Ауіпті өндірістік және тұрмыстық факторлер

БИЛЕТ № 1

1 «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі» пәнінің міндеттері мен мақсатыОқытудың міндеттері:

- Студенттерді бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайда іс-шара қолғануды, тұрғындарды қорғау әрекеттерін апат, стихиялық қатерлер,

- Апаттар, қазіргі заманғы қаруларды пайдаланудың салдарынан туған қауіптерді жоюдағы құтқарушылық көмек жүргізу әдісткріне үйрету;

- Студендерді жарақаттану, жұқпалы аурулардың, қаупті ауруладың белгілерін танып білуді, дәрігерге дейінгі жедел-жәрдем көсетуді үйрету;

- Зерделеніп отырған профильдің қызметінің орнықтылығын зерттеуді үйымдастыру, зерделету /оқыту/ және студенттерді олардың жұмысының орнықтылығын анықтауды үйрету;

- Тұрғындарды азаматтық қорғанысқа үйрету жүйксімен таныстару.

- Студенттерді дайындау мамандардың оқу жоспарына байналысты төменгі курстарды оқу жылы бойында жүргізіледі. «Өмір қаупсіздігі негіздерін» оқу емтихан тапсырумен аяқталады. мақсаты болашақ мамандарды:

- өмір сүрүдін қауіпсіз және қатерсіз жағдайын құру үшін;

- жүйенің қызмет көрсету объектісін ескеріп, жаңа техника мен технология үрдестерін қазіргі заманғы экологиялық талаптарға сай жоспарлау;

- тұрғындар мен өндіріс қызметкерлік, ауылшаруашылық объектісін төтенше жағдай кезінде апаттар, стихиалық қатерлер және оларды залалсыздандыру укзіндегі жоспарлау мен сауатты шешім қабылдау үшін теориалық білім мен практиқалық біліктілінгін арттыру. Адам ағзасына иондық сәулеленулердің әсеріАльфа-сәулелену-протондар мен нейтрондардан құралған ауыр бөлшектердің тасқыны. Ол қағаз бетімен тоқталатылады және адамның терісінен өте алмайды. Бірақ егер ол организмнің ішіне отып кетсе, өте қауіпті болып кетеді. Бета-сәулеленудің өтудің аса жоғары қабілеттілігі бар және адам терісіне 1-2 см-ге өтеді. Гамма – сәулеленуді тек қалын қорғасын және бетон плитасы ғана тоқтата алады. Бейбіт және соғыс уақытындағы жергілікті халықты инженерлік қорғау. Ғимараттарды қорғаудың түрлеріАрнайы қорғану құрылымы бұл соғыс және бейбіт уақыттағы ядролық және химиялық қауіп қатерде пайдаланатын герметикалық қорғау құрылымы. Арнайы қорғану құрылымында паналайтын адамдар тері мен тыныс жолдарын қорғайтын құралдарды пайдаланбайды. Радиацияға қарсы панахана бұл адамдарды жедел сәуле мен радиоактивті заттар және биологиялық аэрозольдерден қорғайтын құрылым. Қарапайым панахана бұл жер қабатындағы саңлау, арық, траншея, арнайы қазылған үңгір (землянка). Бұларды жасауға көп уақыт кетпейді және оларда адамдар тиімді қорғана алады. Қорғаныс құрылымдары қызметіне, орналасу уақытына, қорғану қасиетіне және сиымдылығына байланысты топталады (Сурет 4 ).

Қызметіне байланысты қорғаныс құрылымы жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады.

БИЛЕТ № 2

Қазақстан Республикасындағы Азаматтық Қорғаныстың қалыптасуы мен құрылым принциптері және талаптары. АҚ жүйесiнiң құрылымы, құрылуы және жұмыс iстеу қағидаттары бұрынғы КСРО-ның қорғаныстық iс-шараларының бөлiгi ретiнде қалыптасты және жаппай зақымдау қаруын жаппай қолдануға қарсы әрекетке бағытталған. Экономикалық жағынан дамыған елдерде АҚ реформалаудың негiзгi бағыттарының бiрi соғыс уақытында ғана емес бейбiт уақытта да күштер мен құралдарды қолдану мүмкiндiгiмен осы жүйенi әмбебаптау болып табылады. АҚ күштерi мен құралдары бейбiт уақытта террористiк акцияларды қоса алғанда, iрi ауқымдағы ТЖ-ны жоюға белсендi түрде тартылады. Бiздiң елiмiзде бар АҚ бөлiмдерi жаппай зақымдау құралын қолданудан қорғауға, сондай-ақ ТЖ мен террористiк актiлердiң салдарын жоюға арналған. Улану, улы заттардың әсері кезіндегі кәсіби және тұрмыстық аурулар.улы заттармен улануға мысалға айтсақ аммиак,хлор жатады.аммиакпен уланса адамбасында ауырады содан соң көзі ашиды,жалпы жөтел п.б дауысы қырылдап асқазаны ауырады.егер аммиак әсерін токтатпаса өкпе суға толып кетеді.Хлормен уланса адамның көзінен жас ағып жөтел п.б содан сон кеуде тұсы ауырады.егер хлор әсерін токтатпаса өкпе ісінеді. Бейбіт уақытта қорғаныс ғимараттарын күтіп ұстау және пайдалану тәртібіҚорғану ғимараттарын бейбiт уақытта пайдалану кезiнде мыналардың сақталуы, қамтамасыз етiлуi тиiс:
1) тұтас алғанда ғимараттарды, сондай-ақ оның жекелеген элементтерiн: кiретiн және шығатын авариялық есiктерi, қорғану-герметикалық және герметикалық есiктерi мен терезе қақпақтары, жарылысқа қарсы қондырғылар;
2) бүкiл қорғану ғимараттарының герметизациясы мен гидрооқшады;
3) инженерлiк-техникалық жабдықтар және оны кез келген уақытта соғыс кезiндегi режимде пайдалануға көшiру мүмкiндiгi.
Қорғану ғимараттарында бөлмелердi қайта жобалауға, сақтандырушы конструкцияларды тесуге немесе ойық жасауға және жобада көрсетiлмеген жабдықтарды бөлшектеуге тиым салынады. Қорғану ғимараттарын бейбiт уақытта пайдалану кезiнде бөлмелердiң жарамдылығын белгiленген уақытта қорғану ғимараттары тәртiбiне ауыстыруды және соғыс уақытында адамдардың қорғану ғимараттарында болуына қажеттi жағдайларды қамтамасыз ететiн барлық талаптар орындалуға тиiс.

