Салық әсерінен нарық қызметінің тиімділігінің төмендеуі

Салық салудың экономикалық аспектілері.

Салық ауыртпалығы.

Салық әсерінен нарық қызметінің тиімділігінің төмендеуі

Салық - бүгінгі күннің өте өзекті мәселесі. Еліміздің
экономиксының өркендеп , халық тұрмысының жақсару негізінен салық үлкен роль атқарады.
Салық кодексін дайындап - жасаушылар халықтың салық мәдениеті мен кәсіборын басшыларының кәсіби деңгейін көтеріп, салық Кодексін өмірге тиімді түрде енгізіп, жүзеге асуын қадағаламайды.Салықтар экономикалық және әлеуметтік-саяси қатынастарды өзінің бойында жинақтаушы күрделі әрі қоғам өмірінің көп аспектілі қаржылық-құқықтық құбылысы болып табылады. Сондықтан ол өзіне тән көптеген айрықша белгілерімен ерекшеленеді.

Салық жеңілдіктері дегеніміз, заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп немесе салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады.

Салық жүйесінің мәні мен рөлі, оның принциптері арқылы айқындалады. Қазіргі елдердің барлығының дерлік салық жүйесінің негізі, салык салу теориясының классигі - Адам Смиттің еңбектеріне сүйенеді. А. Смиттің пікірі бойынша, «салық - бүл жүктеме, сондықтан да мемлекет заң түрінде оның мөлшерін және төлеу тәртібін мұқият қарастыруы қажет. Мемлекеттің салықты жинау құны, мемлекеттің өмір сүру қажеттілігінен және оның жалпы қоғам мен жеке түлғалардың мүддесін қорғауынан келіп шығады».Республикамыздың экономикалық даму ерекшелігін көрсететін, салық жүйесі мен принциптерінің түрғызылу тәртібіне және жалпы ғылыми принциптерінің талаптарьша сәйкестендірілген ұлттық салық жүйесі - рыноктық қатынастарды дамытуға итермелейді.

Салық төлеушінің салық ауыртпалығын оңтайлы деңгейі табысының 30-40% -дан аспауы тиіс екенін көрсетеді. салық салу жалпы жүйесінде жұмыс істейтін Ресей Федерациясы кәсіпорындарының салық ауыртпалығын деңгейі 2-ден жалпы табыстың 70% болып табылады. Бұл салық салу жалпы жүйесінің ерекшеліктері болып табылады. Ал бұл бухгалтерлік есеп қателіктің салдарынан емес. Әрбір компанияның бағасы түскен салық табыс өз бар және қазір ақылы салығы бойынша салық базасын анықтау параметрлеріне байланысты. Салық жоспарлау қаржылық басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. салық жоспарлау тиімді моделін құру мақсаты қазір іс жүзінде әрбір салық төлеушіге өзін орнатылады. Бұл қажеттілік объективті және субъективті (салық төлеушілер төлемдерді оңтайландыру ұмтылу) факторлар (опциялар салық режимін, қаржы ағындарын жоспарлау қажеттілігі болуы)]. 1.1 тұжырымдамасы мен экономикалық тұлғаның салық ауыртпалығын астында
салық ауыртпалығын экономикалық зат ескере отырып есептелген, жалпы табыстың салық үлесінің салыстырмалы шарасы жатады .

салық ауыртпалығы туралы

Экономикалық аспектілері
салық түрлі элементтерін қалыптастыру бойынша салық заңнамасы. салық салу ауырлығы ескере салық ауыртпалығын, сонымен қатар қысқарту немесе салық ауыртпалығын арттыру және басқа да жанама факторлар ғана емес, қабылдайды. Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің - қаржы жөніндегі мемлекеттік салық саясатының абсолюттік және салыстырмалы әсерін жүйесі - Осылайша, біз бұл салық ауыртпалығы айтуға болады...

Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі, яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.

Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі табылады.

Салық салудың шындық принципіне сәйкес, әрбір адам өз табысына сай мемлекетті қолдауға қатысуы қажет.

Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі шығындарда жүргізілуі қажет.

Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Салық кодексінде белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуі тиіс.

Қазақстан Республикасының салық зандары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқанда:

• бірінші, салық және бюджетке теленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі;

• екінші, салық салудың айқындығы;

үшінші, салық салудың әділдігі;

төртінші, салық жүйесінің бірітұтастығы;

бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ

Салық салу бойынша жүз пайыздық тиімділікке жету дамыған нарықтық экономика жағдайында мүмкін еместігін әлемдік тәжірбие көрсетіп отыр. Кез-келген мемлекет өзінің экономикалық саясатын жүзеге асырған кезде салықтық реттеу құралдарының кең спектрін қолданады. Салықты шаруашылық қызметті реттеуші құрал ретінде қолдану мүмкіндігі салықтың өзінің табиғатынан, ішкі мәні мен қызметінен шығады. Бұл мүмкіндікті қолдану салық механизмі арқылы жүзеге асады. Қаражаттарға деген қажеттілікті сезе отырып мемлекет салықтық құрал арқылы қаржылық қаражаттардың максималды мүмкін болатын көлемін алуға ұмтылады.

