Жалпы тіл білімі Доц. Б.А.Қалиев

$$$ 1

Жалпы тіл білімі курсының айқындайтын мәселелері:

A) Тілдің мәні мен қызметін, оның ойлаумен қатынасын, байланысын, тілдің даму заңдарын, зерттеу әдістерін белгілеу.

B) Тілдің дұрыс бағытта дамуын зерделеу.

C) Әлемдік тіл біліміндегі жетістіктерді ескере отырып, байланысын қарастыру.

D) Ғылыми тұрғыдан зерттеудің нәтижелерін жинақтау.

E) Тілдің даму және өзгеру заңдылықтарын, қоғамдық құбылыстарды қарастыру.

$$$ 2

Тіл білімінің негізгі міндеттері:

A) Тілдің өмір сүруін айқындау.

B) Тілдік құбылыстарды зерттегенде, олардың синхрондық және диахрондық жақтарына бірдей назар аудару.

C) Жалпы тілдерді салыстыру.

D) Туыс емес тілдерді өзара салғастыру.

E) Қоғам мен тіл дамуын сипаттау.

$$$ 3

Парадигмалық байланыс дегеніміз:

A) Сатылап байланысу.

B) Байланысудың бес формасы, төрт тәсілі.

C) Ғылыми байланыс.

D) Үздіксіз үдеріс.

E) Тілдік элементтердің бір топқа жатқызылуы.

$$$ 4

Тіл дегеніміз:

A) Тіл – адамзаттың бір-бірімен пікірлесуін, түсінісуін, сөйлесуін қамтамасыз ете келіп, тілдік қарым-қатынасты іс жүзіне асыру.

B) Тіл – үйренетін тілдің дыбыстарын айту кезінде оны сол тілге бейімдеп, жақындатып айту.

C) Тіл – сөздердің басты мағынасы болып құралуы.

D) Тіл – айтылуға тиісті хабардың сыртқа шығуы.

E) Тіл – әріптің, сөздің графикалық таңбасы арқылы іске асады.

$$$ 5

Құрылымдық лингвистиканың негізін қалаушы:

A) А.Мейе.

B) Ф.де Соссюр.

C) Б. де Куртенэ.

D) Ж.Вандриес.

E) Ф.Бопп.

$$$ 6

Құрылымдық мектептер тілдің ... мәселелеріне мән берді:

A) Таңбалар жүйесі.

B) Фонемалар жүйесі.

C) Синхрония, диахрония.

D) Графика-жазу.

E) Семаникасы.

$$$ 7

Ф.де Соссюрдің пікірінше, ...

A) Диахрондық лингвистика синхрондық лингвистикадан маңыздырақ.

B) Салыстырмалы лингвистика тарихи лингвистикадан маңыздырақ.

C) Салғастырмалы лингвистика салыстырмалы лингвистикадан маңыздырақ.

D) Тарихи лингвистика эксперименттік маңыздырақ.

E) Синхрондық лингвистика диахрондық лингвистикадан маңыздырақ.

$$$ 8

«Тіл – әлеуметтік құбылыс; қатынас құралы. Тіл – ұжым табысы; оның өзгерісі жеке адамға тәуелді емес.

Тіл білімі – қоғамдық ғылым. Оның міндеті – тілдер дамуының жалпы заңын табу», – деп білген лингвист:

A) А.Мейе.

B) Б. де Куртенэ.

C) Ф. де Соссюр.

D) Ж.Вандриес.

E) Ф.Бопп.

$$$ 9

Ф. де Соссюрдің көтерген мәселесінің бірі:

A) Тіл мен ойлау.

B) Тіл мен жазу.

C) Тіл мен сөйлеу.

D) Тіл мен ым-ишара.

E) Тіл мен диахрония.

$$$ 10

Тіл білімін ішкі тіл білімі және сыртқы тіл білімі деп бөлген ғалым:

A) А.Мейе.

B) Ф.де Соссюр.

C) Б. де Куртэнэ.

D) Ж.Вандриес.

E) Ф.Бопп.

$$$ 11

Ұлы лингвист Ф.де Соссюрдің пікірінше, ... атқарады.

A) Сөзде маңызды рөлді дыбыс емес, сөзді сөзден айыратын айырым-дыбыс (фонема).

B) Сөзде маңызды рөлді дыбыс емес, сөзді сөзден айыратын морфема.

C) Сөзде маңызды рөлді дыбыс емес, сөзді сөзден айыратын морфонема.

D) Сөзде маңызды рөлді дыбыс емес, сөзді сөзден айыратын фономорфема.

E) Сөзде маңызды рөлді дыбыс емес, сөзді сөзден айыратын сингармема.

$$$ 12

Ф. де Соссюрдің кемшіліктерінің бірі:

A) Тілдік таңбаны таңбаның басқа түрлерінен төмен қоюы.

B) Тілдік таңбаны таңбаның басқа түрлерімен қатар қоюы.

C) Тілдік таңбаны символдық таңбадан төмен қоюы.

D) Тілдік таңбаны символдық таңбамен қатар қоюы.

E) Тілдік таңбаны заттықмен қатар қоюы.

$$$ 13

Ф. де Соссюр мына мектептің көрнекті өкілі:

A) Франция социологиялық мектебі.

B) Прага мектебі.

C) Копенгаген мектебі.

D) Женева социологиялық мектебі.

E) Америка мектебі.

$$$ 14

Ф. де Соссюр қағидаларының бірі:

A) Тіл – символдар жүйесі.

B) Тіл – фонемалар жүйесі.

C) Тіл – сөз тіркестері жүйесі.

D) Тіл – морфемалар жүйесі.

E) Тіл – таңбалар жүйесі.

$$$ 15

Құрылымдық лингвистиканың пайда болған кезеңі:

A) ХХ ғасырдың алғашқы жартысы.

B) ХІХ ғасырдың алғашқы жартысы.

C) ХХ ғасырдың соңғы жартысы.

D) ХХ ғасырдың 50-60-жылдары.

E) ХІХ ғасырдың 70-жылдары.

$$$ 16

Сөйлеу әрекетіне тән ұғымдар:

A) Дыбыстау, жазу, пайымдау.

B) Сөйлеу, есту, ұғыну.

C) Ойлау, бейнелеу, сезіну.

D) Мазмұндау, формаға түсіру, ұғыну.

E) Дауыстау, жеткізу, есту.

$$$ 17

Пайымдаудың элементтері:

A) Тіл, логика, заттық таңба.

B) Форма, мазмұн, объект.

C) Объект, модальдылық, форма.

D) Мазмұн, ақиқат дүние, заттық таңба.

E) Субъект, предикат, байланыс.

$$$ 18

Пайымдаудың нақтылы өмір сүру формасы:

A) Мазмұн.

B) Предикат.

C) Сөйлем.

D) Сөз.

E) Дыбыс.

$$$ 19

Адам мынадай сөйлеудің негізінде ашық, айқын сөйлей алады:

A) Дыбыстап сөйлеуде.

B) Жазуда.

C) Күліп сөйлеуде.

D) Іштей сөйлеуде.

E) Астарлап сөйлеуде.

$$$ 20

Танымдық, зерделік, ізденімдік, көрсетімдік деген түрлерге ие сөйлеу әрекеті:

A) Тыңдалым.

B) Оқылым.

C) Жазылым.

