Азақстанның қазіргі заман тарихы» пәні және курстың мақсаты.

Тарих - бұл адам қоғамының өткені мен осы уақыты туралы, нақты формадағы, кеңістік-уақыттық өлшемдегі қоғамдық өмірдің дамуының заңдылықтары туралы ғылым. Тарихтың мазмұны - бұл адам өмірінің құбылыстарындағы көрінетін тарихи процесс, тарихи ескерткіштер мен деректерде сақталған мәліметтер болып табылады. Бұл құбылыстар әртүрлі, яғни шаруашылықтың дамуына, елдің ішкі және сыртқы қоғамдық өміріне, халықаралық қатынстарына, тарихи тұлғалардың қызметіне қатысты болып келеді.

Тарих - ғылым бір-біріне сәйкес көп жақты, ол тарихи білімнің жеке салаларынан қалыптасады, дәлірек айтқанда: экономикалық, саяси, әлеуметтік, азаматтық, әскери, мемлекет пен құқық, дін т.с.с. Тарихи ғылымдарға халықтардың тұрмыс-салтын зерттейтін этнография, және ежелгі дәуірдің заттай деректер - еңбек құралы, үй жиһаздары, әшекей заттар, қоныстар, молалар т.б. зерттейтін археологияның да қатысы бар.

Тарих объектіні зерттеу бойынша ендік жағынан да бөлінеді: әлем тарихы (бүкіл әлем тарих немесе жалпы тарих), континенттер тарихы (мысалы, Азия және Африка тарихы), жеке елдердің, халықтардың немесе халық топтарының тарихы (мысалы, Ресей тарихы).

Тарихи пәндерге тарихи деректерді зерттейтін деректану және тарихшылардың көзқарастарын, идеялары мен концепцияларын суреттеу мен талдау мақсатындағы, сонымен қатар тарихи ғылымның дамының заңдылықтарын зерттейтін тарихнаманың да қатысы бар.

Қазақстан тарихы курсының пәні мақсаты мен міндеттері. «Қазақстан тарихы» оқу пәнін қазіргі тұрғыда түсіну. Тарих, тұлға, мемлекет. Тарих және өркениет. Отан тарихының функциялары мен принциптері. Қазақстан тарихы дүниежүзі тарихының контексінде. Ұлттық тарихтың приоритеттері. «Қазақстан Республикасының тарихи сана қалыптастыру тұжырымдамасы».Қазақстан тарихын дәуірлерге бөлу. Қазақстан тарихын зерттеудің негізгі әдістері. Отан тарихын зерттеуге жаңа тұжырымдамалық тұрғыдан қарау.«Қазақстан тарихы» пәнінің деректері мен әдебиеттері. Отан тарихын зерттеудің ерекшеліктері. Қазіргі кезеңде Қазақстанның ұлттық тарихы проблемалары маңызының арта түсуі.

2. Тарих ғылымының методологиясы

Тарих методологиясы – (грек тіл. methodos – әдіс, таным жолы logos – сөзі) – тарих ғылымының әдістемелік таным туралы пәні және тарауы болып табылады. Әдістеме – тарихи зерттеудің құралы ретінде пайдаланылады. Әдістемелер арқылы тарихшы жаңа білім алып, оқиғалар туралы мәліметтерді нақтылайды. Осылайша, бастапқыда ХІХ ғасырда «методология» тарихи зерттеу әдістері мен тәжірибесінің негізінде қолданысқа енген. Бұл термин ең алғаш неміс тарихшыларының еңбектерінде қолданысқа еніп, кейінірек арнайы оқу пәні ретінде жүргізілген.

Қазіргі заманда «методология» ұғымы бастапқы мағанадағыдай ғана аясы тар емес, тарихи танымның жалпы негізін құрайды. Мәселен, ресей тарихнамасында «методология» термині ХІХ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басында университеттік оқыту жүйесі мен ғылыми зерттеудің тәжірибесінде пайда болды. Бұл методологияның құрамды бөлігі ретінде тарих философиясы да аталып жүр.