БИЛЕТ № 3

Тіршілік әрекеті қауіпсіздігінің саласындағы зандық және құқықтық актілерТабиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» 5 маусым 1996 ж. Қазақстан Республикасының заңы табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларды болдырмау мен ескерту бойынша қоғамдық қатынастарды реттейді. - 28.02.04 жыл "Еңбекті қорғау мен қауіпсіздік" туралы;

- 19.05.97 жылы өзгерген ҚР "Денсаулықты қорғау туралы" заңы, 13.01.04 жылы толықтырылған;- 10.12.99 жылғы "ҚР еңбек қорғау туралы";- 03.04.02 жылғы "Қауіпті өндірістік объектілердегі, өндірістік қауіпсіздік туралы ";- 27.03.97 жылы өзгерген "Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы",21.12.04 жылы толықтырылған,- "ҚР Азаматтық кодексі";- "Өрт қауіпсіздігі туралы".Сонымен қатар "Еңбекті қорғаудың"

ауіпті өндірістік және тұрмыстық факторлер.

Зиянды заттар адам организміне тигізетін әсеріне байланысты МемСТ 12.1.007-76

тағайындалып,төмендегідей кластарға бөлінеді:

1. Төтенше қауіпті (сынап,қорғасын).

2. Жоғары қауіпті (күкірт қышқылы, хлор).

3. Қауіптілігі орташа (темекі,шай).

4. Қауіптілігі төмен (аммяк, ацетон).

-

Хлор және аммиакпен уланған кезіндегі алғашқы медициналық көмек.аммиакпен сірке қышқылынын 5% ерітіндісін иіскету керек респиратор кигізу керек у сіңірген киімді таза киімге ауыстыру керек зардап шеккен адамды қаранғы жерге жатқызу керек ерітіндімен ауызын шайып,мұрнына зәйтүн майын тамызу керек.Хлормен уланған адамға респиратор кигізу таза киім кигізу керек және ас содасымен ауызын шайдырту ол адамға сүт немесе минералды су беру керек.

БИЛЕТ № 4

Азаматтық Қорғаныстың қалыптасуы мен құрылым принциптеріАҚ жүйесiнiң құрылымы, құрылуы және жұмыс iстеу қағидаттары бұрынғы КСРО-ның қорғаныстық iс-шараларының бөлiгi ретiнде қалыптасты және жаппай зақымдау қаруын жаппай қолдануға қарсы әрекетке бағытталған. Экономикалық жағынан дамыған елдерде АҚ реформалаудың негiзгi бағыттарының бiрi соғыс уақытында ғана емес бейбiт уақытта да күштер мен құралдарды қолдану мүмкiндiгiмен осы жүйенi әмбебаптау болып табылады. АҚ күштерi мен құралдары бейбiт уақытта террористiк акцияларды қоса алғанда, iрi ауқымдағы ТЖ-ны жоюға белсендi түрде тартылады. Бiздiң елiмiзде бар АҚ бөлiмдерi жаппай зақымдау құралын қолданудан қорғауға, сондай-ақ ТЖ мен террористiк актiлердiң салдарын жоюға арналған. Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі принциптері. Дозиметриялық бақылаулар мен радиациялық барлаудың құралдарыРадиоактивтік ластану адам және оның өмір сүру ортасы үшін ерекші қауіп төндіреді. Бүл ионизирлік радиацияның тірі организмдерге интенсивті және тұрақты зиянды әсер етуіне байланасты, ал бүл радиацияның көздері қоршаған ортада кең таралған. ДП-22В жеке дозиметр құрамына ДКП-50А дозиметірі мен 3Д-5 зарядтау қондырғысы кіреді.Дозиметрлердің жұмысы температураның -40+50градус аралығында және салыстырмалы ылғалдылығы 98пайыз кезінде қамтамасыз етіледі.Әрбір дозиметр алюминий құймасынан автоқалам түрінде жасалынған. Ал радиациялық барау құралдары,қолданыстағы барлық дозиметрлік құралдар иондық әдіс негізінде жұмыс істейді.Газдың электрлі бейтарап атомдары жағымды және жағымсыз иондарға бөлінеді.Егер осы көлемде екі электрод орналастырылса,газ арқылы иондық тоқ деп аталатын электр торы өтеді.Оның көлемін өлшей отыра радиоактивті сәулеленудің жиілігін бағалауға болады. Техногенді сипаттағы ТЖ түрлері мен сипаттамалары Төтенше жағдай — адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргізуші объектілерге нүқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығьшдарға үшыратып, тіршілік жағдайык бүзған немесе бұзуы мумкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақта туындаған жағдай. Техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар дегеніміз адамдардың өз қолдарымен жасалып жаткан апаттар мен қирауларды айтады.

Оның түрлері:

- Өндіріс орындарында болатын апаттар (зауыт-тарда, шахталарда және т.с.с).

- Көлік жүйесіндегі апаттар.

- Түрлі жарылыстар мен өрттер (өндіріс орын-дарында, мүнай, газ қүбырларында, энергия жүйесінде, коммуналдық жүйеде және т.с.с).

Себептері: Бүгінде ғылыми-техникалық прогрестің шапшаң дамуынан өндіріс, қүрылыс, тау-кен байлығын өидіру, жаңа химиялық заттарды өндіріске енгізу сияқты іс-әрекеттер жүргізіліп жатыр. Бүндай қарқынды даму экономикаға әсер еткенімен, экологиялық апатқа әкеліп соғу қауіпі де туындап отырады.

БИЛЕТ № 5

Табиғи сипаттағы ТЖ сипаттамасы. Табиғи сипаттағы төтенше жағдай дегеніміз - табиғат немесе өндіріс а,даттарының зардаптарын күнделікті қызметпен, қара-жатпен жоюға мүмкіндік бермейтін, ол үшін әдейі мате-риалдық, техникалық, ақша қаражатын жоне адам күшін талап ететін жағдай.

Қазақстан мемлектінің орналасқан жері - орасаы зор, кең байтақ. Ол жерлерде табиғат апатының неше түрі: жер сілкіну, қар тасқыны, қатты жел, су тасқыны сияқты қүбылыстар жиі болып жатады. Жер сілкінісінің түрлеріЖерсілкіну— жер асты дүмпуі күштерінің әсерінен Жердің беткі қыртысының тербелуі. Тектоникалық жер сілкінісі– жер пластарының қозғалуын шақырады, литосфера плиталарының қозғалысы.Жанартау жер сілкінісі – жанартау каналдары бойынша магмалардың жылжулары.Қопарма жер сілкінісі – жердің қопарылуларын шақырады.Техногенді жер сілкінісі– құрылыс кешендері, мұнай, газ, жер асты суларының, қатты жарылыстардың әсерінен болады.

