V Тарау. Мониторингтік бақылаулардың нәтижесі
Оңтүстік Қазақстан облысында шегірткелердің үйірлі түрлерінен итальяндық прус, марокколық және азиялық кездеседі.
Италиалық шегіртке
Шегірткенің бұл түрі облыс көлемінде таралу аумағы кеміп, азайуда. Ауылшаруашылық дақылдарының ішінде мақта дақылының негізгі зиянкестерінің бірі болып саналады.
Италиалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне анықтау.
2015 жылы 19 - ші наурыздан сәуір айының 15 - ші жұлдыздары аралықтарында тексерілген 9,21 мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптардан, шегірткенің бұл түрлерінің облыс көлемінде таралу аумағы күрт кеміп, азайуына байланысты күбіршелер кездеспеді.
Кесте 14. ОҚО бойынша италиалық шегірткенің күбіршесіне көктемгі зерттеудің 16.04.2014 жылғы қорытынды мәліметі. (мың га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | Күбіршеде жұмыртқа саны | Зақым далған күбірше % | ||||||
| Жосп. | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||||||
| 1-ге дейін | 1,1- | 2,1- | 5,1- | жоғ | |||||||
| Арыс | 2,0 | 2,0 | |||||||||
| Байдібек | 0,7 | 0,7 | |||||||||
| Қазығұрт | 1,4 | 1,4 | |||||||||
| Мақтаарал | 0,15 | 0,15 | |||||||||
| Ордабасы | 0,2 | 0,2 | |||||||||
| Отырар | 0,3 | 0,3 | |||||||||
| Сайрам | |||||||||||
| Сарыағаш | |||||||||||
| Созақ | |||||||||||
| Төлеби | 0,46 | 0,46 | |||||||||
| Түркістан | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Түлкібас | 2,0 | 2,0 | |||||||||
| Шардара | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Барлығы: | 9,21 | 9,21 |
Италиалық шегірткенің дернәсілдері.
2015 жылы италиалық шегірткенің дернсілдеріне көктемгі мониторингі жұмыстары сәуір айының 11 - жұлдызынан маусым айының 30 – жұлдызы аралығында жүргізіліп, шегірткенің бұл түрлерінің облыс көлемінде таралу аумағы күрт кеміп, азайуына байланысты зерттеу барысында дернәсілдер кездеспеді.
Кесте 15. ОҚО бойынша италиалық шегірткенің дернәсілдерінің орналасуына көктем-жаз кезіндегі зерттеудің 02.07.2015 жылғы қортынды мәліметі. (мың га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | 2014 ж өңдеу көлеміне болжам | ЭЗШ-нен асқаны | ||||
| Жоспар | Нақты | Бар-лығы | Оның ішінде 1 шаршы метрдегі дернәсілдер саны, экз | ||||||
| 5-ке дейін | 10-ға дейін | 10-нан жоғары | |||||||
| Арыс | 17,0 | 17,0 | |||||||
| Бәйдібек | 2,1 | 2,1 | |||||||
| Қазығұрт | 18,0 | 18,0 | |||||||
| Мақтаарал | 3,1 | 3,1 | |||||||
| Ордабасы | 5,0 | 5,0 | |||||||
| Отырар | 38,93 | 38,93 | |||||||
| Сайрам | |||||||||
| Сарыағаш | |||||||||
| Төлеби | 12,4 | 12,4 | |||||||
| Түркістан | 9,0 | 9,0 | |||||||
| Түлкібас | 5,0 | 5,0 | |||||||
| Шардара | 10,0 | 10,0 | |||||||
| Барлығы | 120,53 | 120,53 |
Италиалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуы.
Италиалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуына . облыс көлемінде мониторингі зерттеу жұмыстары 2015 жылы маусым айының 16 - шы жұлдызында басталды. 14.08.14 күндері аралығында жоспарланған 137,3 мың гектардан тыс 147,3 мың гектар көлемде атқарылды, өйткені маусым айының ішінде Созақ ауданына Қарағанды облысынан италиалық шегірткесі көп мөлшерде ұшып келді.Егістіктерге зиян келтірмеу мақсатында төтенше жағдайдың есебінен химиялық өңдеу жұмыстары жүргізілді.Келесі 2015 жылға өңдеу жұмыстары 8,7 мың гектар көлемде жоспарланды.
| Кесте 16. ОҚО бойынша италиалық шегірткенің шағылуысуы мен жұмыртқа қойыуына зерттеудің 14.08.2015 жылғы қортынды мәліметі | |||||||||||
| (мың га) | |||||||||||
| қ/с | Аудан аттары | Зерттеу мерзімі | Зерттелгені | Орналасуы | |||||||
| Басталуы | Аяқталуы | Жоспар | Нақты | Барлығы | С.і: 1 шаршы метрдегі саны | ||||||
| 5-дейін | 10-дейін | 10- жоғ. | |||||||||
| Арыс | 18.06. | 30.06. | 17,0 | 17,0 | 0,000 | ||||||
| Бәйдібек | 16.06. | 26.06. | 2,0 | 2,0 | 0,000 | ||||||
| Қазығұрт | 26.06. | 21.07. | 33,6 | 18,6 | 0,000 | ||||||
| Мақтаарал | 11.06. | 23.06. | 5,0 | 5,0 | 0,000 | ||||||
| Ордабасы | 19.06. | 01.07. | 4,0 | 4,0 | 0,000 | ||||||
| Отырар | 19.06. | 10.07. | 38,2 | 38,2 | 0,000 | ||||||
| Созақ | 11.07. | 12.08. | 25,0 | 17,02 | 8,66 | 8,36 | |||||
| Сарыағаш | 0,000 | ||||||||||
| Төлеби | 26.06. | 21.07. | 13,5 | 13,5 | 0,000 | ||||||
| Түркістан | 30.06. | 22.07. | 9,0 | 9,0 | 0,3 | 0,1 | 0,2 | ||||
| Түлкібас | 01.07. | 15.07. | 5,0 | 5,0 | 0,000 | ||||||
| Шардара | 30.06. | 22.07. | 10,0 | 10,0 | 0,000 | ||||||
| Барлығы: | 11.06. | 12.08. | 137,3 | 147,0 | 17,32 | 8,76 | 8,56 | ||||
Италиалық шегірткенің күбіршесіне күзгі зерттеу.
Италиалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу 2015 жылы қыркүйек айының 09-ші жұлдызынан басталды. Күзгі қазба жұмыстары барысында аудандарда күбіршелер Созақ ауданында анықталды.Ескерту-Созақ ауданына күзгі зерттеу көлемі Арыс және Түлкібас аудандарынан әрқайысынан 500 гектардан алынды.
Кесте 17. ОҚО бойынша италиалық шегірткенің күбіршесіне күзгі зерттеудің
10.10.2015 жылғы қорытынды мәліметі. (мың га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | Күбіршеде жұмыртқа саны | Зақым далған күбірше % | ||||||
| Жоспар | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||||||
| 1-ге дейін | 1,1- | 2,1- | 5,1- | жоғ | |||||||
| Арыс | 2,0 | 1,5 | |||||||||
| Бәйдібек | 0,7 | 0,7 | |||||||||
| Қазығұрт | 1,4 | 1,4 | |||||||||
| Мақтарал | 0,15 | 0,15 | |||||||||
| Ордабасы | 0,2 | 0,2 | |||||||||
| Отырар | 0,3 | 0,3 | |||||||||
| Сайрам | |||||||||||
| Созақ | 1,0 | 0,028 | 0,028 | 21-33 | 1,2-5,3 | ||||||
| Төлеби | 0,64 | 0,64 | |||||||||
| Түркістан | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Түлкібас | 2,0 | 1,5 | |||||||||
| Шардара | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Барлығы | 9,39 | 9,39 | 0,028 | 0,028 | 21-33 | 1,2-5,3 |
Мароккалық шегірткенің күбіршелерін көктемгі зерттеу.
Облыс бойынша мониторингі жұмыстары 19 - ші наурыздан сәуір айының 15- ші жұлдыздары аралығында жүргізіліп, 23,55 мың гектар ауыл шаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді. Оның ішінде 3,026 мың гектарында шегірткенің күбіршелері кездесті, 1 шаршы метр жерде 1данаға дейін 1,802 мың гектар, 1,1-2-ке дейін 0,804 мың гектар, 2,1-5-ке дейін 0,295 мың гектар, 5,1-10-ға дейін 0,101 мың гектар, 10 – жоғары 0,024 мың гектарды құрады, күбіршедегі жұмыртқалардың саны 20 - 31 дана аралығында болды. Наурыз айында ауа райының жауын шашынды жәнеылғалды болуы, түн мезгілінде салқын, күндіз жылы болуынан күбіршелердің 6,2 – 11 % саңырауқұлақты аурулармен залалданып фазия шыбыны зиянкестерімен зақымдануына себеп болды.
Арыс ауданы бойынша мароккалық шегірткенің күбіршелеріне көктемгі зерттеу жұмыстары наурыз айының 13-ші жұлдызынан басталып сәүір айының 8-ші жұлдызында аяқталды. Ауданда 4,8 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, оның 0,4 мың гектарында күбіршелер кездесті. Оның ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі - 0,4 мың гектар. Күбіршедегі жұмыртқа саны 26-28, оның ішінде биылғы жылы ауа райының ылғалды әрі жауын-шашынның жиі болуы салдарынан күбіршелердің зақымдануына да әсер етті, зақымдалғаны 8-10 %.
Бәйдібек,Ордабасы,Түркістан,Түлкібас аудандары бойынша мароккалық шегірткенің күбіршелеріне көктемгі зерттеу жұмыстары барысында күбіршелер кездеспеді.
Сарыағаш ауданы бойынша мароккалық шегірткенің күбіршелеріне көктемгі зерттеу жұмыстары наурыз айының 26 - шы жұлдызынан басталып сәүірдің 9-да аяқталды. Ауданда 7,7 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, оның 2,384 мың гектарында күбіршелер кездесті. Соның ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі – 1,195 мың га, 1,1-2 дейінгі – 0,769мың га, 2,1-5 дейінгі – 0,295 мың га, 5,1-10 дейінгі 0,101 мың гектар, 10 – жоғары 0,024 мың гектарды құрады. Күбіршедегі жұмыртқа саны 27-31 дана, зақымдалғаны 6,2- 8,5 %.
