Оғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түрлері 3 страница
Қылмыс құрамы формальдық. Сондықтан да қылмыс жаппай зақымдау қаруын, қару-жарақ, әскери техника жасауда пайдаланылатын технологиялық, ғылыми-техникалық ақпаратты жөнелткен немесе шетелде нақты бір қызметті көрсеткен уақыттан бастап аяқталған деп танылады.
Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлі адам жаппай зақымдау қаруын, қару-жарақ, әскери техника жасау кезінде пайдаланылатын арнайы экспорттық бақылау орнатылған технологияларды, ғылыми-техникалық ақпаратты және қызметтерді заңсыз экспорттауды жүзеге асырып отырғанын сезеді, біледі және соны заңсыз түрде жүзеге асыруды тілейді.
Осы қылмыстың субъектісі — тиісті бағдарлама өзіне лауазымдық жағдайы немесе сарапшылық қызметі бойынша мәлім болған, жасы 16-ға толғандар болып танылады.
Атом энергетикасы объектілерінде қауіпсіздік ережелерін бұзу (244-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі — атом энергетикасы объектілерін орналастыру, жобалау, салу, жөндеу немесе пайдалану қауіпсіздігі тәртібін реттейтін қоғамдық қатынастар.
Қылмыстың заты атом энергетикасын өндіретін зауыттар: атом қалдықтарын көметін көмбелер, атом сұйықтарын өндіретін зауыттар, радиоактивті нәрселермен жұмыс істейтін ғылыми-зерттеу институттары.
Қылмыс объективтік жағынан кісі өліміне немесе коршаған ортаның радиоактивтік зақымдануына әкеп соқтыруы мүмкін, атом объектілерін орналастыру, жобалау, салу немесе пайдалану кезінде қауіпсіздік ережелерін бұзу арқылы сипатталады.
Қылмыстық кодекстің көрсетілген бабының диспозициясы бланкеттік болып табылады. Атом энергетикасы объектілерінде Қауіпсіздік ережелерін сактаудың тәртібі арнаулы нормативтік Құқықтык нормалар арқылы реттеледі.
Атом энергетикасы объектілеріне — атом (ядролық) энер-гияны пайдалану арқылы жұмыс істейтін кез келген қондырғылар мен құрылыстар жатады. Заң бойынша атом энергетикасы объектілерінің кауіпсіздік ережелерін бұзу, оларды орналастыру, жобалау, салу, жөндеу немесе пайдалану кезінде болуы мүмкін. Бұл операцияларды жүзеге асырудың тәртібі арнаулы нормативтік құқықтық актілермен реттеледі.
Қылмыстың объективтік жағының белгісі — атом энергетикасы объектілерінде қауіпсіздік ережелерін сактамау, кісі өліміне немесе коршаған ортаның радиоактивтік зақымдануына әкеліп соқтыру мүмкіндігі болып табылады.
Қылмыс құрамы формальдық. Қылмыс занда көрсетілген әрекеттерді істеген уақыттан және сол әрекеттер арқылы зардаптың нақты орын алу қаупі төнгенінен бастап аяқталған деп танылады.
Субъективтік жағынан кылмыс қасақаналықпен немесе абайсыздықпен істелуі мүмкін.
Қылмыстьщ субъектісі — арнаулы атом энергетикасы объектілерін орналастыру, жобалау, салу, жөндеу немесе пайдалану жұмыстары өзіне тапсырылған 16-ға толған адам.
Қылмыстық кодекстің 244-бабының 2-тармағында "абайсызда кісі өліміне немесе қоршаған ортаның радиоактивтік зақымдануына немесе өзге ауыр зардаптарға әкеп соқтырған дәл сол әрекеттер" үшін жауаптылық белгіленген.
Тау-кен немесе құрылыс жұмыстарын жүргізу кезінде қауіпсіздік ережелерін бұзу (245-бап)
Жалпыға мәлім, тау-кен немесе кұрылыс жұмыстарын жүргізу әр уақытта да адамдарға, қоршаған ортаға, жануарлар немесе өсімдіктер әлеміне белгілі бір қауіп туғызуы мүмкін. Осы жұмыстарды жүргізу кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтауға ерекше мән берген жөн.