Бейбіт және соғыс жағдайында халықты инженерлік қорғау Арнайы қорғану құрылымы бұл соғыс және бейбіт уақыттағы ядролық және химиялық қауіп қатерде пайдаланатын герметикалық қорғау құрылымы. Арнайы қорғану құрылымында паналайтын адамдар тері мен тыныс жолдарын қорғайтын құралдарды пайдаланбайды. Радиацияға қарсы панахана бұл адамдарды жедел сәуле мен радиоактивті заттар және биологиялық аэрозольдерден қорғайтын құрылым. Қарапайым панахана бұл жер қабатындағы саңлау, арық, траншея, арнайы қазылған үңгір (землянка). Бұларды жасауға көп уақыт кетпейді және оларда адамдар тиімді қорғана алады.Қорғаныс құрылымдары қызметіне, орналасу уақытына, қорғану қасиетіне және сиымдылығына байланысты топталады (Сурет 4 ).

Қызметіне байланысты қорғаныс құрылымы жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады..

БИЛЕТ № 6

Тектоникалық жер сілкінісі, жанартау жер сілкінісі, қопарма жер сілкінісі және техногенді жер сілкінісіТектоникалық жер сілкінісі– жер пластарының қозғалуын шақырады, литосфера плиталарының қозғалысы.Жанартау жер сілкінісі – жанартау каналдары бойынша магмалардың жылжулары.Қопарма жер сілкінісі – жердің қопарылуларын шақырады.Техногенді жер сілкінісі– құрылыс кешендері, мұнай, газ, жер асты суларының, қатты жарылыстардың әсерінен болады.

Радиация зақымдану кезіндегі қандай шаралар жасалады. Радиациялық ахуалды бағалау үшін қажетті алғашқы мәліметтерАдамзат баласы жер бетінде пайда болған кезден бастап, табиғи радиоактивті заттардан қажетті дозасын алып отырған, әсіресе, радиоактивті сәулені жерден алады. Қалған бөлігі космос сәулесімен келеді. Жылына адам 200 мР радиация қабылдайды.респиратор кигізу керек,егер ол болмаса мақта-дәке таңғышты тану керек,немесе бет орамалын және салфетка пайдалануға болады.Адам зардап шекенде көздін көруі нашарлайды,қатерлі ісік аурулары ,психикалық жарақаттану ж.т.б. жердін радиоактивті зақымдануы нәтижесінде п.б.ахуал радиациялық ахуал д.ат.Қарсылас жақ осы заманғы зақымдау құралдарын қолданған жағдайда,сондай-ақ атом өнеркәсібі кәсіпорындарындағы авария кезіндегі ауа,жер және онда орналасқан ғимарат,техника мүлік радиациялық зақымдануға ұшырайды. Бейбіт және соғыс уақытындағы ТЖ кезіндегі экономика нысандарының қалыптасу беріктігі Төтенше жағдайдағы халықтың шаруашылық жұмыс объектілердің тұрақтылығы бүл жағдайда өзінің функцияларын орындалуының қабілеттілігімен, сонымен қатар жарақаттанған жағдайда қалпына келу қабілеттілігімен анықталады.Төтенше жағдай шарттарында өндірістік кәсіпорындар өнімді шығаруға, қабілеттікті сақтау керек, ол көлік құралдары, электрлік берілістін жолы және басқа материалдарының құндылығы жоқ үйлестін объектілері өзінің талаптарын нормалауы түрде орындалады қамтамасыз ету керек.Төтенше жағдай шарттарында объект тұрақтылықты сақтау үшін төтенше жағдайлардың дамуында пайда болатын зиянды және қауіпті факторлардың әсер етуінен қызметшілерді сонымен қатар объектің жақын жерінде тұратын халықты қорғауға бағытталған инженерлік-техникалық, ұйымдастық және басқа шараларды өткізеді.

БИЛЕТ № 7

Сәулеленудің экспозиционды, жұтылғыш, эквивалентті дозалары. Альфа-сәулелену-протондар мен нейтрондардан құралған ауыр бөлшектердің тасқыны. Ол қағаз бетімен тоқталатылады және адамның терісінен өте алмайды. Бірақ егер ол организмнің ішіне отып кетсе, өте қауіпті болып кетеді. Бета-сәулеленудің өтудің аса жоғары қабілеттілігі бар және адам терісіне 1-2 см-ге өтеді. Гамма – сәулеленуді тек қалын қорғасын және бетон плитасы ғана тоқтата алады.Авариялық – құтқару жұмыстарын жүргізу мен ұйымдастырудың негіздері.Құтқару жұмыстары:- жұмыс аймағы мен қозғалысты барлау;- жұмыс аймағы мен қозғалыстағы өрт сөндіру мен алдын алу жұмыстары;

- қопарылған үйінділер астынан шұғыл түрде зақымдалған немесе жарақаттанғандарды босату;- қираған ғимараттарды ашу және астында қалған адамдарды құтқару;- қираған ғимараттар астына ауа жіберу;жарақаттанғандарға алғашқы көмек көрсету және оларды емханаларға жеткізу; қауіпті аймақтан халықты көшіру; қауіптілік туралы шаруашылық нысандар мен жергілікті халықты ескерту, барлау жүргізу, қиралған орындардың көлемдері мен дәрежесін белгілеу, зақымдалған аймақтардың көлемдерін анықтау, өрт таралуларының, су тасқындары мен су алудың мүмкін шекаралардың болуы мен таралулары, табиғи апат қауіпі бар жергілікті пункт пен нысандарды анықтау; АҚ пен ТЖ құралдары мен жұмылдыру күштерін анықтау, алғашқы көмек көрсету ұйымын құру. Панахана түрлері және сипаттамалары.1 паналаушы үшін бөлме көлемі 1,5 панаханаға шағын шыдамдылығы бойынша 300адам сыйады.ал орта шыдамдығы бойынша300-600адам панахананын сыртқы және ішкі есіктері ауа өтпейтіндей қорғалған болуы керек.

БИЛЕТ № 8

Қазақстан Республикасының «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» Заңы. Заңда кездесетін терминдер. «Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы» 5 маусым 1996 ж. Қазақстан Республикасының заңы табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларды болдырмау мен ескерту бойынша қоғамдық қатынастарды реттейді. Онда мынандай терминдер мен түсініктерге анықтамалар берілген:Төтенше жағдай – арнайы шекарада болатын және адам өліміне әкелетін, оның денсаулығына қоршаған орта мен шаруашылық нысандарға зиян келтіретін авариялар, катастрофалар жағдайын айтамыз;Табиғи сипаттағы ТЖ- төтенше жағдай, табиғи апаттар, табиғи өрттер, эпидемиялар, эпизотиялар, ауыл шаруашылығы мен ормандардың зақымдануларын айтамыз.;Техногенді сипаттағы ТЖ–төтенше жағдай, өндіріс орындарында, транспорттарда, болатын авариялар, сондай-ақ қатты әсер ететін улы заттардың бөлінуі, радиоактивті және биологиялық қауіпті заттар, ғимараттар мен мекемелердің кенеттен құлаулары, платиналардың бұзылуы;авария – технологиялық үрдістердің бұзылуы, механизмдердің зақымдануы, қондырғылар мен құрылыстардың істен шығуы;апат– жойқын құбылыс, аймақтық және көлемді сипаттағы ТЖ;ТЖ шекарасы– ТЖ пайда болған шекараның аумағы;Табиғи апат– салдарынан ТЖ пайда болған апат. Қауіпті және зиянды факторлардың түрлері. 1. Төтенше қауіпті (сынап,қорғасын).2. Жоғары қауіпті (күкірт қышқылы, хлор).3. Қауіптілігі орташа (темекі,шай).4. Қауіптілігі төмен (аммяк, ацетон).

