б.Бюджеттің шығысы экономиканы, қоғамдық – мәдени бағдарламаны, ҒЗҰ және ҒТ бағдарламасын, қорғанысты, басқаруды, мақсатты бағдарламаны қаржыландыру, несие және басқа мемлекеттерге көмек.Мемлекеттік бюджеттің тапшылығының себебтер:1.Эконмикалык дағдарыс жағдайыында табыстың төмендеуі және ұлттык табыстың өсуінің азаюы2. Мемлекеттік бюджетке тусетін акциз салығының азаюы3.Бюджет шығысының өсуі4.Қаржы –экономикалык саясаттың тұрақсыздығы.Бюджет тапшылығын төмендету шаралары:1.Конверсия.2.Қаржыландырудан несие беруге өту.3.Зиянды кәсіпорындарға дотация беруді жою4.Салық салу жүйесін өзгерту .Бюджет тапшылығын жабатын 3 дәстүрлі амал бар:1.Мемлекеттік займ шығару2.Салық салудың қатңдығы;3.Ақша өндірісі немесе «сеньораж» ,яғни ақша басу.Экономикаық теорияда бюджет тапшылығын шешетін бірнеше тәсілдер бар:1.Бюджет жыл сайын балаиста болуы тиіс.Мұндай саясат антициклдық ағымды мәселені мемлекеттің қолын байлайды .Мәселен ,экономикада жұмыссыздық ұзақ жүруде, демек халық табыссы төмендеп, бюджетке салық кірісі де азаяды. Бюджеттің балансы үшін, үкімет салықты көтереді немесе мемлекет шығысты қысқартады, осы екі шараның байланысы қолданылады. Бірақ бұл шаралардың салдары жинақталған сұранысты қысқартады.Келесі мысал: елде инфляция делік . Ақша табысы жоғары және салық кірістері көп. Бюджет артықшылығын жоюүшін үкімет салықтытөмендетеді немесе мемлекеттік шығысты көбейтеді, екі шараның байланысын қолданады. Осының бәрі инфляцияны күшейтеді.