ДӘРІС №9. Ақпараттық жүйелерде процесінің моделі деректер. 2 страница
Спектрлік құраушылардың шамалары синусоидальді амплитудалық-модульдік дабылдың спектрлік құраушылар шамаларына теңбе-тең, бірақ елеулі және бүйірлік құраушылар арасындағы фазалқк арақатынас әртүрлі болады. Бұл фазалық арақатынас 3-суреттің оң бөлігіндегі векторлык диаграммада кестемен егжей-тегжейлі көрсетілген. Кішірек векторлар тез айналатын үлкен вектордың төңірегіндегі қарама-қарсы бағыттарда баяу айналады, ал ξ(х) горизонталь осьтегі векторлар қосындыларының проекцияларын көрсетеді. Бірақ амплитудалық-модульдік дабыл жағдайынан өзгешелігі, кіші векторлар жиыны әрқашанда үлкен векторға перпендикуляр болады. Бұл ретте, егер бүйірлік құраушылар кіші (m<<1), жиын вектордың ұзындығы шамасы бойынша көтергіш А амплитудасына жақын болса, онда қорытқы вектор айнымалы жылдамдықпен айналады.
3-сурет. m«1 кезінде ФМ үшін спектр мен векторлық диаграмма
Аталған векторлық диаграммадағы фазалық аракатынас ФМ дабылдардың θ(х) еркін модульдеуші дабылы көзінде модуляцияның кіші индексімен генерациялаудың қарапайым тәсілін нұсқап көрсетеді.
ДӘРІС №11. Физикалық қабаттағы ақпаратты өңдеу қарау. Модуляция және демодуляция мақсаты және қызмет көрсету рәсімдерін. Модуляция шу иммунитеттің түрлі түрлерінің салыстырмалы сипаттамалары. Сандық модуляция әдістері. Сандық импульстік - Амплитудалық модуляция. Кодталған серпін модуляция. Импульстік аралығы модуляция. Delta модуляция
Дәрістің мәтіні
Мақсаты:Дабыл мен арнаның ақпараттық сипаттамаларын анықтау
Дәріс жоспары
1. Дабыл мен арнаның физикалық сипаттамаларын келісу
2. Хабарлар көзі мен байланыс арнасы статистикалық қасиеттерін келісу (қиыстыру)
Негізгі түсініктер:дабыл, арна, хабарламалар көзі, сенімділік, кедергілер
Тақырыптын мазмұны:Нақты байланыс арнасы, қандай да бір дабылдарды беру мүмкіндігіне қатысты болатын, белгілі бір физикалық параметрлерге ие болады. Үзіліссіз арнаның оның тағайындалуына байланыссыз үш негізгі параметрлермен: дабылды беру үшін берілетін уақытпен Тk дабылды өткізу жолағының енімен Ғk және арнада кедергіден ұйғарымды дабылдың артып кетуімен Hk сипаттауға болады. Hk - ның артып кетуі арнадағы ең үлкен ұйғарымды дабылдың Ритах кедергілер деңгейінің Pξ (логарифмдік масштабты) айырмасымен сипатталады. Сымдық арналар үшін артып кету, негізінен, арғы жағына өтетін кернеу және түйіспелік кедергілер деңгейімен, радиоарналар үшін тиісті қашықтықтарда дабылды анықтау мүмкіндіктерімен анықталады.
Байланыс арнасының атап көрсетілген негізгі параметрлерінің көбейтіндісін арнаның көлемі (сыйымдылығы) деп атау және Vk-мен белгілеу қабылданған:
Vk = Тk Ғk Нk. (11.1)
Берілген физикалық сипаттамалармен арна бойынша дабылды беру мүмкіндіктерін бағалау кезінде де дабылдың үш негізгі параметрлерін қарастырумен шектеледі: оның үзақтығы Тс, спектрдің ені Ғс және кедергіден артып кетуі Нс, сонымен бірге
(11.2)
мұндағы, Ри - берілетін дабылдың орташа қуаты; Рξ - арнадағы кедергілердің орташа қуаты.
