Кең жолақты келісім

Егер келісімді >10% болатын жолақта немесе кең спектрлі сигналдарды қолдану керек болса, онда басқа әдістемелерді қолдану керек. Бұл жағдайда келісім берілген жолақта орнықты шамадан асып кетпеуін байқау керек.

Негізгі қағидалары:

1)жиіліктік компенсаторлар;

2)сатылы трансформаторлар;

3)біртексіз желілер (балқымалы өткелдер).

Жиіліктік компенсацияның принципі жүктеменің кедергісі мен келісілетін элементтердің өзара жиіліктің компенсациясының өзгеруінен тұрады (12.6 сурет). Келісілетін элементтердің кедергілерінің өзгеру заңы қолданамыз, ол шлейфтер мен трансформаторлардың ұзындықтарын таңдап алу арқылы іске асады -В_Н+В_ШЛ.

В_ШЛ қисығының иілуі жуықтап алғанда В_Н қисығының иілуіне тең болып келетін жиіліктер жолағының үлкен бөлігі шегінде кері заң бойынша алынған. Нәтижесінде қосындыланған өткізгіштік ( реактивті) азаяды және жиілік бойынша аз өзгереді. В_ШЛ қисығының иілуі шлейф ұзындығына тура пропорционалды және оның толқындық кедергісіне W_ШЛ кері пропорционалды.

12.6 сурет – Жиіліктік компенсация: а) қосылу схемы;

б) жүктеменің активті өткізгіштігінің жиіліктен тәуелділігі; в) жүктеменің реактивті өткізгіштігінің, шлейфтің және олардың қосындыларының жиіліктен тәуелділігі

- В_шл қисығының иілу бұрышы тангенсінің орташа мәні.

f_р – резонанстық жиілік.

, мұндағы n = 1,2,3…

W мен n-ді таңдау арқылы жұмыс жиіліктерінің жолақ енін өзгертуге болады.

n неғұрлым үлкен болса, контурдың сапалылығы жоғары және жұмыс жиілігінің жолағы тар болады. Ал W үлкен болған сайын жұмыс жиілігінің жолағы кең болады.

Қарастырылған схема реактивті компенсацияны қамтамасыз етеді. Ал егер активті бөлікті компенсирлеу керек болса, онда трансформатор қолдану керек.

12.7 сурет – өткелдер: а) сатылы трансформатор; б) экспоненциалды трансформатор

Сатылы трансформаторларды активті жүктемені немесе аз ғана реактивті кедергісі бар жүктемені желімен келістіру үшін қолданады. Сатылы трансформаторлар әр түрлі кедергілері W бар желінің n қималарынының (сатылар) каскадты жалғануы түрінде болады (12.7сурет).

Сатылар саны, оның ұзындығы және толқындық кедергісі таңдалған полином түріне және өткізу жолағындағы АЖС-ның біртексіздігіне тәуелді.

Чебышевский және максималды жазық сипаттамасы бар трансформаторлар жиі қолданылады.

n≤4 кезінде ғана нақты есептеулер мәлім, басқа жағдайларда мәндер жуықтап алынады. Анықтамалық әдебиеттерде әртүрлі трансформаторларды есептеу үшін өлшемдер кестесі келтірілген.

Балқымалы өткелдер іс жүзінде сатылы өткелдердің ерекше бір түріне жатады (12.7 б сурет).

W₂=W₀·exp(bl),

мұндағы,W₂ – желінің соңына қосылған кедергі, b – желі бойымен параметрлердің өзгеру дәрежесін сипаттайтын тұрақты.

Сатылы және балқымалы өткелдерді салыстыру:

А) шарттар бірдей болғанда сатылы өткелдің ұзындығы қысқарақ болады;

Б) балқымалы өткелдің өткізу жолағы кеңірек (ЖЖ-ға қарай);

В) электр төзімділік жоғары талаптарына балқымалы өткел сайырақ.