Бір сөзбен айтқанда, тарих методологиясы нақты тарихи зерттеу тәжірибесінің теориялық көрінісі ретіндегі әдістемелер, ұстанымдар, ғылыми тарихи түсініктер және т.б. Тарихшының зерттеу жұмысының тәжірибесін баяндай отырып, методология танымға жетелейтін ойға мүмкіндіктер береді. Демек, методология тарихи зерттеуде жеке және жалпы проблемаларға сараптама жасайды. Бірақ, кез-келген проблемаға нақты жауапты даярлап тұрмайды. Оны қарастырудың, зерттеудің жолдарын көрсетеді.

Тарих ғылымында методология мен метод бір біріне тәуелді емес. Бұл методология мен методтың өз алдына жеке танымдық формалары бар. Мәселен, методология жеке зерттеу әдістеріне қоданылмайды. Зерттеу жүйесінде техникалық әдістерді методология емес, метод деп қарастырған жөн. Ал, методология міндеті ғылыми мәселелерді шешуге жалпы теориялық ұстанымдар көрсету болып табылады. Бұл жалпы ғылыми қарым-қатынас сипатын көрінісін байқатады .

Қазақ елінің тарихына қатысты өз пікірін білдірген қазақ зиялысы А. Байтұрсынов былай деп жазған еді: «Өзінің тарихын жоғалтқан жұрт, өзінің тарихын ұмытқан ел, қайда жүріп, қайда тұрғандығын, не істеп не қойғандығын білмейді, келешекте басына қандай күн туатынына көзі жетпейді. Бір халық өзінің тарихын білмесе, бір ел өзінің тарихын жоғалтса, оның артынан өзі де жоғалуға ыңғайлы болып тұрады». Демек, Отан тарихын тарихшылар өз дәрежесінде зерттеу үшін тарих ғылымының теориясы мен методологиясына баса назар аударуы қажет.

Методологияның мақсаты - бүкіл әлем тарихының методологиялық және теориялық проблемалары туралы түсінікке ие болу. Пәнді зерттеудің міндеттері - біріншіден, қазіргі тарихнамадағы бүкіл әлем тарихының теориялық және методологиялық проблемаларын зерттеу, ХХ ғ. және ХХІ ғ. басындағы бүкіл әлем тарихының дамуының жетекші тенденцияларын анықтау. Екіншіден, тарих философиясының проблемаларын, тарихи сана мен тарихи естелік, тарихи даму түсінігін, әмбебап тарихты талдау. үшіншіден, бүкіл әлем тарихы теориясы мен методология проблемасын: бүкіл әлем тарихының пәнін, тарихи таным мен тарихи теорияны, жалпы тарихи теория, тарихи заң мен заңдылықтар мүмкіндіктерін, бүкәл әлем тарихының, тарихи деректер мен фактілердің, тарихи түсініктемелердің кезеңделуін қарастыру.

3. Тарихи танымның әдістері

Кіріспе. Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясының ғылыми және оқу пәні ретіндегі қалыптасуы. Тарихи теория – тарих білімінің ерекше формасы. Тарихи таным және тарихи үрдіс теориясы - тарих ғылымдары жүйесінің іргетасы. Тарихи білімнің мәні, жалпы даму тенденцияларя мен заңдылықтарығ ғылыми және әлеуметтік статусы. Тарихи үрдіс – тарих философиясының пәні. Пәннің оқыту объектісі және әдістер жүйесі. «Тарих» түсінігінің көп мағналылығы. Пәннің категориялық аппараты: әдіс, методология, тарихтың философиясы, историософия, эпистемология, танымның әдістері, тарихи таным, тарихи үрдіс, тарихи теория, өркениет, мәдени-тарихи жүйе, тарихи сана.