Нс артып кетуі хабарлағыштың мүмкіндіктерімен және берудің алыстығымен байланысты болады. Нс неғұрлым үлкен болса, қате қабылдау ықтималдығы соғұрлым аздау. Берілетін арнаның Vс көлемі (сыйымдылық) ұғымы арна көлеміне ұқсас енгізіледі:
Vс = ТСҒСНС. (11.3)
Дабыл көлемі сияқты, арна көлемі, Т, Ғ, Н тиісті координаттарымен үш өлшемді кеңістікте берілуі мүмкін (11.1-сурет).
Аталған арна бойынша дабылды бұрмаламай берудің принципті мүмкіндіктерінің қажетті шарты мына арақатынасты орындау болып саналады.
Vс≤Vк (11.4)
Сонымен қатар, ақпарат берудің жеткілікті жағдайын қамтамасыз ету үшін түрлендіру қажет болуы мүмкін, атап айтқанда:
Тс≤Тк,Ғс≤Ғк,Нс≤Нк (11.5)
11.1-сурет. Дабыл көлемі координаттары
Арна дабыл беруге жататын спектрдің тәжірибелік еніне қарағанда кішірек өткізу жолағына ие болған кезде, соңғыны дабылдың ұзақтығын ұлғайту есебінен кішірейтуге болады. Мұнда дабыл көлемі өзгеріссіз сақталады.
Егер, керісінше, кең жолақты арна дабыл ұзақтығынан аздау уақытқа берілетін болса, онда келісу дабыл спектрін кеңейту есебінен жүзеге асырылады.
Арнада дабылдың артып кетуінің төменгі ұйғарымды деңгейі кезінде түрлендіру, ақпаратта беруді бір мезгілде көп кайтара қайталау жолымен оның ұзақтығын ұлғайта отырып берілетін дабылдың артып кету деңгейін төмендету жолымен жүзеге асырылады. Сондай-ақ, түрлендірудің өзге де түрлері болуы мүмкін.
Осы арна бойынша берілетін дабыл туралы алуға болатын, ақпараттардың саны мен арна көлемі арасындағы байланыстың қандай екенін қарастырамыз.
Тк уақыт ішінде байланыс арнасы бойынша берілуі мүмкін ақпараттардың шекті саны, мынаған сәйкес келеді:
Осыдан, егер Ри/Рξ » 1 болса, онда дабыл туралы алуға болатын ақпараттардың ең үлкен саны арасының физикалық мүмкіндігін толық пайдалану дабылын түрлендіру арқылы қамтамыз ету шарттары негізде, арнаның сыйымдылығына жақын болады:
Байланыс арнасы мен олардың хабарлар көзінің ақпараттық сипаттамаларын көрсететін статистикалық қасиеттерді келісу, ақпараттар беру жүйелерінің сапасын жақсарту мақсатында жүргізіледі. Сапаны бағалау үш негізгі көрсеткіштер: анықтық, ақпараттар берудің орташа жылдамдығы мен оның сенімділігі және құнын анықтайтын жүйелерді техникалық жүзеге асыру бойынша іске асырылады. Тәжірибе тұрғысынан техникалық жүзеге асырудың күрделілігі шешуші маңызға ие болуы мүмкін, жүйелердің шекті мүмкіндіктерін анықтау кезінде алғашқы екі көрсеткіштермен ғана шектелген орынды болады.
Дискреттік арнаның дұрыстығы әдетте бір символды (қарапайым дабылды) қате қабылдау ықтималдығының мәнімен бағаланады. Үзіліссіз хабарлар беру жағдайында оның дұрыстығы туралы, қатені жаңғырту кезіндегі орта квадраттық қатенің мәні бойынша қарастырады.
мұндағы, w(t) - арнадан шығуында түсетін хабар, z(t) - арнаның кіруіндегі хабар.
Сенімділік (анықтық) ақпараттық жүйелердің кедергіге төзімділігін сипаттайды.
Уақыт бірлігінде арна бойынша берілетін ақпараттардың орташа саны ақпараттар беру жылдамдығы болып түсіндіріледі. Атап айтқанда, символдарды қалыптастыру жылдамдығы (техникалық емес) арнаның өткізу қабілетімен келісуге жатады. Ақпараттар беру жылдамдығы жүйенің тиімділігін сипаттайды.
Егер хабарларды беру жүйесіне ақпараттарды беру жылдамдығы мен дұрыстығына қатысты жоғары талаптар қойылмайтын болса, онда хабарлар көзі мен байланыс арнасының статистикалық сипаттамасымен келісу, негізінде қажет болып саналмайды.