Шардара ауданы бойынша мароккалық шегірткенің күбіршелеріне көктемгі зерттеу жұмыстары наурыз айының 26 - шы жұлдызынан басталып сәүір айының 8-ші жұлдызында аяқталды. Ауданда 2,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қоныстанғаны 0,09 мың гектар болды. Оның ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі – 0,09 мың гектарды құрады.
Күбіршедегі жұмыртқа саны 25 - 28, зақымдалғаны 10 % болды.
Кесте18. ОҚО бойынша мароккалық шегірткенің күбіршесіне
көктемгі зерттеудің 16.04.2015 жылғы қорытынды мәліметі.
(мың га )
| Қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | Күбіршеде жұмыртқа саны | Зақым далған күбірше % | ||||||
| Жоспар | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||||||
| 1-ге дейін | 1,1- | 2,1- | 5,1- | жоғ | |||||||
| Арыс | 4,8 | 4,8 | 0,4 | 0,4 | 26-28 | 8-10 | |||||
| Бәйдібек | 2,2 | 2,2 | |||||||||
| Қазығұрт | 1,0 | 1,0 | 0,032 | 0,032 | 26-29 | ||||||
| Мақтарал | 0,15 | 0,15 | |||||||||
| Ордабасы | 1,6 | 1,6 | |||||||||
| Отырар | 0,2 | 0,2 | |||||||||
| Сайрам | 0,1 | 0,1 | |||||||||
| Сарыағаш | 7,7 | 7,7 | 2,384 | 1,195 | 0,769 | 0,295 | 0,101 | 0,024 | 27-31 | 6,2-8,5 | |
| Төлеби | 0,8 | 0,8 | 0,12 | 0,085 | 0,035 | 20-25 | |||||
| Түркістан | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Түлкібас | 2,0 | 2,0 | |||||||||
| Шардара | 2,0 | 2,0 | 0,09 | 0,09 | 25-28 | ||||||
| Барлығы: | 23,55 | 23,55 | 3,026 | 1,802 | 0,804 | 0,295 | 0,101 | 0,024 | 20-31 | 6,2-11 |
Мароккалық шегірткенің дернәсілдері.
Облыс көлемінде дернәсілдердің жер бетіне алғашқы шығуы Сарыағаш ауданы Ақтөбе ауыл округінде 2015 жылыдың 09 сәуірі күні трасса бойында «Алтай төбе» жерінде 1 гектар жайылымдықта зерттеу, анықтау жұмыстарын жүргізу кезінде марокко шегірткесінің дернәсілдері жер бетіне шыға бастағаны анықталған ( № 5 18.04.14. хабарлама)
2014 жылы қыс қарлы, көктем айларында жауын-шашынды және суық болуына байланысты топырақта ылғал мол болып, мароккалық шегірткенің дернәсілдерінің жер бетіне шығуы былтырғымен салыстырғанда 10 күндей кеш және созылмалы болып келді.
Сонымен бірге көктемгі қыстап шыққан күбіршелердің 6,2 дан 11 пайызға дейін паразиттермен, саңырау құлақ ауруларымен зақымданғаны, дернәсілдердің жер бетіне шыққаннан кейін жастары ұлғаймай тұрып, уақытылы әрі сапалы өңделуінен, кейіннен 3-4 жас кезінде топырақта ылғал мол болып, көк шөптердің тез көтеріліп, биік және қалың болуынан зиянкестердің кең таралуына кедергі болып, ұшақпен және техникамен дер кезінде өңделуі, сонымен бірге мониторингі жұмыстарына Республикалық бюджеттен 18 анықтаушы,20 автокөлік жүргізүшілерімен бірге қосымша ауыл округтерден аудандардың жұмыспен қамту бөлімдердің есебінен 120-ға жуық анықтаушылар қабылдануы дернәсілдердің жер бетіне шығып, олардың қоныстанған көлемін дер кезінде анықтап, белгілеу жұмыстары сапалы жүргізілуі өңдеу жұмыстарының жылдам әрі сапалы жүргізілуне үлкен септігін тигізді.
ОҚО бойынша 2015 жылға ерекше қауіпті зиянды организмі мароккалық шегірткенің дернәсілдеріне мониторингі жұмыстары 18 сәүірде басталып маусымның 3-ші жұлдызында аяқталды. Жоспарланған 952,16 мың га ауылшаруашылық жерлері зерттеліп дернәсілдермен қоныстанған 217,858 мың гектар көлем анықталды,соның ішінде 1 шаршы метр жердегі дернәсілдердің саны 5 данаға дейінгі – 128,652 мың га, 10 данаға дейінгі – 77,436 мың га, 10 данадан жоғары – 11,77 мың гектарды құрады.ЭЗШ-нан асатын көлем, яғни химиялық өңдеуге жататын көлем -89,206мың гектар болды.Көрсетілген көлем дер кезінде және сапалы жердің үстімен техникамен,дельтопланмен атқарылды.Бұған қоса дернәсілдердің 3-жасқа өту кезінде алаторғайлардың жәрдем көрсеткенін атап кету керек.Кейбір жерлерде олардың тиімділігі 85-95%-ға барды.Дегеніменен зерттеу жүргізілген жерлердің 1 шаршы метр жердегі тығыздығы ЭЗШ – нен асады деп 2015 жылға болжамдалған 105,662 мың гектар жоғарыда көрсетілген факторларға байланысты орындалмай қалды: Арыс ауданында болжамдалған 21,1 мың гектардың орнына 8,64 мың га (41,14%), Сарыағаш ауданы бойынша болжамдалған 77,082 мың гектардың орнына 73,086 мың га (94,82%).Облыс бойынша болжамдалған 105,662 мың гектардың орнына 89,206 мың гектар болды (84,43%).