Тарихи таным. Тарихи танымның ерекшелігі. Тарихтың позитивтік методологиясындағы субъект пен объектінің арақатынасы. Қазіргі замандағы батыс философиясындағы субъект пен объект мәселесі. Тарихи таным – ғылыми таным. Тарихи танымдағы объект пен субъектінің диалектикасы. Әлеуметтік құбылыстарды танудың ерекшеліктері. Тарихи танымның ментальдық және идеологиялық деңгейлері..

Тарих ғылымының пәні. Тарих пен идеологияның арақатынастары және өзара ықпалы. Тарих және саясат. Тарих ғылымының саяси функциялары және әлеуметтік статусы. Тарихи тәжірибе және бүгінгі заман. Тарих ғылымындағы өзектілік және көкейкестілік. Тарих және қоғамдық сана. Тарих ғылымы және тарихи сана. Тарихи сананың құрылымы.

Тарихи танымның әдістері. Жалпы ғылыми әдістер: болмысты танудың жалпы методологиялық принциптері, ғылыми танымның жалпы логикалық әдістері, эмпирикалық әдістер, теориялық әдістер. Пәнаралық әдістер. Арнаулы тарихи әдістер. Тарихи зерттеудің методологиясы, әдістері және әдістемесінің арақатынасы. Тарихи әдістің мазмұны мен мәні. Жүйелілік тұрғысынан қарау. Құрылымдық-функционалдық әдіс. Сандық әдістер.

Тарихи танымның негізгі методологиялық принциптері.Тарихилық принципі – болмысты танудың жалпы методологиялық принципі. Тарихилық принципінің негізгі идеялары. Неопозитивизм және тарихилық. Қазіргі кезеңдегі тарихи ойлар жүйесіндегі тарихилық принципінің өзгерістері.Тарихилық принципінің танымның методологиялық принципінің танымның методологиялық принциптері жүйесіндегі орны

4. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАРИХЫНЫҢ ДЕРЕКТЕРІ

Деректану ғылымына сүйене қарастырсақ, Қазіргі Қазақстан тарихының деректеріне Қазақстан республикасының тәуелсіздігі туралы заңының қабылдануы және жаңа мемлекеттік рәміздердің енгізілуі. Қазақстан Республикасының алғашқы Президентін жалпыхалықтық сайлау. Қазақстан Республикасының Конституциясының қабылдануы. Ұлтаралық жарасымдылық пен саяси турақгылықты сақтау бағыты. Ұлтаралык қатынастар. Ұлттык мәдени орталықтардың құрылуы. Дүниежузі қазақтарының 6ipiнші Құрылтайы (1992ж. қазан). Қазақстан халықтарының форумы мен Ассамблеясы.

Қазақстанда кеңестердің таратылуы. 1995ж. Қазақстан республикасының Конституцисының қабылдануы және Қос палаталы парламенттің сайлануы.

Қазақстан республикасыньң Конституциясына енгізілген толықтырулар, өзгерістер және мерзімінен бұрын президенттік сайлау (1999ж. қаңтар). "Қазақстан 2030" ұзақ мерзімді приоритеттер мен стратегиялық мақсаттардың айқындалуы. Үшінші шақырылымдағы Қазақстан Республикасының Парламентінің Мәжілісіне сайлау.

Қарулы күштерді құру және модернизациялау. Қазақстан Республикасының қуатты, әpi тиімді әскери, әye және соғыс теңіз күштерін құруга бағыталган шаралары.

Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуінің негізігі кезеңдері. Көп салалы экономиканың қалыптаса бастауы. 90-жылдардың басындағы экономикалық дағдарыстың ушығу жағдайындағы Қазақстан. Бағаның ымырашылдығы және бірнеше мәртеге көтерілуі. Республика түрғындарының өмірлік деңгейінің төмендеуі, экономикалық жағдайдың нашарлауы. Қазақстан сомдық аймақта.

Ұлттық валюта - теңгенің енгізілуі. Несие-қаржы жүйесі, Ұлттыұ Банктің құрылуы, құнды қағаздар нарығының қалыптасуы. Акционерлік кәсіпорындардың өcyi. Қазақстан Республикасының Валюта және Алмас, дербес Алтын қорларының құрылуы. Жаңа экономикалық жүйені қалыптастыру барысындағы қиыншылықтар мен қайшылықтар.

