Психопотологиялық синдромдар:обсессивті,фобиялық,маниакальды.
Обсессивті /жабысқақтықтар/-еріктен тыс пайда болатын,наукас ойын жаулап алатын және наукас үшін бөтен,дертті жағдай ретінде қабылданатын ойлар мен күйзелістер,наукас оларды өз ерік күшімен жене алмайды. Жабыскак ойлар,елестетулер,естеліктер,күдіктенулер,коркыныш,әуестіктер,кимылдар мен ірекеттер болады.Обсессияларды 2 топка бөлемиз:1.бейтарап,наукас үшін индифферентті,айкын эмоциялық реакциялармен жүрмейді.Обсессиялармен наукас бейтарап такырыпта ұзак ойланады.Жабыскактыкпен наукас окыганын немесе естіген сөздерін талдайды,бөліктерге,буындарға бөледі,сонымен бірге кадамын санайды,баспалдак сатыларын,сөздегі әріптерді санайды.2.бейнелік наукас үшін ауыр және айқын аффективті жауаппен корінеді.Бұл топка өткен өмірдің кандай да бір окиғасы жөніндегі обсессивті естеліктерді жаткызады,олар ұят сезімімен,өкіну реакцияларымен жүреді.Елестетулер бүкіл санасын жаулап алғанда оқиғалар наукаста ауыр күйзелістер тудырады.
Фобия- Бұл кезде үрейлену,күдікшілдік,сенімсіздік астенизация белгілері пайда болады.
Жиі кездесетіндері:канцерофобия-катерлі ісікке шалдығудан корку,сифилофобия-мерезге шалдығудан,танатофобия-өлімнен,мизофобия-ластанудан,клаустрофобия-жабық кеністіктерден,агорофобия-ашық кеністңктерден,эритрофобия-өзге адамдар алдында қызарып кетуден,фобофобия-фобия пайда болуынан корку.
Маниакальды синдром-психопатологиялық симптомдардың триадасынан тұрады.Олар:көніл-күйдің көтерілуі,ойлау ағымының жылдамдауы,сөздік қимылдық қозу.Бұл синдромның облигатты белгілері:гипермнезия,ойлауда-өз мүмкіншіліктерін аса жоғары бағалау,қыска уакыттық ұлылық сандырак идеялары,эмоциональды реакцияларда-ашушандық,зейіннің жылдам ауыспалығы;мимика,пантомимикажәне наукастың бүкіл сырткы болмысы куаныш белгісін бейнелейді.Наукастар аса белсенді,қозғалғыш,шарамайды және көп сөйлейді.
4.Қатерлі нейролептикалық синдром пайда болу себебі және дәрігер тактикасы,профилактикасы. Злокачественный нейролептический синдром (ЗНС) — сравнительно редкое, но опасное для жизни расстройство, связанное с приёмом психотропных препаратов, преимущественно нейролептиков. Факторы риска ЗНС остаются до конца не изученными. Известно, что ЗНС может развиваться при лечении нейролептиками больных различных возрастных групп и обоих полов. Чаще ЗНС развивается у лиц среднего возраста. Наиболее часто ЗНС развивался при назначении нейролептиков с выраженным общим и избирательным антипсихотическим действием и высокой экстрапирамидной активностью - галоперидол, трифтазин, тиопроперазин. Вместе с тем отмечена возможность развития ЗНС и при лечении нейролептиками, не вызывающими выраженных экстрапирамидных побочных эффектов, такими как тиоридазин, клозапин, а такжепри лечении атипичным нейролептиком рисперидоном. При применении депо нейролептиков ЗНС протекает значительно тяжелее и длится дольше. Ведение больных: 1. Отмена нейролептической терапии. 2. Коррекция баланса жидкости и кислотно-основного равновесия. 3. Если симптоматика сохраняется или усугубляется после шагов 1 и 2, назначьте в небольших дозах транквилизаторы (реланиума - 5-10 мг 2-3 раза в сутки) 4. Если симптоматика сохраняется или нарастает после шага 3, назначают Бромокриптин, Акинетон или циклодол. 5. При отсутствии лечебного эффекта после шага 4, проведения ЭСТ курсом из 6-10 билатеральных сеансов. Профилактика: если психические расстройства, по поводу которых проводилась нейролептическая терапия, требуют её возобновления после перенесенного эпизода ЗНС, повторное лечение антипсихотиками должно проводиться только при полном исчезновении всех симптомов осложнения. Перед возобновлением приёма антипсихотиков после полного исчезновения симптомов выдержать период от 6 недель до 5 дней (это зависит, в частности, от того, перорально вводились прежде нейролептики или парентерально). Рекомендуют заручиться согласием пациентов и их родственников перед повторной терапией нейролептиками, следует подробно обсудить с пациентами и их родственниками все преимущества и недостатки подобного решения. Возобновление терапии должно проходить под строжайшим клиническим наблюдением для предотвращения рецидива злокачественного нейролептического синдрома. Повторное применение антипсихотиков в тех же параметрах, что и до развития осложнения, ведет к его рецидиву в 30—80% случаев. Поэтому для пробы следует выбрать малую дозу низкопотентного нейролептика другого химического класса, нежели тот, что вызвал ЭСТ. Наращивать дозу антипсихотика до терапевтически эффективного уровня нужно постепенно и медленно. Рекомендуется использование атипичных антипсихотиков. Для снятия возбуждения в период возобновления терапии советуют использовать бензодиазепины. Для предупреждения рецидива ЗНС рекомендуют также адекватную гидратацию, хорошее питание и физические упражнения. Советуют устранить по возможности факторы риска развития синдрома, в частности дегидратацию и возбуждение.
5.Опиатты наркомания дәрежесі.Жалпы профильдағы тәжірибелік дәрігердің опиатты наркоманиялық ерте диагностикасы.Опиоидтар — каннабиоидтардан кейінгі көп таралғаны болып табылады. Осы топқа жататын пациенттерге мінез құлықтарының бұзықтығы мен іс әрекеттерінің асоциальды сипаты тән болып келеді. Клиникасы. Жедел улану.Анальгезия және эйфория туындап, қарашықтары тараяды (нүкте, тіпті ине жасауындай ғана), жөтел реакциясын бәсеңсітіп, тынысы тарайып, перистальтика мен құштарлықтың төмендеуі, брадикардия, гипотониямен жүреді . Мас болу көрінісі. Көп жағдайда аптекалық ампула мен қолдан жасалған сұйықтықтар көктамырға құйылады. Тамырға енгізгеннен соң бірден бет қызарып,денені жайлаған ыстық толқын сезіліп, ине сұққылаған тәрізді , бет терісінің қышуы сияқты сезімдер болады. Кейде өзін нашар сезінуі де мүмкін. Тіпті естен тану да орын алады. 10-15 минуттан соң барлық қолайсыз сезімдер жойылып, эйфория жағдайы туындайды. Көңіл-күйі көтеріліп, жаны мен тәнінінің рахатқа бөленуі болады. Бірақ бұл эйфориялық жағдайда белсенділіктің жоғарлауы мен айналасындағылармен қарым-қатынасқа құштарлық болмайды.Жағымды жайды (“кайф”) басқалардан ерекше, жеке жерде отырып сезінгенді ұнатады. Үндемей отырып қалаған қиялы мен ойға беріледі, бірақ анық көру елестері болмайды. Сана ашық жағдайда қала береді. Тек шектен тыс мөлшер енгізген кезде сананың тұмандануы, сопор, кома дамиды. Қарашық нүкте тәрізді тарайып, қараңғы жерде де кеңеймейді. Тәжірибелі наркомандар опилық мас болуды диссимуляциялауы мүмкін, бірақ олардың қарашығы тар болады, сондықтан олар кешкі уақытта, қараңғы үйде де қара көзәйнек киіп немесе көздеріне атропин тамызып алады. Масаңдық бірнеше сағатқа созылады да ол делсалдық пен ұйқышылдық дамиды. Шектен тыс қолданған уақытта бірден ұйқы келіп тіпті адам өміріне қауіп төнетін келесі жағдай туындауы мүмкін: санасы жойылып, терең ұйқыға кеткен адамды еске түсіреді, оятса да оянбайды. Тарайған қарашық жарыққа реакция бермейді. Тыныс алу бұзылысы күшейіп, кезеңділікке (терең бір-екі демалыс тыныстың тоқтауымен алмасып тұрады), қиындауына және қорылға ұласады. Өлім тыныс орталығының параличінен туындайды. Өте сирек сырқаттар опий препаратын тері астына немесе көкнәр талшықтарынан быламық жасап жейді. Бұл жағдайда біріншілік вегетативті реакция болмайды да эйфория 20-30 минуттан соң туындайды. Тәуелділіктің дамуынсыз шектен тыс қолдану. Алғаш рет оны наркомандардың тобында немесе солардың көмегімен енгізеді. Шамамен 60% бірден тастап кетеді де, ал 40% наркомандар қатарына ілеседі. Шектен тыс қолданудың себебі алкоголизмдегідей. Жастарда көбіне қолданудың себебі “іштің пысуы”, өзінің немен айналысуын білмейтіндер, көңіл көтерумен басы айналғандар. Жастарды наркотикке бейімдейтіндер делинквентті және қылмыстық топтар мен наркомандар болып табылады. ые и криминальные группы, компании наркоманов.“Формальды емес” қозғалыстардың арасында наркотиктерді жылдам тарататын “наркофильді” (хиппи, панки, бірқатар фанаттар), және “наркофобты”, наркотикті белсенді жоққа шығаратындар (брейкерлер, культуристтер және т.б.). Қазіргі кезде созылмалы қатты ауырсынуды жою үшін туындаған наркоманиялар сирек кездеседі. Наркомания. Наркоманияның бірінші сатысы өте жылдам туындайды: шамамен 5-10 құюдан кейін ақ наркотикке деген психикалық тәуелділік дамып үлгереді. Оған деген құштарлық ол үшін ең басты болып тұрады. Наркомандар өз тамырына өздері салуды және өздері наркотиктерді қолдан дайындауды үйреніп алады. Наркомандардың топтарынан қол үзбеуге тырысады, себебі олар наркотикті табуды көзі болып табылады. Соматикалық өзгерістер әзірге шамалы ғана: тәбеттің төмендеуі, іш қату, арықтау болады. Тұрақты миоздың салдарынан көздің көруі нашарлайды. Наркотикті еріксіз үзген кезде абстиненция өшкін ғана болады. Наркотикке деген құштарлық бірден артады. Көңіл-күйі жабығып, депрессия-дисфориялық жағдайда болады: ол ашуланшақтықпен, айғай истерикаға ұласып жаңындарынан наркотикке ақша талап етеді.Абстиненцияның вегетативті симптомын наркотиктің антогонистімен (налоксон, налорфин) ушықтыруға болады. Оны енгізгеннен соң қарашық бірден кеңейіп кетеді, мұндай жағдай сау адамдарда болмайды.Жасырын абстиненция бірнеше күн бойы сақталады, бірақ наркотикке деген құштарлық бірнеше ай бойы сақталады. Бұдан кейін стресстік жағдайларда немесе наркомандармен кездескен уақытта құштарлық қайта оянады. Бірінші сатыда толеранттылық арта түседі: эйфорияны туындату үшін мөлшерін 2-3 есе көбейтуге тура келеді. Білек пен шынтақ буыны тұсындағы көктамырларға жиі егудің салдарынан иненің орнында түйіндер түзіледі.Наркоманияның екінші сатысы наркотикке айтарлықтай физикалық тәуелділіктің дамуымен, көбіне бірнеше апта немесе бірнеше ай тұрақты шектен тыс қолданғанда пайда болады. Абстиненция қабылдауды үзгеннен соң 12—24 сағаттан соң туындап, өте ауыр түрде өтеді. Бұлшықеттің қатты ауырсыну сезімі, тырысуы, іштің бұрауы, жиі- құсу немесе іш өту, жүрек тұсында ауырсыну болады. Қарашықтары кеңейіп, тамыр соғысы жиілейді. Жиі көзден жас ағу, сілекей ағу, тоқтаусыз түшкіру болады. Дененің қалтырауы сауылдаған терлеумен алмасады. Созылмалы соматикалық аурулар асқынады. Абстиненция уақытында миокард инфарктісінен өліп кету жағдай да кездескен. Ауыр жағдай бірнеше тәулікке жалғасып, вегетативтік бұзылыстар 1-2 аптаға жалғасуы мүмкін. Бірақ психикалық тәуелділік пен наркотикке деген қатты құштарлық айлар бойы сақталады. Психогендік стресстар мен жедел соматикалық аурулар кезінде (мысалы, грипп) өтпелі “псевдоабстиненция”жағдайы — аталған вегетативтік бұзылыстардың бәсеңдеу түрі қайталанады. Толеранттылықтың өсуі екінші сатыда айтарлықтай болады. Тіпті оншақты еселенген қалыпты адамда өлім тудыратын мөлшерге дейін жететін жағдайлар да сипатталады. Басынан өткерген абстиненциядан кейін наркотикке деген толеранттылың бірден төмен түсіп, әдеткі мөлшер өлім туындатуы мүмкін. Мас болудың сипаты өзгереді. бұрынғы “кайф” жоғалады. Наркотик жұмысқа деген қабілетін қалпына келтіру, қарым-қатынас жасау мен белсенділік пен тәбетін жақсарту үшін қажетті допингке айналады. Оның әсері біршеше сағатқа ғана жетеді де, оны тәулігкне бірнеше қайталап құюды қажет етеді. Соматикалық бұзылыстар айтарлықтай дамып, тұрақты болады. Терісі қабыршақтанып, шашы сұйылып, тырнаға мен тістері мұқалғаш болады. Тері аса бозарып, іш қатып, анемия туындайды. Тәбеті жойылады. Тар (“нүктелік”) қарашық аккомадацияны бұзады. Жыныстық құштарлық жойылып, ерлерде импотенция, әйелдерде – аменорея дамиды. Сексуальдық белсенділік пассивті түрде наркотикке қаражат табу мақсатында жезөкшелікпен айналысумен көрінуі мүмкін. Асқынуларға ЖИТС, тромбофлебиттер, яғни олар асептика шарғыларын сақтамағанның салдарынан дамиды. Наркомандар арасындағы өлім жиілігі қарапайым халыққа қарағанда 20 есе жоғары. Оның себебі наркотикті шекті мөлшерден артық қолдану, суицидтер мен жоғарыда аталған соматикалық асқынулар болып келеді. Наркоманияның үшінші сатысы сирек туындайды, себебі оған дейін наркомандардың барлығы өмір сүре бермейді. Қатты жүдеу мен астения, апатия жағдайы науқастарды еңбекке қабілетсіз етеді. Тек наркотикке деген қызығушылық қана қалады. Наркотикке деген төзімділік төмендейді. Әдеттегі жоғары мөлшер қолайсыз, ауыр жағдайлар туындатады. Бірақ абстиненцияны болдырмау үшін үнемі аздаған мөлшерді қажет етіп тұрады. Наркотиктің көмегімен белсену оған қарапайым тамақ ішіп, өзін күтуге ғана жетеді. Наркомандар негізгі уақытын төсекте өткізеді. Жиі коллапс жағдайы болып тұрады. Өлім интеркурренттік аурулардың салдарынан туындайды.Тәуелділік синдромымен қатар перифериялық нейропатия, миелопатия, тактильдік сезімталдықтың төмендеуі, көңіл-күйдің тез ауытқуы қалыптасады. Респираторлық аурулардың жиілігінің артуы, жүрек айну, құсу, нефропатияның дамуы, ал әйелдерде бұған қоса қабылдауды үзгенде етеккірдің бұзылысы тұрақты көрініс. Бас тарту синдромы кезінде науқастың бойын үрей мен қорқыныш билеп, наркотиккке деген құштарлығы артады. терлеу, мұрны бітіп, шұрылдап, есіней беріп, көзінен жас ағып, қарашығы кеңейіп, асөазаны түйіліп, аяқ-қолы дірілдеп, бұлшыңеттері ауырып, іш өту, қызуы көтеріліп, қалтырап, басы ауырып, қан қысымы көтеріліп тахикардия жағдайы болады. Абстиненттік зағдайдың созылмалы ағымында (бірнеше ай) — гипотензия және ұйқысыздық, брадикардия және пассивтілік, тәбеттің төмендеуі мен наркотиктерге деген құштарлық сезім орнайды.
Билет.
1.Жоғарғы милық қызметтер. Бұзылыстардың симптомдары мен синдромдары. Зерттеу әдістері. Маңдай бөлімі. Қозғалтқыш анализатор алдыңғы орталық иірімде және парацентральды бөлікте орналасады. Иірімнің жоғарғы бөлімдерінде аяқ-қол және төменгі-бет бұлшықеттері проекцияланады. Жоғарғы маңдай иірімінің артқы бөлімінде маңдай-көпір-мишық жолы бастамасының орталығы орналасқан. Бұл үлкен жартышар қыртыс аймағы тік жүрумен байланысты қозғалыс координациясына, тұрған және отырған қалыпта тепе-теңдікті сақтау және мишықтың қарама-қарсы жартышарының жұмысын реттейді.
Төбе бөлігі. Тері анализаторының орталығы 1, 2, 3 жолдардың артқы орталық иірімдерінде және жоғарғы төбе аймағының қыртысында орналасқан. Артқы орталық иірімде тактильді, ауырсыну, дененің қарама-қарсы бөлігінің температураны сезу орталықтары бар. Жоғарғы бөліктерде аяқтың сезімталдығы, төменгі бөліктерде беттің сезімталдығы проекцияланады.