Жұмыс орындарында ауаны қауіпті жағдайға келтіруге арналған шаралар арасындағы

маңыздысы ҚШШ(қауіпсіз шоғырлану шегі) деп аталадыАдамның тыныс алу жолдары арқылы өте зиянды газдар мен булардан бүкіл организм уланады,немесе организмнің жеке бөлігі улануы мүмкін.

Сондықтан, зиянды газдардың әсерінен төмендетілетін шараларды жете зерттеуден

бұрын, сол газдардың және зиянды булардың түсу жолдары мен оюлығын анықтау

қажет.Жұмыс аймағында газдар мен булардың қоюлығын төмендететін шараларға

мыналар жатады:механикаландыру, автоматтар қолдану, технологиялық процестерді

герметизациялау(технологиялық жабдықтардың ауамен қатынасы

болмауы),жергілікті жайларда ауаны сорып шығытын жабдықтар қолдану және

жалпы желдеткішті тиімді пайдалану(өндіріс процестерінің рационализациялау).Ауадағы улы заттарды анықтау. Бүгінгі таңда атмосфера ауасының тазалық сапасы бұрынғы кезден ауытқуда. Оның негізгі себептері – ауаға адамның антропогендік іс-әрекетінен болатын әртүрлі газдардың шығарлыуы. Оларды ауаны ластағыш заттар деп атайды. Ластағыш заттардың негізгі көздері - өнеркәсіп, автокөліктер, зауаттар, жылу энергетикасы, қару жарақтарды сынау, ғарыш кемелер мен ұшақтар т.б. Жоғарыда аталған объектілерден атмосфераға түскен заттар ауа құрамындағы компоненттерінің қатысумен химиялық немесе фотохимиялық өзгерістерге ұшырайды. Содан соң пайда болған химиялық өнімдер суға, топыраққа түсіп, барлық тірі организімдерді, ғимараттарды, құрлыс материалдарын бүлдіреді.

БИЛЕТ № 9

Қоршаған орта мен адамды табиғи және техногенді зиянды және қауіпті факторлардан қорғау. өтенше жағдай кезіндегі халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша негізгі шараларға келісілер жатады: төтенше жағдайлардың сандарларының мүмкінділігін бағалау және болжау; сондай жағдайлардың пайда болу мүмкінділігін төмендетуіне және болдырмауына, сонымен қатар олардың сандарларың төмендетуіне бағытталған шаларды жасау. Төтенше жағдай кезіндегі халықты қорғаудың тәсілдері келесі: көшіру, қорғаныш құрылыстарда паналау (баспаналарда), және қорғау құралдарын пайдалану.Көшіру дегеніміз халықты төтенше жағдай кезіндегі зақымдау отауынан шығару. қорғаныс құрылымы жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады. Адам ағзасына зиянды заттардың келу жолдары мен түрлері Адамның тыныс алу жолдары арқылы өте зиянды газдар мен булардан бүкіл организм уланады,немесе организмнің жеке бөлігі улануы мүмкін.Сондықтан, зиянды газдардың әсерінен төмендетілетін шараларды жете зерттеуден бұрын, сол газдардың және зиянды булардың түсу жолдары мен оюлығын анықтау қажет.Ал, өндіріс жағдайларында көбіне ауа адам денсаулығына зиянды булар және газдармен ластайды.Мысалы, малшылар жүріп-тұратын жерлерінде ауа аммякпен,күкіртті сутегі және басқа да зиянды газдармен ластайды Топырақтағы улы заттарды анықтау. Топырақтың ластануы мен бұзылу көздері. Табиғатта топырақ қабатының бұзылу процесі мен оның жел, су, табиғат апаттары арқылы көшіріліп кетуі болып тұрған. Алайда ең ірі және глобалды топырақтың бұзылуы, ең алдымен адамның ісі арқылы пайда болған. Қарапайым жер шаруашылығы, жайылымдардың жүйесіз пайдалануы құрғауына әкеліп Африка, Оңтүстік Америка мен Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азияда ірі ауданды шөлдердің қалыптасуына соқтырды.Қазіргі уақытта жердің құнарлылық проблемасы күшейе түсті. Ең бір өзекті проблема - қалыпты құнарлылықтың кемуі. Топырақтың техногенді зақымдануы мен улануы. Бұл жағдай атмосфераға, радиоактивті элементтер, ауыр металдар, күкірт қышқылы мен басқа да заттар, улы химикаттар мен минералды тыңайтқыштар дұрыс пайдалану нәтижесінде түскенде пайда болады. Мысалы, түсті металлургия кәсіпорны орналасқан ауданда топырақтағы қорғасын мөлшері қалыптыдан 20 есе көп. Суперфосфат зауыты орналасқан ауданда мышьяк пен фтор қалыптан 20-25 есе көп.Улы химикат - пестицидтер кең қолданылуы әсерінен топырақ пен ауыл шаруашылығын ластайды. Көптеген пестицидтер сыртқы ортада өте тұрақты болып келеді. Олар топырақта бөлінбей, көп жылдар бойы сақталады. Осының нәтижесінде топырақта улы заттар көбейіп, олар басқа жерлерге таралып, су қоймаларға құйылады, ауға тарайды. Улы химикаттар микроағзаларға қатты әсер етеді.

БИЛЕТ № 10

Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі принциптері.Максималді жіберілетін сәулеленудің дозасы радиациондық қауіпсіздік нормалары бойынша анықталады, ал құрылыс материалдар, жинайтқыштардың табиғатты радиацияның нәтижелі салыстырмалы активтилігі – МӨСТ (ГОСТ) бойынша.қазіргі заманғы деңгейінде радиациялық қауіпті қамтамасыз етудің негізгі қиыншылықтардың бірі- сәулеленудің аз дозасының проблемасы болып табылады.Ластанылған территориясындағы радиациялық жағдайды бағалау үшін нұсқау (инструкция) және методикалық ережелер жетілдірілген. Пәтерлеудің жерлік тәсілдері сияқты, арнайы ұйымдармен және болімшелерімен жүргізілетін дистанциондық тәсілдері де (аэро-, автогамма-спектрометриясы, жүріс гамма-түсіру және т.б.) қолданылады. Дозиметриялық бақылаулар мен радиациялық барлаудың құралдары ДП-22В жеке дозиметр құрамына ДКП-50А дозиметірі мен 3Д-5 зарядтау қондырғысы кіреді.Дозиметрлердің жұмысы температураның -40+50градус аралығында және салыстырмалы ылғалдылығы 98пайыз кезінде қамтамасыз етіледі.Әрбір дозиметр алюминий құймасынан автоқалам түрінде жасалынған. Ал радиациялық барау құралдары,қолданыстағы барлық дозиметрлік құралдар иондық әдіс негізінде жұмыс істейді.Газдың электрлі бейтарап атомдары жағымды және жағымсыз иондарға бөлінеді.Егер осы көлемде екі электрод орналастырылса,газ арқылы иондық тоқ деп аталатын электр торы өтеді.Оның көлемін өлшей отыра радиоактивті сәулеленудің жиілігін бағалауға болады. Жер сілкінісінің пайда болуы мен қаупі кезіндегі жергілікті халықты қорғау.Жер сілкінісі кезіндегі ғимарат ішіндегі кез-келген адам тірі қалу мүмкіндігін арттыру, жарақаттан сақтану үшін жер сілкінісі дүмпуі кезінде бас сауғалайтын жерді, қауіпсіз орынды алдын ала білуге тиіс, ал дүмпу аяқталғаннан кейін ғимараттан тез шығып кету керек. Тәжірибеде салыстырмалы қауіпсіз орын - негізгі ішкі қабырғалардың ішіндегі бұрыштары, негізгі ішкі қабырғалардағы жерлер, коллоннадағы және каркас бағандарының асты, кіре-беріс есіктердің маңдайшаларының асты, берік үстелдер және т.б. екендігі дәлелденгенЖер сілкінісі кезінде қауіпті орындардың қатарына ішкі және сыртқы қабырғалардың әйнектелген терезелері, шеткі бөлмелер, әсіресе соңғы қабаттардағы, лифтілер, баспалдақтар алаңы мен балкондар жатады. -Алғашқы дүмпу кезiнде 1-ші қабаттың тұрғындары ешбiр дүрбелең-үрейсiз ғимараттан шығуға, ал одан жоғары тұратындар бастарын қолымен ұстап, салыстырмалы қауiпсiз орынға баруға тиiс; -дүмпу аяқталған бойда арқаңызды қабырғаға сүйей отыра баспалдақ арқылы ғимараттан тез шығып кетiңiз. Газды, суды, электрдi ажыратуға тырысыңыз, өзiңiзбен бiрге құжаттарды, ақшаны, заттарды, дәрі қобдишасы салынған жол қабын алыңыз, есiктi кiлтпен жабыңыз;- егер көршi пәтерде балалар мен қарт адамдар қалса, олардың көшеге шығуына көмектесiңiз. Сол жерде зардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсетiңiз;- ғимараттан, электр желiлерiнен алысырақ кетiңiз. Белгiленген жиналатын орынға барыңыз. Үзiлген ток өткiзгiштен (электр сымынан) сақтаныңыз, оған балаларды жiбермеңiз;- рөлде отырғанда ашық жерге тоқтаңыз. Дүмпу аяқталғанша машинадан шықпаңыз. Қоғамдық көлiкте отырған орындарыңызда қалып, дүмпу аяқталғаннан кейiн жүргiзушiден есiктi ашуды өтiнiп, итерiспей шығып кетiңiз.

БИЛЕТ № 11

Жарылыс. Екпінді толқыннан қорғану құралдары мен әдістері.Жарылыс - шектеулі көлемде энергияның тым көп мөлшерінің жылдам босатылу процесі. Жарылыс нәтижесінде өте жоғары қысымды қатты ысыған газ түзіледі. Жарылыс кезінде қоршаған ортада жарылыс толқыны пайда болады, қираған жарықшақтар немесе жарылыстың шашыранды өнімдері түрлі объектілерге механикалық әсер етеді. Жарылыс химиялық (көбіне жарылғыш заттар), ішкі ядролык (ядролық жарылыс), электрмагнитті (ұшкын заряды, лазерлі ұшқын), механикалық (жер бетіне метеориттердің түсуі) және басқа энергиялар есебінен жүзеге асырылады. Әскери мақсатта химиялық және ядролық энергиялар жай және ядролық ок-дәрілерде көп қолданылады.Екпінді толқын өз жолында кездескен барлық нысандарға әсер етеді. Мысалы, 100 кт тротилдік эквиваленті бар ядролық жарақ ауада жарылған кезде екпінді толқын жасырынатын орыннан сыртқа, жарылыс эпицентрінен 1,6 км қашықтықтағы адамдарды апатқа ұшыратып, 4,5 км радиустағы көп қабатты тас ғимараттарды толықтай қиратады. Жарылыс кезіндегі жарықтық сәулелену әр түрлі материалдарды балқытады, тұтандырады, түрін өзгертіп, көмірлендіреді. Жанды тіндер әр түрлі дәрежедегі күйіктерге ұшырайды; 1,4 км қашықтықта жасырынған адамдар жарықтық сәулеленуге ұшырайды, 3,5 км-де ауыр дәрежедегі, 3,8 км-де орташа дәрежедегі, 5 км-ге дейін жеңіл дәрежедегі күйікке ұшырайды, 7 км радиуста өрттер шығады. Төтенше жағдай кезіндегі өндірістік нысандарда пайда болған жағдайларды барлау мен бағалау. Барлау жұмыстары:

- ауада;- жер үсті;- темір жол;- суда (өзендер).АҚ барлау қойылған тапсырмаларды орындалуына байланысты жалпы және арнайы болып бөлінеді. Барлау жұмысының негізгі құжаты болып барлаудың жоспары болып табылады Химиялық барлау құралдары және олардың жұмыс істеу принциптері Бұл улағыш улағыш заттар мен оларды қолдану құралдары. Улағыш заттар деп ұрыстық қолдануда адам күшін жаппай шығынға ұшыратуға арналған токсинді химиялық қосындыларды айтады. Улағыш заттар химиялық химиялық қарудың негізін құрайды да, шетелдік мемлекеттер армияларының қару-жарағына кіреді. Адам организміне әсерінің сипатына қарай УЗ былай сараланады: 1) жүйке жансыздандыратын; 2)теріні іріңдеткіш;3) жалпы улы әсерлі;

4) психохимиялық;5) тітіркендіргіш;Зақымдаушы әрекетінің басталуының жылдамдығына қарай УЗ өлтіретін,саптан шығаратын және қысқа уақытқа шығаратын УЗ болып бөлінеді.Ұрыстық қолдану сәтінде УЗ бу тәрізді (газ), аэрозольдық (түтін, тұман, сіркіреу) не сұйық-тамшы күйінде болуы мүмкін. Олар адамдарды тыныс органдары, кілегей қабықтар және тері қабаттары арқылы, ал зақымдалған өнімдер мен суды тұтынғанда асқазан – ішек жолы арқылы зақымдайды.
Ондаған жылдар бойында химиялық қаруды қолдануға тиым салмақ әрекеттер талай рет жасалды. Бірқатар халықаралық конвенциялар мен шарттар осыған бағытталды. 1993 ж. қаңтарда Парижде химиялық қаруды талдап – жасауға тиым салу және оны құрту туралы Халықаралық конвенция жасалды. Сөйтсе де Жер шарында ол әзірше өте көп. Демек, оның қолданылу мүмкіндігі де жойылған жоқ.