Мектепке деінгі білім беру мекемелері мен орта мектептер жүйесіндегі жағымсыз кұбылыстар. Жеке мектептер мен ЖОО-ның пайда болуы. Оқу орындарын лицензиялау мен аккредитациялау жуйесін енгізу. Орта, орта кәсіптік және жоғары білім беру жүйелерін реформалау. Қазақстан ғылымы. Академиялық ғылыми орталықтардың қызметіндегі өзгерістер.

Денсаулық сақтау жуйесінің нарықтық экономика жағдайына өтуі. Денсаулық сақтау жуйесінің нарықтық экономика жағдайына өтуі. Қазақстанның ТМД елдерімен тендік принципінде қатынастарын қайта құру. Ресей және ТМД елдерімен өзара сенімді және тең қатынастар қалыптастырудағы алғашқы қадамдары. Еуразиялық Одақ құру идеясы. Орталық Азия елдерімен өзара тиімді жаңа сападағы қатынастардың қалыптаса бастауы. Ресей-Казакстан экономикалық ынтымақтастық құжаттарына қол қойылуы. Азия елдерінің кауіпсіздігі жөніндегі халықаралық кездесу. Шанхай келісімі.

Қазақстан ядролық қарусыз аймаққа айналу жолында. Ұлттык Ядролық Орталыктың құрылуы. Байқоңыр туралы келісім. Біріккен Ұлттар Үйымының Қауіпсіздік кeңeci тұрақты мүшелерінен қауіпсіздік және территориялық тұтастық жөнінде кепілдік алу. Kөршi мемлекеттермен шекара белгілеу. Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Үйымына (БҰҮ) және басқа да халықаралық ұйымдарға қабылдануы. Әлемдік қауымдыстықтың Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін мойындауы.

Қазақстанның Халықаралық экономикалық және қаржылық үйымдар жұмыстарына араласуы. Қазақстан экономикасына шетелдік инвестицияның тартылуы.

Қазақстан Республикасының Ұлттык қауіпсіздік жүйесінің және әскери қорғаныс доктринасының жасалынуы. Республиканың бейбітшілік миссиясына қатысуы. Дүниежузілік діндер съезі. Қазақстан халқы Ассамблеясы. "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы. "Қазақстан 2050" стратегиялық бағдарламасы. "Мәңгілік ел" ұлттық идеясы барлығы Қазақстанның қазіргі заман тарихының деректері болып табылады.

5. Тарихқа формациялық және өркениеттілік көзқарас

Формациялық теория - әлемдік тарихи-әлеуметтік өсу бірізді кезеңдер алмасуымен - қоғамдық-экономикалық формациялар түрінде сипатталған Карл Маркс теориясы. Жалпы әлемдік тарихта К. Маркс мұндай төрт (немесе бес) формацияларды анықтаған: алғашқы қауымдық, феодалдық (азиялық), капиталистік және коммунистік. Формацияның құрылымдық діңгегі - өндіруші күштердің және өндірістік қатынастардың диалектикалық өзара қарым-қатынасы, өз кезегінде ол сәйкес саяси қондырманы (мемлекет) және қоғамдық сана түрлерін (идеологияны, мәдениетті, дінді және тағы басқа) қалыптастыруға себепкер болады.

Осы уақытқа дейін жалғыз мүмкін және ғылыми көзқарас ретінде формациялық танылды. Басты критерийлері әлеуметтік-экономикалық белгілер (қоғамдық-экономикалық формация) болады. Осы көзқарасты қолдаушы өкілдерінің пікірі бойынша, қоғамдық дамудың шешуші факторы базис (өндірістік қатынастардың типі) және мемлекет пен құқықтың сай типтері болады. Экономикалық базистердің типтеріне байланысты мемлекеттің келесі типтерін анықтайды: құлиеленуші, феодалдық, буржуаздық, социалистік.