2015 жылы мамыр айының 25 – 26- шы жұлдыздарында Өзбекстан және Қазақстан Республикалары мамандары бірлесіп, шекаралас жерлерге жүргізген зерттеу актісінде шегіртке зиянкестерінің анықтау және өңдеу жұмыстары жоғары деңгейде жүргізілгені аталды.
Төлеби ауданында анықтау жұмыстары мамырдың 4-де басталып маусымның 6-да аяқталды.Жоспарланған 48,4 мың гектардың қоныстанғаны 2,99 мың гектар болды с.і. 1 шаршы метрдегі тығыздығы 5 данаға дейінгі – 1,89мың га,10 данаға дейін – 1,1 мың га болды.Бұл көлемдер дер кезінде,сапалы деңгейде өңделді.Қазығұрт ауданында анықтау жұмыстары мамырдың 6-да басталып мамырдың 29-да аяқталды.Жоспарланған 8,0 мың гектардың қоныстанғаны 1,64 мың га болды с.і. 1 шаршы метрдегі тығыздығы 5 данаға дейінгі 1,26мың га,10 данаға дейінгі – 0,38мың га болды.Бұл көлемдер дер кезінде,сапалы өңделді.
Шардара ауданы бойынша мароккалық шегірткенің дернәсілдеріне зерттеу жұмыстары сәуір айының 21 - ші жұлдызынан басталып мамыр айының 25-ші жұлдызында аяқталды. Ауданда жоспарланған 75,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, 14,5 мың гектарында дернәсілдер кездесті. Оның ішінде 1 шаршы метр жердегі дернәсілдердің саны 5 данаға дейінгі – 8,5 мың га, 10 данаға дейінгі – 6,0 мың га болды. Бұл көлемдер дер кезінде,сапалы өңделді.
Кесте 19. ОҚО бойынша мароккалық шегірткенің дернәсілдерінің орналасуына көктем-жаз кезіндегі зерттеудің 04.06.2015 жылғы қорытынды мәліметі.
(мың.га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | ЭЗШ дан асқаны | 2014жылға химиялық өңдеу көлемі | ||||
| Жосп | Нақты | Бар-лығы | Оның ішінде 1 шаршы метрдегі дернәсілдер саны, экз | ||||||
| 5-ке дейін | 10-ға дейін | 10-нан жоғары | |||||||
| Арыс | 144,0 | 144,0 | 19,45 | 10,81 | 8,64 | 8,64 | 21,1 | ||
| Бәйдібек | 30,0 | 30,0 | |||||||
| Қазығұрт | 8,0 | 8,0 | 1,64 | 1,26 | 0,38 | 0,38 | 0,38 | ||
| Мақтарал | 2,2 | 2,2 | |||||||
| Ордабасы | 46,3 | 46,3 | 0,112 | 0,112 | |||||
| Отырар | 9,56 | 9,56 | |||||||
| Сайрам | 1,2 | 1,2 | |||||||
| Сарыағаш | 575,5 | 575,5 | 179,166 | 106,08 | 61,316 | 11,77 | 73,086 | 77,082 | |
| Төлеби | 48,4 | 48,4 | 2,99 | 1,89 | 1,1 | 1,1 | 1,1 | ||
| Түркістан | 7,0 | 7,0 | |||||||
| Түлкібас | 5,0 | 5,0 | |||||||
| Шардара | 75,0 | 75,0 | 14,5 | 8,5 | 6,0 | 6,0 | 6,0 | ||
| Барлығы: | 952,16 | 952,16 | 217,858 | 128,652 | 77,436 | 11,77 | 89,206 | 105,662 |
Марокккалық шегірткенің шағылысу және жұмыртқа қою кезеңіндегі зерттеулер.
Облыста мароккалық шегіркелері ересектерінің алғашқы қанаттануы Сарыағаш ауданында 24.05.14 күні, алғашқы шағылысуы 06.06.14. алғашқы жұмыртқа қоя бастауы 10.06.14. жаппай жұмыртқа қойуы 13.06.2014жылы тіркелген. Табиғи өмірлік циклдарының алғашқы тоқтауы 25.06.14 күнінен бастап тіркелген.
2015 жылы облыс бойынша мароккалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуына мониторингі зерттеу жұмыстары маусым айының 06-шы жұлдызында басталып, 22 - ші шілде аралығында 788,16 мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді, оның 203,681 мың гектарында шегірткелердің орналасқаны анықталып, 99,116 мың гектарының 1 шаршы метрінде 3-5 дана, 69,955 мың гектарының 1 шаршы метрінде 8-10 данаға дейін, 34,61 мың гектарында 10 данадан жоғары кездесті.
2015 жылы Мақтарал ауданының Өзбекстан Республикасының аумағымен шекаралас жатқан арық атыздардан басқа жерлердің барлығы негізінен егістік жерлер болғандықтан монторингі жұмыстарын жүргізілген 4,97мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптардан мароккалық шегірткелерінің шағылысып, түқым қойуы кездеспеді.Бәйдібек,Отыра,Сайрам,Түркістан және Түлкібас аудандарындада анықтау жүргізілгенде мароккалық шегірткелерінің шағылысып,жұмыртқа қойуы кездеспеді.
Қазығұрт ауданынды анықтау жоспарланған 10,6 мың гектарда жүргізіліп қоныстанғаны -0,9 мың га болды с.і. 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін -0,4 мың га,1 шаршы метрінде 10 данадан асқаны -0,5 мың га болды. Арыс ауданында жоспарланған 143,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, 30,1мың гектарында шегірткелердің орналасқаны анықталған. Оның ішінде 12,2 мың гектар аумақтың 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін, 10,8 мың гектарының 1 шаршы метрінде 10 данаға дейін, 1 шаршы метрінде 10 асқаны -7,1мың га қоныстанғаны анықталған
Ордабасы ауданында анықтау 21,0 мың гектарда жүргізіліп қоныстанғаны 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін -0,112 мың га болды. Сарыағаш ауданында анықтау 431,09 мың гектарда жүргізіліп қоныстанғаны 159,039 мың га болды с.і. 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін -78,854 мың га, 10 –ға дейін -54,485 мың га, 10 –нан жоғары -25,7 мың га болды. Төлеби ауданында анықтау 49,3 мың гектарда жүргізіліп қоныстанғаны 4,93 мың га с.і. 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін -2,55 мың га, 10 данаға дейін -1,67 мың га, 10 –нан жоғары -0,71 мың га болды. Шардара ауданында анықтау 75,0 мың гектарда жүргізіліп қоныстанғаны 8,6 мың га болды с.і. 1 шаршы метрінде 5 данаға дейін -5,0 мың га, 10 данаға дейін -3,0 мың га, 10 –нан асқаны-0,6мыңгаболды. Зерттеулердің нәтижесінде 2015 жылға химиялық өңдеу жұмыстары 94,43 мың гектарда жоспарлануда.
Кесте 20. ОҚО бойынша мароккалық шегірткенің шағылысуы мен жұмыртқа қойуына зерттеудің 23.07.2015 жылғы қорытынды мәліметі.
(мың га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Орналасуы | ||||
| жосп. | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||
| 5-ке дейін | 10-ға дейін | 10-нан жоғар | |||||
| Арыс | 143,0 | 143,0 | 30,1 | 12,2 | 10,8 | 7,1 | |
| Бәйдібек | 30,0 | 30,0 | |||||
| Қазығұрт | 10,6 | 10,6 | 0,9 | 0,4 | 0,5 | ||
| Мақтарал | 4,97 | 4,97 | |||||
| Ордабасы | 21,1 | 21,1 | 0,112 | 0,112 | |||
| Отырар | 10,0 | 10,0 | |||||
| Сайрам | 1,1 | 1,1 | |||||
| Сарыағаш | 431,09 | 431,09 | 159,039 | 78,854 | 54,485 | 25,7 | |
| Төлеби | 49,3 | 49,3 | 4,93 | 2,55 | 1,67 | 0,71 | |
| Түркістан | 7,0 | 7,0 | |||||
| Түлкібас | 5,0 | 5,0 | |||||
| Шардара | 75,0 | 75,0 | 8,6 | 5,0 | 3,0 | 0,6 | |
| Барлығы: | 788,16 | 788,16 | 203,681 | 99,116 | 69,955 | 34,61 |
Мароккалық шегірткенің күбіршесіне күзгі зерттеу.
Мароккалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу жұмыстары 2015 жылы қыркүйек айының 05-ші -30-шы жұлдыздар аралығында жүргізілді. 23,85 мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді, оның 3,502 мың гектарында күбіршелер кездесіп, соның ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі – 1,952 мың гектарды, 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1,1 – 2-гедейінгі – 1,105 мың гектарды, 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 2,1 - 5-ке дейінгі – 0,245 мың гектарды, 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 5,1 – 10-ға дейінгі – 0,19 мың гектарды 10 – нан жоғары 0,01 мың гектарды құрады, күбіршедегі жұмыртқа саны 23-34, оның ішінде зақымдалғаны 3,4 - 7,0 %.
Арыс ауданы бойынша мароккалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу жұмыстары қыркүйек айының 16-шы жұлдызынан басталып қыркүйектің 23-де аяқталды.. Ауданда 4,8 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, оның 0,46 мың гектарында күбіршелер кездесті. Осының ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі – 0,3 мың га, 1,1 – 2-гедейінгі – 0,16 мың гектарды құрады, күбіршедегі жұмыртқа саны 26-28 дана, оның ішінде зақымдалғаны 6-7 %.
Қазығұрт ауданы бойынша мароккалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу жұмыстары қыркүйек айының 16 - ші жұлдызынан басталып қыркүйектің 30-да аяқталды. Ауданда 1,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп, оның 0,095 мың гектарында күбіршелер кездесті. Осының ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 дейінгі - 0,06 мың га, 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1 – 2 дейінгі - 0,035 мың гектарды құрады, күбіршедегі жұмыртқа саны 26-33 дана, оның ішінде зақымдалғаны анықталмады.
Ордабасы ауданы бойынша мароккалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу жұмыстары қыркүйек айының 17-шы жұлдызынан басталып 23-ші қыркүйекте аяқталды. Ауданда күзгі қазба жұмыстары 1,6 мың гектарда атқарылды,қоныстанғаны 0,002 мың га 1 шаршы метрінде күбірше саны 1-ге дейінгі.
Сарыағаш ауданы бойынша мароккалық шегірткенің қыстаушы күбіршелеріне күзгі зерттеу жұмыстары қыркүйек айының 16-ші жұлдызынан басталып 29 қыркүйекте аяқталды. Ауданда 7,7 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп 2,63 мың гектарында күбіршелер кездесті. Осының ішінде 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 1-ге дейінгі – 1,4 мың га, 1,1-2 дейінгі – 0,79 мың га, 1 шаршы метр жердегі күбірше саны 2,1-5 дейінгі - 0,24 мың га, 5,1-10 дейінгі - 0,19 мың га, 10 – нан жоғары 0,01 мың гектарды құрады, күбіршедегі жұмыртқа саны 25 - 34 дана. Зақымдалғаны 3,4-5,9 %. Төлеби ауданында анықтау 08-19.09.14.аралығында атқарылды.Зерттелген 1,0 мың гектардың қоныстанғаны 0,2 мың га болды с.і. 1 шаршы метріндегі күбірше саны 1-ге дейін -0,13мың га, 1,1-2 –ге дейін -0,07 мың га болды,күбіршідегі саны 24-28,зақымдалғаны 7%.
Шардара ауданынды анықтау 15-26.09.14. аралығында 2,0 мың гектар көлемде атқарылды,қоныстанғаны 0,115 мың га болды с.і.1 шаршы метрдегі күбірше саны 1-ге дейінгі -0,06мың га, 1,1-2 –ге дейін -0,05 мың га, 2,1-5 –ке дейін -0,005 мың га болды.Күбіршідегі жұмыртқа саны 23-25 болды,зақымдалмаған.
Кесте21. ОҚО бойынша мароккалық шегірткенің күбіршесіне
күзгі зерттеудің 02.10.2014 жылғы қорытынды мәліметі.
(мың га )
| Қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | Күбіршеде жұмыртқа саны | Зақым далған күбірше % | ||||||
| Жоспар | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||||||
| 1-ге дейін | 1,1- | 2,1- | 5,1- | жоғ | |||||||
| Арыс | 4,8 | 4,8 | 0,46 | 0,3 | 0,16 | 26-28 | 6-7 | ||||
| Бәйдібек | 2,3 | 2,3 | |||||||||
| Қазығұрт | 1,0 | 1,0 | 0,095 | 0,06 | 0,035 | 26-33 | |||||
| Мақтарал | 0,15 | 0,15 | |||||||||
| Ордабасы | 1,6 | 1,6 | 0,002 | 0,002 | 18-26 | ||||||
| Отырар | 0,2 | 0,2 | |||||||||
| Сайрам | 0,1 | 0,1 | |||||||||
| Сарыағаш | 7,7 | 7,7 | 2,63 | 1,4 | 0,79 | 0,24 | 0,19 | 0,01 | 25-34 | 3,4-5,9 | |
| Төлеби | 1,0 | 1,0 | 0,2 | 0,13 | 0,07 | 24-28 | |||||
| Түркістан | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Түлкібас | 2,0 | 2,0 | |||||||||
| Шардара | 2,0 | 2,0 | 0,115 | 0,06 | 0,05 | 0,005 | 23-25 | ||||
| Барлығы: | 23,85 | 23,85 | 3,502 | 1,952 | 1,105 | 0,245 | 0,19 | 0,01 | 23-34 | 3,4-7 |
Кесте22. Мароккалық шегірткенің даму фенологиясы.
| Аудан аттары | Дернәсілдер | Ересек (имаго) | Жұптасуы | Тұқым қою | ||||
| Бас- талуы | Жап- пай | Бас- талуы | Жап- пай | Бас- талуы | Жап- пай | Бас- талуы | Жап- пай | |
| Арыс | 22.04 | 30.04 | 23.05 | 30.05 | 03.06 | 09.06 | 12.06 | 20.06 |
| Бәйдібек | ||||||||
| Қазығұрт | 01.05 | 05.05. | 02.06. | 07.06. | 12.06. | 16.06. | 03.07. | 09.07 |
| Отырар | ||||||||
| Сарыағаш | 18.04 | 22.04 | 24.05 | 26.05 | 06.06 | 09.06 | 10.05 | 13.05 |
| Сайрам | ||||||||
| Төлеби | 04.05 | 11.05 | 15.06 | 17.06 | 18.06 | 23.06 | 24.06 | 28.06 |
| Шардара | 08.04 | 23.04 | 17.05 | 22.05 | 28.05 | 30.05 | 06.06 | 12.06 |
Азиалық шегірткенің қыстап шыққан күбіршелері.
Азиалық шегіртке астық тұқымдастарға (қамыс, бидайық, айрауық) зиян келтіретін олигофаг болып саналады. Сонымен қатар азықтың жетіспеуі кездерінде және жаппай өсіп-өніп көбейген жылдары тұрғылықты мекендерін тастап шығып, ондаған,жүздеген километр қашықтықта орналасқан басқада тұқымдас мәдени дақылдарға ұшып барып орасан зиян келтіреді. Үйірлі кезеңдегі дернәсілдері мен имагосы астық тұқымдастарына, бұршақ тұқымдастарына, қант қызылшасына, картопқа, қырыққабатқа, бақша дақылдарына, мақтаға, көкөніске т.б. ауыл шаруашылық дақылдарына зиян келтіреді.
Оңтүстік Қазақстан облысы көлемінде Шу, Сырдария, Арыс өзендерінің камыстарында, жайылымдық және шабындық жерлерде кездеседі
2015 ж азиалық шегірткенің қыстап шыққан күбіршелеріне көктемгі мониторинг жұмыстары облыс бойынша сәуір айының 14 - ші жұлдызынан басталып мамырдың 12-де аяқталды. Жоспарланған 18,01 мың гектар ауыл шаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді. Оның ішінде 0,166 мың гектарында шегірткенің күбіршелері кездесті, 1 шаршы метр жерде 1 данаға дейін 0,166 мың гектарды құрады. Күбіршедегі жұмыртқалардың саны 50-90 дана аралығында болды. Көктем айларында Шу және Сырдария өзендерінде су мол болып, күбірше қойған жерлерді су басып жатуына байланысты. ауа райының ылғалды болуы, түн мезгілінде салқын, күндіз жылы болуынан күбіршелердің 0,7 – 2,1 % саңырауқұлақты аурулармен залалдануына себеп болды.
Шардара ауданы бойынша азиалық шегірткенің күбіршелеріне көктемгі зерттеу жұмыстары сәуір айының 14-22-ші жұлдыздар аралығында атқарылды. Ауданда 1,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп күбіршелер кездеспеді.
Көктем айларында Сырдария өзендерінде су мол болып, күбірше қойған жерлерді су басып жатуына байланысты. ауа райының ылғалды болуы, түн мезгілінде салқын, күндіз жылы болуынан Отырар аудандында күбіршелер кездеспеді.
Созақ ауданында анықтау сәүірдің 19-да басталып мамырдың 05-де аяқталды.Зерттелген 15,0 мың гектардың күбіршілермен қоныстанғаны 0,16 мың га,1 шаршы метрге күбіршенің саны 1-ге дейін.Түркістан ауданында анықтау сәүірдің 24-де басталып мамырдың 12-де аяқталды,зерттелген 2,0мың гектардың 1 шаршы метрдегі күбіршенің саны 1-ге дейін -0,006 мың га болды
Кесте 23. ОҚО бойынша азиат шегірткесінің күбіршесіне
көктемгі зерттеудің 14.05.2014 жылғы қорытынды мәліметі
(мың га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | Күбіршеде жұмыртқа саны | Зақым далған күбірше % | ||||||
| Жоспар | Нақты | Барлығы | Оның ішінде: бір шаршы метрдегі күбіршелер саны, экз. | ||||||||
| 1-ге дейін | 1,1- | 2,1- | 5,1- | жоғ | |||||||
| Отырар | 0,01 | 0,01 | |||||||||
| Созақ | 15,0 | 15,0 | 0,16 | 0,16 | 60-90 | 1,2-2,1 | |||||
| Түркістан | 2,0 | 2,0 | 0,006 | 0,006 | 50-90 | 0,7-1,2 | |||||
| Шардара | 1,0 | 1,0 | |||||||||
| Барлығы: | 18,01 | 18,01 | 0,166 | 0,166 | 50-90 | 0,7-2,1 |
Азиалық шегірткенің дернәсілдері.
Биылғы жылы қыс айларында қар қалың түсіп, наурыз айында толассыз жауған жауын – шашынның мол болуынан Шу, Сырдария өзендерінің суы көбейіп, ернеуінен асып-тасуынан азиат шегірткесінің дернәсілдері шығатын жерлерді су басып, Отырар,Шардара аудандарында дернәсілдер кездеспеді.
Азиалық шегірткенің 2015 жылы облыс көлемінде дернәсілдердің жер бетіне алғашқы шығуы мамыр айының 27 жұлдызында Түркістан ауданының Үшқайық ауыл округі Сырдария өзенінің жағасында орналасқан Қайқыбай,Шүнейіт жайылымдық және шабындық жерлерінде азиалық шегірткенің 1 - жастағы дернәсілдері кездескені тіркелген ( № 11 27.05.14. хабарлама).
Мониторингі зерттеу жұмыстары облыс бойынша мамыр айының 23 – жұлдызында басталып шілденің 3-де аяқталды. 130,86 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына зерттеу жұмыстары жүргізіліп -9,866 мың гектар жер алқабында шегірткенің дернәсілдері кездесті, 1 шаршы метр жерде 5 данаға дейін 4,266 мың га, 10 данаға дейін -4,55 мың га, 10 данадан жоғары -1,05 мың га.ЭЗШ –нан асқан 5,6 мың га.Бұл көлемдер дер кезінде,сапалы жер үстімен жүретін техникамен (Түркістан а/да) және кіші авиациямен ( Созақ а/да) атқарылды.
Түркістан ауданында азиалық шегіркенің мекені саналатын Үшқайық ауыл округінің Қайықбай, Шүңейіт, Құярлық, Қос төбе, Тоғыз жайын, Теке жайылымдық және шабындық жерлерінде маусым айының 23-шы жұлдызынан шілде айының 03-ші жұлдыздары аралығында 12,5 мың гектар алқапта азиалық шегірткенің дернәсілдеріне мониторингтік зерттеу жұмыстары жүргізілген. Оның ішінде 1,466 мың гектар жер алқабында шегірткенің дернәсілдері кездесті.Соның ішінде 1 шаршы метрде 5 данаға дейін -0,866мың га, 10 –ға дейін -0,6 мың га.ЭЗШ –нан асқан -0,6 мың га.
28.05.15ж. Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданының Жуантөбе а/о Шу өзенінің жағасында орналасқан Жымиқы жайылымдық, шабындықтарында азиалық шегірткенің алғашқы дернәсілдері анықталған (№ 3 28.05.14. хабарлама). Зерттеу жұмыстары мамыр айының 28 - ші жұлдызынан маусым айының 25-шы жұлдыздары аралығында 100,0 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарына жүргізілген. Қоныстанғаны - 8,4 мың гектар болды,соның ішінде 1 шаршы метрде саны 5 –ке дейін -3,4мың га, 10 –ға дейін -3,95мың га, 10 –нан жоғары -1,05мың га болды.ЭЗШ –нан асқан -5,0 мың га.
Кесте 24. ОҚО бойынша азиалық шегірткенің дернәсілдеріне көктем-жаз кезіндегі зерттеудің 04.07.2015 жылғы қорытынды мәліметі. (мың.га )
| қ/с | Аудан аттары | Тексерілгені | Жайласқаны | ЭЗШ-нен асқан көлем | 2014 ж. Хим. болжам | ||||
| Жоспар | Нақты | Бар-лығы | Оның ішінде 1 шаршы метрдегі дернәсілдер саны, экз | ||||||
| 5-ке дейін | 10-ға дейін | 10-нан жоғары | |||||||
| Отырар | 2,36 | 2,36 | |||||||
| Созақ | 100,0 | 100,0 | 8,4 | 3,4 | 3,95 | 1,05 | 5,0 | 5,0 | |
| Түркістан | 12,5 | 12,5 | 1,466 | 0,866 | 0,6 | 0,6 | 0,6 | ||
| Шардара | 16,0 | 16,0 | |||||||
| Барлығы: | 130,86 | 130,86 | 9,866 | 4,266 | 4,55 | 1,05 | 5,6 | 5,6 |
Азиалық шегірткенің шағылысу және түқым қою кезеңі.
Биылғы жылы да ауа райының салдарынан шегірткенің өсіп-даму фенологиясы созылмалы болып келді.
Облыс көлемінде 2014 жылы азиалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуына мониторингі зерттеу жұмыстары шілде айының 21-шы жұлдызы мен қыркүйек айының 09-шы жұлдыздары аралықтарында жүргізілді. Жоспарланған 147,39 мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді(ескерту: Созақ а/нан 10,0 мың га италиялық шегірткенің жұмыртқа қоюына берілді). Қоныстанғаны 56,44 мың гектар. Оның ішінде 20,74 мың гектарының 1 гектар жердегі саны 500 данаға дейін, 35,7 мың гектарының 1 гектар жердегі саны 1000 данаға дейін кездесті.
Созақ ауданында азиалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуына мониторингі зерттеу жұмыстары шілде айының 28-ші жұлдызында басталып қыркүйектің 9-да аяқталды, жоспарланған 116,9мың гектардың 106,9мың га ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді. Оның 54,6 мың гектарында шегірткелердің орналасқаны анықталған. Оның ішінде 19,2 мың гектарының 1 гектар жердегі саны 500 данаға дейін, 35,4 мың гектарының 1 гектар жердегі саны 1000 данаға дейін кездесті.
Түркістан ауданында азиалық шегірткенің шағылысуы мен тұқым қойуына мониторингі зерттеу жұмыстары шілде айының 29-шы жұлдызынан басталып, жоспарланған 12,5 мың гектар ауылшаруашылығына пайдаланылатын алқаптар тексерілді. Оның 1,7 мың гектарында шегірткелердің орналасқаны анықталған. Осының ішінде 1,4 мың
гектарының 1 гектар жердегі саны 500 данаға дейін, 0,3 мың гектарының 1 гектар жердегі саны 1000 данаға дейін кездесті.Шардара ауданында анықтау шілденің 29-зы – қыркүйектің 2-сі аралығында атқарылды,зерттелген 16,0мың гектардың 0,14 мың га қоныстанған төмен денгейде(500-ге дейін). Отырар ауданында шегіртке анықталмады.
Кесте 24. ОҚО бойынша азиат шегірткесінің шағылысуы мен жұмыртқа қойуына зерттеудің 10.09.2015 жылғы қорытынды мәліметі (мың.га )