БИЛЕТ № 12

Құтқару жұмыстары, арнайы жұмыстар, қосымша жұмыстар және барлау жұмыстарының сипаттамасы. құтқару жұмыстары - төтенше жағдайлар аймағында адамдарды, материалдық және мәдени құндылықтарды құтқару, қоршаған ортаны қорғау, төтенше жағдайларды оқшаулау және соларға тән қауіпті факторлардың ықпалын жою немесе мүмкін болатын ең төменгі деңгейге дейін жеткізу жөніндегі іс-әрекеттер; арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады Сәулелену дозасы туралы түсінік. Радиоактивтік атом нөмірінің альфа, -бета және гамма – сәулеленізмен қоса жүретін массалық санның өзгеруіне әкелетін ядросының өздігінен пайда болатын ыдырау. Альфа-сәулелену-протондар мен нейтрондардан құралған ауыр бөлшектердің тасқыны. Ол қағаз бетімен тоқталатылады және адамның терісінен өте алмайды. Бірақ егер ол организмнің ішіне отып кетсе, өте қауіпті болып кетеді. Бета-сәулеленудің өтудің аса жоғары қабілеттілігі бар және адам терісіне 1-2 см-ге өтеді. Гамма – сәулеленуді тек қалын қорғасын және бетон плитасы ғана тоқтата алады.Конвекция, инверсия және изотермия.Инверсия-әдетте шамамен күн батардан бір сағаттай бұрын кешкі уақытта п.б.және нүн батқаннан кейін 1сағ.бойында бұзылады.бұл кезенде ауаның төменгі қабаттары жоғарғы қабаттарынан суығырақ.Изотермия-ауаның теңдігімен сипатталады.бұл кезенде жердің 20-30м биіктік шегінде ауаның температурасы жердікімен шамалас.ол жауын-шашынды ауа райы мен қар жамылғысы кезінде байқалады.Конвекция-әдетте күн шыққаннан кейін 2сағ.соң п.б. және шамамен күн батардан 2-2,5сағ. Бұрын бұзылады.ол әдетте жазғы ашық уақытта байқалады.

БИЛЕТ № 13

Өрттер.Орман өрттері . Дала өрттері. Өрттер – дегеніміз бақылаудан тыс жану үрдісі, оның салдарынан адам өміріне, жануарлар мен материалдық заттардың зардап шегуінде күмән жоқ. Орман өрттері жану үдемелігіне байланысты әлсіз, орташа, және қатты болып бөлінеді, ал сипаттамасы бойынша жоғарғы және төменгі болып жіктеледі. Дала өрттеріол ашық аймақтарда пайда болады. Олар көбінесе жаз мезгілдерінде болады. Ол 20-30 км/сағ жылдамдықта таралады. Ауыл шаруашылық жануарларының инфекциялы аурулары. Ауыл шаруашылық өсімдіктерінің аурулар мен зиянкестермен зақымдануыКүшті вирусты аурулардың арасында адамдардың өміріне қауіптісі - құтыру (бешенство). Егер, уақтылы дәрігерлік көмек көрсетілмесе, адам өліп кетеді. Инфекция құтырған жануарлардан беріледі. Қатерлі вирус нерв жүйесін зақымдап, ауруды үрейленгіш сезімге душар етіп, параличке ұшыратады.Құтырудан қалай құтылуға болады, оның қандай алдын алу шаралары бар?Құтыруға барлық жылы қанды жануарлар бейім, дегенмен табиғатта инфекцияны сақтайтын да, тарататын да – ет қоректілердің қасқыр, түлкі, борсық, кайот, скунс, шие бөрілер, мангустар сияқты ит тұмсықтардың кейбір түрлері. Оңтүстік Америка мен Африкада бұлардан басқа қан ішер, жарғанаттар, ірі жарғанаттар құтурудың тасушысы болып табылады. Құстардың, тіптен үй құстарының ішінен құтырғандары, адамдарға шабуыл жасағандары да кездескен.Қазіргі кезде бұл ауруды негізінен иесі жоқ бұралқы ит пен мысық таратады, олар жыртқыштар мен үй жануарларының, одан кейін адамның арасындағы байланыс буыны болып саналады. Құтыру ауыл шаруашылық жануарларына да жұғады.Бұл кесел ауру жануардың адамды тістеуінен болады. Бетті, басты, мойынды, қолды тістеген аса қауіпті. Алайда, құтырған жануардың сілекейінің зақымдалған теріге, көздің, ауыздың шырышты қабықтарына түсуі салдарынан да бұл аурудың жұғуы мүмкін.Бұл қауіпті инфекциямен ойдағыдай күресу үшін инфекцияның негізгі көзін – ауру жануарларды: құтырған қасқырды, түлкіні, қаңғырған ит, мысықтарды құртып, үй жануарларына жүйелі түрде алдын алу егу жүргізген жөн. Күмәнді хайуан тістеген адамды дереу егу керек. Бұл – оны өлімен алып қалудың жалғыз жолы.Қала мен елді мекендердегі барлық иттер тұқымының кімдікі екеніне қарамай, жылда құтыруға қарсы егілуі керек. Үй итін көшеде қысқа қарғы баумен, міндетті түрде тұмсығын байлап алып жүру керек, қаңғып жүрген тұқымдас иттермен жақындастыруға болмайды.Бәрінен де қауіптісі – бұралқы иттер мен мысықтар. Әлгі қатерлі ауруды тарататында – солар. Сондықтан оларды міндетті ұстау керек. Олармен аз күн ойнап, иесіз қаңғыртып жіберген өзіміз кінәлі.Үй жануарларына адамшылықпен қарап, оларды дұрыс бағып күту – медицина мен ветеринария осыған үндейді. Бұл адамдардың жанының да, тәнінің де саулығы үшін қажет. Өсімдіктердің жұқпалы ауруларын саңырауқұлақтар, бір клеткалы, таяқша тәріздес бактериялар, вирустар мен вироидтар қоздырады. Зиянды саңырауқұлақтардың, бактериялардың, кейде аяз салдарынан өсімдіктің кейбір бөлігі дұрыс өспей, шектен тыс ұлғайып ісікке, бұдырға айналып, өсімдік рагіне әкеліп соқтырады. Көпжылдық ағаштардың мех. немесе аяздан зақымданған діңдерінде, тамыры мен тамыр жемісінде, кейбір өсімдіктердің сабақтары мен гүл қауашақтарында, жапырақтарында бунақ денелілер жұмыртқаларын салып, сонда өсіп-көбейіп, зақымданған органды пішіні домалақтау келген ісіктерге айналдырып, оның дамуына себепші болады. Қазіргі заманғы зақымдаушы құралдарының түрлері және оны қолдану кезіндегі зақымдану ошағының сипаттамасы Төтенше жағдай кезіндегі халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша негізгі шараларға келісілер жатады: төтенше жағдайлардың сандарларының мүмкінділігін бағалау және болжау; сондай жағдайлардың пайда болу мүмкінділігін төмендетуіне және болдырмауына, сонымен қатар олардың сандарларың төмендетуіне бағытталған шаларды жасау. Одан басқа, халықты төтенше жағдай кезіндегі жасайтын іс-әрекеттерге оқып үйрету және оларды қорғаудың эффективті тәсілдерін жетілдіру өте манызды болып табылады.

Химиялық қарудың негізін улағыш заттар (УЗ) – адамдар мен жануарларды, ауаны, аймақты, су қоймаларын және аймақтағы әр түрлі нәрселерді зақымдайтын улағыш химиялық қосылыстар құрайды. Кейбір УЗ өсімдіктерді жоюға арналған.Химиялық қару-жарақтарда, құралдарда УЗ сүйық немесе қатты күйде болады, химиялық қаруды қолдану кезінде УЗ дайындық күйіне – бу, аэрозоль немесе тамшылар түріне өтіп, адамдарды тыныс алу мүшелері арқылы немесе денеге тиген кезде тері арқылы зақымдайды.

БИЛЕТ № 14

Химиялық зақымдану ауданы қалай бағаланады?Химиялық зақымдалу аймағы деп тікелей химиялық қарудың әсеріне ұшыраған немесе жойғыш концентрациядағы УЗ-мен зақымдалған бұлт таралған территорияны атаймыз.Химиялық зақым ошағы — химиялық қарудың немесе өте күшті улы заттардың әсеріне ұшыраған аумақ. Мұның салдарынан адамдар, жануарлар мен өсімдіктер зақымданады. Химиялық зақым ошағы улағыш заттар тікелей колданылган ауданды, биоконцентраттардағы булар мен аэрозольдардың таралу бағытындағы жерлерді қамтиды. Химиялық зақым ошағынын аумагы колданылған улағыш заттардың мөлшеріне, олардың типіне, метеорологиялық жағдайлар мен жер бедеріне байланысты. Радиациялық жағдайды бағалау мен бақылау. Радиациялық жағдай — қарсыластын ядролық және радиологиялық қаруды қолдануы салдарынан қалыптасатын жағдай; ұрыстық жағдайдың элементі. Радиациялық жағдай жергілікті жер, акватория, әуе кеңістігі және әскерлердің қимылы мен жауынгерлік мүмкіндігіне, өнеркәсіп объектілері мен елді мекен тұрғындарының тіршілігіне ықпал ететін әр түрлі объектілердің радиоактивті зақымдану көлеміне қарай анықталады.Радиациялық жағдай ядролық жарылыстың санына, орталығынан қашықтық жағдайына, қуатына, түрі мен уақытына (радиологиялық қаруды қолдану аудандарының саны мен жағдайына), метеорологиялық жағдайларға, жергілікті жердің сипаты мен қорғаныштық қасиеттеріне байланысты болады.Радиациялық жағдайды анықтау ядролық жарылыс туралы, әскерлердің (жергілікті жер тұрғындарының), түрлі объектілердің, азық-түлік, су және материалдық құралдардың радиациялық сәулеленуі мен радиоактивті залалдануы туралы, радиацияның қауіпті дәрежесінде радиоактивті залалдану туралы мәліметтерді жинау, талдау және бағалаудан турады. Радиациялық жағдайды бағалау болжау негізінде немесе радиациялық барлау мен дозиметриялық бақылау мәліметтері бойынша жүргізілуі мүмкін. Табиғи өрттердің түрлері мен қауіптілігі. Өрт қауіптілігі бойынша материалдар мен қоспалардың, газдардың, сұйықтықтардың түрлері Өрттер – дегеніміз бақылаудан тыс жану үрдісі, оның салдарынан адам өміріне, жануарлар мен материалдық заттардың зардап шегуінде күмән жоқ. Орман өрттері жану үдемелігіне байланысты әлсіз, орташа, және қатты болып бөлінеді, ал сипаттамасы бойынша жоғарғы және төменгі болып жіктеледі. Дала өрттеріол ашық аймақтарда пайда болады. Олар көбінесе жаз мезгілдерінде болады. Ол 20-30 км/сағ жылдамдықта таралады.