Бұл типологияның жағымды жақтары:

1. мемлекетті әлеуметтік-экономикалық факторлардың негізінде бөлу идеясының өзі өнімді, олар шын мәнінде қоғамға әсер етеді;

2. мемлекеттің дамуының этаптылығын, табиғи-тарихи сипатын көрсетеді.

әлсіз жақтары:

1. ол көбінде біржақты, артық бағдарламалануымен сипатталады, ал тарих саннұсқалыжәне әр қашан да оған сызылған сызбаларға сәйкес келе бермейді;

2) рухани факторлар дұрыс бағаланбайды (діни, ұлттық, мәдени және т.б.).

Мемлекеттің типологиясының көңіл аударуға тұрарлық өркениеттік көзқарас.

Өркениеттік көзқарас бойынша жіктеудің негізгі өлшемі ретінде руханилыќ белгілер - мәдени, діни, ұлттыќ, психологиялыќ ерекшеліктер алынады. Осы көзқарасты демеуші өкілдерінің бірі ағылшын тарихшысы А. Тойнбидің пікірі бойынша, өркениет – діни, ұлттық, георграфиялық және өзге де белгілердің жинақталуымен ерекшеленетін қоғамның тұйықтылығы. А. Тойнбидің пікірінше, 21 өркениеттен тек еңбекті бөлу негізінде өмірді игере білген, әлеуметтік ұқсау базасында әлеуметтік құндылықтарды қалыптастыра білген, статистикалық жағдайдан динамикалық жағдайға көше білген және сол арқылы адамдардың қызмет түрлерінің барлығында рухани бастауды дамыта білгендері (мысырлық, қытайлық, ирандық, сириялық, мексикандық, батыстық, қиыр шығыстық, проваславиелік, арабтық және т.б.) ғана сақтала алды.

Бұл типологияның жағымды жақтары:

1. мәдениет факторлары белгілі бір жағдайларда мәнді ретінде анықталған;

2. қандай да бір өркениеттің ерекшеліктерін сипаттайтын рухани өлшемдер көлемінің кеңеюіне байланысты мемлекеттің «жерге жақындаттырылған» типологиясы пайда болады.

әлсіз жақтары:

1. әлеуметтік-экономикалық факторлар дұрыс бағаланбайды;

2. істің негізі бойынша бұл мемлекеттен гөрі қоғамның типологиясына көбірек келеді.

6.Қазақстанның қазірігі заман тарихының периодизациясы

1. Қазақстан тарихы да дүние жүзі тарихы сияқты үлкен төрт кезеңге бөлінеді.

2. Ежелгі Қазақстан (б.з. V ғ. дейін), Орта ғасырлардағы Қазақстан (VI – XVII ғғ.) Жаңа замандағы Қазақстан (XVII – XIX ғғ.), Қазіргі заманғы Қазақстан (XX ғ.).

3. Ең ұзақ кезең – Ежелгі Қазақстан тарихы, ол бір миллион жылға жуық уақытты қамтиды.

4. Ежелгі Қазақстан – тас дәуірі, қола дәуірі және темір дәуіріне бөлінеді.

5. Тас дәуірі барлық құралдар тастан жасалған дәуір.

6. Қола дәуірі барлық құралдар қоладан жасалған дәуір.

7. Темір дәуірі барлық құралдар темірден жасалған дәуір.

8. Қазақстанда ең алғашқы адамдар мұнан бір миллион жылдай бұрын пайда болған. Мұндай жаңалықты ашқан археолог Хасен Алпысбаев. Ол 1957 жылы Жамбыл облысының Талас ауданындағы Қаратаудағы Тәңірқазған, Бөріқазған деген үңгірлерден ең ежелгі өмір сүрген адамдар тұрағын тапты.

9. Алғашқы адамдарға жеке-жеке жүріп өмір сүру қиын болғандықтан топтасып жүретін болды. Осыдан бірте-бірте ру пайда болды. Көп уақыт өткеннен кейін бірнеше ру тайпаға бірікті.