Қылмыстың тікелей объектісі — тау-кен немесе құрылыс жұмыстарын қауіпсіз жүргізуді реттейтін қоғамдық қатынастар болып табылады.
Қылмыс объективтік жағынан тау-кен немесе құрылыс жұмыстарын жүргізгенде қауіпсіздік ережелерін бұзу, егер бұл абайсызда адам денсаулығына ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіруге әкеп соғу арқылы сипатталады.
Тау-кен жұмысына жер асты байлығын ашық карьерлерден, шахталардан, үңгірлерден алу, қазу, бұрғылау құрылыс жұмыстары, шахталарды жабдықтау, шахта құрылыстарын салу т.б. жұмыстар жатады.
Құрылыс жұмыстарына — үйлерді, көпірлерді, жолдарды, кәсіпорындарды салу, оларды жөндеуге, тұрғызуға байланысты әрекеттер жатады.
Тау-кен немесе құрылыс жұмыстарын жүргізу тәртібі арнаулы нормативтік құқықтың актілерімен реттеледі. Осыған орай Қылмыстық кодекстің 245-бабының диспозициясы бланкеттік болып табылады. Қылмыс құрамы материалдық. Қылмыстың зардабы абайсызда адамға ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтіру (ҚК-тің 103, 104-баптары). Бұл қылмыстың құрамы болу үшін іс-әрекет пен орын алған зардаптың арасындағы себепті байланысты анықтау қажет.
Қылмыс субъективтік жағынан кінәнің абайсыздық нысаны (менмендік немесе немқұрайдылық) арқылы жасалады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған, кез келген есі дұрыс адам.
Қылмыстық кодекстің 245-бабының 2-тармағында абайсызда кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға (ұйымдарға немесе азаматтарға ірі материалдық залалдар) әкеп соққан дәл сол әрекеттер үшін жауаптылық көзделген.
Жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін бұзу (246-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі — жарылыс қаупі бар объектілердің, қауіпсіздік ережелерін реттейтін қоғамдық қатынастар.
Қосымша тікелей объект адамдардың өмірі, денсаулығы, көлік қызметінің кауіпсіздігі және меншігі.
Объективтік жағынан қарастырылып болған қылмыс жарылыс қаупі бар объектілерде немесе жарылыс күші бар цехтарда қауіпсіздік ережелерін бұзу, егер бұл кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкін болса — деп сипатталған.
Жарылыс заттарын сақтайтын қоймалар, ғимараттар жарылыс қаупі бар объектілер деп аталады.
Жарылатын заттар, жарылғыш қондырғылар, оқ-дәрілер, Жару құрылымдарын өндіретін зауыттың бір бөлімін — жарылыс қаупі бар цехтар деп айтамыз.
Жарылыс заттарына әдетте аммиак, ацетон, бензол, бутан, Метан, спирт, оқ-дәрі, тағы басқалар жатады.
Жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін бұзуға өндірістік процестерді жүргізудің техникалық талаптарын сақтамау; жабдықтардын. жұмыс режимінің технологиялық талаптарын бұзу; осы объектілерде жұмыс істеуге бөтен адамды немесе мас адамдарды жіберу; сондай-ақ осы объектілерде от ұшқынын беретін заттарды іске қосу, темекі тарту немесе пайдалануға жарамсыз электрагрегаттарын пайдалану т.б. әрекеттер жатады.
Қылмыстың объективтік жағының белгісіне осы көрсетілген қауіпсіздік ережелерін бұзудың кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкіндігі де жатады.
Зардаптарға әкеп соқтыру мүмкіндігінің орын алғанын немесе орын алмағанын әрбір іс бойынша сот, тергеу органдары нақты жағдайларға байланысты шешеді. Қылмыстық кодекстің 246-бабының 1-тармағындағы қылмыс формальдық кұрамға жатады. Сондықтан да ол жоғарыдағы көрсетілген әрекеттерді істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады. Осы қылмыстың объективтік жағының тағы бір қажетті белгісі қылмыс істеу орны — жарылыс каупі бар объект болып табылады.
Қылмыс субъективтік жағынан қасақаналықпен де, абайсыздықпен де істелуі мүмкін. Оны дұрыс анықтау үшін жарылыс қаупі бар объектілерде қауіпсіздік ережелерін сақтау жөніндегі арнаулы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына кінәлі адамның қатынасын дәлме-дәл анықтау қажет.
Қылмыстың субъектісі арнаулы — 16-ға толған жарылыс қаупі бар объектілерде кауіпсіздік ережелерін сақтауға байланысты жұмыс атқаратын адамдар. Олар лауазым адамы немесе қатардағы қызметкер болуы мүмкін.
Кылмыстық кодекстің 246-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын түрі: абайсызда кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға (жәбірленушінің денсаулығына қасақана ауыр зиян келтіру; мүлікті жою, тұрғындарды эвакуациялау т.б.) әкеп соққан әрекеттер үшін жауаптылық белгіленген.
Радиоактивті материалдарымен зансыз жүмыс істеу ережелерін бұзу (247-бап)
Радиоактивті материалдарды нормативтік кұқықтык және технологиялық талаптарға сай дұрыс пайдалану қоғамға, адамзатқа зор пайда келтіруі мүмкін. Бірақ та радиоактивті материалдармен ұқыпсыз немесе қылмысты түрде жұмыс істеу аса зор қауіпті зардаптарға әкеліп соғады.
Қылмыстың тікелей объектісі радиоактивтік материалдар мен қауіпсіз жұмыс істеуді реттейтін қоғамдық катынастар.
Қосымша тікелей объект — адамдардың өмірі немесе денсаулығы.
Осы қылмыстың заты болып - тек қана радиоактивті материалдар танылады. Оларға радиоактивті нәрселер, радиоактивті калдықтар т. б. заттар жатады. Радиоактивті заттармен жұмыс істеу тәртібі Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 23 сәуірдегі "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заңымен белгіленген".
Қылмыстық кодекстің 247-бабынын 1-тармағында көрсетілген кылмыстың объективтік жағы: радиоактивті материалдарды заңсыз иеленіп алу, сақтау, тасымалдау, пайдалану, бүлдіру немесе көму әрекеттері арқылы сипатталады. Мұнда көрсетілген заңсыз алуға — радиоактивтік материалдарға КК-тін, 248-бабында көрсетілгеннен басқа кез келген тәсілмен (сатып алу, айырбастау, сыйға алу) арқылы қолға түсіру немесе радиоактивтік материалдарды үшінші жаққа тегін немесе белгілі бір ақы алып беру жатады, бұл әрекеттер заңға негізделмеген болуы қажет.
Сақтауға - көрсетілген заттарға шын мәнінде иелік етіп, қожалықта ұстау әрекеттері жатады.
Радиоактивті материалдарды пайдалануға оны мақсатты немесе басқадай мақсатсыз қолданып, игілікке жарату әрекеттері жатады.
Бүлдіру деп — радиоактивтік материалдар сақтаған ыдыстар мен басқа да бұйымдарды қиратуды, сындыруды айтамыз.
Заңсыз тасымалдау немесе көму деп — занда белгіленген талаптарды көрінеу бұза отырып, қауіпті жағдайда радиоактивті материалдарды тасу немесе кему әрекеттерін айтамыз.
Қылмыс формалдық құрамға жатады. Қылмыс жоғарыда көрсетілген балама әрекеттердің біреуін заңсыз істеген уақыттан бастап аяқталған деп танылады.
Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей касақаналықпен істеледі. Кінәлі адам радиоактивтік материалдарымен заңсыз жұмыс істейтінін сезеді және соны тілеп әрекет істейді.
Қылмыстың субъектісі — 16-ға толған, кез келген есі дүрыс адам.
Радиоактивті материалдарды заңсыз өткізу, сондай-ақ өткізу мақсатымен радиоактивті материалдарды заңсыз иемденіп алу, сақтау, тасымалдау үшін жауаптылық Қылмыстык кодекстің 247-бабының 2-белігінде көрсетілген. Қылмыстың мақсаты —заңсыз өткізу немесе осындай мақсатпен радиоактивті материалдармен заңсыз әрекеттер жасау.