Хабарларды дабылдарға түрлендіру кезегіндегі бұл жағдайда екі негізгі мақсаттар көзделуі мүмкін. Олардың бірі - оның ақпараттық құрылғыларды аппараттық жүзеге асыруының қарапайымдылығы мен сенімділігін және олардың тиімділігін қамтамасыз ететіндей символдардың (код) осындай жүйесіне хабарды түрлендіру: қолайлы уақытта оларды беру кезінде жекелеген символдарға сәйкес келетін қарапайым дабылдарды ажырату аппаратурасының қарапайымдылығын, осы жүйеде арифметикалық және логикалык амалдарды орындаудың қарапайымдылығын қамтамасыз ету болып табылады. Үздіксіз кіру дабылы кезінде осындай ең қарапайым түрде кодтау үдерісін техникалық іске асыру ұқсастық-цифрлық түрлендіргішпен жүзеге асырылады.
Оларды рұқсат етілмеген кірулерден қорғау хабарларды түрлендірудің тағы бір мақсаты болып саналады. Осындай түрлендіру шифрлау деп аталады. Ол таңбалар деңгейінде, сол сияқты символдар деңгейінде жүргізілуі мүмкін.
Хабарлар көзін байланыс арнасы мен статистикалық келісімдерінің қажеттілігі жоқ болған жағдайда жүйелер атқарымының сапасын арттыру мәселелері дискреттік арна үшін модулятордың кіруінен демодулятордың шығуына дейін шешіледі.
Модуляторға кіретін символдар тең ықтималдықта келіп түседі және олардың арасында статистикалық байланыстар жоқ. Жиіліктер жолағы мен қуаттары бойынша берілген шектеулері қанағаттандыратын дабылдар жиынынан оған әсер ететін аддитивті Гаусс шуылы әрбір жекелеген символды қабылдаудың ең көп сенімділігін қамтамасыз етеді. Сонымен, бір мезгілде оңтайлы қабылдау құрылымы анықталады. Осы мәселелер екілік арна (т=2) жағдайы үшін неғұрлым толығырақ қарастырылған.
Шеннон көрсеткендей, ақпараттар беру жүйесінің тиімділігі мен кедергіге төзімділігін арттыру байланыс арнасына кодтайтын, демек декодтайтын құрылғыны енгізу есебінен мүмкін болады және хабарлар көзі мен байланыс арнасының қасиеттерімен статистикалық келісу оның мақсаты болып саналады.
Оның дәлелдеген теоремалары бойынша, аталған байланыс арнасының өткізу қабілетіне қанша болмасын жақын келетін ақпараттар беру жылдамдығына қол жеткізілетін кодтаудың оңтайлы тәсілінің қолданылуы негізделген. «Модулятор-демодулятор» арнасы бөліктеріндегі операцияларды қоса алғанда хабарлардағы кедергілермен арна қоспаларын кері түрлендіру мен дабылдардағы хабарларды түрлендіру бойынша операциялардың жиынтығы бұл ретте кодтау болып түсіндіріледі.
Операциялардың тиісті жиынтығын, демек оңтайлы байланыс жүйелерінің құрылымын анықтауға арналардың модельдерін айтарлықтай оңайлататын бірқатар мүмкіндіктерді жасаған кезде де қол жеткізілген жоқ. Есептерді оңайлату үшін «модулятор- демодулятор» арнасының оңтайлы жобаланған бөліктері жағдайлары кезінде ең жақсы кодты табу жолымен бөліктері бойынша жүйелерді оңтайландыруға көшеді.
Сондай-ақ, хабарлар көзінің статистикалық қасиеттерімен шартталған кодтау рәсімдерін және байланыс арнасының статистикалық қасиеттеріне қатысты кодтау рәсімдерін бөлудің дұрыс болатындығы анықталды. Осындай бөлу түрлендіру үдерістерінің мәнін жақсырақ түсінуге оң ықпал етеді. Тәжірибелік тұрғыдан ол, негізгі екі тәуелсіз блоктарды кодтайтын, сол сияқты декодтайтын құрылғыларды: дерек көзінің кодері мен дерек көзінің декодері және арнаның кодері мен арнаның декодері жүзеге асыруға мүмкіндік беретіндігімен құнды болып саналады. Дискреттік хабарларды беру жүйелерінің нақтыланған құрылымдық сұлбасы 11.2- суретте көрсетілген.
