Женіл атлетиканың түрлері және сипаттамасы

Қазақстандық мектептердi жаңарту тұжырымдамасы жалпы бiлiм берудiң басым бағыттарын, Пәнді оқытудың негізгі міндеттері: өмірлік маңызды қозғалыс дағдыларын, танымдық-қозғалыс белсенділігін арттыруды қалыптастыруға себепкер болатын дене жаттығулардың негізгі түрлерімен оқушыларды қимыл-қозғалыс мәдениетін қалыптастыру мен денсаулықты нығайтуға бағытталған қозғалыс іс-әрекеті дене тәрбиесі мен салауатты өмір саласындағы білімді қалыптастыру; бұқаралық спорттың маңызды негізін құрайтын жаттығулар техникасын жетілдіру есебінен. Әр сыныптағы оқу жүктемесінің көлемі аптасына 3 сағатты, оқу
Бағдарламаның ұйымдастыру-әдістемелік талаптары:
– мұғалім өз тәжірибесіне сүйеніп, балалармен нақты жағдайдағы жұмыс
– «Гимнастика» тарауын («Жалпы дамытатын жаттығулар» және «Ырғақты гимнастика»
– қай сыныпта болмасын балалардың даярлығы мен сабақтың нақты
– оқушылардың тактикалық ойлануын дамытуға, дене қасиеттерін тәрбиелеуге қозғалыс
– оқушылардың қозғалыс ойындарын игеруін тексеру мақсатында бақылау –
– ырғақты гимнастика кәдімгі «аэробика» түрінде жеке сабақ ретінде
– дене тәрбиесі сабақтарының тиімділігі мұғалімнің өзі көптеп қолданылатын
-дене шынықтыру сабағы;
Күн кестесіндегі дене шынықтыру жөніндегі жұмыстар; сабаққа дейінгі гимнастика,
-сыныпиан және мектептен тыс дене шынықтыру және спорт
-отбасында дене жаттығуларысмен аналысу жатады.
Бұл іс-шаралар оқушылардың оқу сабақтарындағы ақыл-ой әрекетін арттыруға, анықталған
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Жеңіл атлетика туралы түсінік
Жеңіл атлетиканың тарихы ежелгі дүние дәуіріндегі халықтардың іс әрекетінен
1880 жылы Англия да Британ империясы ның шеңберінде
1996 жылы Атланта да өткен олимпиада ойындарында өнер
1968 жылы Мехико да өткен жарыста американлық спортшы
Жүгіру - қысқа, орташа және ұзақ қашықтық болып үшке
Жүру - 20 шақырым спорттық жүріс. Лақтыру - диск,
Жеңіл атлетикалық көпсайыс - көпсайыс құрамына жеңіл атлетиканың жаттығуынан
Сөре және мәре. Жарыс барысында сөреден шығу үшін жүгіруші
Жеңіл атлетиканың негізгі жаттығуы - жүгіру. Ол жеңіл атлетиканың
Жүру. Адам баласының табиғи жүруі бар. Екінші - жүрудің
Әдетте, жүгірудің әдісін білетін спортшылар төменгі сөреден шығудың әдісін
белгілі бір қашықтықты (400, 800, 1000 м) бір темппен
Биіктікке секіру.
Биіктіктен секіру үшін спортшы ең әуелі сілтейтін және итерілетін
Дала жарысы.
Қазақстан ауа райының жағдайына байланысты екі өңірден тұрады. Қысы
Дала жарысы - кедергілері көп, яғни, ойлы-қырлы жерлерде өткізіледі.
Жалғыз бөренелі көпірден өту. Әрине, көпірдің дұрыс екендігін білгеннен
Дала жарысы сабағына қойылатын талаптар мұқият орындалады.Артындағы топ жол
Суда жүзу негізгі үш жаттығудан тұрады. Құлаштап жүзу, етпеттеп
2.Мектептегі жеңіл атлетиканы ұйымдастыру жолдары мен әдістері
Дене шынықтыру жан –жақты тәрбие берудің аса маңызды салаларының
Мектеп оқушыларының қозғалысты орындай білу іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру,
Мектептегі дене шынықтыру бағдарламасының мазмұны, оқушылардың жүйелі түрде дене
Сондай-ақ, балаларды қолданбалы сипаттағы әр түрлі жаттығуларға үйретуде маңызды
-дене шынықтыру сабағы;
Күн кестесіндегі дене шынықтыру жөніндегі жұмыстар; сабаққа дейінгі гимнастика,
-сыныпиан және мектептен тыс дене шынықтыру және спорт
-отбасында дене жаттығуларысмен аналысу жатады.
Мектеп жасындағы балалардың дене шынықтырумен айналысуы мемлекеттік бағдарлама бойынша
Мектептегі дене шынықтыру жөніндегі жұмысты ұйымдастыру.
Мектептің барлық педагог қызметкерлерінің міндеті – дене шынықтыру мақсаты,
Мектеп директорының жауапкершілігі:
мектептегі дене шынықтыру сабағын оқытуды дұрыс жолға қоб, мектепиен
мектеп оқушыларымен арнайы дәрігерлік топтар жұмысын ұйымдастыру, мектепте дене
дене шынықтыруды оқуға және сыныптан тыс жұмыс түрлеріне қажетті
дене шынықтыруға арналған жұмыстың жүйелі түрде орындаоуын қадағалау, мұғалімнің
дене шынықтыруға арналған оқу және сыныптан тыс жұмыс түрлері
мектептегі жалпы педагогикалық қауымның, арнайы мұғалімдердің білімдерін көтеріп
дене шынықтыру жөніндегі жұмыстарды мектептің педагогикалық кеңесінің жоспарына кіргізу
Дене шынықтыру жөніндегі жұмыс түрлерін жүзеге асыруды бастауыш мектеп
Жүруге бірте-бірте үйрету әдістері:
еліктеп жүру әдісі
аяқтың ұшымен, еңкейіп, тығылып жүру.
аяқтың ұшымен аяқты тік ұстап жүру
аяқтың сыртқы қырымен жүру
қолды әр түрлі қалыпта ұстап жүру(қол белде, иықта, баста,
Қолды әр түрлі қалыпта ұстап аяқтың ұшымен жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып, қолды әр түрлі
Кең, еркінадым жасап, тұқлғаны дұрыс ұстап жүру.
10.Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен жүру.
11. Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен қолды шапалақтап жүру.
12. Ұжымның санауы бойынша ырғақпен жүру.
13.Екпінді өзгертіп жүру
14. Ені 20см белгілі сызық арқылы жүру.
15. Бөксені көтеріп жүру.
16.Белгіленген сызықтың ортасымен бөксні көтеріп жүру.
17. Аяқтың ұшымен бөксені көтеріп жүру.
18.Аяқтың ұшымен белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
19. Белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
20. Үлкенадымдар жасап жүру.
Денеге түсетін салмақты қолмен жасалатын қосымша қимылдар, сонымен қатар
Мұғалім денеге түсетін салмақты әр сыныптың бағдарламасы арқаылы ұлғайтуға
Жүгіру. Оқушыларды дене шынықтыруға тәрбиелеуде жүгіру жаттығуларының алатын орны
А. Мұғалі көрсетеді және түсіндіреді;
Ә. Жоғары сөреде жүгірудің жеке бөліктері, бөлшектерін көрсетеді, түсіндіріледі;
Б. Бұйрық барысында қандай қалыпты ұстауы;
В. 2-3 оқушыға түсінгенін көрсетуі ұсынылады;
Г. Сыныптағы барлық оқушыларға үйретіледі.
«Сөреге!» бұйрығы бойынша оқушылар сөрелік сызықтың алдына тұрадлы; бір
Бірте-бірте үйрету әдістері:
ойын барысында еркін жүгіру.
15м арақашықтықта шағын топтардың жүгіруі
көлемі 80-40см екі сызықтың ортасымен жүгіру
көлемі 60-80см жүгіру кедергілерден жүгіру
жүруді жүгірумен алмастыру. Жүру 50м дейін, 15м жүгіру, 20м
үлкен адыммен жүгіру
аяқтың ұшымен жүгіру
көлемі 40-50см жолақтан жүгіру
екі сызықтың ортасынан аяқтың ұшымен жүгіру
көлемі 70-100 см сызықтың ортасынан жүгіру
қолды әртүрлі қалыпта(белде, иықта, жанда,шынтақты бүгу) ұстап жүгіру.
қойылған заттар арқылы бағытты өзгертіп жүгіру
100метрлік қашықтықта жүруді жүгірумен алмастыру
бөксені жоғары көтеріп жүгіру
80-110см сызық бойынша жүгіру
белгіленген арықтан секіруді жүгірумен алмастыру
доптар арқылы екі, үш адым жасап жүгіру
жылдамдықта жүгіру: 10метр жай жүгіру, 15метр жылдам жүгіру, қалған
40метрге жылдамдықпен жүгіру
150метрқашықтықта жүруді жүгіруге алмастыру
кедергілерден жүгіру
жоғары сөреден жүгіру
50 метрге жоғары сөреден жылдамдықпен жүгіру
төбеге жүгіру, төменге жүгіру
200 метр қашықтықта жүруді жүгірумен алмастырып жүгіру.
Сөреден жүгіріп шығу. Сөреден шығу үшін жүгіруші төменгі және
белгілі бір қашықтықты (400, 800, 1000м) бір темппен жүгіріп
20-30 м қашықтықты өте жоғары жылдамдықпен жүгіріп өту. 6-8
Соқпақ жолды бір темппен жүгіріп өту (1000,
Белгілі бір қашықтықты тізені көтеріп жүгіріп өту,
Аяқтың өкшесімен ғана жүру;
Жүреден отырып жүгіру;
Сыңар аяқтап секіріп, жүгіру;
Қысқа қашықтыққа төменгі сөреден шығып, жоғары жылдамдықпен жүгіру (20
Қолды жерге тіремей төменгі сөреден жүгіріп шығу;
Белгілі бір қашықтықты арқамен алдыға қарап жүгіріп өту;
30-40 м қашықтықты екі аяқтап секіріп жүгіру;
30-40м қашықтықты орында тұрып секіріп өту,
30-40м қашықтықты жүреден отырып жүріп өту.
Секіру.Секіру табиғи, қолданбалы маңызы бар қимыл. Секіру жаттығулары құрсақ
Ұзын-қысқа секіртпелермен бір орында тұрып секіру. Секіру жаттығуларынан бір
Бірте-бірте үйрету әдісі:
қолды еркін ұстап төмен, жоғары секіру
қолды арнайы қалыпта ұстау, бір орында екі аяқпен секіру
бір аяқпен секіру
екі аяқпен алға қарай жылжи секіру
бір аяқпен алға қарай жылжи секіру
екі аяқпен оңға, солға бұрылыс жасап секіру
бір аяқпен оңға, солға бұрылыс жасап секіру
ілініп тұрған секіртпеден секіріп отыру
айналып тұрған секіртпеден секіру
жүгіріп келіп, айналып тұрған секіртпеден секіру
екі аяқпен айналып тұрған секіртпенің алдынан секіру
қысқа секіртпеден секіру
қысқа секіртпеден екі аяқпен секіру
қысқа секіртпеден бір аяқпен секіру, екінші аяққа ауысып секіру
бір орында тұрып, жұптасып ұзын секіртпеден секіру
айналып тұрған секіртпеден 90 градусқа бұрылып секіру
қысқа секіртпеден екі аяқпен, бір аяқпен бір аяқтан екінші
секіртпені артқа қарай айналдырып секіру
Секіру жаттығуларының барлық түрлерін қолдың қалыптарын өзгертіп, жаттығудың қайталану
Биіктіктен секіру.Биіктен секіру итеру, серпілу, жерге түсумен сипатталады. Биіктікке
1. бір орында жеңіл жерге секіріп түсу
2.Қолды алдын –ала артқа қойып, алға қарай жеңіл секіріп
3. оңға, солға жеңіл секіріп түсу
4.40см биіктіктен секіру
5. Бір орында жеңіл секіріп түсу: аяқтың ұшына тұру,
6. Алға секіріп түсу
7. Алақанды шапалақтап алға секіру
8.60см биіктіктен оңға, солға, артқа жеңіл секіріп түсу
9.60см биіктіктен секіру
10. Биіктіктен секіру, тепе-теңдік сақтап отырып қалу қалпын сақтау
11. 80см биіктіктен жерге дұрыс секіру әдісін сақтап секіру
Биіктікке секіру.Биіктікке секіру мектеп бағдарламасында бастауыш сыныптарында қарастырылған. Алғашында
-орында тұрып сілтейтін аяқты көтеру;
3 адым жерден келіп сілтейтін аяқты көтеру;
7-9м жүгіріп келіп аттап секіруді бейнелеп көрсету;
Үлкен ағаш аттан жүгіріп келіп, көлденеңінен секіріп өту;
Кермеден алдыға қарай сүңгіп секіріп өтуді бірнеше рет қайталау;
Орында тұрып жоғарыдағы тұрған затқа секіру;
Жүрелеп отырғаннан бірден секіріп тұруды бірнеше рет қайталау;
Жүгіріп келе жатып, әрбір екі адымнан кейін үшіншісінде жоғары
Үш-төрт адым жүгіріп келіп, бірте-бірте үйрету әдістері:
20см биіктіктен еркін секіру
2-3 адым жүгіріп келіп, белгіленген жерден жеңіл секіріп түсу
биіктігі 40см тақтайдың үстінен секіру
4-5 адым жүгіріп келіп, секіру барысында аяқты бүгіп секіру
биіктікте ілінген заттарға қол тигізіп секіру
алақанды шапалақтап секіру
биіктігі 50см заттардан секіру
жеті адым жүгіріп келіп, белгіленген жерден секіру
ілулі затқа басты тигізіп секіру
биіктікке оңға, солға бұрылып секіру
биіктігі 40см заттардане секіру
мұғалімнің тапсырмасы борйынша 60см биіктікке белгіленген аяқ бойыншва секіру
биіктігі 70см заттардан секіріп өту.
Ұзындыққа секіру.Ұзындыққа секіруде де биіктікке секірген сияқты итерілетін аяқ
орында тұрып екі аяқтан 100 м қашықтықты секіріп өту;
100 м қашықтықты сыңар аяқпен жүгіріп өту;
Жүгіріп келе жатып, әрбір 10 адым өткенсайын бар мүмкіншілікпен
Серіппеден жоғары секіріп, ауа кеңістігінде аяқты адымдау;
Кіші ағаш аттан жүгіріп келіп, таянбай секіріп өту;
Жұгіріп келе жатып, әрбір екі адымнан кейін үшіншісінде жоғары
Бір орында тұрып ұзындыққа секіру. Бір опрында тұрып ұзындыққа
Бірте-бірте үйрету әдістері:
Екі аяқпен жерге еркін секіріп түсу
екі аяқты итере отырып, ұзындыққа секіру
жартылай отырып ұзындыққа секіру
жарт ылай отырып ұзындыққа секіру, қол артта
қолды дұрыс ұстап секіру
аяқты дұрыс ұстап секіру
жерге дұрыс секіріп түсу
алысқа секіру
Лақтыру. Лақтыру (найза, граната, диск, доп, т.б.) жаттығуларының орындалу
Допты лақтыру. Қағып алу
Допты бастан лақтыру. Б.қ: - лақтыратын бағытқа қарап тұру,
екінші қолмен жоғарыда аталғандай орындалады.
допты көлденең тұрған межеге лақтыру
допты бастан межеге биіктігі 2метр арақашықтығы 2метр жерге лақтыру
допты бір жанымен лақтыру
допты2-3метр биіктіктегі жіптен асырып лақтыру
биіктігі 2-2,5 метр, 3-3,5 арақашықтықта бір бүйірлей тұрып лақтыру
бірте-бірте арақашықтықты ұзартып межеге лақтыру
допты немесе басқа заттарды алысқа лақтыру
11.үйретілген әдіс бойынша допты алысқа лақтыру.
Граната лақтыру. Гранатаны ұстағанда төрт саусақпен қысып ұстап, шынашақты
сол аяқпен алдыға аттап, гранатаны жанға түсіріп ұстап тұрып,
осы жаттығуды гранатасыз-ақ бейнелеу ретінде қайталауға болады;
гранатаны ұстап жүріп, жүгіріп келіп бейнелеу түрінде орындау;
орында тұрып гранатаны бастан асыра лақтыру;
граната лақтырудың айла-тәсілін жетілдіру мақсатында, орында тұрып тас лақтыру,
иық буындарының қозғалмалы қабілетін жетілдіру үшін гимнастикалық таяқшамен иықты
шынтақ буынының созылмалы қасиетін жетілдіру үшін салмағы бар тасты
шынтақ буынының созылғыштық қабілетін жетілдіретін жаттығулар орындау.
Ядро итеру.Басқа құралды лақтырумен салыстырғанда ядро итеруді орындаудың
Ядро итерудің айла-тәсілін үйрену үшін мынандай қосымша жаттығуларды орындауға
-артпен, құралды лақтыратын бағытқа қарап тұрып кенеттен өте тез
Осы жағдайда, бір аяқтап тұрып итеру;
Ядроны секіріп келіп орындайтын жаттығудықұралсыз орындау;
Ядроны иыққа ұстап тұрып, алма кезек аяққа тұрып секіру;
Екі қолмен ядроны доп қаққандай кеудеден итеру;
Ядроны жоғары лақтырып қағып алу.
Найза лақтыру. Найза лақтыру – негізінен, барлық айла –
Спорттық нәтижеге жету үшін найзаны жүгіріп келіп лақтыруды үйрену
Найза лақтырудың айла-тәсілін үйрену үшін мынадай қосымша жаттығуларды орындауға
сол аяқпен алдыға аттап тұрып, қолды төмен түсіріп
Ос ыжаттығу найзасыз-ақ бейнелеу ретінде орындалады;
Найзаны иықтың үстіне ұстап жүріп содан кейін алдыға сермеу,
Орында тұрып найзаны бастан асыра лақтыру;
Найза лақтырудың айла-тәсәлін үйрену үшін қосымша жаттығулар орындалады(тас, доп,т.б.
Найза лақтыруды үйрену үшін, ең әуелі иық буынының созылмалы
Сондай-ақ, шынта буыны созылмалы да күшті қуатты болу үшін
Жеңіл атлетика сабағындағы қауіпсіздік ережесі. Жеңіл атьлетика сабағында жаттығуды
қысқа қашықтықта тек өз жолымен жүгіруі керек;
төменгі сөреден шыққанда басқаға тиіп кетпеу;
жүгіріп келе жатып кілт тоқтап қалуға болмайды;
жалпы жеңіл атлетикамен шұғылданған кезде табаны резеңке аяқ киім
ұзындыққа, биіктікке секіретін жердегі шұңқырдағы құмды немесе ағаш
спорт құралдарын лақтыру бағытында тұруға болмайды;
балғаны темір тормен қоршаған арнаулы орыннан ғана лоақтырады. Темір
лақтырған ядроны қағып алуға болмайды. Ядроны лақтырған кезде оның
сабақ жүріп жатқанда жүгіретін, секіретін,лақтыратын алаңдарды кесіп өтуге болмайды;
лақтыратын адамның оң жағында тұүруға болмайды. Оның артында тұру
Жауынды күндері лақтыратын құрал-жабдықтарды мұқият құрғатып, сүртіп алып отыру
Тырма мен күректі сабақ өтетін жерде қалдыруға болмайды,
Сабақ барысында жаттығудың қандайы болсын, тек мұғалімнің ғана нұсқаумен
Жарыс жолында бара жатқанда бір-біріне кедергі жасауға болмайды;
Дене тәрбиесінің әлеуметтік жүйе және қоғамдық құбылыс есебінде дене
ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
ӨЗЕКТІЛІГІ: «Дене шынықтыру» оқу пәні мемлекеттік міндетті білім беру
МАҚСАТЫ: Оқушыларда оңтайлы қозғалыс белсенділігіне қажеттілікті тәрбиелеу және өзінің
МІНДЕТТЕР:
дененің және психиканың саулығына оңтайлы ұйымдастырылған қозғалыс белсенділігінің әсері
түрлі мақсат – бағыттағы дене жаттығуларын орындауда қозғалыс тәжірибесін
негізгі биологиялық және психикалық процестердің дамуына педагогикалық әсер ету
қозғалыс және спорт ойындарына қатысу барысында коммуникативтік өзара әрекет
дене тәрбиесінің, жарақаттанудан сақтандырудың, тұлға мен дененің құрылымын түзетудің
түрліше бағыттағы дене жаттығуларымен шұғылданудың дербес түрлерін өткізу әдістеріне
Мектеп оқушыларының дене дайындыгының деңгейіне қойылатын
Сабақ түрлері Параметрлер Баға
Өлшем бірлігі Президент-тік деңгейі Ұлттық бірліктік деңгейі Ер балалар
ер-лер қыз-дар ер-лер кыз-
дар 3 4 5 3 4 5
60 м жүгіру с. 9,4 9,6 9,8 10,0 11,2
1000 м. жүгіру мин., с. - 4.10 - 4.30
2000 м. жүгіру мин.,
с. 7.40 - 8.20 - уақыт есептелмейді
6 мин. жүріп, жүгіріп өту м. 1600 1200 1530
Жүгіріп келіп ұзындыққа
секіру см - - - - 260 300 340
Биіктікке секіру см - - - - 85 100
Кросс 1500 м. мин сек - - - -
Орнынан
ұзындыкқа
секіру
см. 220 180 210 170 - - - -
Доп лақтыру м
30 - 25 20 27 34 14 17 21
Бақылау жаттығулары
Қандай қасиеттерді дамытады Дене дайындығы деңгейі
Базалық Орыңдай алатын мүмкіңдігі
ер балалар қыз балалар ер балалар қыз
балалар
1. 60 м жүгіру (сек) Жылдамдық шыдамдылығы - 9,6
2. 100 м жүгіру (сек) Жылдамдық шыдамдылығы 14,7 -
3. 1000 м. жүгіру (мин. с) Жалпы шыдамдылығы -
4. 2000 м. жүгіру (мин. с) Жалпы шыдамдылығы 8.50
5. 3x10 қайталап жүгіру (с) Шапшаңдық 7,5 9,0 7,0
6. Бір орнынан үзыңдыққа секіру (см) Жылдамдық-күштілік 180 180
Ер балаларға арналған дене даярлығын бағалау үшін оқу нормативтері
Бақылау жаттығулары Дене қасиеттерін анықтайтын тестінің (сынақтың) мақсаты Дене
Базалық Мүмкін
100 м-ге жүгіру, с. Шапшаңдык шыдамдылығы 14,0 13,8
2000 м-ге жүгіру, мин., с. Жалпы шыдамдылық 8,20 8,10
Қайталап жүгіру, Зх10м, с. Икемділік, тұтас
қозғалыстың
үйлесімділігі 6,5 6,0
Бір орыннан. ұзындыққа секіру, см Шапшаңдық, күштілік мәліметтері 190
Қыз балаларға арналған дене даярлығын бағалау үшін оқу нормативтері
Бақылау жаттығулары
Дене қасиеттерін анықтайтын тестінің (сынақтың) мақсаты
Денс дайындығы деңгейі
Базалық Мүмкін
60 м-ге жүгіру, с. Шапшаңдық шыдамдылығы 9,2 9,0
1000 м-ге жүгіру. Жалпы шыдамдылық 4,10 4,00
Қайталап жүгіру 3x10 с. Икемділік, түтас
қозғалыстың
үйлесімділігі 8,0 7,5
Бір орьннан ұзындыққа секіру, см Шапшаңдық, күштілік мәліметтері 190
Дене тәрбиесінде жеке тұлғаны қалыптастыру үдерісі
Дене жаттығулары бойынша сабақ формаларының жалпы сипаттамасы
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі таңда қоғамның салауаттылығы маңызды сипатқа ие. Бүгінгі болашақ
Дене шынықтыру және спорт - ел азаматтарының денсаулығын нығайтудың,

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

Дене тәрбиесі. Әдістемелік құрал Г.Маковецкая, Т.Васильченко, О.Меркель.Алматы кітап 2009ж.
Қ.Р. үздіксіз білім беру жүйесінде “Салауатты, денсаулықты сақтау бағдарламасы
Базарбегі Т. Бастауыш мектептегі дене тәрбиесі – Алматы; Рауан,
Брусиловский М.В. Қазақстандағы дене тәрбиесі және спорт очерктері". Алматы,
Дене тәрбие жүйесінің мазмұны мен негіздері. //Ұлт тағылымы. №
Дене шынықтыру және спорт психологиясы пәні бойынша тесттік тапсырмалар
Танекеев М.Т. Қазақстандағы дене тәрбиесі. Алматы, 2001.
Уанбаев Е. Дене тәрбиесінің негіздері. – Алматы, 2001.

Жеңіл атлетика сабағы кезіндегі қауіпсіздік ережелері

Сабақтын тақырыбы: Жеңіл атлетика. Жеңіл атлетика сабақтарының ережелері.
Сабақтын мақсаты: 1. Жеңіл атлетика үғымын тусіндіру.
Сабақтын бiлiмдiлiгi: Жеңіл атлетиканың дене шынықтыру жаттығуларының кешені.
Сабақтың тәрбиелiлiгi: Тыныс алу, кан айналысының бiр калыптылығы, қимылдардың ширақтығын жетiлдiру.
Спорт куралдары:.ысқырғыш, секундомер
Сынып окушыларын сапқа турқызып, рапорт тапсыру
1. Сап жаттыгулары: “Он-га”, “сол-га”,
“Ай-нал” т.б.
2. Журу жаттыгулары. “Алга бас” /Колымыз жогары, аяктын ушымен журу/
“Колымыз желкеде, окшемен журу”,
“Кол белде, жартылай отыру”,
“Кол тiзеде, толыктай отыру”
3. Жугiру жаттыгулары. “Он жак капталмен, сол жак капталмен”, “жартылай отыра журу, толыктай отыра секiру”, “артка карап жугiру”, “тез жугiру”
4. Жай жугiрiспен жугiру, жугiре отырып, жай жугiрiске кошу.
Журе отырып тынысты калыпка келтiру
жаттыгулары.
5. Ортадан 3 тiзбекке болiнiп келу. Жалпы дамыту жаттыгулары. Бiр, екi, уш.
Сынып токта. Сол-га немесе он-га
6. Бiр орында жасалатын жаттыгулар:
Б.к. Кол белде, аяк сэл ашык,иык тусында
Б.к. 1-4 басты солга, 5-8 басты онга айналдыру.
Б.к. Кол иыкта 1-4 алга, 5-8 артка айналдыру
Б.к. Кол кеуде туста берiлу, 1-де бугiп сермеу;
2-де он немесе сол жакка жазып сермеу.
3-те бугiп сермеу,4 – он жэне сол жакка сермеу
Б.к. Сол кол жогары, он кол томен, 1-2 сол колды
жогары котерiп сермеу,
3-4 он колды жогары котерiп сермеу.
Б.к. Сол кол жогары, он кол белде 1-3 онга иiлу;
4-Б.к. 5-7 солга иiлу; 8-Б.к.
Б.к. Колды бiрiктiрiп 1 – он аякка тигiзу;
2 – ортага; 3- сол аякка тигiзу; 4-кол белде;
Б.к. 1-сол колды он аяктын ушына тигiзу
2 – кол белде; 3 – он колды сол аяктын ушына
тигiзу; 4 – кол белде;
Б.к. кол белде сол аякпен 15 рет, он
аякпен 15 рет, кос аякпен 15 рет
Женіл атлетика сабақтарының ережелері
Тез журу. Жылдам жугіру, жақсы секіру, қаруды алыска және дәл лақтыру ерте замандардан бастап-ак дурыс багаланды. Жугіруден, секіру мен лақтырудан жарысуды адамдар алгашкы кауымдык курылыс тусындабастаганы белгілі болып отыр.
Женіл атлетиканын дене шынықтыру жаттыгулары кешенінін негізін бурынгыша, адамның табиги және омірлік мәні бар кимыл-қозгалыстары қурайды.
1. Жугіру кезінде тек өз жолынмен жугіру керек, баска жугірушінін жолына өтіп кетуге болмайды.
2. Стадиондагы арнаулы сызылып қойылган жугіру жолымен, орман-тогай ішімен алыс қашықтыққа жугірген кезде, қатарласа жугіріп келе жатқан оқушымен әнгімелесуге, оларга тым жақындауга болмайды.
3. Биіктікке немесе узындыққа секіру тапсырмасы берілген кезінде , аяқкиімнін бауы дурыс байлануын кадагалау, секіруге арналган шунқырдагы секіріп тусетін агаш унтагы жумсартылганың алдын ала тексеріп алу керек.
4. Узындыққа немесе биіктікке секіруді озінің алдындагы оқушы секіріп тусу шункырынан толық шыгып кеткеннен кейін бастау қажет.
5. Допты немесе гранатты лақтыруды окушы
лақтырган допты немесе баска лақтыру
қуралын аланнаң алып кеткеннен кейін бастау керек.
Оқушылардың жана сабақты толық менгергенін тексеру максатында теориялық турде сурақтар кою.
Жалпы дамыту жаттыгуларын орындау:
Уйге тапсырма беру. Дене шынықтыру сабағында басты назар аударатын мәселе - жаттығуларды орындау кезіндегі қауіпсіздік. Сондықтан да мұғалім барлық жабдықтар мен снарядтардың жарамдылығы мен қауіпсіздігін мұқият қадағалауы қажет. Төменде бағдарламаның жекелеген тараулары (бөлімдері) бойынша сақтауға тиісті қауіпсіздік ережелері.
Сабаққа спорт үйірмесіне келген оқушы арнайы спорт киімдерін киіп, оның таза болуын қадағалауды міндеттейді;
Сабақ басталарда оқушы денесінің ыстығы көтеріліп т. б. аурулармен ауырып тұрса мұғалімге өз денсаулығы жайында ескерту керек.
Спорт залда, алаңда дене тәрбиесі пәні мұғаліміне тағайындалған ойындар мен жаттығуларды орындамау керек.
