Мәдениет тақырыбын көтеруі.

1925-1928 жылдар аралығында Мәскеудегі Журналистика институтында оқуы. Қазақтың ең алғашқы арнаулы жоғары білім алған журналисі екендігі. «Қазақ әдебиетi» газетінің шығуына С. Сейфуллин, Б. Майлин, Ғ. Мүсiреповтермен бірге I. Жансүгiровтің де ұйытқы болуы.

Ілиястың «Тілші», «Еңбекшi қазақ», «Жас алаш», «Сарыарқа», «Ақ жол», «Қазақ әдебиетi» газеттерiнде, «Жетiсу әйелi», «Жас қазақ», «Сана», «Шаншар», «Әдебиет майданы», «Жаршы» журналдарында мақалаларын жариялауы. Мақалаларының тақырыбы, көтерген мәселелері. Көркемдігі. Бүркеніш есімдерінің көптігі (Матай, Ағын, Шолжық, Таңқыбай, Сақа, Құйқалық, Сона, Балгер, Жа-жа, Қаптағай, Салпанқұлақ, Сапалақ, Құлақ, Жетiм бала, Қара бұқара, Тоқай темiр, Қайнар, Құрметшiл). «Жас замандастарға» тырнақалды мақаласы екендігі.

Мектептердегi оқудың барысы мен сапасына арналған «Жетiсуда оқу мәселесi», «Ауылдағы оқытушылар мiндетi», «Жетiсу қазақ институты өмiрi» деген мақалаларында жастардың бiлiм алу жайына назар аударуы. «Ескеретiн жұмыс», «Қазан төңкерiсi һәм қазақ, қырғыз», «Кеңседе жергiлiктi тiлдi жүргiзу» сынды мақалалар жазуы.

Ілияс публицистикасында очерк жанрының басымдылығы. Қым-қуыт кезеңдегі түрлы мәселелерді суреттеген «Шоқпардың шоқтығында», «Жол аузында», «Төменнен толқын», «Қазақ әйелінің өмірінен», «Октябрьдің Октябрі», «Жарыс», «Төменнен толқын», «Қоян құс» «Қазақстан астанасы - Алматы» «Шоқпардың шоқтығында», «Төрт жолдың торабы» және т.б. очерктері.

Ілиястың журналистік қызметі туралы белгілі ғалым, профессор Темірбек Қожакеев: «Ілияс – қазақ совет журналистикасының шоқтығы биік, ірі өкілі, оған алғаш келген жыл құстарының бірі...» - дей келе,- «...өзінің журналистік қызметімен ел жоғын жоқтаушы, ел мұңын мұңдаушы екенін дәлелдеген. Үнемі жұрт атынан сөйлеп, ел мұқтажын тілге тиек етіп отырған».

Ілиястың очеркпен көбірек қалам сілтеген дәуірі - отызыншы жылдар. Осы тұста сөз зергері газет, журнал тапсырмасымен өнеркәсіп орындарынан, колхоз, совхоздардан бірталай очерк берді. 1931-1934 жылдары оның қаламынан «Октябрьдің «Октябрі»«, «Сталин колхозы», «Жарыс», «Төменнен толқын», «Бейсетай бригадасы», «Соқашылар», «Бір күн ішінде», «Қоян-құс» деген очерктер туды. Бұлардың бәрінің түп қазығы -колхоздастыру кезеңіндегі қауырт істер, жаңа совхоз өркендері, ауыл тұрмысына енген жаңалықтар, социалистік жарыс.

I. Жансүгіровтің журналистік мұрасын өрлей өтетін, негізгі пафосын, мазмұн-рухын танытатын 3-4 тақырып бар. Солардың бірі саяси оқиғалы тақырыптар «Қазан төңкерісі һәм қазақ, қырғыз» («Тілші» газеті, 7.11.1923) атты жалғыз мақаласы.

