Ысқаша теориялық мәліметтер
Internet ақпараттық ресурстары – бұл тұрақты жаңару тәртібінде қызмет ететін мәліметтер базалары мен ақпараттық технологиялардың барлық жиынтығы.
Internet-гі сервис «Клиент-сервер» моделі негізінде құрылған. Сервер желінің белгілі қызметін қолдайтын бағдарлама болып табылады. Осы қызметке Интернет желісінің өзге тораптарының пайдаланушыларының қол жетуі клиент бағдарламасы арқылы жүзеге асады.
Интернет атты ғаламдық бүкіләлемдік желі серверлерімен ұсынылатын неғұрлым әйгілі қызметтерді қарастырайық:
n Электронды пошта. Электронды поштадан Internet құрылуы басталды, және ол ондағы іс-әрекеттердің ең атақты түрі болып табылады.
Пошталық хабарлама жіберу үшін сіздің компьютердің көмегімен Сіз пошталық бағдарламаны шақыртасыз, хабарламаны алушыны көрсетесіз, хабарлама мәтінін құрайсыз және оның жіберілуін жүзеге асыру үшін бағдарламаға бұйрық бересіз. Хабарламаны беру сигналы бойынша сіздің компьютердің пошталық хост – компьютермен байланысы жүзеге асырылады, ал ол қандай да бір ғаламдық желіге қосылған. Хабарлама жіберушінің хост – компьютеріне түсе отырып, әрі қарай байланыс арналары бойынша алушы машинасына келіп түседі, сонда ол адресаттың иелігіндегі таспалық жад облысына түседі және ол пошталық жәшік деп аталады. Алушы - қолданушы келіп түскен хатты пошталық жәшіктен өз компьютеріне алып, оны өңдейді.
Кез-келген хабарлама тақырыпшадан тұрады. Пошталық хабарламада мынадай құрылым болады:
n тақырыпша: адрестер, тақырып, жіберу мерзімідата.
n Хабарлама тәні: мәтін
n Электронды қолтаңба.
Тақырыпша мыналарды қамтиды: хатты алушы мекен-жайы, жіберуші мекен-жайы, хат тақырыбы, хатты жіберу күні мен мерзімі, хат көшірмесін алатын адресаттар, хатпен бірге жіберілетін файлдар тізімі.
Электронды пошта адресі жалпытүрде мынадай болады:
<қолданушы атауы>@<хост - компьютер>.<поддомен.><жоғарғы деңгей домені>.
Адрес 2х бөліктен тұрады: аталмыш қолданушы тіркелген хост-компьютер адресі мен қолданушы атауы. Адрестің екі бөлігі @ белгісімен бөлінеді.
Мысалы: lina @ main.uef.ru
@ белгісіне оң жақты тұрған адрес бөлігі мынаны білдіреді: ru - Ресей, uef – Экономика мен қаржының Санкт – Петербургтік университеті, main - lina қолданушысы тіркелген хост – компьютер атауы (немесе осындай атаумен электронды жәшік орнатылған).
Тақырыпша мәтіннен бос жолмен алыстатылады. Мәтін соңында signature тұруы мүмкін – электронды қолтаңба, бірақ ол міндетті емес.
Электронды поштаның артықшылығы – корреспонденцияны жеткізу жылдамдығы мен сенімділігі, қызметтердің салыстырмалы төменгі құны; корреспонденттердің кең шеңберін хабарлармен таныстыру мүмкіндігі; тек мәтіндік хабарламаларды ғана емес, сондай-ақ бағдарламаларды, графикаларды, аудио-файлдарды беру мүмкіндігі; қағаз үнемділігі.
Электронды поштаның ағылшындық белгіленуі - E - mail.
Электронды поштаның кемшілігі берілетін файлдар көлемінің шектеулілігінен тұрады.
· Usenet телеконференцияларының жүйесі. Жүйе хабарламалардың электронды тақтасы қағидасы бойынша құрылған. Онда кез-келген қолданушы өз ақпаратын Usenet-ің хабарлар топтарының біріне орналастырып, осы ақпаратты аталмыш хабарлар топтарына жазылған өзге қолданушылар пайдалана алатын болады. Бұл жүйе пікір-талас өткізіп, хабарлармен алмасуға арналған. Дәл осы тәсілмен Internet-ің көптеген хабарламалары таратылады, мысалы, бағдарламалық өнімдер жарнамасы. Usenet – халықаралық конференциялар мен семинарларды жариялау үшін жақсы орын.
· FTP. Жойылған машина каталогтары және файлдарымен жұмыс жасауға қызмет көрсететін хаттамалар мен бағдарламаларды (File Transfer Protokol – файлдарды беру хаттамасы) атайды. FTP құралдары сервердің каталогтары мен файлдарын қарауға, бір каталогтан екіншісіне өтуге, файлдарды көшіріп, жаңартуға мүмкіндік береді. FTР- серверлермен жұмыс жасау – нақты уақытта жүзеге асыуы мүмкін. FTP арнайы сервистік бағдарламасымен жүзеге асырылатын көптеген ашық мәліметтер базасына анонимді ену кең таралған. Осының арқасында Сіз өз атыңыз бен парольіңізді көрсетпей-ақ файлдарды ала аласыз. FTP жүйесінде файлды алу үшін тораптың, каталогтың, ішкі каталогтың, файлдың нақты атауы көрсетіледі.
Аталмыш хаттаманың артықшылығы – мәтіндер, бейнелердің, орындалатын бағдарламалардың кез-келген типін беру мүмкіндігі. FTP хаттамасының кемшілігі – іздейтін ақпараттың орналасқан жерін білу қажеттілігі.
· Gopher жүйесі. Ол мазмұны бойынша көрсетілген Gopher - серверде файлдардың ізделуін жүзеге асырады. Gopher – бұл хаттама және бағдарламалар, олар көп деңгейлі мәзір, анықтама кітаптары, индексті сілтемелер көмегімен ақпаратты іздеу және алудің неғұрлым дамыған құралдарын (FTP-мен салыстырғанда) қамтамасыз етеді. Осы хаттама бойынша жұмысты бастау үшін бір Gopher – сервер адресін білген жеткілікті. Әрі қарай жұмыс қарапайым және түсінікті мәзір түрінде ұсынылған командаларды таңдаудан тұрады. Мұнда бір сервердің мәзір пункттері өзге серверлердің мәзір пукнттеріне сілтемелерді қамтуы мүмкін, ол Internet –те ақпаратты іздеуді жеңілдетеді.
FTP желілер бойынша бағдарламалар алуға арналса, ал Gopher, негізінен, мәтіндік ақпаратты іздеу үшін қолданылады: анықтама материалдары, кітаптар каталогтары, адрестер каталогы.
· Telnet – бұл желіге жойылған терминалды ену хаттамасы. Telnet көмегімен сіздің компьютер Internet желісіне қосылған жойылған компьютерге қосылады, және сіз жойылған жүйе терминалында отырғандай өз компьютеріңізде жұмыс істей аласыз. Сіздің компьютерде көрінетін барлық командалар жойылған компьютер жүйесімен орындалады.