Мемлекет бұл жағдайда төлеушіге қатысты ашық әділетсіздікке баруға даяр: дұрыс әрекет етуге қажетті ресурстардың бір бөлігін алып қалуға, салық ауыртпалығын табыспен мүлік иесінен өнімді немесе қызметті сатып алушыға жүктеуге, қосарланған салық салуға, тағы басқаға баруы мүмкін. Осындай фискалды саясат кәсіпорынының қаржылық әрекет етуін бұзып, ал өзінің күн көруін жоққа шығара алады, салықтан жалтару көпшілік сипатқа ие етіп, экономикадағы қаржылық қылмыстарды көбейтеді. Салықтық ауыртпалықты қаталдату әрдайым, салықтық түсімдерді көбейтеді. Бұл Лаффер теориясымен дәлелденген салықтың екінші жағы мемлекеттің экономикаға реттеуші әсерін сипаттайды. Бұл жағдайда салық өзінің әсер ету бағытына қарай мемлекетпен тумалас болады, яғни ол қызметтердің қоғамға қажетті арналарға бағыттайды. Осыған сәйкес салықтық механизм бұл жағдайда мемлекеттік табыстардың кепілді түрде түсуін талап ететін жағдайларға қарағанда мүлдем басқаша қағидалармен құрылады. Бұл жерде басты назар төлеушіні белгілі бір әрекетке ынталандыруға ауысады. Сонда мемлекет өзіне қажетті тиімді нәтижеге жету үшін салықтық қаражаттарын уақытша жоғалтуға барады.Жоғарыда айтылып кеткендерді ескере отырып, шағын және орта бизнес субъектілерінің әрекет етуін реттеу үшін салық құралдарының қолданылуы Республикамызда қоғамның барлық экономикалық қызығушылықтарына сай келеді.

Экономикасы жаңа дамып отырған елдер үшiн орта және шағын бизнестi жандандыру шешушi рөл атқарады. Кәсiпкерлiк қызмет бұл елдер үшiн дағдарыстан алып шығатын бiрден-бiр сара жол болып отыр. Оның аясында жалпы iшкi өнiмнiң үлес салмағын артып, экономикалық тұрғыдан жұмысқа жарамды тұрғындар жұмыспен қамтамасыз етiледi. Бұл индустриалды, дамыған экономикасы бар және өтпелi кезеңдi басынан кешiрiп отырған елдер экономикасы үшiн тым жағымды көрiнiс.

Курстық жұмыстың мақсаты жеке кәсіпкердің табысына салық салудың теориялық аспектілерін қарастыру, жеке кәсіпкердің табысына салынатын салықты талдау, жеке кәсіпкердің табысына салық салудың дамыту жолдарын қарастыру.

Мақсаттан мынадай міндеттер туындады:

· Табысқа салық салудың пайда болу алғышарттарын кеңінен ашу;

· Орта және жеке кәсіпкерліктің экономикалық мәнін ашу және қажеттілігін қарастыру;

· Кәсіпкерліктің табысына салық салу салудың шетелдік тәжірибесін қарастыру;

· Арнайы салық режимі бойынша жеке кәсіпкерліктің табысына салық салу механизмін қарастыру;

· Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын субъектілердің салықтық түсімдері және олардың бюджет кірістерін қалыптастырудағы ролін көрсету;

· Жамбыл облысы бойынша жеке кәсіпкерлердің табысынан салықтық түсімдер жағдайын талдау;

· ҚР орта және шағын кәсіпкерлік субъектілерін дамыту тенденцияларын көрсету;

· Жеке кәсіпкердің табысына салық салуды жетілдіру бағыттарын қарастыру;

Салық жүйесін калыптастырудың және оны сын көзбен саралау жағынан В. Твердохлебовтың еңбегіне көңіл аударуға болады. Оның ойынша: «салық салу принципінің ең маңыздысы болып - өндіргіш күштерді дамыту саналады». Өндіргіш күштерді дамыту - таза үлттық өнім көлемін өсірумен бейнеленеді. Осыған байланысты В. Твердохлебовтың ойын түйіндейтін болсақ, салық таза үлттық өнімнің абсалюттік немесе салыстырмалы өсуіне әсерін тигізуі керек, ал олай болмаған жағдайда, кері ықпалын тигізбеуі қажет .

Қоғамның мақсаты - ұлттық өнімді арттыру болғандықтан, бүл принципті жалпы алғанда, ешқандай қарсылығы жоқ сияқты, ал шын мәнісінде түптеп қарастыратын болсақ, салық өндіріс күшін арттыруға ықпалын тигізе алады, яғни халық шаруашылығының бір бөлігін үнемі алып отырады. Әрине, егерде мемлекеттің өзі көрсететін қызметтерінің бәрі тегін болса, онда ол шаруашылық үшін керемет жеңілдік болар еді. Бірақ та мемлекеттің қарулы күштерді, басқару аппараттарын ұстап түратынын естен шығармау қажет. Сондықтан да, өндіріс күшін дамыту үшін, мемлекет өзіне тиісті соманы алу шығынын азайтуға тырысуы керек. Демек, неғүрлым аз шығын жүмсауға болатын салық жүйесі, жалпы шаруашылықты дамытудың әрі тиімді, әрі оңтайлысы болып табылады.

Қазақстан Республикасында салық салу ерекшеліктері кәсіпкерлікті қолдау мен экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі құралы болып отыр. Соның өзінде экономиканы мемлекеттік реттеу және кәсіпкерлікті қолдау өзара байланысты элементтерді құрайтын жүйе болып қалыптасады. Бұл жүйеде басты орынды кәсіпкерлікке салық салу механизімі алып отыр.

Осыған байланысты салық салумен байланысты проблемалар өзекті және кәсіпкерлікті дамыту жолында біраз қиыншылық көрсетеді.

Ескі салық кодексі бойынша қызмет еткен салымдар мен алымдар көп жағдайда нарықтың жаңа шарттарына сай болмағаны бәрімізге белгілі.

Айта кету керек шағын және орта кәсіпорындардың дамуы импорт ауыстырушы тауар өндіру, жаңа жұмыс орындарын дайындау, бюждетке ақша массасының ағылып келіп түсуін қамтамасыз ету.

Осының барлығы нарықтық экономика дамуының басты мәселесі болып келеді.