Тұтыну функциясы. Тұтынуға шектік және орташа бейімділік. Жинақтау функциясы. Жинақтауға шектік және орташа бейімділік.

Макроэкономиканың микроэкономикадан айырмашылығы. Экономикалық модельдерді пайдалану (айналым үлгісі).

Экономика ғылымы екі басты бөлімнен тұрады:макроэкономика және микроэкономика. Микроэкономика- фирмалар, үй шаруашылықтары, үкіметтік агенттіктер сияқты шағын бірліктер жасайтын таңдауларды зетрттейтін экономиканың бөлімі.Макроэкономика-экономиканың инфляция,жұмыссыздық,экономикалық өсу секілді ірі масштабты экономикалық құбылыстарын зерттейтін бөлігі.Макроэкономика экономиканы бір үлкен құбылыс ретінде қарастыратын ғылым.Ол экономикадағы іс-әрекеттерді біріктіріп жалпылай қарастырады.Белгілі бір уақыт аралығындакейбір фирмалар өндірген өнімдеріне бағаны өсіреді,кейде төмендетеді.Макроэкономика теориясының негізі ретінде микроэкономика теориясы пайдаланылады.Микроэкономика пәні-үй шаруашылықтары мен фирмалардың берілген экономикалық шарттарда шешім қабылдау және сол "берілген" шарттарды өзара қызметтері арқылы қалыптастыру механизимдері болып табылады.Макроэкономика мен микроэкономиканың айырмашылығы тұтынушы талғам теориясын біріктіріп қарастыратын ғылым болып табылады.Макроэкономика барлық жалпы субъектілерінің іс-әреткетін зерттейді.Мысалы:үй шаруашылығы,фирма,т.б.

Макроэкономикалық модель дегеніміз-экономикалық құбылыстар мен процестердің жеңілдетілген абстрактілі көрінісі,ол экономикалық айнымалылардың арасындағы өзара байланыстар мен арақатынсатарды анықтайды.Макроэкономикалық модельдерді қолдану арқылы мемлекет экономикаға әсер ету нүктелерін,жүргізіліп жатқан саясат қағидаларын, пайыдық қойылым,еңбекақы динамикасы, инфляция темпі, өндіріс көлемі, айырбас бағамы және т.с.с. құбылыстарды басқару мехнизмдерін анықтайды.Әрбір модель белгілі бір мақсатта құрылады:экономикалық құбылыстарды түсіндіру, экономикалық заңдылықтарды зерделеу, жоспарлау және болжау.

Макроэкономикалық айналым моделі төмендегідей болады:

Ресурс нарығы

Табыс өн. фактор

Ф. ресурстарға

жіберген шығ.

Қаржы нарығы

Инв.құрал капитал таза ағыны

жинақ

мемл.

қарыз

фирма

салық салық

субс. Транс.

төлем

инв. импорт

Тауарлар нарығы

шығын

тұт.шығын

фирма табысы

экспорт

max

min

Макроэкономиканың мақсаттары мен әдістері.Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер. Ұлттық шоттар жүйесінің басқа да көрсеткіштері.

Макроэкономиканың негізгі мақсаты жеке фирмалар мен жұмысшылардың дамуын қарастыру емес,экономиканың жиынтық беталысын талдаудан тұрады.Макроэкономиканың негізгі мәселелері:

-экономикалық өсуді қамтамасыз ету;

-жалып экономикалық тепе-теңдік және оған жету шарттары;

-макроэкономикалық тұрақсыздық,оны шешу және реттеу әдістері;

-экономикалық іс-әрекет нәтижелерін анықтау;

-сыртқы экономикалық қатынастарды оңтайландыру;

-халықты әлеуметтік қамсыздандыру.

Макроэкономиканың мақсаттары:

1)тұрақыт экономикалық өсу;

2)бағаны тұрақтандыру;

3)төлем баланс тұрақтылығы.

Эк-қ процестерді танып білудің бірнеше зерттеу әдістері бар, олар:

1. Үлгі моделі

2. Ауызша талдау

3. Жазбаша талдау

4. Формула арқылы

5. Схемалар

6. График

7. Ақпараттық технология

Белгілі бір уақыт аралығындағы белгілі бір мемлекет халқының экономикалық белсенділігінің нәтижесін өлшеу үшін макроэкономиканың негізгі көрсеткіштері:ұлттық байлық,жалпы ішкі өнім мен жалпы ұлттық өнім қолданылады.

Ұлттық байлық-заттық игіліктер қоры мен жердің құны.Ол ғимараттар,құрылыстар,құрал-жабдықтар мен қорлардан тұрады.

Жалпы ішкі өнім-ұлттық территория шекарасында барлық өндіріс факорларын қолдану арқылы белгілі бір уақыт аралығында ел экономикасында өндірілген соңғы тауарлар мен қызмет көрсетулердің ағымдағы нарықтық құны.

