Ас йылысь висьтасьӧм

Менö шуöны Полина Старцеваöн. Ме велöдча Ыджыдвидз шöр школаса 8-öд классын. Школаын уджалöны зэв бур велöдысьяс, кодъяс оз сöмын сетны колана тöдöмлунъяс, но и став сьöлöмнаныс висьöны велöдчысьяс вöсна. Найö радейтöны велöдчысьясöс, бать-мам моз жö дöзьöритöны найöс, ёртъяс моз радлöны налöн вермöмъяслы да отсалöны сьӧкыдлунъяс дырйи. Окота лоны велöдысьясным кодьöн: авъяöн, меліöн да сюсьöн! Менсьым «класса мамöс» шуöны Эльвира Аександровнаöн. Сійö тöлка велöдысь да медбур ёрт класса олöмын.

Менам бать-мам – велöдысьяс. Ме тшöтш кöсъя велöдны школаын. Видлі нин ачымöс тайö уджын. Öтчыд вонас школааным ныв-зон пöрöны велöдысьясö. Ме сеті урокъяс посниджык челядьлы – зэв ёна воис сьöлöм вылö велöдысьлӧн уджыс. Сöмын ог на тöд, уджавны ичöтъяскöд либö сетны тöдöмлунъяс чужан кыв кузя. Век жӧ ӧтитор тöда – велöдысьлы колö лоны быдтор тöдысьöн да кужысьöн, пыр-пыр асьтö песысьöн, мед сетны челядьлы тыр-бур тöдöмлунъяс.

Медым быдмыны да сöвмыны, мортлы колö уна лыддьысьны да мöвпавны: олöм йылысь, вöр-ва йылысь, матігӧгӧрса йöз йылысь. Ме радейта гижны ассьым мöвпъясöс кабала вылӧ. Зэв любö, кор менö кылöны. Сідз, Коми Республикалöн 90 во тыригкежлö Коми Республикаса Каналан Сӧветӧн веськöдлысь Марина Истиховская (öні сійö СыктГУ-ын ректорöс вежысь), аслас сёрниын вайöдіс менам «Чужан муöй, Комиöй!» гижöдысь юкöн да кывкöрталіс сёрнисö тадзи: «Тайö кагаыслöн эскöдана кывъясыс пуктӧны миян водзӧ ыджыд кывкутӧм, кывкутӧм быдтыны чужан му радейтысь да пыдди пуктысь челядьӧс, чужан му сӧвмӧм вӧсна сьӧлӧмӧн висьысь челядьӧс. Миян пиысь быдӧн вермас вӧчны республиканымӧс вынаӧн да мичаӧн, кӧні шудаа овсяс челядьлы».

Нöшта ме вöча туялана удж, пырöдча быд сикас районса да республикаса конференцияясö. Пырöдчи I районса «Я – исследователь, я открываю мир!» велӧдана-туялана конференцияӧ, босьті приз районса «Отечество – Земля Коми» XIII конференцияын, петкӧдчи республикаса «Отечество – Земля Коми» XIV да XV конференцияясын, верми V Восьса велӧдана-туялана гырысь классын велӧдчысьяслӧн конференцияын.

Аттьö Енлы, мый Сійö сетіс меным кывбур гижан енби. Ме сöмын на заводита гижны. Кывбуръяс петавлісны школаса кывбур чукöръясын да районса «Бордъя шыяс» кывбур чукöрын. Гижа ме комиöн, та вöсна ёртася коми кывъя газет-журналъяскöд. Челядьлöн «Би кинь» журнал лист бокъяс вылын петавлісны менам кывбуръяс да нималана коми гижысь Александра Мишаринакöд ёрта сёрни. «Йöлöга» газетын тшöтш петіс ӧткымын гижöд. Неважӧн, Коми му да Франция костын дасьтӧм «Жанна д’Арклы сиöм кывбур» ордйысьӧмын вермӧм бӧрын, меным мойвиис лоны «Йӧлӧга» кыш вылын. Кывбурысь вичмис Францияысь чӧскыд кӧра духи доз, кубок да Орлеан карӧн веськӧдлысьӧн кырымалӧм I тшупӧда диплом. Публицистикаа гижӧдъяс отсалісны шедӧдны меным 2 да 1 места республикаса IV да V «Свой голос в СМИ» том журналистъяс костын ордйысьӧмын.

Сӧвмӧдны гижан сям меным отсалӧ «Шондібан» этноклубын велӧдчӧм да Кӧрткерӧсса Шӧр библиотекаӧн дасьтӧм быд вося том гижысьяслы семинаръяс, кӧні ми тӧдмасям коми гижысьяскӧд, сюркнялам пель сайӧ налысь велӧдӧмсӧ, лолалам коми кывлысь чӧскыд кӧрсӧ, кылам чужан му дінӧ муслунсӧ. Кывбур гижӧмын ыджыд тшупӧдӧн лои «Коми йӧзкостса радиоын» «Йӧзӧдтӧм кывбуръяс» рубрикаын кывбуръясӧс лыддьӧм.

Неважöн ме тшöтш вӧлi гораа лыддьысьысь рольын. Пырӧдчи С.Я. Маршак нима Коми Республикаса челядьлӧн национальнӧй библиотекаӧн дасьтӧм «Чолӧм, Куратов!» уджтасӧ – лыдди республикаса «Чолӧм, Куратов!» ордйысьӧмӧ пырысь челядьлысь гоз-мӧд кывбур, кодъяс пырисны «Чолöм Куратов!» дискӧ. Та кындзи таво ме отсаси библиотекаръяслы нуöдны Иван Куратовлы сиӧм «Коми литература енэжын медъюгыд кодзув» гаж. Гаж вылын ме тöдмöдi том лыддьысьысьясöс кывбур чукӧрӧ пырӧм гижӧдъясöн. Та кындзи школаын велӧдчигӧн ме отсаси нуöдны уна школаса, районса да весиг республикаса гаж.

Чайта, гажъяс нуöдöм отсалiс мен бура петкӧдчыны Россияса «Живая классика» ордйысьӧм дырйи. Г.Х Андерсенлысь «Девочка со спичками» мойд гораа лыддигӧн ме верми медводз школаса, а сэсся районса турын. А республикаса жюри индіс лыддьӧмӧс сизим медбур лыдын.

Ме пырӧдча быд сикас ордйысьӧмӧ, ӧд буретш ас вылын уджалӧм сетӧ позянлун мортлы сӧвмыны-вежӧрсявны. Ордйысьысь корсьӧ небӧгъясысь вочакывъяс, дасьтӧ гижӧдъяс, велӧдӧ кывбуръяс да висьтъяс, серпасасьӧ, а сідзкӧ, вынсьӧдӧ мӧвпсям. Вермыны отсалӧны тӧдӧмлунъяс, писькӧслун, а корсюрӧ мойвиӧ. Сідз, таво ме веськавлі Мордовияса Саранск карӧ да тӧдмаси Мордовияса культураӧн да литератураӧн. Тайӧ отсаліс меным вермыны Мордовиялы сиӧм «Сиянь ракакудня» («Эзысь ракпань») республикаса викторинаын.

Збыльысь кӧ, миян школаын да классын уна енбиа ныв-зон. 8-ӧд класса челядь зэв шаньӧсь да авъяӧсь. Ми ӧтвылысь дасьтам рытпукъяс, пырӧдчам школаса гажъясӧ, лэдзам стенгазетъяс да ветлам шойччыны ю дорӧ.

Медшӧр миян кӧсйӧмным – отсавны матысса йӧзлы, видзны вӧр-ва да радейтны Ас му. Отсӧг сетӧм – миян медшӧр мог. Ӧтсӧглас дасьтам пес олӧма йӧзлы, чолӧмалам ветеранъясӧс да тылын уджалысьясӧс гажъясӧн, ветлам детсадйӧ дзолюкъяс дінӧ. Неважӧн босьтім борд улӧ вермытӧм кагаӧс, Макарова Джульеттаӧс. Асланым могӧн лыддям дӧзьӧритны Ыджыдвидзса школаын вӧвлӧм велӧдчысь, ОМОНын служитысь Виктор Изъюровлысь гусӧ. Виктор пуктіс юрсӧ Грознӧй карын. Быд во ми сьӧлӧмсянь пырӧдчам «Речная лента» экологическӧй акцияӧ.

Ыджыдвидзса челядьлы эм кӧн шойччыны да песлӧдлыны ки-кок. Школаын, сиктса клубын, сорт кузя школаын да лыддьысянінын мунӧ уна кружок да секция. Ме быдлаӧ пырӧдча: ислала лызьӧн да ветла велосипедӧн, котрала «Шондібан» этноклубӧ да «Бриз» челядь котырӧ, сьыла да йӧкта, ворса баскетболысь да волейболысь, пырӧдча литература гажъясӧ. А медъёна радейта кыйны чери.

Нӧшта ме радейта ки-подъя удж. Водзын коми нывъяс кысисны, вурсисны да печкисны рытпукъяс дырйи, вӧліны зэв кужысь киаӧсь. Ӧні нывъяс вӧчасьӧны ёнджыкасӧ школаын да гортын. Ме радейта киӧн вӧчӧмторъяссӧ козьнавны матыссаяслы. Неважӧн воча пи Максимлы козьналі шарп. А серпасъяслы нимкодясьӧ муса мамук!

Карын велӧдчӧм бӧрын ме кӧсъя локны уджавны сиктӧ. Тані менам вужъяс, муса коми кыв, сиктса олӧм. Та дорӧ ме велалі ичӧтсянь, тайӧ ставыс кыскӧ менӧ. Мам-батьлы радпырысь отсася. Сиктса морт ёна матыс вӧр-ва дінӧ. Вӧр-васӧ пыдди пуктысь морт аттьӧалӧмӧн босьтӧ чери-яй, тшак-вотӧс, град выв быдтас. Ыджыд мамӧй велӧдіс менӧ медводз корны бурсиӧм вӧрлысь да рӧдительяслысь да вӧлись копыртчыны вотӧсла.

Чужан му да ассьыд вужъяс пыдди пуктытӧг да радейттӧг морт оз вермы лоны тырвыйӧ шудаӧн. Менам вужъяс нюжӧдчӧны Луздор да Кӧрткерӧс районсянь. Луздорысь – Микулай батьӧй, Висер вожысь – Эля мамӧй. Кыкнанныс коми. Став рӧдвужӧй коми. Ме тшӧтш коми. Ыджыдвиддзын гежӧда кылан роч сёрни. Менам медыджыд кӧсйӧм – мед уна-уна во мысти кутшӧмкӧ ылысса быдтасӧй тшӧтш шыӧдчис чужан му дінӧ «Коми муӧй, сьӧлӧмшӧрӧй!» кывъясӧн. Ме кыла ачымӧс шудаӧн да радейтанаӧн, рӧдвужлы коланаӧн. Сӧмын сьӧлӧмӧй тшӧкыда бӧрдӧ – таво вошті батьӧс. Но ме эска, мый батьӧй век миянкӧд, мый сійӧ отсасьӧ матыссаяслы мӧдар югыдсянь. Бать эскис, мый кулӧм бӧрын мортлӧн лолыс вуджӧ вӧр-ваӧ. Ӧні быд бобув да лэбачысь ме аддза батьӧс. Тайӧ сетӧ меным вын серавны, лолавны да водзӧ ОВНЫ!