БИЛЕТ № 15

Өндірістік қауіпті және тұрмыстық факторлерҒылыми- техникалық үрдіс адамзатқа үлкен өзгеріс алып келгенмен адам және қоршаған ортаға ешбір жаңалық әкелмеді. Фиизкалық және химиялық тіршілік ету ортасының техногенділігі артты, өмір ритмі жеделдете бастады, психологиялық еңбек пен әр түрлі кәсіби тұрмыстық топтардың жағдайлары өзгерді.Айқын техногенді өзгерістер ортаның сапалы және сандық сипаттамасы өндірістік ортада байқалады. Өндірістің дамуы адамның тіршілік әрекеті үшін оның зиянды және қауіпті факторлер деңгейінің жоғарлауымен және оның сандық өсуімен байқалады.Мысалы, материалдары плазмалы өңдеудің прогресивті қолданылуы мен енгізілуі электромагнитті өрістен, шу деңгейінің жоғарлығынан, улы аэрозольден, электр желісінің жоғарғы қысым әсерінен қорғану құралдарын қажет ету жағдайын туғызады. Жеңіл көлік шығару транспорт мәселелерін шешкенімен, бірақ ол жолдағы жоғарғы жарақаттану деңгейіне алып келді, ол улы ластанудан табиғат ортасы мен адамның қорғанысы бойынша қиын шешімі жоқ мәселелерге әкеліп соқты.Өндірісте техникалық құрылғылардың санын, жүйесін, технологияларын пайдалану жұмыскерлердің денсаулығына әсер ететін жағымсыз факторлер санының өсуіне алып келді. Өндірістік-шаруашылық қызметтің көлемі әсерінен өндірістік ортада, биосферада жағымсыз жағдайлар пайда болып жатыр оның экологиялық сипаттамасы адам потологиясына әсер етуде. АҚ бойынша шараларды жүзеге асыру мен ұйымдастыруға жауапты адам немесе ұйым. АҚ жүйесiнiң құрылымы, құрылуы және жұмыс iстеу қағидаттары бұрынғы КСРО-ның қорғаныстық iс-шараларының бөлiгi ретiнде қалыптасты және жаппай зақымдау қаруын жаппай қолдануға қарсы әрекетке бағытталған. Экономикалық жағынан дамыған елдерде АҚ реформалаудың негiзгi бағыттарының бiрi соғыс уақытында ғана емес бейбiт уақытта да күштер мен құралдарды қолдану мүмкiндiгiмен осы жүйенi әмбебаптау болып табылады. АҚ күштерi мен құралдары бейбiт уақытта террористiк акцияларды қоса алғанда, iрi ауқымдағы ТЖ-ны жоюға белсендi түрде тартылады. Бiздiң елiмiзде бар АҚ бөлiмдерi жаппай зақымдау құралын қолданудан қорғауға, сондай-ақ ТЖ мен террористiк актiлердiң салдарын жоюға арналған. Радиациялық барлау құралдары және олардың жұмыс істеу принциптері.қолданыстағы барлық дозиметрлік құралдар иондық әдіс негізінде жұмыс істейді.Газдың электрлі бейтарап атомдары жағымды және жағымсыз иондарға бөлінеді.Егер осы көлемде екі электрод орналастырылса,газ арқылы иондық тоқ деп аталатын электр торы өтеді.Оның көлемін өлшей отыра радиоактивті сәулеленудің жиілігін бағалауға болады

БИЛЕТ № 16

Орғау ғимараттардың сыйымдылығы қалай анықталадыҚорғану ғимараттарында бөлмелердi қайта жобалауға, сақтандырушы конструкцияларды тесуге немесе ойық жасауға және жобада көрсетiлмеген жабдықтарды бөлшектеуге тиым салынады. Қорғану ғимараттарын бейбiт уақытта пайдалану кезiнде бөлмелердiң жарамдылығын белгiленген уақытта қорғану ғимараттары тәртiбiне ауыстыруды және соғыс уақытында адамдардың қорғану ғимараттарында болуына қажеттi жағдайларды қамтамасыз ететiн барлық талаптар орындалуға тиiс. Гидрологиялық сипаттағы ТЖ. Геологиялық сипаттағы ТЖ. Метеорологиялық сипаттағы ТЖ. Өндірістік және азаматтық нысандарға азаматтық қорғаныс нормаларының талаптары.

БИЛЕТ № 17

Әлеументтік сипаттағы төтенше жағдайлар. Төтенше жағдайлардың психологиялық аспектілері. Қазақстан Республикасының заңнамасында жергiлiктi сипаттағы ТЖ-дан халықты және аумақты қорғау бойынша шаралардағы басты рөл жергілiктi атқарушы органдарға бөлiнген. Мемлекеттiк басқару өкiлеттiктерiнiң ара-жiгiнiң ажыратылуына байланысты жергiлiктi атқарушы органдар 2005 жылдан бастап жұмылдыру дайындығы жөнiндегi басқарманың, АҚ-ның құрылымдарын және авариялар мен дүлей зiлзалалардың алдын алу және жою ұйымдарын құрды. Алайда бiрқатар себептерге орай бұл құрылымдардың қазiргi уақытқа дейiн тиiстi аумақтарда ТЖ алдын алу және оларды жою бойынша мiндеттердi сапалы iске асыру үшiн жеткiлiктi мaтериалдық-техникалық, ақпараттық және әдiснамалық базасы, қызметкерлердiң қажеттi штаты жоқ. ТЖ-ның алдын алу мен оларды жоюға арналған жергiлiктi атқарушы органдардың жыл сайынғы резервi жеткiлiксiз көлемде қалыптасады.Азаматтардың көп бөлiгi өздерi тұратын жерлердегi ықтимал авариялар мен апаттардың алдын алуда енжарлық және керенаулық танытады. Жергiлiктi қоғамдастықтардың әлеуетi авариялық-құтқару жұмыстарын және ТЖ салдарын жоюды жедел жүргiзу үшiн пайдаланылмайды. Жоғарыда баяндалғандардың барлығы Министрлiктi, басқа да орталық атқарушы органдарды жергiлiктi сипаттағы ТЖ алдын алу мен оларды жоюға тiкелей қатысуға мәжбүр етедi, бұл авариялардан, апаттардан және дүлей зiлзаладан халықты және аумақты қорғау жөнiнде қабылданған шаралардың жеделдiгi мен тиiмдiлiгiн төмендетедi, оларды өткiзуге қаржы шығындарын арттырады. Бұл Министрлiктiң, басқа да орталық атқарушы органдардың өздерiне бекiтiлген мемлекеттiк стратегиялық басқару функцияларын орындауына белгiлi бiр залал келтiредi Хлор, аммияк және күкірт қышқылымен улану. аммиакпен сірке қышқылынын 5% ерітіндісін иіскету керек респиратор кигізу керек у сіңірген киімді таза киімге ауыстыру керек зардап шеккен адамды қаранғы жерге жатқызу керек ерітіндімен ауызын шайып,мұрнына зәйтүн майын тамызу керек.алғашында адам ауырады көзі ашиды жас ағажы қабағын көтере алмайда,жөтел п.б. кеуде тұсы ауырады,асқазаны ауырады.Хлормен уланған адамға респиратор кигізу таза киім кигізу керек және ас содасымен ауызын шайдырту ол адамға сүт немесе минералды су беру керек.жас ағады құрғақ жөтел п.б. кеуде тұсы ауырады .күкірт қышқылымен уланса жөтел және ауыр тыныс алу байқалады қан аралас құсу өнеш пен асқазан күйеді өкпе қабынады содан соң ісінеді.респиратор кигізу керек мақта дәке таңғышты тану керек аузын сумен шайғызу керек,егер дем алуы тоқтап қалса оған ауызба ауыз дем алу немесе жүрекке жанама массаж жасау керек. Жер сілкінісі кезіндегі қауіпсіздіктің тәжірбиелі-ұйымдастырушылық шараларыКенеттен пайда болатын және қас-қағым сәтте өтетін, күшті қиратушы дүлей зілзала - жер сілкінісі деп аталды. Жер сiлкiнiсi - жер қыртысында немесе мантияның үстiңгi бөлiгiнде кенеттен болған қозғалыс пен жарылыс нәтижесiнде пайда болған және елеулi ауытқу түрiнде үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуi мен Жер бетiнiң қозғалуы. Жер сілкінісінің барысында адамдар қаза болады, үйлер, жолдар, көпірлер,