Жалпы ұлттық өнім-белгілі бір уақыт арасында берілген ел азаматтарының меншігіндегі,соның ішінде басқа мемлекеттер шекарасында орналасқан,өндіріс факторларымен өндірілген соңғы тауарлар мен қызметтердің ағымдағы нарықтық құны.

Ұлттық шоттар жүйесінен тыс көрсеткіштер.Кез- келген елде ұлттық шоттар эконом/қ жиынтық өндіріс көлемін өлшеу үшін құрылған. Эконом/қ ұлттық шоттар жүйесі жеке фирмадағы бух.есепке сәйкес келеді. Ұлттық шот/р жүйесіне кіретін көрсеткіштер өндіріс көлемін белгілі уақыт мезетінде өлшеуге ж/е эконо/қ қызмет етуді жақсартуға бағыт/ған мемлек/к саясатты құру мен жүзеге асыру негізі болып таб/ды. Ұлттық шоттар жүйесі/ң басқада көрсеткіш/не :

Ұлттық табыс келесі компоненттерден құралады: еңбек ақы, таза пайыздар, рента, меншік иелерінің табыстары, корпорациялардың пайдалары.

Таза ұлттық өнім ТҰӨ =ЖҰӨ –Аммортизациялар.

Ұлттық табыс = ТҰӨ – жанама салық.

Жекке табыс =ҰТ – корпорациялардың пайдасы + дивиденттер – әлеүметтік қамсыздандыруға арналған жарна + трансферттік төлемдер – таза пайда + пайыз түрінде жеке табыс.

Қолдағы жеке табыс = жеке табыс – жеке салықтық және салықтық емес. Жеке қолдағы табыс = тутыну + жинатар, мұндағы жинақтар уш топқа бөлінеді:

· Жеке жинақ (S) = Y-T-C

· Мемлекеттік жинақ (Sm) = T-G

· Ұлттық жинақ (Sy)=S+Sm=Y-C-G

Тұтыну функциясы. Тұтынуға шектік және орташа бейімділік. Жинақтау функциясы. Жинақтауға шектік және орташа бейімділік.

Экономикада өндірілген өнімнің көп бөлігі тұтынуға кетеді.Тұтынудың барлық формалары ЖҰӨ-нің 2/3 бөлігін құрайды,мұның өзі тұтыну жайлы шешім қабылдауды экономикадағы біршама маңызды сұрақстардың бірі етеді.

Тұтыну көлемі қолдағы бар табысқа тәуелді деп болжамдайық.Неғұрлым қолдағы бар табыс жоғары болса,соғұрлым тұтыну көлемі жоғары болады.Осылайша,тұтыну функциясы келесі түрде беріледі:C=C*(Y-T).

Бұл теңдеу мынаны көрсетеді:тұтыну қолдағы бар табыстың функциясы болып табылады.Тұтыну көлемі мен қолдағы бар табыстың арасындағы тәуелділік қарапайым тұтыну функциясы деп аталады.

Сызықтық функцияны ашсақ:C=C₀+c(Y-T),мұндағы C₀-автономды тұтыну немесе қолдағы бар табысқа байланысты емес бастапқы тұтыну;c-бұл MPC-тұтынуға шекті бейімділік.

Тұтынуға шекті бейімділік-бұл қолдағы бар табыстың бір бірлікке жоғарылауы нәтижесіндегі тұтыну көлемінің өзгеретін шамасы.Ол С мен (Y-T) арасындағы байланысты көрсетеді.

Бұл теңдеу қолдағы бар табыс бір бірлікке өзгергенде,С қаншаға өзгеретінін немесе қолдағы бар табыс өзгерісінде тұтыну өзгерісінің үлесін білдіреді.Әдетте MPC 0 мен 1 интервалындағы мәндерді қабылдайды.

Төмендегі графикте тұтыну функциясы көрсетіген.Тұтыну функциясы көрсетілген.Тұтыну фуекциясы графигінің көлбеулік бұрышы қолдағы бар табыс бір бірлікке өзгергенде,тұтыну көлемінің қаншаға өзгеретінін көрсетеді,яғни тұтыну функциясының көлбеулік бұрышы MPC юолып табылады.

С

С=C(Y-T)

MPC

C

∆(Y-T)

C₀

Y-T

Тұтынуға шкеті бейімділік түсінігімен қатар жинақтауға шекті бейімділік көрсеткіші бар және ол былай анықталады:

Тұтынуға шекті бейімділік секілді жинақтауға шекті бейімділік көрсеткіші де 0 мен 1-дің арасына қатысты болып келеді.

Тұтынуға және жинақтауға шекті бейімділіктің қосындысы 1-ге тең болуы керек:MPC+MPS=1.

Сонымен қатар тұтыну мен жинақтауға орташа бейімділік сияқты көрсеткіштер кездеседі.Тұтынуға орташа бейімділік (APC)-бұл қолдағы бар табыстың бірлігіне келетін тұтыну көлемінің шамасы,яғни:

Ал жинақтауға орташа бейімділік (APS)-қолдағы бар табыстың бір бірлігіне келетін жинақтау көлемін білдіреді.Ол быдай анықталады: