Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау
6.7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.
6.7.1.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 2 нұска.
6.7.1.3. Тақырып бойынша кәсіби терминдерді ағылшын және екінші тілде игеруін тексеру
6.7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:
6.7.2.1. Прокариоттардың транскрипция үдерісінің кезеңдерін түсіндіріп сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау.
6.7.2.2. Эукариоттардың транскрипция үдерісінің кезеңдерінің түсіндіріп сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау.
6.7.2.3. Ядролық а-РНҚ пісіп-жетілу үдерісін түсіндіру және сызбасын сызу.
6.7.2.4. Есеп шығару:
1) РНҚ молекуласының нуклеотидтік қатары берілген. ДНҚ молекуласының матрицалық және кодтаушы тізбегін ажыратыңыз. ДНҚ мен РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын табыңыз.
а-РНҚ 7 met- G-AUGUUUCUACACACGGUAGACGCCGGCUGGCGAUAG – (A)
2) ДНҚ молекуласының матрицалық тізбегінің нуклеотидтік қатары берілген, а-РНҚ молекуласының құрылысын анықтаңыз. РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын көрсетіңіз.
ДНҚ 5' ATGGACGAAAATCCGGATCGCCAAGGTATTTTGA3'
6.7.4. Есептер шығару (Медициналық биология және генетика. Оқу құралы Е. Ө. Қуандықов ред., б.43, № 1, 11.
6.7.3. Бақылау сұрақтары:
6.7.3.1. Тірі ағзалардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рөлі мен маңызы.
6.7.3.2. Про- және эукариоттар транскрипциясының айырмашылықтары.
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тілінде | Ағылшын тілінде |
| Транскрипция – тұқым қуалау ақпаратының ДНҚ-дан а-РНҚ-ға көшірілу үдерісі | Транскрипция – процесс переписывания генетической информации с ДНК на и-РНК | Тranscription - process of rewriting of genetic information from DNA to RNA |
| РНҚ полимераза - а-РНҚ молекуласын ситездейтін фермент | РНК-полимераза — фермент, осуществляющий синтез молекул и - РНК | RNA-polymerase -enzyme taking part on synthesis of m-RNA molecules |
| Прибнов-бокс –промотор құрамындағы реттеуші қатар | Прибнов-бокс –регуляторная последовательность в составе промотора | Pribnov-box –regulatorysequence inside of promotоr |
| Транскриптомика– гендердің экспрессиясын (транскрипциясын) және ядролық а-РНҚ пісіп жетілу үдерістерін зерттейтін геномиканың бір бағыты | Транскриптомика – одно из направлений геномики, изучающее экспрессию (транскрипцию) генов и процессы созревания ядерных и – РНК | Transcriptomics – science studying gene expression and processing |
| Транскриптосома – жалпы транскрипциялық факторлар (50 дейін) және РНҚ–полимераза кешені | Транскриптосома – комплекс общих факторов транскрипции (до 50) и РНК-полимеразы | Transcriptosoma – complex structure consisting from general factors of transcription and RNA- polymerase |
| Процессинг – алғашқы ядролық эукариотты а–РНҚ пісіп– жетілуі үдерісі | Процессинг – процесс созревания первичной ядерной эукариотической и-РНК | Processing –process of maturation of primary eukaryotic m-RNA |
| Сплайсинг –жетілгенэукариотты а–РНҚға экзондардың тігілу үдерісі | Сплайсинг –процесс сшивания экзонов в зрелой эукариотической и-РНК | Splicing –process of joining of exons in mature eukaryotic m-RNA |
| Альтернативный сплайсинг – жетілгенэукариотты а–РНҚ–ға экзондардың әртүрлі үйлесімде тігілу үдерісі | Альтернативный сплайсинг –процесс сшивания экзонов в различной комбинации в зрелой эукариотической и-РНК | Alternative splicing –process of joining of exons in various combinations during processing of m-RNA |
| Транскрипция инициациясы -РНҚ-полимеразаның промотормен байланысуы және алғашқы нууклеотид аралық байланыстың түзілуі | Инициация транскрипции-связывание и образование первой межнуклеотидной связи | Transcription initiation –binding and formation of the first inter-nucleotide bond |
| Транскрипция элонгациясы -алғашқы мРНҚ өнімінің біртіндеп тізбектеліп ұзаруы | Элонгация транскрипции-постепенное удлинение растущей цепи первичного продукта мРНК | Transcription elongation –gradual extension of the chain of primary mRNA transcript |
| Терминация-транскрипцияның аяқталуы | Терминация-окончание транскрипции | Termination –the end of transcription |
| Кор-фермент – екіa тізбегінен, b (бета) b¢(бета штрих) және w (омега) суббірліктерінен тұрады | Кор-фермент состоит из двухa цепей, b (бета) b¢(бета штрих) и w (омега) субъединиц | Core-enzymeconsists of two a (alpha), b (beta) b¢(beta prime) and w (omega) subunits |
| Холофермент –кор-ферментке s¢сигма суббірлігі қосылғанда активті қызмет атқаратын толық пішінді РНҚ-полимераза түзіледі | Холофермент-добавление к кор-ферменту s¢ (сигмы)-субъединицы приводит к образованию полной функционально-активной формыРНК-полимеразы | Holoenzyme –addition ofs¢ (sigma)-subunit to core-enzyme leads to formation of fully active functional form of RNA-polymerase |
Құрастырушы: оқыт. Какишева Г.Т.
5 - тәжірибелік сабақ