Көліктердің жұмыс қабылетін қолдау және екі қамту әдістері мен үш стратегиясы.
Стратегия түрлері. Автокөліктерді және автокөлік парктерінің жұмыс қабылетін қамту үшін үш стратегия қолданылады:
І-сервистік қызмет көрсету арқылы жұмыс қаблетінің берілген деңгейін қолдау.
ІІ-жөндеу жолдары арқылы жойылған жұмыс қаблетін қалыпқа келтіру.
ІІІ- сервистік техникалық қызмет көрсету мен жөндеу арқылы орындалған І және ІІ стратегия комбинациясы.
Осы стратегиялардың мазмұндары мен өзара байланыстарын тежегіш механизмінің техникалық өлшемдерінің өзгерістері мысалында қарастырамыз. Аталмыш механизмнің құрылымдық өлшемі У тежегіш қаптамалар мен барабан (дискі) арасындағы саңылаулар болып табылады.
Диагностикалық өлшемдердің бірі (тежегіш күшпен қатар, баяулату, уақытша тежелу және т.б) тежелу жолы S болып табылады, демек шекті шамалары МЕСТ, АТС игеру ережелері, ЖЖЕ арқылы реттелген. Көлік тежелген кезде жанасқан қосалқы бөлшектер (тежегіш қаптамалар, дискілер, барабандар) тозып ескіреді, саңылау артып, тежелу жолы артады. Құрылымдық өлшемдердің Yn шекті шамаларына алмасу, бұйымның құрылымын анықтайды да тежелу механизмі мен көліктің істен шығып, ішкі құбылыстар тежелу жолын ұлғайтады (тежелу уақыты, бұл кезде апатты жағдайлар орын алады). осы апатты жағдайлардың алдын алу мақсатында басталмас бұрын демек lTO жөндеулер кезінде механизмді «бастапқы» жағдайға алып келу қажет (), мұндағы -құрылымдық өлшемнің шекті шамасы, -номиналды нормативті шамалар. Қаптамалар мен барабандар арасындағы тесіктер реттеледі, өлшемі . Одан әрі істен шығуды ескерту үрдісі (І стратегия) механизмнің құрылымына байланысты бірнеше рет қайталануы мүмкін, демек профилактикалық шара болып табылады. Техникалық қызмет көрсету, ал қаптамалар іто периодтылығы болып саналады (алдыңғы теңсіздіктерде ір-ресурстық өлшем). Өздігінен ретке келетін механизмдер белгілі бір автоматтандырылмай, периодтылықпен жүреді. (істен шығу алды зонасы) айырмашылықтары арқылы істен шығу себептері мен белгісіз факторларын анықтап (игерудің түрлі жағдайы, материал сапасы, игеру режимі) минимумды қалыптастырады. Бұл кезде қабылданған техникалық қызметтің lто ресурстық қоры анықталады. артқан кезде (lто қысқртулар) жұмыс механизмінің қауіпсіздігі артып, профилактикалық шығындарды жиі жүргізіп тұру қажеттілігі туындайды. ТҚ (lто )периодтылығы артқан кезде ТҚ жұмсалатын шығындар кеміп, бір мезетте істен шығу қауіпі ұлғаяды, демек жағдайы туындайды да, шығындармен байланысты болады (авария, жол көлік оқиғлары, өндірістік үрдістің бұзылуы, шығынды өтеу және т.б). сондықтан бұйымның жұмыс қаблетін сақтау үшін рационалды ТҚ периодтылығын анықтау қажет.
Егер техникалық жағдайдың өзгеру белсенділігі белгілі болса (бақылаудан, тәжірбиеден, техникалық құжаттамалардан), онда ресурстық орташа өлшемін lp немесе ТҚ периодтылығын келесі формуламен анықтай аламыз:
,
Мұндай сызбалар техникалық жағдайы монотонды өзгеретін материалдар мен бұйымдар үшін қажет. Мұндай бұйымдарды немесе элементтерді ескірген деп атайды.
Профилактикалық шараның әрбір циклінде толық немесе жартылай жанасқан бөлшектердің тозулары болады, нақты өлшемдері (мысалы, тежегіш дискінің қалыңдығы) номиналды шамадан ауытқып отырады. Соңында бұйымның шекті жағдайы орын алып, жұмыс қаблеті профилактикалық әдістермен қамтылмайды. Жойылған жұмыс қаблетін жөндеп немесе ауыстырып қана қайтара аламыз (ІІ стратегия). Қарастырылып отырған мысалда бұл тежегіш қаптамаларын және құрамадағы қалыптарды ауыстыру, тежегіш барабандарын алмастыру болып отыр. осы жағдайға дейінгі жөндеулерді жөндеуге дейінгі ресурс Lp немесе алмастыруға дейінгі толық ресурс Lа деп атаймыз.