10. Біздің жыл санауымызға дейін-ақ Қазақстан жерінде сақтардың, ғұндардың, сарматтардың ірі-ірі тайпалары болды.

11. Біздің жыл санауымыздың бас кезінде қазіргі Қазақстан жерінде үйсін, қаңлы, ғұн және басқа да ірі тайпалардың мемлекеттері болған.

12. Біздің жыл санауымыздың бас кезінде-ақ Қазақстан жеріндегі халықтардың сол заманға лайық шаруашылығы, кәсібі болды.

13. Оларда мал шаруашылығы, егін шаруашылығы, қолөнер кәсібі, металл қорыту, аң аулау т.б. дамыды.

14. Шаруашылықтың арасында мал шаруашылығы басым дамыды. Бұған Қазақстан жері қолайлы болды.

15. Қой, жылқы өсіруге көп көңіл бөлінді. Олардан кейін көп өсірілген түйе. Сиыр аз өсірілді.

16. 1960-жылдардың аяқ кезінде археолог ғалымдар Есік қаласына (Алматыға таяу) жақын жердегі обадан «Алтын киімді адамды» тапты. Ол мұнан 2500 жылдай бұрын жерленген жас жігіт екен.

17. Марқұмға кигізілген бас киімнің, бешпенттің, етегінің қонышының сыртына алтыннан жасалған түрлі ұсақ: аттың, барыстың, тау текенің, құстардың бейнелері жапсырылған. Олардың саны төрт мыңдай.

18. Біздің заманымызға дейін II ғасыр мен б.з. XV ғасыры аралығында Еуропа мен Азияны байланыстыратын «Ұлы Жібек жолы» қызмет істеді. Ол Қазақстан жерімен өтті.

19. ІХ ғасырда арабтар Орта Азия мен Қазақстанның біраз жерін басып алды. Осыдан бастап Қазақстанға ислам діні тарай бастады.

20. 1218 жылы Қазақстан жеріне моңғол шапқыншылығы басталды.

21. 1219 жылғы қыркүйекте моңғол жаулаушылары Отырар қаласын қоршады. Ұлы Отырар шайқасы басталды. Қаланы қоршауға қала басшысы Қадырхан басшылық етті.

22. XV ғасырда қазақ халқы қалыптасып болды. Оның негізін құраған Үйсін, Қоңырат, Керейт, Маңғыт, Қыпшақ, Найман, Арғын, Байұлы, Әлімұлы, Дулат және басқа да көптеген рулар мен тайпалар.

23. XV ғасырдың 50-60-жылдарында Қазақ хандығы құрылды. Оған ұйтқы болған, алғашқы қазақ хандары деген жоғары атаққа ие болған Жәнібек пен Керей.

24. Қазақ хандығы тез ұлғайды. XVI ғасырдың басында оның жер көлемі едәуір кеңейіп, халқының саны бір миллионнан асты.

25. Қазақ хандығының – мемлекетінің XVI – XVII ғасырларда ұлғайып, нығаюына үлес қосқан: Қасым хан (1511-1523), Ақназар хан (1538-1580), Есім хан (1598-1628), Тәуке хан (1680-1718).

26. Орта ғасырлардағы Қазақстанның атақты қалалары: Түркістан, Отырар, Тараз, Сауран, Сайрам (Испиджаб) т.б.

27. Орта ғасырлардағы белгілі тарихи-мәдени ескерткіштер: Ахмет Иассауи мазары (Түркістанда), Айша-Бибі мазары (Тараз қаласының жанында), Бабаджа қатын (бұл да сонда), Жошы Хан күмбезі, Алаша хан күмбезі (Орталық Қазақстанда).