Оқу-ағарту, елдің сауатсыздығын жою, көңіл көзін ашу —екінші тақырып. I.Жансүгіров - ағартушы журналист. Адамшылықтың, тіршіліктің негізі, тұтқасы өнер-білімде екенін, жалпы тіршілік жарысында «мәдениет», «теңдік» деген кембеге бұрын жеткізетін — оқу, оқыту екенін жақсы түсінген, ол тек «Тілші» газетінің өзінде бірнеше материал жариялады. «Жетісуда оқу мәселесі» деген мақаласында елді ағарту проблемаларын батыл қойды. Ескі мектептерді есептен шығаруды, жер кесіп беріп жаңа мектептер салдыруды, жарақсыз, жарамсыз мұғалімдерді босатуды, мектептерді жабдықтауды, ағарту мәселелері туралу үгіт, түсінік жұмыстарын кең жүргізуді, әр мектептің өзіне, жалпы оқу ісіне арнап қор жинауды ұсынды. Шала мұғалімдерге пысықтау курсын ашуды, басқа жердегі үлгілі, үлкен мектептерге оқушылар жіберуді, қырғыз-қазақ институтын аянышты халден шығаруды талап етті. Бұларды Жетісу өкімет орындарының, азаматтарының, жалпы халқының алдында тұрған міндеттер деп қойды.

Журналист Ілиястың асқақ көтере, құлшына жырлаған үшінші тақырыбы — қазақ әйелінің тағдыры. Ол «Тілші» газетіне «Қазақ әйелінің өмірінен» (8.3.1924) арнаулы мақала жазған. Оны қазақ әйеліне арналған гимн десе де болғандай. Мұнда алдымен, «Алып анадан, ат биеден туады». «Қазақ әйелі — қазақ анасы, қазақ бесігі» деп анықтама береді. Мұнан соң қазақ әйелінің парасат, қабілетін былай деп құлшына жырлап кетеді. «Кешегі Алатау жайлап, Арқа күзеп, - Сыр қыстаған заманда, ұшы-қиыры жоқ -бұлттай көшпелі үркінде шаруа ұйтқысы қазақ бәйбішелері болған. Асауға алыптай құрық салып, күш ат ерттеп, лақпа қашағанды бастырып ұстайтын ер жүректі қыздары болған. Халық шаруасына төтен келген жапан даланың жалмауыз, ақсүйек жұттарында арық-тұрақ малды күрек ашып асыраған кесел-кербезсіз шаруа құты келіншектері болған. Бет жалаған аяздарда, борандарда, елдің үркін-қорқын жаугершілік заманында көш жөнекей босанып, жас баласын құндақтап, үсінбей-қабынбай көшіп кете беретін қайратты қатындары болған».

Мәдениет пен өнер саласы − Ілияс Жансүгіровтің газетке сүйіп жазатын тақырыптарының бірі. Оның «Қазақ күйлері жиналсын» атты мақаласы «Еңбекші қазақтың» 1927 жылғы 18 шілде күнгі санында басылған. Келесі «Театр туралы» деген мақаласында («Еңбекші қазақ», 1929ж, 10 сентябрь). Ілияс: Мәдениет саласындағы сүбелі ісіміздің бірі - театр. Театр көрінгеннің ермегі емес, еңбек. Еңбектің көркемі. Театр-көңіл көтерудің ғана орны емес, мәдени ошақ» - деп театрдың кемшілігін қалай жоюды, оның негізгі жоспарының жоқтығын, театр әдебиетінің өте аздығы мен репертуарының ескілігіне қынжылады. Ілиястың «Еңбекші қазақ» газетінде (1931жыл,24-25 январь) жарияланған «Ән, әншілер жайында» мақаласында жаңа ән туу үшін алдымен әнші туатындығын, ел әндерінің үш салаға бөлінетіндігін (ой музыкасы, сөз музыкасы,қимыл музыкасы) айтады.