D) Айтылым.

E) Тілдесім.

$$$ 21

Психологтердің пікірінше, сөйлеу дегеніміз:

A) Ымдау.

B) Мағына.

C) Тыңдау.

D) Әрекет.

E) Дауыстау.

$$$ 22

Сөйлеу әрекеті мынадай үш бөліктен тұрады:

A) Сөз, мағына, ұғым.

B) Сөйлеу, есту, ұғыну.

C) Тыңдау, есту, жеткізу.

D) Әрекет, қозғалыс, ымдау.

E) Дауыстау, бас изеу, қостау.

$$$ 23

Тілді қатынас процесінде өз ойын басқаға білдіру, басқаның ойын білу

мақсатында қолдану дегеніміз:

A) Ымдау.

B) Ұғыну.

C) Тыңдау.

D) Сөйлеу.

E) Дауыстау.

$$$ 24

Сөйлеу әрекетін жасаушы:

A) Сөйлеу мүшелері артикуляциясы.

B) Сөйлеу мүшелері акустикасы.

C) Сөйлеу мүшелері прецепциясы.

D) Сөйлеу мүшелері фонологиясы.

E) Сөйлеу мүшелері гармониясы.

$$$ 25

XX ғасырдың соңынан бастап тіл білімінде құрылымдық жүйелік

парадигмалардың орнын басқан бағыттағы зерттеулер:

A) Психолингвистикалық, лингвомәдениеттанымдық.

B) Антропоцентристік, когнитивтік, динамикалық.

C) Этнолингвистикалық, когнитивтік.

D) Психолингвистикалық, антропоцентристік.

E) Лингвомәдениеттанымдық, динамикалық.

$$$ 26

Антропоцентристік бағыттағы зерттеулерде басты назарға алынатын мәселе:

A) Мәдениет.

B) Этнос.

C) Таным.

D) Адам.

E) Коммуникация.

$$$ 27

Тілтанудағы антропоцентристік бағыттың бастауы:

A) Грамматикалық құрылыс.

B) Еліктеу.

C) Эмоция.

D) Тілдегі объективтілік.

E) Тілдегі субъективтілік.

$$$ 28

Дескриптивтік әдістің мәні:

A) Тілдің ойды қалыптастырушылық қызметін сипаттау.

B) Тілдің тарихи тұрғыдан өзгеруін сипаттау.

C) Тілдің белгілі бір дәуірдегі күйін, статикалық қалпын сипаттау.

D) Тілдегі даму, өзгерістерді сипаттау.

E) Дыбыстық жүйені, психолингвистиканы сипаттау.

$$$ 29

Дистрибутивтік талдаудың нысаны:

A) Афоризмдер және мақал-мәтелдер.

B) Фразалық тіркестер.

C) Жазу және сөйлеу тілі.

D) Сөйлеу тілі, сөйлеу үдерісіндегі тілдік элементтер.

E) Тіл дыбыстары, таңба, символдар.

$$$ 30

Құрылымдық лингвистика дегеніміз:

A) Тілдік жүйедегі ішкі қарым-қатынастар және байланыстарды өз зерттеу облысының

нысанасы етіп алатын тіл білімінің бір саласы.

B) Структурализм ұғымына қарама-қарсы құбылыс.

C) Тілді қоғаммен, ойлау жүйесімен байланыстыра зерттейтін тіл білімінің бір саласы.

D) Тілдік компоненттердің ішкі байланысын ғана емес, керісінше тіл мен ойлау, қоғам мен

тілдің байланысын өзара тығыз қарастыратын және жаңа ғылыми ойлармен

толықтырылып дамып отыратын лингвистика ғылымы.

E) Тіл білімінің сөз тіркестері мен сөйлемдерді зерттейтін саласы.

$$$ 31

Тілдің таңбалық сипатына жататын тілдік бірліктердің үш түрлі қызметі:

A) Атауыштық, коммуникативтік және эстетикалық.

B) Бейнелілік, коммуникативтік және эстетикалық.

C) Атауыштық, экспрессивтілік және эстетикалық.

D) Атауыштық, коммуникативтік және формалық.

E) Атауыштық, семантикалық және эстетикалық.

$$$ 32

Тілдік таңбалар дегеніміз ...

A) Мәдениетті танытатын құрылымдар.

B) Мәдени байланысты жақсартады.

C) Мәдени сабақтастық.

D) Мәдени қатынастар.

E) Мәдени орта.

$$$ 33

«Таңбалаушы» ... дегенді білдіреді:

A) Хабарлау қызметін атқарушы материалдық көрсеткіш-таңба.

B) Сөйлеу әрекетінің элементі.

C) Білдіретін хабардың мазмұны.

D) Таңбалардың атқаратын қызметі.

E) Таңбалардың материалдық белгісі.

$$$ 34

Көне Грекия тіл біліміндегі аналогия және аномалия мәселесі тиесілі мектеп:

A) Эллинистер мектебі.

B) Синтаксистер мектебі.

C) Александриялық грамматистер мектебі.

D) Стоиктер мектебі.

E) Аристотель мектебі.

$$$ 35

Лингвистер тілдік жүйе заңдылық құбылыс па не заңдылықсыз құбылыс па деген

сұраққа жауап беруде: заңдылық құбылыс деушілер:

A) аналогистер.

B) аномалистер.

C) эллинистер.

D) грамматистер.

E) философтар.

$$$ 36

Стоиктер грамматикасы тіл біліміне әкелген логикалық термин:

A) дауыссыз дыбыстар.

B) үстеулер.

C) еліктеу сөздер.

D) одағайлар.

E) сөз таптары.

$$$ 37

Көне Рим филологиясының қалыптасуы мен дамуына

ғылымы мен мәдениетінің әсері ерекше болған ел:

A) Көне Үндістан.

B) Ежелгі Египет.

C) Ежелгі Қытай.

D) Көне Грекия.

E) Ежелгі Вавилон.

$$$ 38

«Тілді құдай немесе билеушілер жасады» деген

көзқарасты мүлде жоққа шығарушылар:

A) римдіктер.

B) гректер.

C) египеттіктер.

D) қытайлар.

E) түркілер.

$$$ 39

«Пуристік» тенденцияны ұстанған мектеп:

A) «Жас грамматистер мектебі».

B) «Легистер философиялық мектебі».

C) «Басра лингвистикалық мектебі».

D) «Александриялық грамматистер мектебі».

E) «Куфа лингвистикалық мектебі».

$$$ 40

«Екі тіл туралы тұжырым» атты трактаттың авторы:

A) Ә.Науаи.

B) Ә.Жәми.

C) Ибн Сина.

D) Ұлығбек.

E) М.Қашқари.

$$$ 41

Тілдік мағыналардың негізгі түрлері

A) Лексикалық мағына.

B) Грамматикалық мағына.

C) Фонетикалық мағына.

D) Морфологиялық мағына.

E) Синтаксистік мағына.

F) Фонолексикалық мағына.

$$$ 42

Тілдік элементтер:

A) Дыбыс, морфема.

B) Жазу, орфоэпия.

C) Сөз, сөйлем

D) Ой, орфография.

E) Ақыл, зейін.

F) Зат, ұғым.

$$$ 43

Көне және орта ғасырлық Қытайда тілге байланысты мынадай

филологиялық мәселелерге көңіл аударылған:

A) Фонология мәселесі, көне сөздердің мағыналарын айқындау.

B) Этимология мәселесі.

C) Сөз таптарына бөлу мәселесі.

D) Дыбыстарды жіктеу мәселесі.

E) Иероглифтің құрылысы мен этимологиясын айқындау

F) Аналогия мен аномалия мәселесі.

$$$ 44

Үнділердің «Веда» деп аталатын жазба ескерткішінің тілін зерттеу мына бағыттарда жүргізілген:

A) Дыбыстық жүйесі мен айтылу мәнерін зерттеу.

B) Жырдың құрылысы мен мағынасы.

C) Грамматикасын, сөздер тіркесін және оның мағынасын зерттеу.

D) Ішкі флексия және жазу формасы.

E) Дыбыстарды жіктеу мәселесі, тірі сөйлеу тілі – пракрит және әдеби тіл – санскрит.

F) түбір морфема және пракрит грамматикасы.

$$$ 45

Аристотель сөздерді мынадай топқа бөлді:

A) Есім сөздер, етістік сөздер.

B) Одағай сөз.

C) Диалект сөздер.

D) Еліктеу сөз.

E) Омонимдер.

F) Жалғауыштар.

$$$ 46

Қайта өрлеу дәуірінің лингвистикалық проблемалары:

A) Ұлттық тілдердің қалыптасып дамуы, бұрын белгісіз, жаңадан ашылған тілдерді үйрену, зерттеу

B) Интернационалдық құрал, оны бірінің тілін бірі білмейтін адамдар да түсінетін тіл.

C) Ежелгі дәуірдің лингвистикалық ой-пікірін көркейтіп, қайта дамыту.

D) Бұрыннан бар халықтың тіл негізінде қалыптасады.

E) Әр түрлі ұлттың, олардың тілдерінің араласып будандасуы негізінде белгілі бір тіл

бірнеше ұлт әдеби тілдерін қалыптастырады

F) Ұлттық тілдер өзара туыстас, төркіндес диалектілердің шоғырлануы негізінде қалыптасады.

$$$ 47

«Мента» сөзінің беретін мағынасы:

A) Ақыл, ой.

B) Дыбыс, үн.

C) Ойлау, ой.

D) Еліктеу, одағай.

E) Зейін, зерделеу.

F) Сөз, мағына.

$$$ 48

Көп сатылы тілдік таңбалардың негізгі екі түрі:

A) Акустикалық таңбалар.

B) Көмекші таңбалар.

C) Физикалық таңбалар.

D) Синтаксистік таңбалар.

E) Материалдық таңбалар.

F) Номинативтік таңбалар.

$$$ 49

Иерархиялық қатынас мүшелері:

A) Морфология.

B) Синтаксис, семантика.

C) Психология, акустика.

D) Социология.

E) Фонетика, лексика.

F) Грамматика.

$$$ 50

Ойлаудың логикалық құрылымы мен тілдің

грамматикалық құрылымының арасындағы үйлессіздіктер:

A) Логикалық ұғым мен сөз мағынасы арасындағы өзгешелік.

B) Логикалық категория мен грамматикалық категориялар арасындағы өзгешелік.

C) Қоғамдағы саяси жағдай, ана тілде сөйлеу.

D) Тіл мен ойлау арасында ешқандай бірлік, ұқсастық жоқ.

E) Сөйлеушілердің өздерінің сөйлеу тілі бойынша топтастырылуы.

F) Тіл мен ойлау тепе-теңдік бірлікте.

$$$ 51

Ертедегі шағын қауымдастықтар тілінен кейінгі замандардағы күрделі қауымдар тіліне

қарай даму жолында тілдер дамуында болған екі түрлі үдеріс:

A) Стилизация.

B) Коннотация.

C) Денотация.

D) Интеллектуализация.

E) Интеграция.

F) Дифференциация.

$$$ 52

Тілдік мәтін мағынасына айтылу мақсатына қарай былайша бөлінеді:

A) Филиппика.

B) Полемика.

C) Интеллектуализация.

D) Стилизация.

E) Коннотация.

F) Денотация.

$$$ 53

Мәскеу лингвистикалық мектептің көрнекті өкілдері:

A) А.Шахматов.

B) А.Пешковский.

C) М.Лацарус.

D) А.Потебня.

E) Н.Никольский.

F) В.Вундт.

$$$ 54

Тілдер дамуындағы жалпы заңдылыққа төмендегілер жатады:

A) Тіл бірте-бірте эволюциялық жолмен дамиды.

B) Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

C) Мағынадан жұрдай жалаң формалардың абстракт мәнде алынуы.

D) Құрылымдық әдісті қолданудың өзіндік ерекшеліктері.

E) Тіл білімінің басқа әдістерінен бас тарту.

F) Тіл теориясы мен абстрактілікке мән беру.

$$$ 55

Бір аймақта тұратын тілдердің бір-біріне әсерлері төмендегідей:

A) Субстрат.

B) Суперстрат.

C) Монострат.

D) Инстрат.

E) Адстрат.

F) Перстрат.

$$$ 56

Кейінгі ұрпақтың алдыңғы ұрпақтан қабылдаған тілдік

жүйеден ауытқуға жол беретіндіктері екі түрлі болады:

A) Конвергенция.

B) Дивергенция.

C) Стилизация.

D) Коннотация.

E) Денотация.

F) Интеллектуализация.

$$$ 57

Н.Я.Маррдың тіл зерттеуге байланысты пікірлері:

A) Тіл – қоғамдық қондырма, ол қоғамдық базиспен бірге жойылып отырады.

B) Дыбыс тілі адам қоғамымен бірге туған құбылыс емес, дыбыс тілінсіз де қоғам болған.

C) Мағынадан жұрдай жалаң формалардың абстракт мәнде алынуы.

D)Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

E) Тілдің дамуы қоғам дамуы мен тығыз байланысты болады.

F) Құрылымдық әдісті қолданудың өзіндік ерекшеліктері.

$$$ 58

Фактілер негізінде теориялық тұжырымдар жасау:

A) Құрылымдық әдісті қолданудың өзіндік ерекшеліктері.

B) Тіл білімінің басқа әдістерінен бас тарту.

C) Басқа тілдерден сөздер қабылдау.

D) Тіл бірте-бірте эволюциялық жолмен дамиды.

E) Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

F) Тілдің дамуы қоғам дамуы мен тығыз байланысты болады.

$$$ 59

Әдіс дегеніміз – ...

A) Тілдің бірлігі, оның қоғаммен ой-санамен қарым-қатынасы.

B) Тілдің құрылымы, оның қандай элементтерден тұратыны.

C) Этимология мәселесі.

D) Тілдің тарихы.

E) Тіл философиясы және тіл теориясы.

F) Тіл дыбыстарын жіктеу мәселесі.

$$$ 60

Сөздің құрамының даму жолдары:

A) Әр тілдің өзіндік материалдары негізінде.

B) Басқа тілдерден сөздер қабылдау.

C) Бұрын белгісіз, жаңадан ашылған тілдерді үйрену, зерттеу негізінде.

D) Әр түрлі ұлттардың, олардың тілдерінің араласып будандасуы негізінде.

E) Өзара туыстас, төркіндес диалектілердің шоғырлануы негізінде қалыптасады.