Енді, хабарлардың әртүрлі көздері мен байланыс арналарының статистикалық келісуінің ерекшеліктерін қарастырамыз.
Дереккөзден келіп түсетін дискретті хабарлар, артық хабарға ие болады, ал арнада кедергілердің зиянды әсерін елемеуге болады деп жорамалдап көрелік және бұл бірліктен айтарлықтай артып кететін дабыл кедергі қатынастары кезінде шындыққа жақын келетін болады.
Бұл жағдайда, кедергіге төзімділікті қамтамасыз ету проблемасын ескерудің қажеттілігі жоқ және тиімділікті арттыру есебі сол күйінде қалады.
Кедергілерсіз дискреттік арна үшін кодтау туралы Шеннонның негізгі теоремасында, хабарларды статистикалық тәуелсіз және тең ықтималды символдарға түрлендіру арқылы ақпараттарды беру жылдамдығын осы арнаның өткізу қабілеттеріне дейін арттыруға болады.
11.2-сурет. Дискреттік хабарларды беру жүйелерінің нақтыланған құрылымдық сұлбасы.
Атап көрсетілген мүмкіндіктерді техникалық іске асыру, сол жағдайда артық ақпараттарды жою азаятын, осындай кодтауды қамтамасыз ететін дереккөз кедергімен жүзеге асырылады. Кедергілер болмаған кезде, бұл уақытты беру уақытынан (немесе есте сақтайтын құрылғы көлемінде) ұтуға тікелей мүмкіндік береді және жүйенің тиімділігін арттырады. Сондықтан осындай кодтау тиімді немесе оңтайлы атауға ие болған.
Кедергілер болғанда ол арнада кейін түрлендіру үшін ең жақсы түрде дайындалған символдардың тізбегінде кіру ақпаратын түрлендіруге мүмкіндік береді.
Кедергілер әсеріне ұшыраған арнамен артық ақпаратқа ие емес дискреттік хабарды қалыптастыратын көзді статистикалық келісу кезінде, дереккөз кодерін пайдаланудың мағынасы болмайды. Бірақ хабарлар берудің сенімділігін арттыру үшін арна бойынша жіберу жылдамдығын шамалы азайтып, ол нақты статистикалық қасиеттермен кедергілердің зиянды әсерін жоюға барынша ықпал ететіндей қосымша артық хабар енгізілуі қажет.
Кедергілі дискреттік арна үшін кодтау туралы Шеннон теоремасынан, арнадағы кедергілер ақпараттар берудің сенімділігіне шектеулер қоймайтыны туралы ойламаған іргелі қорытынды жасалады. Сол жағдайда қандай болмасын жоғары сенімділікке жетуге болатын ақпараттар беру жылдамдығына ғана шектеу қойылады. Ол кедергілер мен дискреттік арнаның өткізу қабілетінен артып кетпеуі тиіс. Артық емес хабарларды берудің сенімділігін қамтамасыз ету үшін қажет артық ақпараттар саны аса көп емес және кедергілердің әсерімен шартталған, арнадағы ақпараттарды жоғалтуға тең болады.
Ақпараттарды беру сенімділігін түбегейлі арттырудың мүмкіндіктерін техникалық іске асыру арна кодерімен және декодерімен жүзеге асырылады. Осындай кодтау кедергіге төзімділік атауын алды.
Дереккөз артық ақпаратқа ие хабарды қалыптастырған жалпы жағдайда, оларды арна бойынша кедергілермен беру талап етіледі және арнаға дереккөз кодерін (және кодерді), сол сияқты арна кодерін (және декодерді) енгізген дұрыс.
Кейіннен кедергіге төзімді кодпен қайта кодтай отырып тиімді кодтау әдістерімен артық хабарларды жоюдың дұрыстығы, хабар көзінің артықтығы көпшілік жағдайларда байланыс арасындағы кедергілердің статистикалық зандылықтарымен келіспейтіндігімен шартталған, сондықтан қабылданатын хабардың сенімділігін арттыру үшін толық пайдаланылуы мүмкін емес, бірақ әдетте осы кезде дәл келетін кедергіге төзімді кодты тандап алуға болады. Бұдан өзге, хабарлар көзінің артықтығы көбінесе аса күрделі ықтималдық тәуелділіктердің салдары болып саналады және аса күрделі алгоритмдер мен түйсік арқылы сезінулерді пайдалана отырып, бүкіл хабарды декодтағаннан кейін ғана қателерді анықтауға және түзеуге мүмкіндік береді.