Самай бөлігі. Есту анализаторының орталығы жоғарғы самай иірімінің ортаңғы бөлігінің аралшыққа қараған бетінде орналасқан. Көрсетілген түзілімдер ұлу проекциясын құрайды және дыбыстарды тану мен сақтау қызметін атқарады.
Шүйде бөлігі. Көру анализаторының орталығы шүйде бөлігінде орналасады. 17 жол көрудің проекционды шекарасы болып табылады. Ал 18 және 19 жолдар таныс емес жерде көру ориентациясын қалыптастырып, көру образдарын тану және сақтауды қамтамасыз етеді.
Тотальды агнозия. Толық дезориентировка, сирек кездеседі. Көбінесе гнозис белгілі бір анализаторлы жүйеде зақымдалады. Зақымдалу дәрежесіне қарай агнозия көрінісі әр түрлі.
Көру агнозиясы шүйде бөлігіндегі қыртыстың зақымдалуы нәтижесінде дамиды. Науқас затты көре тұра оны танымайды. Мысалы, науқас алманың алма екенін танымай «домалақ, қызыл нәрсе» деп суреттейді.
Көру гнозисын зерттеу үшін құралдар жиынтығы қолданылады. Зерттелушіге заттарды беріп, олардың сыртқы түрін анықтап сипаттап беруді, оларды салыстыруды,қай заттар үлкендеу, қайсысы кішіректеу екенін айтып беруді сұрайды. Сонымен қатар түрлі түсті, бір тонды және контурлы суреттер жиынтығын қолданады. Адамдарды, заттарды тануды ғана емес, сонымен қатар сюжеттерді де бағалайды.
Есту агнозиясы. Гешле иірімі аймағында самайлық бөліктің зақымдалуы кезінде дамиды. Науқас бұрындары таныс дыбыстарды танымайды:.
Сенситивті агнозия тактильді, ауырсыну, температуралық, проприоцептивті бейнелерді немесе олардың жиынтығын тану бұзылысымен түсіндіріледі. Бұл бұзылыс төбе бөлігінің зақымдалу себебінен дамиды.
Анозогнозиянауқас өз дефектін мойындамайды, мысалы паралич. Фантомды сезімдерді сенситивті гнозис бұзылысына жатқызуға болады.
Моторлы апраксия. Науқас берілген тапсырма бойынша және қайталап қимылдарды орындай алмайды. Одан қағазды қайшымен қиюды, бауды байлауды, қарандаш және сызғыш көмегімен қағазға сызуды сұрайды. Бірақ науқас тапсырмаларды түсінгенімен шарасыз болып, оларды орындай алмайды.
Идеторлы апраксия. Науқас тапсырма бойынша берілген және ойдан шығарылған заттармен (мысалы, шашты қалай тарайтынын, стаканда қантты қалай араластыратынын, т.б.) қимылдарды орындай алмайды.
Праксисті зерттеу мақсатында тапсырмалар жиынтығын ұсынады (отыру, саусақпен қорқыту, шашын тарау және т.б.). Сонымен қатар ойдан шығарылған заттармен тапсырма орындауды қолданады (қалай тамақтанатынын, қоңырау шалатынын, отынды қалай аралайтынын және т.б.). Науқастың көрсетілген қимылдарды қаншалықты қайталайтынын бағалайды.
I. Орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдалуымен байланысты сөйлеу бұзылыстары. Сөйлеу жүйесінің зақымдалу дәрежесіне қарай бөлінеді:
1) Афазия — қыртыстық сөйлеу аймағының зақымдалуы нәтижесінде сөйлеу компоненттерінің толықтай жойылуы;
2) Алалия — сөйлеуге дейінгі периодта қыртыстық сөйлеу аймақтарының зақымдалу себебінен сөйлеудің дамымай қалуы;
3) Дизартрия— сөйлеу бұлшықеті иннервациясының бұзылысы нәтижесінде сөздің дыбыстық айтылу жағының зақымдануы.
Семантикалық афазия сол жақ жартышардың самай – төбе – шүйде аймағының зақымдалуымен байланысты. Семантикалық афазияның басты белгісі күрделі логико – грамматикалық конструкцияларды, көбіне кеңістіктке қатысты заттарды түсінудегі қиындықтар болып келеді