Спорт залдағы электр розеткалары мен электрощиттеріне тиіспеу керек;
Спорт, алаңда орнатылған, құрылған спорт құралдарын мұғалімнің рұқсатынсыз тиіспеу керек;
Гранат, кіші доп т. б. құралдары алысқа және нысанаға лақтырған кезде қауіпті алаңға, сырттан адам, не мал кіріп кеткен кезде жаттығуды тоқтату керек.

Жеңіл атлетика
1. Дене шынықтыру және спортпен шұғылданған кезде табаны резина аяқ киім қию керек.
2. Қысқа қашықтықтарда тек қана өз жолымен жүгіру қажет. Жүгіріп келе жатып кілт тоқтауға болмайды.
3. Ойлы - қырлы жерлерде кездескен кедергілерден (тас, құлаған ағаш, бұта, төмпешік т. б.) аспай - саспай өтуді есте сақтаған жөн.
4. Жүгіру, секіру, лақтыру алаңдарын көлденең кесіп өтуге рұқсат етілмейді.
5. Тырма мен күректі сабақ өтетін жерде қалдыруға болмайды. Тырма, күректі т. б. жабдықтардың үшкір жағын (жүзін) қаратып қоюға болмайды.
6. Спорт құралдарын (граната, диск, найза т. б) лақтырғанда, лақтыру бағытында адамның болмауын қарап, бақылап алу қажет.
7. Ұзындыққа, биіктікке секірер алдында шұңқырдағы құмды майдалап, қопсытып алу керек.
8. Лақтырушының оң жағында тұруға, құралдарды рұқсатсыз алуға болмайды.
9. Лақтырған ядроны қағып алуға болмайды және ядроны лақтырар кезде жерге түсіріп алудан сақтану керек.
10. Жауын - шашында күндері лақтыратын құрал - жабдықтарды мұқият сүртіп, құрғатқаннан кейін пайдалану керек.

Гимнастика сабақтарында
Белгілі бір спорт жабдығында гимнастикалық жаттығуларды бірнеше оқушы бір мезгілде орындауда жарақаттанып қалудан сақтану керек. Мысалы, 2, 3 бала бірден барып кермеге асылуға болмайды;
Спорт құралдарында (үлкен және кіші ағаш ат, бөрене, керме, шығыршық, арқан, гимнастикалық қабырға т. б. жаттығу орындағанда) секіргенде жерге міндетті түрде екі аяқпен тізені бүгіп түсу керек;
Спорт жабдықтарында жаттығуды орындамас бұрын міндетті түрде олардың дұрыстығын тексеріп алу керек.
Тексерілмеген спорт жабдықтарында жаттығулар орындауға болмайды;
Мұғалімнің немесе әріптесіңнің көмегінсіз спорт құралдарында күрделі жаттығулар орындауға болмайды;
Дене шынықтыру жаттығулармен шұғылданатын, спортпен айналысатын бала әр уақытта басқаларға үлгі болу керек.
1. Денені қыздырып алмай күрделі жаттығуларды орындауға болмайтындығы есте ұстаңдар.
2. Гимнастикалық құрал - жабдықтарда тек қана мұғалімнің көмегімен жаттығу керек.
3. Жүгіріп келіп секіретін жолда және секіріп түсетін орында тұруға болмайды.
4. Секіріп түсетін жерлерге гимнастикалық төсеніш төсеу қажет.
5. Спорт жабдықтарынан (ат, бөрене, гимнастикалық қабырға) секіргенде, жерге міндетті түрде екі аяқпен түсу керек.
6. Біріңнен соң бірің жүріп келе жатқан кезде және жаттығу орындау кезінде ара қашықтық қатаң сақталсын.
7. Гимнастикалық құрал - жабдықтардың қолдануға жарамдылығын анықтап алу қажеттілігін ұмытуға болмайды. Құрал - жабдықтардың таза болуын, тот баспауын қадағалап отыру керек. Снарядтарын бекітілуі мұқият тексерілсін.
8. Арқан бойымен төмен түскенде екі қолымен кезек ұстап, екі аяқпен демеп, асықпай түсу керек.
9. Гимнастика сабағында міндетті түрде арнаулы киім кию қажет екенін ұмытуға болмайды.
10. Гимнастикалық таяқшамен немесе секіртпемен жаттығу орындағанда, оларды жақын тұрған балаларға тигізіп алмауды қатты ескеру керек.