Арна бойынша кедергілерсіз үздіксіз хабарлар беру қарастырылмайды, өйткені бұл теориялық жағдайда байланыс проблемасы мүлде туындамайды. Қабылдау жағындағы амплитуда бір импульспен шектеусіз дәлдікпен қабылданады, ақпараттардың шексіз көп саны берілуі мүмкін және бұл тәжірибе тұрғысынан мағынасыздық болып табылады.
Кедергілердің әсеріне тартылған үздіксіз арнамен үзіліссіз хабарлар көзін статистикалық келісуге толығырақ тоқталамыз. Беру жүйесінің шекті мүмкіндіктері бұл жағдайда Шеннонның мына теоремасымен анықталады: егер үзіліссіз хабарлар дереккөзінің Нε(Z) ε- өнімділігі СН үзіліссіз арнаның өткізу қабілетінен артып кетпейтін болса, онда кез келген алынған хабар берілген хабардан, ықтималдығы бір санына өте жақын жаңғыртудың шынайылығына қабылданған бағалар шектерінде ғана өзгешеленетін хабарды берудің осындай тәсілі болады.
Сондай-ақ, Нε(Z)>СH кезінде осындай хабар беруді ешқандай да тәсілмен қамтамасыз ету мүмкін еместігі расталады.
Теореманы дәлелдеместен, дабылдарды көрсетудің геометриялық формасын пайдаланып, онда көрсетілген беру тәсілін жүзеге асыру мүмкіндігін түсіндіреміз.
Егер хабар белгілі бір сенімділікпен жаңғыртылуы тиіс болса, онда Т ұзақтығы үзіліссіз хабарлардың шексіз жиынынан жаңғыртылатын хабарлардың жұп ішкі жиындарын ғана беруі қажет.
Кодтау үдерісі бұл жағдайда хабар көзінен алынған ақпаратты жақын тұрғанға жаңғыртады және оған арнадағы әсер ететін кедергілерді ескере отырып беру үшін арнайы таңдап алынған шешілген дабылдар жиынынан нақты дабылды салыстырады.
Декодтау кезінде алынған дабыл жақын шешілген дабылмен ұқсастырылады және жаңғыртылатын хабарға сәйкестікке қойылады. Егер гильберт кеңістігінде қабылданған дабылдың сектор саны, өлшемдері кедергілердің қуатына қатысты болатын тиісті шешілген дабылдың өз аймағына түсетін болса, онда қателік болмайды. Бұл шешілген дабылдар векторлар ұштары арасындағы қашықтыққа шектеу қояды. Осылайша, берілетін дабылдардың орташа қуатының белгілі бір деңгейіне сәйкес келетін гиперсфералардың беттерінде, шешілген дабылдардың шектеулі санын ғана орналастыруға болады. Ол сенімділіктің берілген деңгейін қамтамасыз ете отырып, ақпараттар берудің шекті жылдамдығын анықтайды.
Өйткені, әдетте, өзге шешілген (рұқсат етілген) дабылды жаңғырту ықтималдығы түпкі болып қалатын, кедергілердің кез келген мәнінің пайда болу мүмкіндігіне рұқсат етеді. Бірақ берілетін дабылдардың ұзақтығын шектеусіз арттыру кезінде, оның нөлге ұмтылатыны дәлелденген.
ДӘРІС №12. Хабарлардың көзі және байланыс арнасының ақпарат сипаттамалары. Негізгі түсініктер мен анықтамалар. Дискретті хабарламалардың ақпараттық көзі сипаттамасы. Цифрлық байланыс арналарын ақпарат сипаттамалары. Үздіксіз ақпарат көзінің ақпарат сипаттамалары. Үздіксіз байланыс арналарын ақпарат сипаттамалары. Сигнал физикалық сипаттамаларын Alignment және арна. Хабарлардың көзі және байланыс арнасының статистикалық қасиеттерін үйлестіру
Дәрістің мәтіні
Мақсаты:Деректерді беру желілерімен танысу.
Дәріс жоспары
1. Байланыс желілерінің өткізу қабілеті
2. Статикалық маршруттау есептерін шешу әдістері.
Негізгі түсініктер:реакциялар уақыты, толық жүктелмеген желі, жүктелген желі, пакеттер, Ethernet хаттама, ортаға ену уақыты, номинал уақыты, күту уақыты, тайм-аут, қатты дауыл, көпірлер, коммутаторлар, маршруттаушылар.
Тақырыптың мазмұны:Желілердің өнімділігі - деректермен алмасуды орындау кезінде желіге енгізілетін кешіктіруді бағалаушы уақытша көрсеткіштер мен уақыт бірлігінде желімен берілген ақпараттар санын көрсететін, екі типтегі өткізу қабілетінің көрсеткіштер көмегімен өлшенеді. Көрсеткіштердің осы екі типі өзара кері болып саналады және олардың біреуін біле отырып, екіншісін есептеуге болады.
Әдетте, реакциялар уақытыкөрсеткіші ретінде желілер өнімділігінің уақытша сипаттамасы пайдаланылады. «Реакциялар уақыты» термині өте кең мағынада пайдаланылуы мүмкін, сондықтан әрбір нақты жағдайда осы терминмен түсіндірілетін нақтылау қажет.
Жалпы жағдайда, реакциялар уақыты қандай да бір желілік сервиске пайдаланушының сұратуы пайда болуы мен осы сұратуға жауап алуы арасындағы уақыт интервалы ретінде анықталады (12.1- сурет). Осы көрсеткіштің мағынасы мен мәні, пайдаланушы соған жүгінетін сервистің типіне, қандай пайдаланушы және қандай серверге жүгінетініне, сондай-ақ желілердің өзге әлементтерінің ағымдағы жағдайына - сұрату арқылы өтетін сегменттердің жүктелушілігіне, сервердің жүктелушілігіне және т.б. қатысты болады.
Түпкі пайдаланушы үшін, осылайша, реакциялардың белгілі бір уақыты желілер өнімділігінің түсінікті және неғұрлым табиғи көрсеткіші (осы көрсеткішке кейбір белгісіздік енгізетін файл өлшемін, мысалы, бір мегабайт деректі беру кезіндегі реакциялар уақытын бағалай отырып, тіркеуге болады) болып саналады. Бірақ желілік маманды бірінші кезекте өз желісінің өнімділігі қызықтырады, сондықтан оны неғұрлым дәлірек бағалау үшін, реакциялар уақытынан деректерді желілік емес өңдеуге - дискіде қажетгі ақпараттарды іздеуге, оны дискіге жазуға және т.б. кезеңдерге сәйкес келетін, құраушыларды мүшелеу дұрыс болады. Осындай қысқартулар нәтижесінде алынған уақытты қолданбалы деңгейдегі желілер реакциялары уақытының өзге анықтамасы деп санауға болады.
Әртүрлі, бірақ тіркелген күйлердегі желілер кезінде өлшенген реакциялар уақыты осы өлшемнің нұсқалары болып пайдаланылуы мүмкін.
12.1-сурет. Реакция уақыты - сұрату мен жауап арасындағы интервал
Топтық жүктелмеген желі. Реакциялар уақыты серверге бір ғана клиент жүгінген жағдайларда өлшенеді, яғни серверді клиентпен біріктіретін желілер сегментінде ешқандай да басқа белсенділік болмайды, яғни өнімділік өлшенетін ҒТР сессиясының кадрлары ғана қатысады. Желілердің өзге сегменттерінде график айналыс жасауы мүмкін, ең бастысы - өлшеу жүргізілетін сегментіне оның кадрларының түспеуі болып табылады. Өйткені нақты желілердегі жүктелмеген сегмент – экзотикалық құбылыс, сондықтан өнімділік көрсеткіштерінің берілген нұсқасының қолданылуы шектелген, оның жақсы мәні - бағдарламалық қамтамасыз ету және берілген екі тораптар мен сегмент аппаратурасы жеңілдетілген жағдайларда жұмыс жасау үшін қажетті өнімділікке ие екенін растайды. Сегменттің бөлінетін ресурстары үшін желілердің өзге тораптарымен күрес орын алатын кездегі нақты жағдайлардағы жұмыс үшін, желілердің тестіленетін элементтерінің өнімділігі жеткіліксіз болуы мүмкін.