F) Диалект және кірме сөздердің кірігуі негізінде толығады.

$$$ 61

Тілдер дамуындағы жалпы заңдылыққа мыналар жатады:

A) Аналогиялық принцип.

B) Денотация.

C) Стилизация.

D) Фольклоризация.

E) Коннотация.

F) Диференциация заңы.

$$$ 62

Копенгаген структуралық мектебінің негізгі принциптері:

A) Құрылымды дерексіз таза қарым-қатынастар кестесі, торы деп түсіну.

B) Тілді объективті өмірден, басқа ғылымдардан бөліп жекелеп қарау.

C) Ежелгі дәуірдің лингвистикалық ой-пікірін көркейтіп, қайта дамыту.

D) Басқа тілдерден сөздер қабылдау.

E) Ұлттық тілдердің қалыптасып дамуын бақылау.

F) Бұрын белгісіз, жаңадан ашылған тілдерді үйрену, зерттеу.

$$$ 63

Социологиялық бағыттың Франциядағы көрнекті өкілдері:

A) Поль Лафарг.

B) Ф.де Соссюр.

C) М.Бартоли.

D) В.Пизани.

E) Я.Гримм.

F) Д.Бертони.

$$$ 64

Ежелгі грек философтары тілдің шығуына байланысты мынадай теориялар ұсынды:

A) Генеологиялық теория.

B) Биологиялық құбылыс теориясы.

C) Физиологиялық құбылыс теориясы.

D) Логикалық және психологиялық құбылыс теориясы.

E) Дыбысқа еліктеу теориясы.

F) Келісім теориясы.

$$$ 65

Пор-Рояль грамматикасының негізін салушылар:

A) Антуан Арно.

B) И.Х.Аделунг.

C) И.С.Фатеран.

D) М.В.Ломоносов.

E) Клод Лансло.

F) Ж.Скалигер.

$$$ 66

Универсалды грамматика мынадай бөлімдерден тұрады:

A) Грамматика.

B) Синтаксис.

C) Морфология.

D) Фонетика.

E) Логика.

F) Фонология.

$$$ 67

Сөйлеу мен тілдің бір еместігіне алғаш көңіл аударған лингвистер:

A) Франц Бопп.

B) Гейман Штейнталь мен Гуго Шухардт.

C) Вильгельм фон Гумбольдт.

D) Ф. де Соссюр.

E) А.Сеше мен Ш.Балли.

F) Бодуэн де Куртенэ, Август Шлейхер.

$$$ 68

Қазан лингвистикалық мектебінің көтерген мәселелері:

A) Тілдің статикалық күйі.

B) Тілдің динамикалық күйі.

C) Тілдің қоғамдағы рөлі.

D) Тілдің шығу төркіні.

E) Тілдің психологиясы.

F) Тілдің ойлаумен арақатынасы.

$$$ 69

«Тіл білімі және халықтар психологиясы» журналын ұйымдастырушылар:

A) М.Лацарус.

B) Ж.Руссо.

C) В.Гумбольдт.

D) Ф. де Соссюр.

E) Г.Штейнталь.

F) А.Потебня.

$$$ 70

Грамматистердің Александриялық мектебін қалыптастырып, грамматика білімін дамытушылар:

A) Аристрах Самофракийский.

B) Ф. де Соссюр.

C) Гуго Шухардт.

D) Карл Фосслер.

E) Дионисий Фракийский.

F) Поль Лафарг.

$$$ 71

Тілдік таңба дегеніміз:

A) Бір нәрсе жайын хабарлайды, белгілі бір мағынаға, мазмұнға бағытталады.

B) Буын жазулары.

C) Өз жүйесіндегі басқа таңбалардан бір немесе бірнеше айырым белгілері арқылы жекеленіп танылады.

D) Ұғым, таңба, атау бірлігі.

E) Әріптік, буындық жазулардың элементтері.

F) Таңбалық және дыбыстық жазулардың элементтері.

$$$ 72

Тілдің қоғаммен байланысын жан-жақты талдаған кеңес ғалымдары:

A) Р.О.Шор, Е.Д.Поливанов, М.Н.Петерсон, Л.П.Якубинский.

B) А.Потебня, М.Пешковский.

C) В.М.Жирмунский, В.В.Виноградов, Н.Я.Марр.

D) Ш.Балли, Э.Сепир.

E) К.Фосслер, Г. Шухардт.

F) Ф.Бопп, Р.Раск.

$$$ 73

Дыбыс тілінің ой-санамен қарым-қатынасы:

A) Ойды қалыптастырып, жарыққа шығаратын құрал.

B) Ойлау құралы.

C) Дерексіздік, Ақиқат.

D) Тіл теориясы, тіл тарихы.

E) Интеллект, сөйлеу.

F) Философия, психика.

$$$ 74

Қазақтың ана тілінде алғаш оқу құралын жазғандар:

A) Ы.Алтынсарин.

B) Ш.Уәлиханов.

C) М.Жұмабаев.

D) К.Кемеңгерұлы.

E) Қ.Жұбанов.

F) А.Байтұрсынұлы.

$$$ 75

Тіл деңгейлеріндегі аралық қабаттар (ярустар):

A) Морфонология.

B) Сөзжасамдық деңгей.

C) Семантикалық.

D) Лексикалық.

E) Морфологиялық.

F) Фонетикалық.

$$$ 76

Негізгі фонетикалық супрасегменттік бірліктер:

A) Екпін және оның түрлері.

B) Интонация, ритмика.

C) Фонема, морфема.

D) Буын және оның түрлері.

E) Дыбыс және оның түрлері.

F) Такт, фраза.

$$$ 77

Неолингвизм мектебінің негізін салушылар:

A) Дж. Бонфанте.

B) Дж. Бартони.

C) Ш.Балли.

D) Г.Шухардт.

E) К.Фосслер.

F) А.Мейе.

$$$ 78

Социологиялық мектептің өкілдері:

A) Ф. де Соссюр, Ш.Балли.

B) А.Сеше, А.Мейе.

C) Ш.Балли, Э.Сепир.

D) Г.Шухардт, Ш.Балли.

E) К.Фосслер, А.Сеше.

F) А.Мейе, Г.Шухардт.

$$$ 79

1506 ж. латын тілінде жазылған Рейхлиннің көне еврей грамматикасында

алғаш қолданылған морфологиялық ұғымдар:

A) Түбір.

B) Аффикс.

C) Синтаксис.

D) Орфография.

E) Туынды.

F) Фонема.

$$$ 80

ХҮІІІ ғ. филогенетикалық концепциялардың авторлары:

A) Ж.Руссо.

B) Д.Дидро.

C) Ф.Бопп.

D) Р.Декарт.

E) Ф.Бэкон.

F) Д.Локк.

$$$ 81

К.Маркс пен Ф.Энгельс «Неміс идеологиясы» дейтін еңбегінде ұлт тілі мен әдеби тіл қалыптасуының үш түрлі жолын көрсетті:

A) Бұрыннан бар халықтың тіл негізінде қалыптасады.

B) Әртүрлі ұлттың, олардың тілдерінің араласып будандасуы негізінде белгілі бір тіл бірнеше ұлт әдеби тілдерін қалыптастырады.

C) Өзара туыстас, төркіндес диалектілердің шоғырлануы негізінде қалыптасады.

D) Ұлттық тілдердің қалыптасып дамуы.

E) Бұрын белгісіз, жаңадан ашылған тілдерді үйрену, зерттеу.

F) Ежелгі дәуірдің лингвистикалық ой-пікірін көркейтіп, қайта дамыту.

G) Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

H) Таңбалық және дыбыстық жазулардың элементтері.

$$$ 82

Қытай иероглифі жыл санауымыздың І ғасырының өзінде-ақ белгілі нормаға келтіріліп, мынадай 3 топқа бөлінген:

A) Уставтық.

B) Жартылай уставтық.

C) Жылдам жазу.

D) Воляпюк.

E) Эсперанто.

F) Койне.

G) Офендер.

H) Таңбалық және дыбыстық жазулар.

$$$ 83

Тілдің грамматикалық жүйесін сипаттауда араб тіл ғылымдары мынадай мәселелердің сырын ашты:

A) Сөз таптарымен сөйлеу синтаксисін зерттеу – Нахв.

B) Сөздердің сөйлемдегі мағыналық құбылыстарын зерттеу – Сарф.

C) Жалпы дыбыс жүйесін зерттеу – Таджвид.

D) Әдеби тіл – санскрит.

E) Түбір морфема мен пракрит грамматикасы.

F) Ішкі флексия мен жазу формасы.

G) Тірі сөйлеу тілі – пракрит.

H) Койнэ жазулары.

$$$ 84

Жас грамматикалық бағыттың кемшіліктері:

A) Фактіге сүйену дегенді желеу етіп, ғылыми абстракцияның мәнін ескермеді.

B) Зерттеу істерінде бір ғана диахрондық, индуктивтік әдістерге сүйенді.

C) Тілдің құрылымдық бөлшектерін бір-біріне байланыссыз жеке-жеке таңдаушылыққа бой ұрды.

D) Тіл білімін теориялық жағынан жетілдіре түсті.

E) Тіл білімінде диалектология, лингвистикалық география, эксперименталды фонетика сияқты жаңа салаларды тапты.

F) Үндіеуропа тілдеріндегі фонетикалық заңдылықтарды тілдік фактілер арқылы талдап көрсетті.

G) Салыстырмалы тарихи тіл білімінің өздеріне дейін орын алған кемшіліктерін көрсетті.

H) Әдеби тіл – санскритті негіздеді.

$$$ 85

Ф. де Соссюрдің атын бүкіл дүниежүзіне жайған, лингвистика әлемінде оны даңққа бөлеген еңбегінің бөлімдері:

A) Жалпы принциптер.

B) Грамматикалық категория.

C) Синхрондық лингвистика, диахрондық лингвистика.

D) Әлеуметтік категория.

E) Географиялық лингвистика, ретроспективті лингвистика.

F) Математикалық лингвистика.

G) Психолингвистика.

H) Әдеби тіл – санскрит және тірі сөйлеу тілі -пракрит.

$$$ 86

Структуралық бағыттың көпке тараған үш мектебі:

A) Прага мектебі.

B) Мәскеу лингвистикалық мектебі.

C) Копенгаген мектебі.

D) Сөздер мен заттар мектебі.

E) Дескриптивтік мектеп.

F) Социологиялық мектеп.

G) Қазан лингвистикалық мектебі.

H) Харьков тіл білімі мектебі.

$$$ 87

Глоссематикалық мектептің негізгі қағидаттары:

A) Тілді таза қатынастардың торы, схемасы деп санау.

B) Зерттеу жұмысынан салыстырмалы-тарихи әдісі дегенді біржолата аластау керек.

C) Тілді объективтік өмірден, басқа ғылымдардан бөліп жекелеп қарау.

D) Тіл мен ойлау тепе-теңдік бірлікте.

E) Фактілер негізінде теориялық тұжырымдар жасау.

F) Тіл бірте-бірте эволюциялық жолмен дамиды.

G) Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

H) Тіл – экспрессивті құрал негізі.

$$$ 88

Тіл психологиясын қалыптастырушылар:

A) Г.Штейнталь.

B) А.Потебня.

C) В.Вундт.

D) Б.Кроче.

E) Ш.Балли.

F) Ф. де Соссюр.

G) В.Пизани.

H) В.Гумбольдт.

$$$ 89

Тілдік таңбалардың өмірде кездесетін басқа таңбаларға төмендегідей ұқсастығы бар:

A) Таңбалар дыбыс тілі мен қатынас құралы қызметін атқарады.

B) Олардың барлығы объективтік өмірді, болмысты бейнелейді.

C) Барлық таңба қоғамдық, әлеуметтік сипатқа ие.

D) Таңбалардың табиғатына.

E) Таңбалардың қолдану процесіндегі құбылыстаpға.

F) Таңбалардың түрлеріне.

G) Бір нәрсе жайын хабарлайды.

H) Таңбалардың өзгергіштігі мен тұрақтылығы.

$$$ 90

Сөйлеуге дұрыс берілген анықтама:

A) Сөйлеу – тілдің, тілдік норманың жаны, тіршілігі.

B) Сөйлеу дегеніміз – тілді қатынас процесінде, өз ойын басқаға білдіру,

басқаның ойын білу мақсатында қолдану.

C) Сөйлеу – тілдің тіршілік ету, өмір сүру формасы.

D) Хабарлау қызметін атқарушы материал.

E) Таңбалардың материалдық қызметі.

F) Білдіретін хабардың мазмұны.

G) Таңбалардың атқаратын қызметі.

H) Таңбалардың өзгергіштігі.

$$$ 91

Тілдің сыртқы дүниемен, қоғаммен байланысын зерттейтін ғылым:

A) Экстралингвистика.

B) Металингвистика.

C) Функциональдық лингвистика.

D) Психолингвистика.

E) Дискриптивті лингвистика.

F) Этнолингвистика.

G) Паралингвистика.

H) Когнитивтік лингвистика.

$$$ 92

Теориялық тіл білімінің бірнеше өзекті проблемасы:

A) Тілдің бірлігі, оның қоғаммен ой-санамен қарым-қатынасы.

B) Тілдің құрылымы, оның қандай элементтерден тұратыны.

C) Тіл философиясы және тіл теориясы.

D) Тіл дыбыстарын жіктеу мәселесі.

E) Этимология мәселесі.

F) Тілдің диалектілік және әлеуметтік салалары.

G) Тілдің тарихы.

H) Тілдің ұғымдық және таңбалық, дыбыстық сипаты.

$$$ 93

К.Маркс пен Ф.Энгельс «Неміс идеологиясы» дейтін еңбегінде ұлт тілі мен

әдеби тіл қалыптасуының үш түрлі жолын көрсетті:

A) Бұрыннан бар халықтың тіл негізінде қалыптасады.

B) Әр түрлі ұлттардың, олардың тілдерінің араласып будасдасуы негізінде белгілі бір тіл

бірнеше ұлт әдеби тілдерін қалыптастырады.

C) Өзара туыстас, төркіндес диалектілердің шоғырлануы негізінде қалыптасады.

D) Ұлттық тілдердің қалыптасып дамуы.

E) Бұрын белгісіз, жаңадан ашылған тілдерді үйрену, зерттеу.

F) Ежелгі дәуірдің лингвистикалық ой-пікірін көркейтіп, қайта дамыту.

G)Тіл қатынас құралы қызметін атқарып тұрған жағдайда әрқашан даму үстінде болады.