Профилактикалық шараларды жүргізе отырып, істен шығу мен бұзылыстарды толық жоюға болады, өйткені бұлар көптеген белгісіз факторлардың әсерінен туындайды. Істен шығу немесе бұзылыстар кездейсоқ өлшем болып табылады, төменгі шамалары нөлге дейін барады. Сондықтан тәжірбиеде нақты ІІІ стратегия қолданылады. Бұл І қолдау (ТҚ) стратегиясы мен ІІ жұмыс қаблетін қайта қалыптандыру стратегиясының жиынтығы болып табылады.
Бұл комбинациялар ТҚ пен жөндеудің негізін құрайды. демек ТҚ пен жөндеу «бірін-бірі толықтыратын ыдыстар» сияқты; демек қызмет көрсету тиімдірек болса (профилактикалық жұмыстардың құрамы мен оптималды кезектілігі), істен шығу аз болып, жөндеу жұмыстарына шығын аз жұмсалады.
Сервистік тиімділік көрсеткіштері толық функция U , ТҚ жұмсалған суммарлық шығын жиынтығы (С1) мен жөндеу (Сu) жұмыстарын минималдаймыз:
фунцияының оптималды шамалары.
Тактика түрлері. Автокөлік құралдарына қызмет көрсету үшін, асқа ұйымдар сияқты профилактикалық жұмыстарды жүргізуде екі әдіс тәсілдер қолданылады. Демек машина агрегатын нормативті техникалық жағдайға жеткізу, жөндеу бойынша және техникалық жағдайы бойынша қалыптасып отырады.
Атқарылған жұмыс көлемі бойынша техникалық қызмет көрсету. Бұл жағдайда атқарылған жұмысқа lто (ТҚ периодтылығы) жету кезінде аралық бұйымдар бойынша белгіленген регламентті профилактикалық жұмыс көлемі орындалады ( май ауыстыру, тежегіш қозғалыстарын реттеу), ал материалдың сапасы мен техникалық жағдайы номиналды шамаларға жетеді. Бұл әдістер қарапайым, сондықтан бұйымның жұмыс қаблеті R=1-F (мұндағы F=1-R істен шығу мүмкіндігі бар, қауіппен белгіленген шамадан аспайды). Техникалық жағдайдың көрсеткіштері ауытқымаған кезде бұйымның белгілі бір мөлшерінде істен шығуға дейін жөндеулер болады (ресурс қоры). Бұл кезде ТҚ периодтылығы тең. Ал бұл бұйымдар үшін ТҚ периодтылығы алдын ала қосымша шығындарды қажет етеді.
Жағдайы бойынша техникалық қызмет көрсету.Бұл бұйымдар жағдайына байланысты экономикалық тұрғыдан сирек қызмет көрсетеді, мысалы бір ТҚ арқылы (2 ). Сонда әрбір ТҚ кезінде бұйымның техникалық жағдайын бақылап оларды екі топқа бөлеміз.
Бірінші топта істен шығуларға қарсы потенциалды жөндеулер бар, бұлар кезекті тексерулерден өтіп отырады ()-дан 2 дейін): 2. Бұл бұйымдар (R1 нақтылықпен) бақылауды ғана емес (профилактикалық шаралардың бақыланған бөлігі), сондай-ақ жұмысты орындауларды қажет етеді (қатыру, реттеу, майлау, электротехникалық және т.б). Сонымен қатар техникалық жағдайлардың номиналды және жақын шамаларын қалыпқа келтіреміз, мұны профилактикалық шаралардың орындау бөлімі қарастырады. Егер мұндай жұмыстар орындалмаса, бұл топтар нақтылығы R1
)-дан 2аралықтарындағы жөндеулерде болады.
Бұйымдардың екінші топтарының нақтылығы R2 потенциалды жөндеулерде 2 істен шығуларға барады, сонда олар кезекті ТҚ дейін істен шықпай қызмет етеді. Сондықтан олар үшін техникалық жағдай бақыланып қана қойылады, ал орындаушы өлімі келесі қызметке дейін 2 кері шегеріледі.
Жағдайына байланысты ТҚ көрсету әдістерінің артықшылықтарына келетін болсақ, нақты бұйымның толық потенциалдық ресурсын қолданып, нақты өзгерістерінің ауытқулары есепке алынады.
Аталмыш әдістерді қолданудың кемшіліктерін келетін болсақ, барлық бұйымдардың техникалық жағдайын бақылау қымбатқа түседі. Сондықтан нормативті жағдайға жеткізуді талап етіп, кезекті ТҚ дейін істен шықпай жұмыс атқарады.
Әдебиеттер (1 с 24..35)
Бақылау сұрақтары:
1. Машиналардың жұмысын қамтудың қандай түрлерін сіз білесіз?
2. Көліктердің жұмыс қаблетін қолдаудағы бірінші стратегия туралы не білесіз?
3. Екінші стратегияның бірінші стратегиядан қандай айырмашылықтары бар?
4. Автокөлік құралдарының жұмыс қаблетін қамтуда үшінші стратегияның атқаратын қызметі қандай ?
5. Тежеу механизмдерінің құрылымдық және диагностикалық өлшемдері қандай?
6. Тежелу механизмдері қашан істен шығуы мүмкін?