28. Қазақстан жеріндегі ортағасырлық ғалымдар: Әбу Насыр әл-Фараби (870-950 жж.), Жүсіп Баласағұн (ХІ ғасыр), Махмұд Қашқари (ХІ ғасыр), Ахмед Иассауи (ХІІ ғасыр), Өтейбойдақ Тілейқабылұлы, Мұхамммед Хайдар Дулати, Жалайри Қосынұлы (ХV-ХVI ғғ.)

29. Орта ғасырларда Қазақстанда басқа да көптеген ғалымдар болған. Бұған бір ғана Отырарда Әбу-Насыр әл Фарабиден басқа да онға жуық әл-Фарабилер болғаны дәлел

30. XVI ғасырдың соңынан бастап 1755 жылға дейін қазақ халқы жоңғар шапқыншылығына қарсы азаттық, тәуелсіздік үшін шайқасты. 1755-жылы Жоңғар мемлекеті біржола жеңілді, тарихтан аты өшті.

31. Жоңғарларға қарсы азаттық күресті ұйымдастырушылар: хандар – Тәуке, Әбілқайыр (Кіші жүз ханы), Абылай; билер – Төле, Қазыбек, Әйтеке; батырлар – Қабанбай, Бөгенбай, шапырашты Наурызбай.

32. 1731-1917 жылдар аралығында Қазақстан Ресей империясы қоластында болды. Кіші жүз «еркімен» қосылды, қалған жердің бәрін жаулап алды.

33. Ресей империясы Қазақстанда екі жүз жылдай отарлау саясатының барлық қитұрқы әдіс, тәсілдерін қолданды, қазақ халқының ұлттық мәдениетінің, әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрінің дамуына барынша кедергі жасады.

34. Қазақ халқы Ресей отаршылдарына қарсы, азаттық алу үшін үш жүздей рет қозғалыстар, көтерілістер, наразылықтар ұйымдастырды. Олардың ең ірілері ХІХ – ХХ ғасырларда болды.

35. Патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы 1836-1838 жылдары Исатай мен Махамбет, 1837-1847 жылдары Кенесары хан, 1916 жылы А. Иманов, Ә. Жангелдин, Ә. Жанбосынов т.б. басшылық еткен, ұлт азаттық қозғалыстар болды.

36. ХІХ ғасырдағы қазақтың белгілі ағартушы ғалымдары: Шоқан Уәлиханов (1835-1865), Ыбырай Алтынсарин (1841-1889), Абай Құнанбаев (1845-1904)

37. 1917 жылы Қазанда Қазақстанда Кеңес Өкіметі орнады, ол өкімет 1990 жылға дейін өмір сүрді.

38. ХІХ ғасырдың аяғында ХХ ғасырдың басында қазақ халқының бақытты келешегі, ұлттық тәуелсіздігі үшін күресуші үлкен зиялы топ қалыптасты. Олардың басшылары: Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Мұстафа Шоқаев, Міржақып Дулатов, Тұрар Рұсқылов, Мұхамеджан Тынышбаев т.б. болды.

39. 1920-жылы Қазақ Автономиялы Кеңес Социалистік Республикасы, ал 1936-жылы Қазақ Кеңес Социалистік Республикасы құрылды.

40. 1941-1945 жылдардағы Отан соғысында асқан ерлік көрсеткені үшін 500-дей Қазақстан Кеңес Одағының батыры атағын алды. Бұл жоғары атақты Л. И. Беда, С. Д. Луганский, Т. Ж. Бигелдинов, И. Ф. Павлов екі мәрте алды. Әлия мен Мәншүк Кеңестік Шығыс Қыздарынан алғаш реет Кеңес Одағының Батыры атағын алды.

41. 1990 жылы 25 қазанда Қазақстан өзін Егеменді Республика деп жариялады.

42. 1991 жылы 1 желтоқсанда Қазақстанда Президент сайлауы болды. Президент болып Н. Ә. Назарбаев сайланды.

43. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өзін тәуелсіз Республика деп жариялады.

44. 1992 жылы Алматыда дүние жүзі қазақтарының тұңғыш Құрылтайы өтті.

45. 1995 жылы Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Конституциясы қабылданды