Қазақстан Республикасының "Атом энергиясын пайдалану жөніндегі", сол сияқты "Халықтың радиациялык, қауіпсіздігі туралы" заңдарға және басқа арнаулы нормативтік құқықтық актілерге кайшы іс-әрекеттер заңсыз деп танылады.
Қылмыстық кодекстің 247-бабының 3-тармағында осы қылмыстың ауырлататын түрлері: абайсызда кісі өліміне немесе өзге ауыр зардаптарға әкеп соққан нақ сол әрекеттер үшін жауаптылық белгіленген. Өзге ауыр зардаптарға бірнеше адамның денсаулығына ауыр зиян келтіру, қоршаған ортаны радиоактивті уландыру, ірі материалдық залал келтірулер жатады.
Қылмыстық кодекстің 247-бабының 3-тармағындағы қылмыстың субъективтік жағы кінәнің екі нысаны арқылы жүзеге асырылады (ҚК-тің 22-бабын қараңыз).
Радиоактивті материалдарды талан-таражға салу немесе қорқытып алу (248-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі болып радиоактивті материалдардың белгіленген айналым тәртібін реттейтін қоғамдық қатынастар, ал қосымша тікелей объектісі — адамның өмірі немесе меншік қатынастары болады. Осы қылмыстың затына радиоактивті материалдар жатады. Қылмыстың жәбірленушісі — радиоактивті материалдар занды түрде ез иелігінде немесе күзетінде болған адамдар болады.
Объективтік жағынан керсетілген қылмыс радиоактивтік материалдарды талан-таражға салу немесе қорқытып алу арқылы сипатталады.
Талан-тараж деп заңға қайшы тегін, пайдакүнемдікпен радиоактивті материалдарды алып, оны өз пайдасына немесе үшінші жақтың пайдасына айналдыруды айтамыз. Талан-тараждың тәсілі әр түрлі (жасырын, ашық, күш қолданып, алдау немесе сенімге қиянат жасау) болуы мүмкін. Қылмыстың істелу тәсілдерінің іс-әрекетті саралауға әсері болмайды.
Қорқытып алу — яғни бөтеннің радиоактивті материалдарын күш қолданумен не бөтен мүлікті жоюмен немесе бүлдірумен қорқыту арқылы, сол сиякты жәбірленуші немесе оның жақындарын масқаралайтын мәліметтерді таратумен, не жәбірленушінің немесе оның жақындарының мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін өзге де мәліметтерді жариялау арқылы талап етуі болып табылады.
Радиоактивті материалдарды талан-таражға салудың құндылығы ерекше. Осыған орай талан-таражға байланысты пайда болған құрам — материалдық болып табылады. Қылмыс радиоактивті материалдарға талан-тараж арқылы иелік еткен уақыттан бастап аяқталған деп саналады. Осы қылмыстың басқа нысаны — қорқытып алу формальдық құрамға жатады. Қорқытып талап ету уақытынан бастап ол қылмыс аяқталған деп танылады.
Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен жүзеге асырылады. Қылмыстық ниет пайдакүнемдік және баскадай әр түрлі болуы мүмкін.
Қылмыстың субъектісі — 16-ға толған, есі дұрыс адам.
Қылмыстық кодекстін, 248-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын мынадай түрлері көрсетілген: бірнеше рет (ҚК-тің 248-бабының ескертуін қараңыз); адам өз қызмет бабын пайдаланып жасаса (мысалы инженерлер, лаборанттар, коймашылар және т.б.); өмірге немесе денсаулыққа кауіпті емес күш қолдана отырып, не осындай күш қолданамын деп корқыта отырып жасаса (Қылмыстық кодекстің 178-бабының 2-тармағының "а" тармақшасын караңыз).