H) Тіл философиясы негізінде.

$$$ 94

Қайта өрлеу дәуірінде жарық көрген еңбектер:

A) «Веда» жинағы.

B) «Француз тілі грамматикасы».

C) «Латын тілінің негіздері туралы».

D) «Грек тілі қазынасы».

E) «Араб тілі грамматикасы».

F) «Орыс тілі грамматикасы».

G) «Славян грамматикасы».

H) «Ресей грамматикасы».

$$$ 95

Салыстырмалы-тарихи тіл білімінің негізін салушылар:

A) Антуан Арно.

B) Ф.де Соссюр.

C) Расмус Раск.

D) Якоб Гримм.

E) А.Х.Востоков.

F) В.Гумбольдт.

G) Ж.Скалигер.

H) Клод Лансло.

$$$ 96

Тіл философиясының алға қойған мақсаттары:

A) Тілді қоғаммен байланыста қарастыру.

B) Тілдің табиғаты мен мәнін айқындау.

C) Атқаратын қызметін айқындау.

D) Тілді философиямен бірлікте қарау.

E) Адамдардың рухани өмірімен байланысын айқындау.

F) Тілдік ерекшеліктерді ашу.

G) Салыстырмалы-тарихи әдісті қолдану.

H) Тілдік фактілерді жүйелеу.

$$$ 97

ХІХ ғасыр лингвистикасындағы қалыптасқан мектептер:

A) Педагогикалық.

B) Психологиялық.

C) Натуралистік.

D) Жас грамматикалық.

E) Философиялық.

F) Эстетикалық.

G) Структуралық.

H) Маркстік.

$$$ 98

ХХ ғасыр тіл білімінің мектептері:

A) Социологизм.

B) Атомизм.

C) Жас грамматистер.

D) Структурализм.

E) Натурализм.

F) Сөздер мен заттар.

G) Эстетизм.

H) Классицизм.

$$$ 99

Тілді рухани әрекет, көркем туынды, эстетикалық көрсеткіштің жиынтығы

деп көрсеткен неолингвизм мектебінің өкілдері:

A) К.Фосслер.

B) В.Гумбольдт.

C) Г.Шухардт.

D) Э.Сепир.

E) Т.Милевский.

F) А.Шлегель.

G) И.Мещанинов.

H) М.Мюллер.

$$$ 100

Тілдік элементтер арқылы көріне алатын логикалық категориялар:

A) Мағына.

B) Сөз.

C) Мазмұндау.

D) Ұғым.

E) Байымдау.

F) Ой қорытындысы.

G) Мәтін.

H) Концепт.

$$$ 101

Типтік тілдің қатынас түрлері:

A) Синтагмалық.

B) Парадигмалық.

C) Иерархиялық.

D) Материалдық.

E) Сигналдық.

F) Символдық.

G) Тілдік.

H) Субституттық.

$$$ 102

Иерархиялық қатынас мүшелері:

A) Септік жалғаулары.

B) Фонема.

C) Морфема.

D) Сөз.

E) Дыбыс.

F) Фонетика.

G) Лексика.

H) Грамматика.

$$$ 103

Үнді грамматистерінің сөздерді топқа бөліп қарастыруы:

A) Етістік, есім.

B) Есімдік.

C) Есімше.

D) Предлог.

E) Сан есім.

F) Үстеу.

G) Одағай.

H) Сын есім.

$$$ 104

Римдік ғалым Варронның «Латын тілі туралы» деп

аталатын еңбегінің тілдің қамтитын салалары:

A) Диалектология.

B) Морфонология.

C) Грамматика.

D) Лексикология

E) Фонетика.

F) Этимология.

G) Морфология.

H) Синтаксис.

$$$ 105

Араб морфологтері сөз таптарын былайша топтастырды:

A) Одағайлар.

B) Қыстырмалар.

C) Есім.

D) Етістік.

E) Жалғауыштар.

F) Сан есім.

G) Есімдік.

H) Демеуіштер.

$$$ 106

Араб тіл білімінде сөз мына тұрғыдан талқыланды:

A) Жазылуы.

B) Құрылысы.

C) Таңбасы.

D) Айтылуы.

E) Әдебилігі

F) Дыбысталуы.

G) Мағынасы.

H) Шығу тегі.

$$$ 107

Жасанды тілдерге жататындар:

A) Воляпюк.

B) Эсперанто.

C) Шумер.

D) Идо.

E) Санскрит.

F) Аккад.

G) Руно.

H) Семит.

$$$ 108

Тілді айтылу мақсатына қарай төмендегідей бөледі:

A) Монолог.

B) Филиппика.

C) Полемика.

D) Диалог.

E) Панегерик.

F) Полилог.

G) Эпилог.

H) Пролог.

$$$ 109

Салыстырмалы әдіс түрлері:

A) Талдау.

B) Салғастырмалы.

C) Тарихи.

D) Салыстырмалы-тарихи.

E) Тарихи-салыстырмалы.

F) Анализ.

G) Синтез.

H) Баяндау.

$$$ 110

Қайта өрлеу дәуірінің (XV-XVIII ғ) өкілдері:

A) Конфуций.

B) Әбу Насыр әл-Фараби.

C) Френсис Бэкон.

D) Ф.Бопп.

E) Антуан Мейе.

F) Джон Локк.

G) Я.Гримм.

H) Рене Декарт.

$$$ 111

Сөйлеу әрекетіне тән ұғымдар:

A) Сөйлеу.

B) Дыбыстау.

C) Ойлау, бейнелеу.

D) Мазмұндау.

E) Жеткізу.

F) Есту.

G) Сезіну.

H) Ұғыну.

$$$ 112

Пайымдаудың элементтері:

A) Байланыс.

B) Форма.

C) Объект.

D) Мазмұн.

E) Субъект.

F) Заттық таңба.

G) Мазмұн.

H) Предикат.

$$$ 113

Сөздердің шығу тегін айқындау үшін қолданылатын қағидаттар:

A) Генеологиялық, морфологиялық.

B) Дәстүрлі.

C) Сипаттамалы.

D) Тарихи.

E) Этнологиялық.

F) Семантикалық.

G) Этимологиялық, фонетикалық.

H) Семиотикалық.

$$$ 114

Семиотиканың нысаны:

A) Тілдің биологиялық құбылыс екенін дәлелдеу.

B) Тілдің психологиямен байланысын қарау.

C) Таңбаның өзі білдіретін хабармен қарым-қатынасын ашу.

D) Тілдің қоғаммен байланысын қарау.

E) Тілдің әлеуметтік құбылыс екенін дәлелдеу.

F) Тілдің оймен арақатысын айқындау.

G) Тілдік таңбалардың белгілерін ашу.

H) Тілдің таңбалық сипатын зерттеу.

$$$ 115

ХХ ғасыр тіл біліміндегі бағыттар мен мектептер:

A) Сөздер мен заттар мектебі.

B) Женева социологиялық мектебі.

C) Эстетизм.

D) Жас грамматистер бағыты.

E) Г.Штейнталь, А.А.Потебня бастауындағы психологиялық бағыт.

F) А.Шлейхер бастаған натуралистік бағыт.

G) Зат және оның атауы туралы ономосиологиялық бағыт.

H) Салыстырмалы-тарихи тіл білімі.

$$$ 116

ХХ ғасырдағы неогумбольдтшылдық бағыттың өкілдері:

A) Л.Вайсгербер.

B) Б.Уорф.

C) Э.Сепир.

D) В. фон Гумбольдт.

E) З.Харрис.

F) Л.Блумфильд.

G) Н.Трубецкой.

H) Б.де Куртенэ.

$$$ 117

Тіл – құрылымға тән сипаттар:

A) Аналитикалық құбылыс.

B) Біртұтастықты құрайтын әртектес элементтердің жиынтығы.

C) Тіл деген – тұтастықтың ішкі ұйымдасуы.

D) Күрделірек бірлік түзетін өзара шарттас элементтердің бірлігі.

E) Тіл бірліктерінің қайсыбір мәнді белгілерінің ұқсастығы бойынша топтастырылуы.

F) Біртектес элементтердің өзара қатынасы.

G) Синтетикалық құбылыс.

H) Күрделірек бірлік түзетін өзара байланысты элементтердің бірлігі.

$$$ 118

Тіл – жүйеге тән сипаттар:

A) Күрделірек бірлік түзетін өзара шарттас, өзара байланысты элементтердің жиынтығы.

B) Біртектес элементтердің өзара қатынасы.

C) Синтетикалық құбылыс.

D) Тіл бірліктерінің ең көлемді шектік бірлестігі.

E) Тіл деген – тұтастықтың ішкі ұйымдасуы.

F) Аналитикалық құбылыс.

G) Біртұтастықты құрайтын әртектес элементтердің жиынтығы.

H) Тіл бірліктерінің қайсыбір мәнді белгілерінің ұқсастығы бойынша топтастырылуы.

$$$ 119

Тілдің әр деңгейі бірліктеріне тән қасиеттер:

A) Әр деңгейдің бірліктері олардың барлығына ортақ кейбір арнайы қасиеттерге ие.

B) Жоғарылау деңгей бірлігі одан төменірек деңгей бірлігінен құралады.

C) Әр деңгей бірлігі кез келген мәтіннен анықтала алады.

D) Деңгей бірліктері – фонема, морфмема, сөз сөйлем.

E) Әр деңгей бірліктері өзара ортақ қасиеттерге ие емес.

F) Әртүрлі деңгейдің бірліктері өзара иерархиялық қатынаста табылады.

G) Деңгей бірліктеріне шектік сипат тән емес.

H) Барлық деңгейдің бірліктері екіжақты сипатқа ие.

$$$ 120

Парадигматикалық қатынасқа тән сипаттар:

A) Тіл бірліктерінің қайсыбір мәнді белгілерінің ұқсастығы бойынша топтастырылуы.

B) Тік байланыс тән.

C) Бір топқа енетін бірліктер сөйлеу ағынында бір уақытта көрінеді.

D) Тіл элементтерінің тізбекті қатынасы.

E) Күрделірек деңгей бойынша қатынас.

F) Дыбыстың морфемаға, морфеманың сөз құрамына енуі.

G) Комбинаторлық қатынас.

H) Әртектес элементтердің қатынасы.

$$$ 121

Ым-нұсқау таңбалары:

А) Графикалық таңбалар

В) Кинесикалық таңбалар

С) Сәуле таңбалары

D) Заттық таңбалар

Е) Ақша таңбалары

$$$ 122

Тіл білімінің өз алдына жеке ғылым болып қалыптасу кезеңі:

А) ХІХ ғ. басы.

В) б.з.д. 5000 ж. бұрын.

С) ХІІ ғ.

D) ІХ ғ.

Е) ХІ ғ.

$$$ 123

Тіл мәселелеріне байланысты жазылып сақталған, біздің заманымызға жеткен деректердің ең көнесі:

А) Үнді, грек.

В) Үнді, араб.

С) Қытай, герман.

D) Араб, грек.

Е) Түркі, араб.

$$$ 124

Үнділердің «Веда» жыры тілінің грамматикасын тұңғыш зерттеген ғалым:

А) Панини.

В) Платон.

С) Демокрит.

D) Яски.

Е) Бопп.

$$$ 125

Көне дәуір тіл білімінің екінші отаны:

А) Грекия.

В) Үндістан.

С) Қытай.

D) Арабия.

Е) Түркі жұрты.

$$$ 126

Грамматистердің Александрия мектебін қалыптастырушы:

А) Аристрах

В) Платон.

С) Арно.

D) Яски.

Е) Бопп.

$$$ 127

М.Қашқари еңбегінің сипаты:

А) Сөздік.

В) Очерк.

С) Монография.

D) Эссе.

Е) Анықтағыш.

$$$ 128

Грек тіл білімінің кемшілігі:

А) Тілді логика, философия ғылымдарының бір саласы ретінде қарастырды.

В) Сөйлеу тіліне мән бермеген.

С) Тілдерді салыстыра зерттеуге ғана мән берген.

D) Тек грамматика саласын зерттеген.

Е) Діни әдеби жазбаларды ғана зерттеген.

$$$ 129

Тіл білімі тарихында салыстырмалы-тарихи тіл білімінің негізін салушы:

А) Ф.Бопп.

В) Г.Пауль.

С) А.Шлейхер.

D) Я.Гримм.

Е) В.Гумбольдт.

$$$ 130

«Тіл – биологиялық организм, ол туады, өседі, қартайып өледі» деген ғалым:

А) А.Шлейхер.

В) Г.Пауль.

С) Ф.Бопп.

D) Я.Гримм.

Е) В.Гумбольдт.

$$$ 131

Тіл біліміндегі психологиялық көзқарасты қалыптастырушы:

А) Г.Штейнталь.

В) Г.Пауль.

С) А.Шлейхер.

D) К.Бругман.

Е) В.Гумбольдт.

$$$ 132

«Тіл білімі дегеніміз – тіл тарихы» дегенді ұстанатын мектеп:

А) Жасграмматистер.

В) Психологиялық бағыт өкілдері.

С) Натуралистер.

D) Структуралистер.

Е) Стоиктер.

$$$ 133

Салыстырмалы-тарихи тіл білімі – ол:

А) компаративистика.

В) натурализм.

С) прагматика.

D) грамматизм.

Е) структурализм.

$$$ 134

Дүниежүзі тілдерін түбір тіл, жалғамалы тіл, қопармалы тіл деп бөлуші:

А) А.Шлегель.

В) А.Шлейхер.

С) Ч.Дарвин.

D) М.Мюллер.

Е) И.Гердер.

$$$ 135

Тіл біліміндегі психологизмді қалыптастырушы профессор Г.Штейнтальдың (1826-1899) пікірінше, тіл білімінің міндеті:

А) Жеке адамның тілін зерттеу.

В) Қоғам тілін зерттеу.

С) Жеке адамның психикасының желісі.

D) Тіл – әлеуметтік құбылыс.

Е) Тіл – рух.

$$$ 136

Жасграмматизм бағыты ең алғаш бастау алған ел:

А) Германия.

В) Франция.

С) Америка.

D) Ресей.

Е) Польша.

$$$ 137

«Тіл білімінің негізгі міндеті – тілдің құрылымын, жүйесін зерттеу,

тілдің құрылымдық элементтері арасындағы байланысты талдау» деген ұстанымды ұстаған бағыт:

А) Структурализм.

В) Сөздер мен заттар бағыты.

С) Жасграмматизм бағыты.

D) Биологиялық бағыт.

