Ысым өлшеу құрылғыларының жіктелінуі.

Қысым өлшеу кезінде өлшеу бірліктерінің негізгі түсініктемесі.

Қысым деп- аудандағы күштің шектері мен оған әсер ететін күштін қатынасын айтамыз: Р= F/S

Өлшеу мөлшері СИ жүйесінде қысым өлшем бірлігін Паскаль (Па) 1Па= 1н/ 1м² судың бағанасы= атм қабылданған. Қысым өлшеудің негізгі біріншілік сапасы МКГСС жүйесінде 1кг/м² қабылданған немесе қысым өлшеу бірлігінде жүйеге енбейтін бірлігінде техникалық атмосфера 1ат= 1кг/см² немесе 1мм сынап бағанасы (0⁰С температура кезінде сынап бағанасының биік тігі 1мм және еркін құлау үдеуі 980,655см/см² ) неменесе 1мм су бағанасы (1мм судың биіктігі +4⁰С кезінде д= 980,655см/ см²).

Қысымды өлшеу үшін оларды абсолютті, артықшылықжәне атмосфералық қысым, вакуумды деп ажыратып алу қажет. Абсолютті қысым Р_а- заттың жағдайының параметрі Р_н= Р_а- Р_б . Р_н- артықшылық қысым; Р_б- атмосфералық қысым. Егер абсоютті қысым атмосфералықтан төмен болса, онда Рв= Р_б- Р_а; Рв- вакууметрмен өлшенетін қысым;

Қысым мен деңгейді өлшеу үшін құрылғылары мен әдістері.

Қысым өлшеу құрылғылары өлшенетін шаманың түрі бойынша және жұмыс әрекеті бойынша бөлінеді. (МЕСТ 2405-80).

Қысым өлшейтін құрылғылар жұмыс әрекеті бойынша бөлінеді;

1. Сұйықтық- сұйық бағанасында қысыммен гидростатикалық қысымды өлшейтін теңгерілуіне негізделген.

2. Поршенді- поршенге әрекеттесетін ішкі күштің қысымымен теңгеріледі.

3. Серіппелі- қатты элементтің деформациясының көлемі бойынша өлшенетін қысым.

4. Электрлік- қысымды кез- келген электрлік шамаға түрлендіруге негізделген неменесе қысымның әрекеті бойынша материалдың электрлік құрамына өзгеруі.

Қысым өлшеу құрылғылары өлшенетін шаманың түрі бойынша бөлінеді;

1. Манометр- артықшылық қысымды өлшеу үшін;

2. Вакууметр- вакуумды (сығылған) өлшеу үшін

3. Мановакууметр- артықшылық қысым мен вакуумды өлшеу үшін құрылғы

4. Арынды (напоромеры) – аз артықшылық қысымды өлшеу құрылғысы

5. Жүктемелік (тягомеры)- аз мөлшердегі сығылған қысымды өлшеу үшін

6. Жүктеме- арынды- аз мөлшерде қысым мен вакуумді өлшеу үшін

7. Дифференциалды манометр- қысым ерекшелігін өлшеу үшін

8. Барометр- барометрлік қысымды өлшеу үшін құрылғы

Біз серіппелі манометр мен сұйық манометрін қарастырамыз.

Сұйықтық манометрі.Ол өзінің құрылғысының қарапайымдылығымен ерекшелінеді, арзандылығы, жоғары өлшеудің нақтылығымен. Олар тәжірбиелік және техникалық өлшеу үшін кең түрде қолданылады.

Мәні-сұйық құрылғысы басқа жүйедегі құрылғыларды тексеру мен градуировкасы үшін қызмет етеді, сонымен қатар артықшылық қысым, сығылған қысым айырмашылығын, атмосфералық қысым.

Сұйық құрылғысы тәжірбиелік құрылғы және техникалық болып бөлінеді. Тәжірбиелікке: Екі құбырлы (U- тәріздес) манометр

1- шыны құбыр

2- шкалалы диск

Pа

h2

h1

Н

Pб

11.1-сурет

Құбыр сұйықпен толтырылған (спирт, сынап, су) нөлдік шамаға дейін. Бағананың сұйық гидростатикалық қысымы манометрдің ашық деңгейінде басқа деңгейде қысыммен теңгерілсе, онда жүйе теңгерілген күйде болады.

Р_а- құбырдағы неменесе аспаптағы абсолютті қысым;

Р_б- барометрлік қысым (н/ м²) Р_а= Р_б+ Н_pq неменесе Р_арт= Р_а- Р_б= Н_pq;

Мұнда р-сұйық тығыздығы (кг/ м³);

q- тартылыс үдеу күші;

h2

H

h1

2

11.2-сурет Бірқұбырлы барометр

1- ыдыс

2- шкалалы құбыр

Қысым өлшейтін резервуар ыдысқа қосылады 1, вакуумды өлшеу кезінде- құбырға 2 қосылады. Артықшылығы құбырдағы 2 сұйықтық бір деңгейде есептелінеді. Сонымен қатар: жапсырмалы құбырлы микроманометр, компенсациалы микроманометр.

Техникалық құрылғы:Оған қалтқылы, қоңыраулы және сақиналы манометр кіреді. Қалтқылы манометр қысым құламасын өлшеу үшін қолданылады.

Н

Р2

•

°

Р1

11.3-сурет Қалтқылы дифманометр

1. ыдыс

2. ыдыс

3. қосатын шланг

4. қалтқы

Қысым мен вакуумды өлшеу үшін серіппелі құрылғы. Серіппелі құрылғы қатты элементтің әртүрлі түрінен өлшенетін шамасын деформациялауға негізделген. Сезімтал элементтің беріктігін деформациялау құрылғының шкаласы бойынша сызықтың неменесе бұрыш айналымымының механизімен түрленеді.

Артықшылығы – қарапайымдылығы, әмбәбап, сенімділігі.

Серіппелі манометрдің нақты класы 0,5 тен 4 дейін

Сезімтал элементтің беріктігінің түрі бойынша келесі топқа бөлінеді:

1. Құбырлы серіппелі құрылғы (2.4 сурет)

2. Мембралалы құрылғы- берік элементі болып мембрана (2.5 сурет)

3. Иілгіш мембралалы (сильфонды) құрылғы (2.6 сурет)

B

γ

R

r

А

А

11.4- сурет Түтікшелі серіппелі құрылғы

1- түтік

2- ұстағыш

3- тісті механизм

4- стрелкалар

5- шкала

Сенсорлық блок (ЛЦП) жадында сандық форматта қысым

Электрлік манометр.