Радиоактивті материалдармен жұмыс істеу ережелерін бұзу (249-бап)
Қылмыстың тікелей объектісі және заты Қылмыстық кодекстің 247-бабындағы осындай түсінікпен ұқсас. Қылмыс объективтік жағынан радиоактивті материалдарды сақтау, пайдалану, есепке алу, көму, тасымалдау ережелерін және олармен жұмыс істеудің басқа да ережелерін бұзу, егер бұл әрекеттердің кісі өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін болса — деп сипатталған. Яғни бұл жерде радиоактивті материалдарды сақтау, пайдалану, есепке алу, көму, тасымалдау заңға сәйкес жүзеге асырылуы қажет. Бірақ оған жауапты адам радиоактивті материалдармен жұмыс істеудің ережелерін бүзып, соның салдарынан кісі өлімі немесе өзге де ауыр зардаптардың болу мүмкіндігі пайда болады. Қылмыстық кодекстің 249-бабындағы құрам объективтік белгілері жөнінен ҚК-тің 247-бабындағы қылмысқа сырттай ұқсас, бірақ екеуінің арасында айырмашылық бар. ҚК-тің 247-бабында радиоактивті материалдармен заңсыз жұмыс істеу үшін жауаптылық белгіленсе, ал 249-бапта осындай материалдармен жұмыс істеу заңға сәйкес жұргізіледі, бірақ олармен жұмыс істеудің ережелерін бұзу орын алады. Осы қылмыстың субъективтік жағы, субъектісі және ауырлататын түрлерінің белгілері де ҚК-тің 247-бабындағы осындай ұғымдармен ұқсас.
Айналыстан алынған заттардын немесе айналысы шектелген заттардың контрабандысы (250-бап)
Кедендік бақылаудан тыс немесе жасырын жасалған не құжаттарды немесе кедендік теңдестіру кұралдарын алдап пайдалана отырып, не есірткі заттарды, жүйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін, улы, уландырғыш, радиоактивті немесе жарылғыш заттарды, қару-жарақты, әскери техниканы, жарылғыш құрылғыларды, атыс қаруы мен оқ-дәрілерді, жаппай қырып-жоятын қарудың ядролық, химиялық, биологиялық және басқа да түрлерін, жаппай қырып-жою қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен жабдықтарды декларацияламай немесе жалған декларациялаумен ұштастыра мемлекеттің кеден шекарасы арқылы өткізгені үшін қылмыстық жауаптылық Қылмыстық кодекстің 250-бабында арнайы көрсетілген. Экономикалық контрабанда үшін жауаптылық ҚК-тің 209-бабында берілген. Қылмыстық кодекстің 250 және 209-баптарында көрсетілген қылмыстардың өзара айырмашылығы қылмыстың объектісінде және затында. Бұл екі қылмыс құрамының объективтік және субъективтік белгілері бірдей.
Айналыстан алынған заттарды немесе айналысы шектелген заттардың контрабандасы (250-бап) қылмысының тікелей объектісі — коғамдық қауіпсіздік. Яғни осы көрсетілген заттармен контрабандалық әрекеттер жасау әруақытта коғамның қауіпсіздігіне тікелей қатер келтіреді.
Осы кылмыстың заты 250-бабының диспозициясында тізбектеліп көрсетілген. Олар: есірткі заттар, жүйкеге әсер ететін, күшті әсер ететін, улы, уландырғыш, радиоактивті немесе жарылғыш заттар, қару-жарақ, әскери техника, жарылғыш құрылғылар, атыс қаруы, оқ-дәрі, жаппай кырып-жоятын қарудың ядролық, химиялык, биологиялық және басқа да түрлері, жаппай қырып-жою қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен жабдықтар. Қылмыстың заты болып табылатын осы ұғымдардың түсінігі Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің жекелеген арнаулы баптарында көрсетілген. Оларға біз кейінірек сол баптарға талдау барысында тоқталамыз.
Объективтік жағынан көрсетілген қылмыс мемлекеттік кеден шекарасы арқылы кедендік бақылаудан тыс немесе жасырьін жасалған құжаттарды, кедендік теңдестіру құралдарын алдап пайдалана отырып айналымнан алынған заттарды немесе айналысы шектелген заттарды декларацияламай немесе жалған декларациялау арқылы өткізумен сипатталады.
Кеден шекарасы, кеденді бақылау, кедендік теңдестіру құралдары, декларация, жалған декларация, кедендік өткізудің түсініктеріне Қылмыстық кодекстің 209-бабын талдағанда арнайы тоқталып өткенбіз.
Қылмыстық кодекстің 250-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын түрлері: бірнеше рет, лауазымды адам өз қызмет бабын пайдалана отырып, кеден бақылауын жүзеге асырушы адамға күш қолдана отырып жасалған әрекеттер үшін, ал осы баптың 3-тармағында осы қылмыстың өте ауырлататын түрі — осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген әрекеттерді ұйымдасқан топ жасағаны үшін қылмыстық жауаптылық көзделген. Қылмыстық кодекстің 250-бабының 2, 3-тармақтарында көрсетілген іс-әрекеттердің түсінігіне Қылмыстық, кодекстің осыларға ұқсас 209-бабының 2, 3-тармақтарын талдағанда толық түсінік бергенбіз.
Субъективтік жағынан 250-бапта көрсетілген қылмыс тікелей қасақаналықпен жасалады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған жай адам немесе лауазымды адам (250-баптың 2-тармағының "б" тармақшасы).
Қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды және жарылғыш құрылғыларды заңсыз алу, беру, өткізу, сақтау, тасымалдау немесе алып жүру (251-бап)
Қарудың кез келген түрімен заңсыз іс-әрекеттер жасау ете қауіпті. Қарулы адам әруақытта да орасан зор зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан заң осындай заттармен айналысқаны үшін қылмыстық жауаптылық белгілеген.
Көрсетілген қылмыстың тікелей объектісі — қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды және жарылғыш құрылғыларды айналымға қауіпсіз шығаруды реттейтін коғамдық Қауіпсіздік болып табылады.
Қылмыстың заты — қару, ок-дәрі, жарылғыш заттар және жарылғыш кұрылғылар, суық кару болып табылады.
Қазақстан Республикасының 1998 жылғы желтоқсанның
30-ында қабылданған "Жекелеген қару түрлерінін айналымы
на мемлекеттік бақылау жасау туралы" заңында осы көрсетілген заттарға анықтамалар берілген.
Осы заңға сәйкес қаруға конструкциялық жағынан алғанда тірі немесе өзге де нысананы зақымдауға, сондай-ақ белгі беруге арналған құрылғылар мен заттар жатады. Өзінің бағытталған мақсаты мен негізгі өлшемдері, сипаттамалары бойынша қару: жауынгерлік, қол атыс қаруы мен суық қару; азаматтық қару; қызметтік қару болып бөлінеді. Жауынгерлік қол атыс қаруына — оқ-дәрі немесе өзге де заряд қуатының әсері нәтижесінде ұңғы оқпанынан оқты, снарядты, гранатаны ұшырып шығаратын қарулар жатады (автомат, карабиндер, винтовкалар, пистолеттер, пулеметтер т.б.)-
Суық каруға — нысананы тікелей закымдайтын, құралы адамның бұлшық еті күшінің көмегімен қозғалысқа келтірілетін қарулар жатады.
Азаматтық каруға Қазақстан Республикасының азаматтары өзін-өзі қорғауға қажетті: спортпен шұғылдану және аң аулау мақсатында пайдаланатын қарулар жатады. Азаматтық атыс аруы оқты түйдектете атуды болғызбауға тиіс. Азаматтық қару былайша бөлінеді: 1) өзін-өзі қорғау қаруы; тегіс, ұзын ұңғылы, оның ішінде Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асырған уәкілетті орталық атқарушы органның нормаларына сәйкес келетін, жарақат салатын, әсер ететін патрондары бар атыс каруы; Қазақстан Республикасының азаматтарынын денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық атқарушы органының нормаларына сәйкес келетін, жарақат салатын, газбен және сәулелі дыбыспен әсер . ететін патрондары бар ұңғысыз атыс қаруы; газды қару — Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын сақтау саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық атқарушы органы қолдануға рұқсат еткен көз жасын ағызатын және тітіркендіретін заттармен оқталған газды, оның ішінде патрондармен қоса пистолеттер мен револьверлер, механикалық тоңазытқыштар, аэрозолды және басқа да құрылғылар.
Спорттық қаруларға: а) ойық ұңғылы атыс қаруы; б) тегіс ұңғылы атыс қаруы; в) сұқпа суық кару; г) үрлемелі қуаты 25 Дж-дан жоғары пневматикалық қару.