Wzór: powrót – powrotu

Pisownia ó i u

ó pisze się

1. jeżeli w innych formach tego wyrazu (lub w wyrazach pokrewnych) ó wymienia się na o lub e, np.: ból - boli, dróżnik - droga, szósty - sześć.

Wyjątki od tej reguły:knuć, snuć, psuć.

Mimo wymiany u na o pisze się też u w zakończeniach:
-unek (np.: ładunek, rysunek, rachunek),
-uję, -ujesz...(np.: ładuję, rysuję, rachuję) – zasada: „Uje się nie kreskuje” (w czasownikach)

2. w zakończeniach:

· -ów (zakończenie nazw miejscowości), np. Kraków, Głogów, Kijów;

· -ów(końcówka dopełniacza liczby mnogiej), np.: domów, latawców;

· -ówna, np.: Paluchówna, Krystkówna;

· -ówka, np.: widokówka, żarówka.

Wyjątki:zasuwka, skuwka, odkuwka, okuwka, zakuwka.

3. na początku wyrazów piszemy wyłącznie w następujących przypadkach:

ósmy, ósemka, ów, ówczesny, ówdzie, ócz (od słowa – oczy), ód (od słowa - oda), ós (od słowa - osa).

Na końcu wyrazówónigdy nie występuje.

4. W niektórych przypadkach piszemy ó mimo braku wymiany na o, e, i np.:góra, chór.
Jest to pisownia oparta na dawnej wymianie tych wyrazów, często zachowanej w języku rosyjskim czy ukraińskim, np. na i
np.: góra - гора, chór – хор, ogórek – огірок , dopók i - поки , córka - донька ,główny - головний , jaskółka - ластівка , Józef - Йосіф , król - король , krótki - короткий , który - котрий , mózg - мозок , ołówek - олівець , oprócz - окрім , powtórzyć - повторити , późno - пізно , próba -спроба , próżny –порожній, równy – рівний, róża – роза (троянда), różny –різний, skóra – шкіра, stróż – сторож, tchórz –тхір, wróbel – воробей(горобець), wróżba – ворожба, źródło – джерело, żółty – жовтий.

4.1. Niektóre słowa niewymienne w języku polskim nie mają odpowiedników w tych językach, np. kłótnia – колотнеча, ogół - загал, szczegół – деталь, wkrótce – незабаром, wiewiórka - білка(вивірка), włóczęga – волоцюга, żółw – черепаха.

Wyjątki: Bułgaria – Болгарія, bruzda – борозна, długi – довгий, dłuto – долото, drut – дріт, furtka – хвіртка, Jakub – Яків, nuta – нота, pułk – полк, pułkownik – полковник.

Przez u pisze się

1. zdrobniające lub spieszczające zakończenia: