Газлифтілі ұңғыны пайдалану

Ұңғымадағы сұйықты көтеру үшін, газ энергиясын қолданатын әдіс газлифтілі деп аталады, ал ұңғымаға осы мақсатта ауа айдалса онда ол эрлифт деп аталады.

Ауаны қолдану сорапты компрессорлық құбырда өте мықты эмульсияның түзілуіне алып келеді, ал оны ажырату үшін беттік активті заттармен арнайы өңдеп, қыздырып немесе ұзақ уақыт тұндыру керек.

Бөліп алудан кейін бетіне бөлініп шыққан газ-ауа қоспасы салыстырмалы түрде оттан қауіпті және жарылғыш қоспа түзеді. Бұл айырғыштан (сепаратор) кейін өндірілген газ-ауа қоспасын атмосфераға шығаруды талап етеді.

Көмірсутегі газын қолдануда құрылымы мықты емес эмульсия түзіледі. Ол таза мұнайды бөліп алудағыдай қымбат өңдеуді, ұзақ тұндыруды қажет етпейді. Бұл қолданылып жатқан көмірсутегі газында, химиялық газ- бен мұнайда немесе жалпы көмірсутегі негізінде оттегінің болмауы немесе аз мөлшерде болуымен түсіндіріледі. Ауа құрамындағы оттегі, қышқылдану процесінің және мықты су тамшыларының түзілуіне себепші болады, сонымен қатар тұндыру кезінде шөгіп қалады. Осыдан кейін салыстырмалы жарылу қауіпі жоқ, қалдық газ, айырудан өткеннен кейін газ жинау жүйесіне жиналады да, әрі қарай өңделеді. Газлифтілі ұңғымаға айдалған газ сорапты компрессорлық құбыр ішінде мұнаймен қарқынды араласқанда бензин фракциясымен байытылады. Осындай газды газбензин зауытында өңдеу кезінде тұрақсыз бензин және басқа құнды өнімдер түзіледі, нәтижесінде мұнай тұрақталады, ал оны тасымалдау және сақтау кезінде булануын азайтады.

Газбензин зауытындағы өңделген (құрғатылған) газды, өндірісте компрессорлық станциялармен қайтадан сығып газлифтілі ұңғымалардың жұмысына қолданылады.

Осыған байланысты газлифті әдісі газды қолдануда және кен орнын пайдалануда эрлифті әдісімен салыстырғанда тиімді болып табылады. Эрлифті әдісінің бірден-бір артықшылығы, ол газсұйық қоспасын көтеру үшін қажетті жұмыс агенті ретінде ауаның шексіз болуы. Шын мәнісіндегі газлифтілі ұңғымалар 23.1-суреттегі схема бойынша жабдықталмайды және ұңғымаға екі бірдей параллель құбырды түсіріп, оларды практика жүзінде төменнен башмакпен мықты етіп бекітуге болмайды. Бұл схема тек қана газлифті әдісін түсіндіру үшін берілген. Бірақта, оны қолдануы әбден мүмкін, мысал есебінде шахталарға көп мөлшерде су айдау үшін және т.б.

Газлифт әдісі компрессорлық және компрессорлық емес болып бөлінеді. Газлифті ұңғымалардың жұмысы үшін 4÷10 МПа қысымға дейін сығылған көмірсутегі газдары қолданылады. Сығылған газдың көзі қажетті қысымды қамтамасыз ететін арнайы компрессорлық станциялар немесе коспрессорлы газ өңдеу зауыттары болып табылады. Газлифтілі пайдаланудың мұндай әдісі компрессорлық әдіс деп, аталады. Ал энергия есебінде табиғи газ немесе таза газ және газ конденсат кен орындарының газы қолданылатын болса, онда ол әдіс компрессорлық емес газлифті - деп, аталады.

Компрессорлық емес газлифтіде табиғи газ газлифтілі ұңғыма орналасқан жерге тасымалданады және арнайы қондырғыда конденсатты және ылғалды бөліп алу үшін алдын-ала дайындалып алынады. Артық қысым бір немесе бірнеше сатылы реттегіштерден (штуцер) газды өткізу арқылы төмендетіледі.

Газлифтілі пайдалану әдісінде ұңғыма ішілік газлифті деп аталатын жүйе бар. Бұл жүйеде сығылған газ көзі болып мұнай қабатының төменгі және жоғарғы бөлігінде орналасқан газ қабатының газы қолданылады. Екі қабатта ортақ сүзгішпен ашылады.

Осындай жағдайда газ қабаты мұнай қабатынан бір немесе екі пакермен оқшауланады (төменнен және жоғарыдан), ал газ сорапты компрессорлық құбырмен газ көлемінің мөлшерін реттегіш қондырғы арқылы келіп құбырға түседі.

Газлифтілі ұңғыманы іске қосу процесі кезіндегі уақыт бойынша өзгеру функциясының графигі 23.1-суретте көрсетілген. Көтергіш құбырдың башмагынан газ өткеннен кейін ұңғыма динамикалық деңгеймен өндіруге сәйкес келетін тұрақталған жұмыс режиміне ауысады.

23.1-сурет. Газлифті ұңғыманы іске қосқан кездегі сағадағы газ қысымының өзгеру графигі.

Билет № 16

Игеру жүйесі.

Игеру объектісі — жер қойнауынан кең көлеміндегі белгілі топ скважиналармен, өндірістік көмірсутектер қоры бар, геологиялык құрауларды (қабат, массив, жиынтык қабаттар) бөліп қарастыру. Егер, кен шегіндегі барлык қабаттарды объектке біріктірсе; объект және кен орны деген түсініктеме бір мағыналы болады. Көп қабаттарды бір объектіге жатқызсақ, металл, құбыр және басқа материалды үнемдеуге мүмкіншілік береді. Бірақ та, басқа жағынан, кабаттардың саны көбейген сайын технологиялық жағдайды қистырғанда, әрбір жеке қабаттан мұнай өндіру үрдісі қиындай бастайды және көп жағдайда мұнай объектісінін бергіштігі, өте жылдам төмендейді.

Объектілерді айырып қарастырғанда келесі мәліметтерді ескеру керек:

Жыныс — коллекторлардын геологиялык. физикалык касиеттері. Қабаттардың қасиеітерінің орта параметрлері бірдей және жайылым көлемі бір жерде орналаскан, бір игеру объектісіне кірістіруге болады. Өнімділігі мен қабат қысымының өзгеруі, қабаттардың игеру әдісі, мұнай қорының игеру жылдамдығы және скважиналар өнімдерінің сулануы объект кабатшаларында әртүрлі болады. Бүның бәрі объект бойынша, жалпы мұнай бергіштігін азайтады.

Мұнай, су және газдардың физикалық, химиялық қасиеттері. Мұнайлардың касиеттері бірдей емес кабаттарды. бір объектіге біріктіру орынды болмайды, өйткені өнім алу үшін өндіру технологиясында, скважина орналастыру сызба нұсқасы және олардың сандары әртүрлі болу керек. Мұнайлардың компоненттік кұрамдары, жеке қабаттарды игергенде, бөлек объект деп, өзін жеке қарастыруға себеп болуы мүмкін. Осы мәселені шешуге қабат суларының физикалык, химиялық қасиеттерінің елеулі мәні бар. Мысалы, касиеті белгілі қабат суын, қабат ішіне су өндіргенде, химиялық реакциялар болуы мүмкін, олардың нәтижесінен сұйықтықтардың сүзгілік шарттары кемиді.

Көмірсутектердің фазалык жағдайлары және қабаттар режимі (тәртібі). Геология-физикалық қасиеттері ұқсас екі қабатты алсақ, оның біреуінің көлемі үлкен, газ бөркімбесі болса, екіншісінде серпімді су арынды режим болады. Мұндай жағдайда, оларды бір объектісіне біріктіру нәтижелі емес, ойткені оларды игеруге скважина орналастыру схемасы жөне мұнай мен газ өндіру технологиясы әр түрлі болуы қажет.

Скважиналардың техникасы мен технологиясы. Бірнеше қабаттарды бір игеру объектісіне біріктіру, скважинадағы сұйықтарды жоғары көтеруіне, қолданатын қазіргі скважина құралдары және пайдалану технологиясы, қамтамасыздандыра алмайды (тіпті пайдалануға болмайды).

Игеру объектілері, өзінше бөлек және қайтару объектілері болып бөлінеді. Қайтару объектілердің, өзінше бөлек объектілерінен айырмашылығы алдын ала скважиналар мен басқа бір объектіні игеріледі деп ұйғарылып, сосын, керек кезде, қажетті объектіге көшу.

Игеру жүйесі — инженерлік шешімдердің, өзара байланысты жиыны: объектілерді сайлау және оларды игеру ретін белгілеу; негізгі жөне резерв фондыларынан пайдалану және айдайтын скважиналардың санын, ара қатынастығын және орналастыруын анықтау; жер қойнауынан мұнай мен газдарды шығару мақсатымен, қабатқа ықпал жасау әдісін дәлелдеу; игеру үрдісін басқару (меңгеру) және бақылау әдістерін анықтау; жер қойнауын және айналадағы ортаны корғау.

Жер қойнауынан мұнай шығару технологиясы, қабат ішіндегі мұнай мен газдарды қозғалтатын механизммен анықталады. Табиғи жағдайларда, бұл газ бүркембесіндегі немесе мұнайдан бөлінген газ бен су мұнайды ығыстырады. Игеру технологиясының тиімділігі, мұнай қорының өндіру толықтығымен сипатталады. Қабаттың мұнай бергіштігін көбейту мақсатымен, оларға әртүрлі ықпал жасау әдістерін қолданады: су, газ, әртүрлі химиялық реагенттер, жылу тасушылар айдау, қозғалмалы жану фронтын тудыру ж.т.б.

Кен орнын игеру үрдісін пайдалану және айдайтын скважиналардың, жалпы санын және ара катынастардың, олардың алаңдағы өзара орналасуын өзгертіп, олардың пайдалану үрдісін, скважиналар жұмыстарының әртүрлі режимін белгілеп реттейді.

Мұнай кен орнын игеруді реттеу - өнімді қабаттан пайдалану скважина түбіне қарай, сұйықтардың козғалыс үрдісін баскару. Оның мақсаты, әрбір қабаттан және кен орны бойынша, игерудің әрбір сатысында, барынша көп мұнай өндіруіне жету болады.

Мұнай өндіруіндегі, барлық технологиялық операциялар, шынында жұмыс істеу қабілеттері, мұнай өндіруді көбейтуге және игеруді реттеу мақсаттарын, шешуге бағытталған.

Мұнай кен орнындағы, игеру үрдісінде болып жаткан, түрлі геология-физикалық жағдайлар, мұнай алудың әртүрлі технологиясын және игерудің әртүрлі жүйелерін қолдануын талаптайды.

Игеру жүйесінің сипаттамасы және оларды топтастыру

Игерудің сипаттамаларының, ерекше көрінетін, ерекшеліктерінің нышандарына сүйене-тіреле отырып, игеру жүйелерін топтастырады.

Алаң бойынша, скважиналарды геометриялық орналасуына байланысты, біркелкі және бірқалыптылық емес орналасу жүйелері белгілі.

Біркелкі орналасқан скважиналар жүйесі, скважиналар дұрыс геометриялық тор бойынша орналасады: квадратты немесе үшбұрышты. Әрбіреуінің өзара артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Үшбұрышты тор, коллекторлардың, бөлек линзаларының ашуын, жоғары дәрежелі ете алады. Бірақ, мұндай тода, дәйектілі жиеленген әрбір сатысында, скважиналар саны, үш есе көбейе береді. Квадратты тор жиелендіруге икемділі, линзаларды ашуға камтамасыздығы жоғары. Олардың әрбір сатысында скважина саны, екі есе көбейеді. Сондықтан, квадратты торлар өндірісте көбірек қолданылады деп ұйғаруға болады.

Бірқалыпты емес орналаскан скважиналар жүйелерінде, кеніштерді тізбекше немесе қатар скважиналармен игереді. Бұл тізбекше немесе скважина қатарлары, мұнай нүсқасына немесе айдайтын скважиналар қатарына орналасуы, тиімді деп болжайды. Кен орындарының көбін, бір катарлы жүйелермен игеру жобаланады.

Ықпал жасау әдістері бойынша, келесі игеру сүйелері қолданады: қабатқа әсер етпей игеру және ықпал жасап әсер етіп игеру.

Қабатқа әсер етпей игеру жүйелерді, мұнай кен орындарын игеру үрдісінде, табиғи қабаттық куатты пайдаланатын жағдайда қолданады. Мүндай жүйелер сирек кездеседі. Жоғары мөлшерде мұнайды шығару: серпімді, суарынды және газарынды режимді жағдайларда, жоғарғы нәтижелер алуға болады.

Қабатқа су айдап ықпал жасап әсер ететін жүйелер, елде жиі қолданады.

Кейбір, кен орындарында жоғары тұтқырлы мұнайлары бар қабаттарды игергенде, оларға жылу тасығыштар (бу, ыстықсу) айдаумен ықпал жасайтын жүйелер пайдаланады.

Игеру жүйелерінің сипаттамаларын қарастырайық.

Скважиналар фонды — кен орнын игеру үрдісін іске асыруға тағайындалған, айдау және пайдалану скважиналардың жалпы саны болады. Зерттеу мезгілінде табылған коллекторлардың, бөлек линзаларын, игеруге кірістіру және қабатқа ықпалдық жасайтын жүйелердің тиімділігін жоғарлату, мақсатпен резервтік фондыларды жобалайды. Осы фондының скважиналар саны, қабаттың құрылымының біртекті болмағандығынан, оның үзгіштігіне, жер қойнауынан мұнай шығаруға, қолданатын технологиясының ерекшеліктеріне байланысты.

Скважиналар торының тығыздық мөлшері Sc —игеру объектісіндегі, бір скважинаға тиісті көлем, басқаша айтқанда мұнайгаздылы алаңның көлемін барлық пайдалану және айдайтын скважиналардың жалпы санына бөлінгендегі шығатын шама.

Мұнайдың меншікті алынатын қоры немесе А.П. Крылов мөлшері Nс - объект бойынша мұнай алынатын қорының, скважиналардың жалпы санына қатынасы.

Параметр ϖ - айдалатын скважиналар санының, өндіру скважиналар санына қатынасы, басқаша айтқанда ϖ=nн/nд. Бұл мөлшер, су өндіру жүйесінің, қарқындылығын сипаттайды.

Параметр щс - резервтік (сақталатын) скважиналар

санымен, негізгі қор скважиналар санына қатынасы, басқаша айтқанда щ=nс/nн.

Осы көрсетілген параметрінен, басқа көрсеткіш қатарлары, мысалы, мұнай нүсқасының бірінші катардағы пайдалану скважиналарға дейінгі арақашықтық, қатарлар аралығы, шоғыр кендігін және тағы басқаларын пайдаланады.

2. Ұңғымалардан мұнайды шығару мынадай үш тәсілдің бірімен жүзеге асады: бұрқақты, компрессорлық (газ-лифттік) немесе терең сорғылық. Бұрқақтық тәсілде мұнай жер бетіне қат энергиясының ңысымымен шығарылады. Мұнай өндірудің бұрқақтың тәсілі ұңғымаларды пайдаланудың алғашқы мерзімдерінде басым болады; ол экономикалық тұрғыдан тиімді, сырттан энергияның көп шығынын қажет етпейді.

Уақыт өткен сайын қаттағы мұнай қысымы мұнайдың өздігінен бетке көтерілуіне жеткіліксіз болып қалады. Мұндай кезде бұрқақтық әдістің орнына компрессорлық немесе газлифттік әдіс қолданылады. Ұңғымаға концентрлі етіп (бірінің ішіне бірін) құбырлардың екі бағанасын түсіреді, пайда болған сақиналық кеңістік арқылы, мұнаймен араласып оның жер бетіне көтерілуіне көмектесетін, көмірсутектік газ айдайды. Қаттағы мұнай қорының азаюынан ондағы мұнай қысымы өте төмен болып, компрессорлық тәсілдің де тиімділігі төмендейді, газды көп айдауға тура келеді, ал мұнайдың алынуы айтарлықтай аз болып қалады. Бұл жағдайда мұнайды өндіру үшін терең сорғылық тәсіл қолданылады. Мұнай ұңғымаларын терең сорғылық пайдалану тәсілі кезінде қарнақты терең сорғылар мен батырылған орталықтан тепкіш электрлік сорғылар қолданылады. Ұңғымаларды пайдаланудың соңғы екі тәсілін (газ-лифттік және терең сорғылық) шартты түрде механикаландырылған тәсілдер деп атайды. Барлық газ ұңғымалары тек бұрқақтық тәсілмен пайдаланылады, яғни кез келген қаттық қысымда қаттан газды алу үшін механизмдерді қолданбайды.

Мұнайлы ұңғымаларды пайдалану.Бұрқақтық пайдалану. Мұнайды немесе мұнайдың газбен қоспасын забойдан жер бетіне көтеру табиғи энергия есебінен жүзеге асатын ұңғымаларды пайдалану тәсілін бұрқақтық тәсіл деп атайды. Егер ұңғыманы толтыратын сұйықтық деңгейінің қысымы қат қысымынан аз және забой маңы аймағы ластанбаған болса (ұңғыма оқпаны қатпен байланысады), онда сұйықтық ұңғыманың сағасынан асып төгіледі, яғни ұңғыма бұрқақтанады. Бұрқақтану гидростатикалық қысымның, ұлғаятын газдың немесе екеуінің де әсерінен болады.

Тек гидростатикалық қат қысымының есебінен болатын бұрқақтану — мұнай ұңғымаларын пайдалану практикасында сирек болатын құбылыс. Бұл егер қаттық мұнайда газдың болмашы аз мөлшері болғанда болады. Бұл кезде қат қысымы ұңғыманы толтырып тұрған мұнай деңгейінің қысымынан жоғары болады.

Көп жағдайларда ұңғымалардың бұрқақтануында қатта мұнаймен бірге болатын газ басты рөл атқарады. Бұл тіпті, қат жағдайларында газ мұнайда толық еріген және қатта біртекті сұйықтық ағатын жағдайда, айқын суқысымдық режимі бар кен орындарында болады. Мұндай қатқа бұрғыланған ұңғымаларды пайдалану кезінде мұнайдан бос газ, тек көтермелі құбырлардан, мұнайдың газбен қанығу қысымынан төмен қысым бар тереңдіктен бөліне бастайды. Бұл жағдайда ұңғымадағы мұнайдың көтерілуі гидростатикалық қысымның және ұңғыманың тек жоғарғы бөлігінде болатын қысылған газдың энергиясының есебінен болады.

Мұнайдың газбен қанығу қысымына сәйкес келетін тереңдікте мұнайдан газ майда көпіршіктер түріңде бөліне бастайды. Жоғары қарай көтерілгенде газ көпіршіктеріне аз қысым түсіп, нәтижесінде газ көпіршіктерінің көлемі ұлғаяды және сұйықтың пен газ қоспасының тығыздығы біртіндеп азая береді. Газды-сұйық қоспасы деңгейінің ұңғыма забойына жасайтын жалпы қысымы қаттық қысымнан аз болса, ол мұнайдың өздігінен төгілуін, яғни бұрқақтануын болдырады.

Пайдаланудың барлық тәсілдері кезінде, оның ішінде бұрқақтық тәсіл кезінде де, сүйық пен газдың жер бетіне көтерілуі оларды пайдалану алдында ұңғымаға түсірілген диаметрі аз құбырлар арқылы жүреді. Ол құбырлар сорғы-компрессорлық құбырлар деп аталады. Пайдалану тәсіліне қарай оларды, сонымен қатар, бұрқақтық, компрессорлық, сорғылық және көтергіш (лифттік) деп те атайды.

Стандарт бойынша сорғы-компрессорлық құбырларды төмендегідей шартты диаметрлерде (сыртқы диаметрлері бойынша): 33, 42, 48, 60, 73, 89, 102 және 114 мм, қабырғаларының қалыңдығы 3,5-тен 7 мм-ге дейін болатындай етіп дайындау қарастырылған. Бір құбыр ұзындығы 5-8,5 м (орташа 8 м) құрайды. Құбырларды жапсарсыз, яғни беріктігі жоғары маркалы болаттардан тұтас созып жасайды. Әрбір құбырдың ұштарына бірдей бұранда тіліп қояды. Оның бір ұшына зауытта жалғастырғышты бұрап қояды, себебі басқа құбырдың бос ұшымен құбырды винттеп, бекітіп бұрау кезінде жалғастырғыш бұралып алынып қалмас үшін қояды. Бұрқақтық пайдалану кезінде көптеген жағдайларда, диаметрлері 60, 73 жөне 89 мм, ал жоғары өнімді ұңғымалар үшін диаметрлері 102 және 114 мм болатын сорғы-компрессорлық құбырларды қолданады. Құбырларды, әдетте сүзгілерге дейін түсіреді.

Бұрқақтың пайдалану кезінде көтергіш құбырларды қолдану төмендегідей тұжырымдарға негізделген:

1. Ұңғыманы игеру жұмыстары жеңілденеді, себебі ондағы жеке арналар (көтергіш құбырлар мен құбырдан тыс кеңістік) оқпандағы сазды ерітіндіні аса жеңіл сұйықпен (су, мұнай) ауыстыруға мүмкіншілік береді. Оның үстіне көтергіш құбырлар ұңғыманы компрессор көмегімен игеруге мүмкіншілік береді.

2. Ұлғаятын газдың энергиясын тиімді пайдалану, себебі көлденең қимасының ауданы айтарлықтай көп емес арналар (көтергіш құбырлар) арқылы қоспаны көтеру кезінде мұнайдың құбыр қабырғалары арқылы ағу кезінде мұнайдың жоғалымы азаяды және газдың сырғуы нәтижесінде пайда болатын үйкеліске кететін шығындар азаяды. Сонымен қатар, мұнайдан газдың бөлінуі, пайдалану бағанасы арқылы бұрқақтану кезіндегіден аз мөлшерде болады, соған сәйкес газдың меншікті салмағы көп дәрежеде азаяды. Сондықтан да бұрқақтану қат қысымының мәні аз болғанда да жүруі мүмкін. Ең кіші диаметрдегі көтергіш құбырларды пайдалану өнімділігі аз ұңғымаларды бұрқақтауды ұзарту тәсілдерінің бірі болып табылады.

3. Ұңғыма забойында құмды тығындардың түзілуі жойылады, себебі қимасы кішкентай ңұбырлардағы газ-мұнайлы ағынның жылдамдығының жоғары болуынан, ұңғымадан құмның жер бетіне толық шығарылуын қамтамасыз етеді.

4. Құрамында парафині көп болатын, мұнай өндіру кезінде түзілетін парафинді шөгінділермен күресуді жеңілдетеді. Бұрқақты ұңғымалардың сағасын берік болат арқаумен (құбыр басымен және бұрқақтың шыршамен) жабдықтайды.

Құбыр басы бұрқақтық құбырларды ілу үшін және құбыраралық кеңістікті қымтау үшін керек, ал бұрқақтық шырша — газды сұйың ағынының шығару сызықтарына бағыттау үшін, сонымен бірге ұңғыма жұмысын реттеу және бақылау үшін де қажет. Бұрқақтық шыршаларды пайдалану шарты бойынша кәсіпшілік жабдықтардың ішіндегі ең жауапты түрлерінің біріне жатқызатындықтан, оларды төлқұжаттық (паспорттық) жұмысшы қысымнан екі есе жоғары қысымға сынайды.

Бұрқақтық арқаулар (арқау) құрылымдық және беріктік көрсеткіштері бойынша ерекшеленеді:

1) жұмысшы қысым бойынша — зауыттар 7-ден 105 МПа дейінгі қысымға есептелген бұрқақтық арқауды шығарады;

2) оқпанның өтетін көлденең қимасының өлшемдері 50-ден 150 мм-ге дейін;

3) бұрқақтық шырша құрылымы бойынша — айқас және үш тармақты;

4) ұңғымаға түсірілетін құбырлар қатарларының саны бойынша — бір қатарлы және екі қатарлы;

5) тығындау құралдарының түрі бойынша — ысырмалық немесе крандық.

Оқпан диаметрі 100 және 150 мм-ге тең бұрқақтық арқаулар өнімділігі жоғары мұнай және газ ұңғымалары үшін жасалған. 105 МПа қысымға есептелген арқауларды өте терең ұңғымаларға немесе қат қысымы аномальды жоғары ұңғымаларға пайдалануға болады. Бұрқақтық мұнай ұңғымалары үшін негізінен жұмыстық қысымы 7-ден 35 МПа-ға дейін есептелген арқауларды пайдаланады.

Бұрқақтық ұңғыманы игеру мен оны пайдалануға беру оның сағасына бұрқақтық арқау жөне түсірілетін бұрқақтық құбырлар бекітілген күйінде төмендегі тәсілдермен жұргізіледі: 1) бұрғылаудан соң ұңғыма оқпанын толтыратын сұйықты жеңілдеу сұйықтыққа ауыстыру, мысалы, сазды ерітіндіні суға, суды мұнайға жуу; 2) жер бетінен айдалатын газбен немеее ауамен ұңғыманы толтырып тұрған сұйықтықты қанықтыру, қысылған газбен (ауамен) итеру; 3) ұңғымадағы сұйықтықты газ-сұйық қоспаға ауыстыру — аэрациялау. Ұңғыманы жуған кезде бұрқақтануды болдыру үшін сұйықтықты сорғы арқылы құбыраралық кеңістікке айдайды, ол кезде ұңғыманы толтырып тұрған ауыр сұйықтық (сазды ерітінді) беткі қабатқа бұрқақтық құбырлар арқылы ығыстырылады. Қат қысымы айтарлықтай көп болғанда, сазды ерітіндіні сумен немесе мұнаймен тіпті толық емес ауыстырғанның өзінде ұңғыма бұрқақтала бастайды. Ұңғыманы қысылған ауамен итерудің, басудың мәні оны бұрқақтың құбырлар мен пайдалану бағанасы арасындағы сақиналық кеңістікке айдау болып табылады. Қысылған ауа бұрқақтық құбырлар арқылы ұңғыманы толтырып тұрған сұйықтықты сыртқа ығыстырады және бір уақытта есептелген тереңдікке орнатылған арнайы (қосу) клапандар арқылы бұл құбырларға еніп, сұйықтықты газдандырып, оның тығыздығын кемітеді. Ұңғыманы басу немесе итеру үшін 8-20 МПа қысымға есептелген арнайы қозғалмалы компрессорлар қолданылады. Ұңғымадағы сұйықтықтың тығыздығының айтарлықтай төмендеуі ұңғымаға бір уақытта су (мұнай) мен газды (ауаны) айдау кезінде қол жеткізілуі мүмкін.

Бұл әдіс бойынша игеру кезіндегі ұңғыманың жабдықталу сұлбасы 37-суретте көрсетілген. Ұңғымаға сорғыдан келетін сулы (мұнайлы) сызықтан басқа, компрессордан келетін газды (ауалық) сызықты да қосады. Сұйықпен газ (ауа) араластырғышта (эжекторда) араласып, одан кейін газды-сұйық қоспа ұңғыманың құбырдан тыс кеңістігіне айдалады. Бұл қоспамен ұңғымадағы сұйықтықты ауыстырғанда, забойға түсетін қысым төмендеп, мұнай қаттан ұңғымаға келе бастайды. Қоспаны айдауды ұңғыма тұрақты бұрқақтана бастаған кезде тоқтатады.

Бұрқақтық ұңғыманы пайдалануға қосқаннан соң, оның үздіксіз және ұзақ уақыт бұрқақтануын және қат энергиясының өзге тиімдірек шығындалуын қамтамасыз ететін шаралар қолданады. Бұрқақтың ұңғыманы дұрыс пайдалану дегеніміз — мүмкіндігінше аз газ факторында қалыпты өнімділікті қамтамасыз ету болып табылады. Сонымен қатар, өнімді қаттар құмдардан құралатын кен орындарында, ұңғыманың бұрқақталуы кезінде құм ұңғыманың қалыпты жұмыс жасауына кедергі келтірмейтіндей, сұйықтық ағынының жылдамдығын ұстап тұру қажет, яғни құмның ұңғымаға түсуі аз болатындай ету қажет. Бұрқақталу үдерісінде, егер контурлық немесе табан асты суларының бұзылуы нәтижесінде ұңғыманы су алатын болса, онда ұңғыма өніміндегі мұнай мен судың арақатынасын реттеп отыру қажет болады.

Көпшілік жағдайларда бұрқақтық ұңғыманың жұмысы шығару жолдарындағы жалғастықтар — ортасында өтімтал тесігі бар цилиндрлік кескен дөңбектер (кейде тесігі бар дискілер) көмегімен қарсы қысым жасаумен реттеледі. Тесіктің диаметрі ұңғыманы пайдаланудың берілген режиміне тәуелді болады және тәжірибе жолымен таңдалынады. Жалғастықтарының диаметрінің кәдімгі шектері 3-15 мм және одан жоғары болуы сирек болады. Жалғастықтарды шығару жолдарына бүйірлік сырғыма артына орнатады.

Газлифттік пайдалану. Көтергіш құбырлармен башмақ немесе клапандар арқылы бағанаға қысылған газды айдау жолымен қаттан сұйықтықты беткі қабатқа көтеру кезінде мұнай ұңғымаларын пайдалану тәсілі газлифттік деп аталады. Ұңғымадағы сұйықтықты қысылған газбен көтеру үшін екі арна қажет: 1) газ беру; 2) сұйыңтықты беткі қабатқа көтеру.

Ұңғымаға түсірілетін құбырлардың қатарларының санына, олардың өзара орналасуына және газдың және газ-сұйықтық қоспаның қозғалу бағытына байланысты әр түрлі типтегі және жүйедегі газды көтергіштер (газлифттер) қолданылады. Егер жұмыстың агент ретінде ауа қолданылса, онда жүйені ауалық көтергіш немесе эрлифт деп атайды. Газды көтергіш жасау үшін ұңғымаға бұрқақтық пайдалану кезінде қолданылатын сорғы-компрессорлық құбырларды түсіреді. Кей кезде газды көтергіш үшін жұмыстық агент ретінде жоғарғы қысымды газды қаттардың газын пайдаланады. Бұл жағдайда жүйе компрессорсыз газлифт деп аталады.

Түсірілетін құбырлардың санына қарай көтергіштер бір қатарлы және екі қатарлы болады, ал жұмыстық агентті айдау бағытына қарай сақиналық және орталық жүйелер болып ажыратылады. Сақиналық бір қатарлы көтергіштерде (38, а-сурет) қысылған газ пайдалану бағанасы мен көтергіш құбырлар арасындағы құбырдан тыс кеңістікке айдалады, ал газ-мұнай қоспасы көтергіш бағана бойымен бетке бағытталады. Орталық жүйенің бір қатарлы көтергішінде (38, сурет) жұмыстың агент орталық көтергіш бағанаға айдалады, ал газ-мұнай қоспасы құбырдан тыс кеңістік арқылы көтеріледі.

Сақиналың жүйенің екі қатарлы көтергіштері 38, б және в-суретте көрсетілген. Қысылған газ ұңғымаға құбырлардың сыртқы және ішкі қатарлары арасындағы сақиналық кеңістік арқылы айдалса, ал газды-сұйық қоспа ішкі құбырлар бойымен көтеріледі. 38-суретте екі қатарлы көтергіштің сатылы нұсқасы бейнеленген, онда құбырлардың жалпы салмағын азайту мақсатында сыртқы қатар әр түрлі диаметрлі құбырлардан құралған. Газлифттік ұңғыманың сағасына арқау орнатады, ол бұрқақтық ұңғымалардағы арқау сияқты белгілі бір мақсаттар үшін қажет, яғни ұңғымаға түсірілген құбырларды ілу үшін, құбырлар аралықтарындағы кеңістікті қымтау, ұңғыма өнімдерін шығару жолына қарай, ал қысылған газды ұңғымаға қарай бағыттау. Ұңғымаларды пайдалану мен оны іске қосу операцияларын орындау үшін, сонымен қатар пайдалану үдерісі кезіндегі қиындықтарды жоюға байланысты операцияларды орындау үшін, ұңғыма сағасын шығару сызықтарымен және ауа-газ өткізгіш құбырмен бекітеді.

3. Айдапжатқангаздыңеңүлкенқысыммəні, сақинадағы газ СКҚ-дыңтабанынажеткендеболады. Бұлжіберушіқысым (Рпуск) – депаталады. Газды ары қарайқысымменайдасақ – газсұйыққоспасыұлғайып, жоғарыкөтеріліп, ұңғымасағасынажетеді. Газсұйыққоспасыұңғымасағасынанасыптөгілгенненкейін, табандағықысымжəне СКҚ қысымыазаяды. Сөйтіп, айдалыпжатқангаздың да қысымыазаяды, себебі, СКҚ ішінде де, сақинаішінде де газсұйығыкөбейебереді. Түптегіқысымазаяды (олайдалыпжатқангаздыңқысымынан да, жоғарыдаайтылғангидростатикалыққысымбағанасынан, сұйықтыңұңғыматүбінен СКҚ табанынадейінгібиіктіккебайланысты). Түптегіқысыммəні, қабатқысымынантөментүскенжағдайдақабаттансұйыққұйылыпкелебастайды. Бұлжағдайда, қысымныңөзгеруінбайқаймыз. Қысымалғашқыда тез кеміп, сосынкемуібаяулайды. Қысымкейбіркезде, көтергішкеқұйылғансұйықтышығаруғаəлікелмейді, сөйтіпбашмақтөңірегісұйықпенжабылыптұрады. Осы жағдайдағықысымныңмəні-қисықтыңөзгерусуретінде (2.9-сурет) еңтөмен (минимальды) мəн. Газдыңкелуітоқтамағандықтан, қысымқайтаданкөтеріліп, жиналғансұйықтыығыстырыпшығарады, сөйтіпсұйықтыығыстыруүрдісіқайталаныптұрады (суреттесинусойдасияқтыбөлім). Газлифтілікұңғымасындақалыптасқанрежимніңорташақысымыныңмəні – жұмысістеу (жұмысшы) қысымы (Рр) депаталады (2.9-сурет). Мұнай-газ өндірудіңтехникасы мен технологиясы 57 2.9-сурет. Екіқатарлыкөтергішпенжабдықталғанұңғымасұлбасы: а – ұңғыманыіскеқосқандағы (жібергендегі) агент-қысымныңөзгеруі б – (жіберушіқысымынесептеуүшін) Компрессордыңқуатынан, ұңғыманыңөнімділіккоэффициентіненжəнегазсұйықты, қоспаныкөтергіштіңконструкциясынан, жіберушіқысымбайланысты, бірақолкелесіаралықтаболады:

ρжgh <= Pпуск <=ρжgL, (2.1)

мұнда: h – статиқалық деңгейден, көтергіштің төмен түсірілген терендігі; L – көтергіштің ұзындығы. (2.9-сурет).

Бұл қысымның мəнінің ең кіші (минимальды) болатын жағдайы – қабатқа мұнайдың қайтадан ену (поглощать) қабілеті абсолюттік болуы қажет, егерде статикалық деңгейде, сұйықтың деңгейі көбейген мерзімде, осы сұйықтың көлемін дер кезінде қабат жұтып алуы қажет. Сұйықкөтергішқұбырданұңғымасағасынаайдалатынбашмакқажеткеншеқысымныңмəнімаксимальдыболады. Компрессордыңөнімділігіберілгенкезде, кезкелгенконструкциялыкөтергіштіңжіберушіқысымынесептептабуғаболады. Бірақбұлесептеудікүрделіқолданғанжөн. Егер де, сұйықтыңқабатқақайтаданенуінескермесек, есепжеңілдейді. Бұлжағдайда, жіберуқысымыныңмəнікомпрессордыңөнімділігінебайланыстыемес, тек қанакөтергіштіңконструкциясынабайланыстыболады.

Билет № 17

1. Мұнай ұңғыларын пайдалану тәсілдері

Мұнайды жер бетіне көтерудің тәсілдері

Жаңа кен орнын игеруге беру кезінде, тәртіп бойынша скважинадан мұнайды көтеріпшығару үшін, қабатэнергиясы жеткілікті болады. Сұйықты көтеріп шығару тек қана қабат энгергиясының есебінен жүзеге асатын тәсілді — фонтанды пайдалану тәсілі деп аталады.

Қабат энергиясының қысымы түсіп немесе скважина өнімі суланып кетуіне байланысты, пайдаланудың механизацияланған тәсілдеріне көшеді: газлифтілі немесе сораптық. Скважинаны сораптық пайдалану кезінде, тереңге түсірілетін ортадан тепкіш электрлі сорап қоңдырғыларын (ТТОТЭҚ орысша УЭЦН) және штангелі скважиналық сораптарды (ШСС) қолданады.

Фонтандау тоқтағаннан кейін, өнімділігі жоғары скважиналарды, газлифтілі әдіспен немесе тереңге түсірілетін ортадан тепкіш электр сорабының және штангелі скважиналық сораптардың көмегімен пайдаланады.

Өндірілетін скважиналар көпшілігі (60%) ШСС жабдықталған, олармен мұнайдың тек 16,1% өндіріледі. Скважина өнімінің орташа суланғандары 71,3% құрайды, яғни мұнайдың 1 тоннасына 2 тонна қабат суы келеді. Минералданған қабат суларын, қоршаған ортаның ластануын болдырмау мен қысымды ұстагп тұру үшін, қайтадан қабатқа айдайды.

Әр түрлі пайдалану әдістері кезінде скважина тереңдігі бойынша қысымның өзгеруі

Артызианды скважиналар. Мұндай скаважиналар қабат қысымы, скважинадағы сұйық бағанасының гидростатикалық қысымынан жоғары болған кезде фонтандайды, яғни

мұндағы: р_ж — сұйықтықтың тығыздығы.

Скважинаны пайдаланудың қалыптаскан режимі кезіндеғі түптік қысымы, скважинаның

шығымына (3 байланысты, ағын тендеуі бойынша анықтайды. Сызықты сүзілу (фильтрация) кезінде мұндағы АГ-скважинаның өнімділік коэффициенті.

Түптік қысым, өнімді тасымалдау үшін қажетті, оның қозғалуы мен сағадағы қысым кезінде үйкеліске кететін шығыны, сүйық бағанасының гидростатикалық қысымын компенсациялайды, яғни

Құбыр бойынша, сүйық қозғалысы кезінде, қысымның үйкеліске кететін шығынын Дарси-Вейсбах тендеуімен есептейді.

мұндағы: Я-гидравликалық кедергі коэффициенті, сі- құбырдың ішкі диаметрі. Бұл шығындар, ағыстың турбулентті және ломинар режимдері кезінде құбыр ұзындығына пропорционал болғандықтан (3-38 сурет).

Фонтанды мұнай скважиналары Мұндай скважиналардың фонтандалуы, қабат қысымы, скважинадағы сұйық бағанасының гидростатикалық қысымынан аз болған кезде де жүре береді. Бұл, мұндайда еріген газдың мөлшерінің көп болуының себебінен. Скважина өнімін сыртқа көтеріп шығарған уақытта, қысымның төмендеуімен сорапты компрессорлық құбырлар тізбегінде (СКҚ) еріген газ бөлініп шығады және тығыздығы (Р_си< Р_ж) газсұйықты қоспа пайда болады.

Мұнай скважинасының фонтандау шарты:

Кысым балансының тендеуі мына түрге келеді:

мұндағы: р_см — СКҚ тізбегінің бойындағы қоспаның орташа тыгыздығы.

Механизацияланған скважиналар.

Кен орнын игеру барысында қабат қысымының түсуі немесе скважинаның суланып кетуінің салдарынан түптегі энергия азаяды. Сонда, скважина шығымын тұрақты қылып ұстап түру үшін, түптік қысымды азайту керек. 3-39 суреттегі қисықтарды Р—ДН) қарастырайық (олар солға ауысады). Сағадағы қысым азаяды, ол скважина өнімін пунктіне тасымалдау үшін жеткіліксіз болуы мүмкін.

Скважинаның суланып кетуінің барысында, сұйықтың тығыздығы көбейеді, ал ең маңыздысы, скважина келіп түсетін газдың мөлшері азаяды. Егер Р₃> Р„ болса, онда мұнайдан барлық газ мүлдем бөлініп шығады, ал судағы оның құрамы елеусіз аз болады. Нәтижесінде, суланудың өсуімен, қоспадағы газ мөлшері азаяды да, оның тығыздығы көбейеді. Қысым градиенті және сол бір мәнді түп қысымының өзінде, саға қысымын азайтуға әкеп соқтырады.

2. Ұңғы өнімін жинау жүйесінде және кейін оны тасымалдауда, ұңғы өнімін жинауға және оны мұнайды дайындаудың орталық пунктіне (МДОП) жеткізу үшін салынған құбырөткізгіштің жабдығымен жүйесі түсініледі.

Ұңғы өнімін дайындаудың мақсаты келесідей:

- үрдістердің қауіпсіздігін жоғарылату;

- көмірсутектерді тасымалдауға дайындау;

- оларды тұтынушылар талабына сәйкестердіру;

- коррозия төзімділігін жоғарылату.

Бұларды орындау үшін ұңғы өнімін теңізде дайындау бойынша операциялардың минималды көлемі қажет. Жинау және дайындау жүйесі, әртүрлі кен орындарында басты элементтің өзара орналасуымен және жабдықталуымен ерекшеленеді. Жүйе ең алдымен кен орын ауданына, ұңғыма дебитіне, айдалатын сұйықтың физика-химиялық қасиеттеріне, аймақ бедеріне және табиғи жағдайларға тәуелді.

Газсұйықты ағын фонтанды арматура, сағалық штуцер және манифольд арқылы өтіп, төменде көрсетілген жүйелердің барлығын немесе олардың кейбірін қоса алатын технологиялық жабдықтың кешеніне келіп түседі. Жүйелер мыналар:

1. Сағалық жабдық және манифольд;

2. Айырғыштар;

3. Мұнайды дайындауға арналған жабдықтар:

- сутексіздеу;

- өлшеу;

- мұнай қоймалары.

Газды дайындауға арналған жабдықтар:

- сутексіздеу;

- күкіртсіздеу;

- компрессорлы;

- өлшеу.

Технологиялық кешеннің қосымша жүйелері:

- химиялық реагенттерді айдауға арналған жабдық;

- желдеткіш жабдықтар және жандыру құрылғылары;

- ілеспе өндірілетін суды жинау және өңдеуге арналған жабдық;

- ашық және жабық түрдегі дренаждық жүйелер.

Жалпы арналымдағы қосымша жүйелер:

- энергия генераторлары және апаттық энергиякөздері;

- бақылау-өлшеу құралдарына ауа беру жүйелері;

- гидравликалық жүйелер;

- қыздырғыш және желдеткіш жүйелер;

- бу қондырғылары;

- отын жүйелері;

- су жүйелері;

- жылыту жүйелері;

- салқындату жүйелері;

- өртке қарсы жүйелері;

- апаттық тоқтау жүйелері;

- бақылау-өлшеу жүйелері және басқару жүйелері.

Қабатқа әсер ету жабдығы:

- су айдау жабдығы;

- газ айдау жабдығы.

Тіршілік қамтамасыз ету жүйелері.

Мұнайды жинау және дайындау жүйелері. Жабдықтар келесі операцияны жүзеге асыруға мүмкіндік береді:

- Мұнайды, газды және суды айыру (1. сурет);

- Мұнайды өңдеу және оны суасты құбырөткізгішпен айдау;

- Ілеспе өндірілетін суды тазалау және шығару;

- Отын ретінде қолдануға арналған мұнай газын айыру және сығу;

- Факел жүйесі арқылы атмосфераға артық газды шығару;

- Қабат қысымын қолдау мақсатында теңіз суын қабатқа айдау үшін өңдеу.

Факел жүйесі арқылы шығатын газды шығарындылар.

Алдымен өндірілетін сұйықтық қабаттан қабат қысымы есебінен көтеріледі. Бірақ, соңында оның көтерілуі батырмалы сораптар және газлифт көмегімен жүзеге асырылады. Шикі мұнай суасты құбырөткізгішке айдалады. Егер мұнайдың салқындау температурасы жоғары болса, онда депрессанттарды айдау қажет болады.

Ілеспе өндірілетін су айырғыштан кейін флотациялық немесе коалесцентті түрдегі тазалау қондырғыларына келіп түседі, онда судан мұнай қалдықтары алынып болған соң, су теңізге құйылады.

Айырғыштан газ отындық газ алу қондырғысына келіп түседі. Онда газ сығылып тазартылады, сүзіледі және газды турбиналарда отын ретінде қолдануға жарамды болады. Артық газ факел жүйесі арқылы атмосфераға шығарылады. Сығылғаннан кейін газды қабатқа айдауға болады, бірақ шағын кен орындарды бұл тиімді емес.

Мұнайды дайындауға мұнайды, газды және суды айыру, шикі мұнайды сусыздандыру, тауарлы мұнайды айдау және мөлшерін өлшеу жұмыстары кіреді.

Айыру (сепарация).Өндірілетін сұйықтық коллектор арқылы айырғыштық жүйесіне түседі. Айырудың бірінші сатысында қоспадан судың көп бөлігі алынады, кейін ол деңгей реттеуіші көмегімен су дайындау қондырғысына бағытталады.

Айырғыштан кейін газ компрессорға, ал мұнай айырғыштың екінші сатысына түседі.

Конденсатты қайтару

4

2 55

1 55

Сурет 7.1- Мұнай ұңғыларының өнімін жинаудың принциптік блок-схемасы:

1- пайдалану ұңғылары; 2- коррозия ингибиторлары; 3- газлифт газы; 4- көбікке қарсы және деэмульгациялау агенті; 5- өлшеуіш айырғыш; 6- ұңғы өнімін айыру; 7- негізгі мұнай айдау сораптары. Сатылы айыру: 2-ші сатысы ─ 100∙ Рейд бойынша будың серпімділігі; 3-ші сатысы ─ 10∙ Рейд бойынша будың серпімділігі.

Айырғыштың 2-ші сатысында қоспаның әрі қарай суға және газға бөлінуі жүреді.

Өлшемді айырғыш. әрбір ұңғымадағы ағынды манифольд арқылы өлшемді айырғышқа бағыттауға болады. Бұл айырғыштан шығар кезде мұнайдың, газдың және судың мөлшерін тұрақты өлшеу жүргізіледі. Су деңгейді реттеуіш көмегімен суды дайындау қондырғысына, газ− компрессорға, ал мұнай деңгей реттеуіші көмегімен айырғыштың 1-ші сатысына бағытталады.

Депрессанттық присадка. Егер мұнай судың жоғары температурасымен сипатталса, онда мұндай мұнайды суасты құбырөткізгішпен тасымалдауда туатын проблемаларды жою үшін депрессанттық присадка айдау қажет. Бұл операция мұнайдың мұнай айдау сораптарына түспес бұрын, құбырөткізгішке кірер кезде жүргізіледі.

Мұнайды сорапты айдау.Айрғыштың 3-ші сатысынан шыққан шикі мұнай өлшеу жабдығы арқылы өтіп, құбырөткізгішке айдалады. Әрқайсысының берілісі құбырөткізгіш өткізуінің қабілеті 50%-н құрайтын үш бустерлі сораптың қорек көзі ─ магистральды құбырөткізгіште орнатылған және әрқайсысының қабілетінің 50%-н құрайтын үш сорап болып табылады.

Ілеспе өндірілетін суды тазарту. Ілеспе өндірілетін су айырғыштан құбырөткізгіш бойымен теңесу сыйымына беріледі, онда флотациялық қондырғының жүктемесін болдырмау мақсатында дербес мұнайды алу жүргізіледі. Мұнай деңгей реттеуіші арқылы теңесу сыйымынан алынып, екінші сатылы айырғышқа айдалады. Су деңгей реттеуіші көмегімен бірқалыпты 2 флотациялық қондырғыға беріледі.

Флотациялық қондырғыдан таза су теңіз деңгейіне дейін батырылған тізбекке шығарылады, ал мұнай айырғыштың екінші сатысына жүреді. Онда тізбектен айдалатын мұнай да келіп түседі.

Газды дайындау және жинау жүйесі.

Жалпы сипаттама. Газды дайындау мұнай дайындаудан едәуір ерекшеленеді, өйткені ол жоғары қысымда жүргізіледі. Сонымен бірге, тауарлық газдың қысымы тауарлық мұнай қысымынан жоғары болу керек, ол талаптарға сәйкес ерекшеліктерімен анықталады.

Сурет 7.2- Газ ұңғымасының өнімін жинаудың принциптік блок-схемасы:

1- өлшеу қондырғысы; 2- өндіру ұңғымалары; 3- коррозия ингибиторын айдау; 4- метанол айдау; 5- өндірілетін газды өңдеу; 6- ұңғыма өнімін айдау; 7- конденсатты өңдеу; 8- ілеспе өндірілетін суды өңдеу.

Газдың оқпан қабырғасындағы қозғалысының жылдамдығы газға қатты бөлшектердің енуінің себебінен болуы да мүмкін. Ол бөлшектер қысымы сағалыққа тең немесе шамамен тең (штуцердегі қысымның минимал түсуімен) болатын сағалық құмұстағыштармен алынуы мүмкін.

Технологиялық жабдық негізінен конденсатты алуға арналған бірсатылы айырғыштан тұрады. Газдың әрі қарай өңделуі әдетте сутексіздендіруге негізделеді, бірақ кейбір жағдайда көміртегі немесе күкіртсутек қостотығын алу жүргізіледі. өлшеуден кейін газ салыстырмалы жоғары қысымдағы (10,4 МПа) жүйеден шығарылады (4. сурет). Өндірудің соңғы сатысында қабаттағы қажетті қысым газды сығу есебінен ұсталады.

Айыру (сепарация). Дербес суды және конденсатты бөлетін бірсатылы айыруды жүргізер алдында қоспадан құмды алу қажеттілігі туу мүмкін.

Ұңғыма сағасында қысымның құлауы бойынша газ кеңеюіне негізделген Джоуль-Томпсонның салқындату эффектісі азаяды. Нәтижесінде газды сутексіздеу жүйесінің тізбекке жүктемесін минимумға түсіру мақсатында қосымша салқындату қажет болады. Жүйе сұйық жағынан жүктеме болу есебімен жобалануы керек, өйткені сығу кезінде бұл жүктеме максимумға дейін өседі. гликольді айдау және сутексіздендіру үшін қондырғыны орнатудан бұрын, жүйенің барлық бөліктерінде конденсат табиғатына сай, гидрат түзілу мүмкіндігін, парафин түзілімдерін бағалау керек. Себебі, жоғары қысым кезінде тіпті көміртек қостотығының шағын ғана құрамы едәуір коррозияға әкелуі мүмкін, сондықтан жүйе құрылысына материалдарды таңдауда мұқият болу керек.

Газды сығу. Компрессорды таңдаудағы қиыншылықтың болуы сору қысымының түсуіне және шығымның азаюына байланысты. Әдетте игерудің қандай да бір сатысында компрессорларды алмастырады немесе жаңартады (модификация).

Компрессорлы жүйеде сору, аралық, айдау клапандары, сонымен қатар салқындатқыш қосымша жабдығы жатқызылады.

Сутексіздеу. Сутексіздеу үшэтиленгликоль дәстүрлі нұсқасының есебінен жүргізіледі. Бұл жұмысшы қысымның толқуына байланысты проблемаларды жояды.

Сутексіздеу әдетте механикалық айыру немесе коалесценция есебінен жүзеге асырылады. Газдың аз мөлшерінің лездік бөлінуі мүмкін, бірақ оны ұстау экономикалық көзқарастан тиімсіз.