ІЛИЯС МАҚАЛАЛАРЫ

№	Мақала	Баспасөз атауы	Шыққан жылы
	Жас замандастарға	«Жас алаш» газеті	1921 жыл 22 наурыз
	Қазан төңкерісі һәм қазақ, қырғыз	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 7 қараша
	Жетiсуда оқыту мәселесi	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 2 қаңтар
	Жетісуда оқу мәселесі	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 8 ақпан
	Бұзақылыққа дауа	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 20 наурыз
	Абай кітабы	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 8 мамыр
	Баспасөзді қалай көтермелеу керек?	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 11 мамыр
	Ескеретiн жұмыс	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 1 қазан
	Қазан төңкерiсi һәм қазақ-қырғыз	«Тiлшi» газеті	1923 жыл 7 қараша
	Кеңседе қазақ тілді жүргізу	«Тілші» газеті	1924 жыл 10 қаңтар
	Жетісу қазақ институты өмірі	«Тілші» газеті	1925 жыл 11 қаңтар
	Ауылдағы оқытушылар міндеті	«Тілші» газеті	1925 жыл 25 маусым
	Ойлағаны мынау	«Ақ жол» газеті	1923 жыл 27 қараша
	Кеңседе жергiлiктi тiлдi жүргiзу	«Тiлшi» газеті	1924 жыл 10 қаңтар
	Лениннің өмірі	«Тiлшi» газеті	1924 жыл 30 қаңтар
	Қазақ әйелiнiң өмiрiнен	«Тiлшi» газеті	1924 жыл 8 наурыз
	Халық ағарту қызметкерлерi ұйымының бесжылдығы һәм уездiк оқытушылар конференциясы	«Тiлшi» газеті	1925 жыл 11 қаңтар
	Заем-помощь	«Тiлшi» газеті	1925 жыл 26 ақпан
	Ауылдағы оқытушылар мiндетi	«Тiлшi» газеті	1925 жыл 26 маусым
	Өлең өнері	«Еңбекші қазақ» газеті	1926 жыл 3 маусым
	Қазақ күйлері жиналсын	«Еңбекші қазақ» газеті	1927 жыл 18 шілде
	Бетiм анадай емес, мынадай	«Еңбекші қазақ» газеті	1928 жыл 5 сәуір
	Театр туралы	«Еңбекші қазақ» газеті	1929 жыл 30 қыркүйек
	Жiкке жол жоқ	«Еңбекші қазақ» газеті	1930 жыл 17 ақпан
	Кім қалай жазған?	«Жаңа әдебиет»	1931 жыл № 6-7 1
	Ғ. Тоғжановпен бірге Абай әндерін сөз еткен мақала	«Еңбекші қазақ» газеті	1931 жыл 2 қараша
	Ән, әншiлер жайында	«Еңбекші қазақ» газеті	1931 жыл 24-25 қаңтар
	Ақын Асқар	«Әдебиет майданы» журналы	1933 жыл № 4
	Қателесуге қарсы большевиктiк сынды күшейтемiз	«Еңбекші қазақ» газеті	1932 жыл 12 ақпан
	Жинақтар жайында	«Социалды Қазақстан» газеті	1933 жыл 17 қазан
	Жібек жайында	«Социалды Қазақстан» газеті	1934 жыл 24 қараша
	Әдебиеттегi кенжелiктi тез жояйық	«Социалды Қазақстан» газеті	1934 жыл 18 қаңтар
	Абайдың сөз өрнегі	«Әдебиет майданы» журналы	1934 жыл № 11-12, 45-52 беттер
	Асан туралы	«Асан заман» жинағында	1934 жыл 5-20 беттер
	Кеңестiң iрi, көркем әдебиетiн жасайық	«Социалды Қазақстан» газеті	1935 жыл 8 қаңтар
	Өсудің өзі өзара сын	«Қазақ әдебиеті» газеті	1935 жыл 14 ақпан
	Жолдасқа. Қанатым Қалқаман!	«Қазақ әдебиеті» газеті	1935 жыл 12 қыркүйек
	Ұлы адам	«Лениншіл жас»	1935 жыл 26 қазан
	Жемісті жыл	«Социалды Қазақстан» газеті	1937 жыл 1 қаңтар
	Шыныққан құрыш жазушы	«Қазақ әдебиеті» газеті	1936 жыл 24 желтоқсан
	Пушкин – қазақ халқының ақыны	«Социалды Қазақстан» газеті	1937 жыл 10 ақпан
	Пушкин аудармасы қазақ әдебиетіне не берді	«Қазақ әдебиеті» газеті	1937 жыл 10 ақпан
	Жемісті жыл		1937 жыл
	Өзара сын және «ұсақ» жанр туралы	«Қазақ әдебиеті» газеті	1937 жыл 23 мамыр