Е) Натуралистік бағыт.

$$$ 138

Көне араб тіл білімі өкілдерінің бірі:

А) Сибавейхи (Сибауайһ).

В) Фракийский.

С) А.Арно.

D) Аристрах.

Е) К.Лансло.

$$$ 139

Үнді лингвисі:

А) Яски.

В) Фракийский.

С) Дискол.

D) Аристрах.

Е) Аристотель.

$$$ 140

«Тіл – адам, адам – тіл» принципін тұтынатын бағыт:

А) Антропоцентризм.

В) Логикалық.

С) Биосемиотика.

D) Функционализм.

Е) Структурализм.

$$$ 141

Тілдегі бірігу, тұтасу процесі:

А) Интеграция.

В) Дифференциация.

С) Редукция.

D) Элизия.

Е) Гаплология.

$$$ 142

Тіл дыбыстарын атқаратын қызметіне қарай зерттейтін тіл білімінің саласы:

А) Фономатика.

В) Фонология.

С) Антропофоника.

D) Фонограмма.

Е) Фонемография.

$$$ 143

Есік қақанда, екінші біреудің есікті ашуға ұмтылуы;

сәлемдесудің орнына бас изеу түрі жататын коммуникация:

А) Тілсіз.

В) Ым-ишара арқылы.

С) Тілдік.

D) Дерексіз.

Е) Деректі.

$$$ 144

«Тіл мен мәдениет» арақатынасын зерттейтін тіл ғылымының саласы:

А) Лингвомәдениеттану.

В) Когнитивистика.

С) Әлеуметтік лингвистика.

D) Психолингвистика.

Е) Этнолингвистика.

$$$ 145

Тілдер туыстығын айқындауда басшылыққа алынатын басты белгі:

А) Генетикалық орталық.

В) Изоморфизм.

С) Универсалийлердің болуы.

D) Тілдердің құрылымы мен типтеріндегі ортақтық.

Е) Территориялық ортақтық.

$$$ 146

Диалектілік құбылыстардың аймақтың таралу деңгейін зерттейтін диалектологияның саласы:

А) Лингвистикалық география.

В) Статистикалық лингвистика.

С) Диалектология.

D) Этнолингвистика.

Е) Паралингвистика.

$$$ 147

Құрылымдық лингвистика бағытының басты өкілі Ф.де Соссюр

бойынша тілдің жүйе ретіндегі басты қасиеттері:

A)& Тіл жабық жүйе ретінде болып табылады.

B)& Жүйе мүшелерінің барлығы жүйе ретінде болып табылады.

C) Сыртқы факторлардың ықпалына тез түседі.

D) Тіл ашық жүйе болып табылады.

E) Жүйе мүшелері арасында тепе-теңдік жоқ.

F) Тілдік жүйе динамикалық сипатқа ие.

G) Тілдік жүйе индивидуалдық.

$$$ 148

Тіл деңгейлеріндегі аралық қабаттар (ярустар):

A)& Морфонология.

B)& Сөзжасамдық деңгей.

C) Стилистикалық.

D) Лексикалық.

E) Морфологиялық.

F) Фонетикалық.

G) Семантикалық.

$$$ 149

Негізгі фонетикалық супрасегменттік бірліктер:

A)& Екпін және оның түрлері.

B)& Интонация, ритмика.

C) Күрделірек бірлік түзетін өзара байланысты элементтер.

D) Буын және оның түрлері.

E) Дыбыс және оның түрлері.

F) Такт, фраза.

G) Фонема, морфема.

$$$ 150

Неолингвизм мектебінің негізін салушылар:

A)& Дж. Бонфанте.

B)& Дж. Бартони.

C) Р.Мерингер.

D) Г.Шухардт.

E) К.Фосслер.

F) А.Мейе.

G) Ш.Балли.

$$$ 151

Социологиялық мектептің өкілдері:

A)& Ф. де Соссюр, Ш.Балли.

B)& А.Сеше, А.Мейе.

C) Р.Мерингер, Э.Бенвенист.

D) Г.Шухардт, Ш.Балли.

E) К.Фосслер, А.Сеше.

F) А.Мейе, Г.Шухардт.

G) Ш.Балли, Э.Сепир.

$$$ 152

Рейхлиннің 1506 жылы латын тілінде жазылған көне еврей грамматикасында

алғаш қолданылған морфологиялық ұғымдар:

A)& Түбір.

B)& Аффикс.

C) Синтаксис.

D) Орфография.

E) Туынды.

F) Фонема.

G) Морфонология.

$$$ 153

ХVІІІ ғасырдағы филогенетикалық концепциялардың авторлары:

A)& Ж.Руссо.

B)& Д.Дидро.

C) У.Джонс.

D) Р.Декарт.

E) Ф.Бэкон.

F) Д.Локк.

G) Ф.Бопп.

$$$ 154

ХХ ғасыр тіл біліміндегі бағыттар мен мектептер:

A)& Сөздер мен заттар мектебі.

B)& Женева социологиялық мектебі.

C) Салыстырмалы-тарихи тіл білімі.

D) Жасграмматистер бағыты.

E) Г.Штейнталь, А.А.Потебня бастауындағы психологиялық бағыт.

F) А.Шлейхер бастаған натуралистік бағыт.

G) Зат және оның атауы туралы ономосиологиялық бағыт.

$$$ 155

ХХ ғасырдағы неогумбольдтшылдық бағыттың өкілдері:

A)& Л.Вайсгербер.

B)& Б.Уорф.

C) Б.де Куртенэ.

D) В. фон Гумбольдт.

E) З.Харрис.

F) Л.Блумфильд.

G) Н.Трубецкой.

$$$ 156

Дескриптивтік лингвистиканың басқа құрылымдық бағыттардан өзгешелігі:

A)& Прагматизм, бихевиоризм және позитивизм теорияларын таратты.

B)& Тұрғылықты үндіс халқының тілін зерттеу дәстүрін қалыптастырды.

C) Тілдік таңба теориясын жасады.

D) Синтаксистік талдауда сөйлемнің актуальды мүшеленуі теориясын жасады.

E) Мәтін талдауы бойынша мазмұн өресі және жеткізу өресін жіктеді.

F) Тіл элементтерін зерттеуде атомистік теорияны ұсынды.

G) Грамматикалық мағыналардың білдірілу тәсілдерін зерттеді.

$$$ 157

Тіл – құрылымға тән сипаттар:

A)& Аналитикалық құбылыс.

B)& Біртұтастықты құрайтын әртектес элементтердің жиынтығы.

C) Күрделірек бірлік түзетін өзара байланысты элементтердің бірлігі.

D) Күрделірек бірлік түзетін өзара шарттас элементтердің бірлігі.

E) Тіл бірліктерінің қайсыбір мәнді белгілерінің ұқсастығы бойынша топтастырылуы.

F) Біртектес элементтердің өзара қатынасы.

G) Синтетикалық құбылыс.

$$$ 158

Тіл – жүйеге тән сипаттар:

A)& Күрделірек бірлік түзетін өзара шарттас, өзара байланысты элементтердің жиынтығы.

B)& Біртектес элементтердің өзара қатынасы.

C) Тіл бірліктерінің қайсыбір мәнді белгілерінің ұқсастығы бойынша топтастырылуы.

D) Тіл бірліктерінің ең көлемді шектік бірлестігі.