Экскурсовод туристерге объектті көрсетуде
Экскурсияның өткiзудегі экскурсоводтың темпераментiнiң рөлi
Экскурсовод туристерге объектті көрсетуде
Өткiзiлетiн экскурсия, оның ерекшелiгiнiң сипаты, эмоциялардың ұзақтықпен орнығуында немесе оның тез ауысымында, оның мiнез-құлығында айқындалатын және сезiмдердiң үлкенiрек немесе кiшiрек күшi бейнеленетiн экскурсоводтың темпераменттерiне тәуелдi болады. Оның мiнез-құлығының (сангвиник, қызба, флегматик, зерiккiш) адамның темпераменттiң түрiне байланысты эмоциялардың нақтылы тереңдiгiмен бейнеленедi: қоздырғыштарға қызуқандылық , қызбалықтар, тыныштықпен, әр түрлi реакциямен. Темпераменттiң экскурсияның дұрыс және қызықты өтуінде маңызы зор. Экскурсанттардың арақатынастарында да бұл өте маңызды мәселе. Сыртқы және iшкi қоздырғыштардың әсерiмен пайда болған эмоциялар әр түрлі боуы мүскін, Топта өзін керек тонуспен ұстап, экскурсияны жүргізу экскурсоводчелiк қызметтің маңызды құрама бөлiгi болып табылады. Секциялар, мамандықты жоғарылату курстерiнiң оқу-тәрбиелiк әдiстемелiк жұмысы, экскурсоводтың өзiндiк жұмысындағы маңызды орынды -экскурсанттары бар жұмыстарды ұйымдастыруға дұрыс қасиеттердің , қажеттi қылықтарды көрсету болып табылады. Экскурсоводтардың кәсiби қызметінің әбден жетiлуі бойынша, экскурсия кезінде темперамент ерекшелiктерін есепке алу керек. Мысалы, экскурсовод-сангвиниктерге сөздiң тез қарқыны, көңiлдiң жиi ауысымы, экскурсанттардың әсерiндегi жылдам реакциясы тән. Флегматик, жайбасар, керiсiнше жайбасар, қимылдары мен жесттері де бірқалыпты жай болады. Меланхолик қозғалыстардың тұйықтылығым ен, жеткiлiксiз белсендiлiкпен, босаңдығымен бейнеленедi. Әрбiр экскурсоводқа темперамент түрлерi, оның әсер етулерi туралы айқын ұсынысы болуы керек. Бұл өз тыңдаушыларын экскурсиялық материалды қабылдауда тиiмдiлiкке ықпал ететiн эмоцияларынды шақыруға мүмкiндiк бередi. Ұйымдастырушы да, драматург және режиссер, көрермен назарын аударатындай әсермен жағдай жасаса, экскурсовод та экскурсанттарында дәл осындай эмоциялар тудыруы керек.Экскурсоводтың эмоция және сезiмдерi нақты сипаттасуы керек. Экскурсовод экскурсанттардың эмоциясы тақырыптың ашылуын процесстерде көлбеңдеп бейнеленетiн оқиғаларға қам жеу, дербес ортақтастықтың сипаты алу үшiн дегенiне жетедi. Қаралатын тақырыптарға байланысты экскурсовод адамдардың орта бiлiм әзiрлеуiн және олардың эстетикалық дамушылығын есепке алуы керек. Экскурсовод олармен байланысу кезінде өз тыңдаушыларының ойлағыштық қызметiн жеңiлдете пайдалану және тақырыпты ашу керек . Хабарланатын мәліметтерегер де - эмоциялардағы ықшамдалған материал, мысалдар, жаңалықтың жоқтығы барлығын құртады. Экскурсияның өткiзілу деңгейі, экскурсанттардың материалды қабылдауы - тиiмдiлiкті жоғарылату немесе (ықылас, эмоция, ерiк) белсендiлiктiң төмендеуiнде айқындалатын және нақты хал-жағдайлар және ұжымдағы еңбек,микроклиматтан тәуелді болады.
Адамның психикалық күйiнiң бiрнеше түрлерi бар - ортақ психикалық күй, (көңiл ) қызу күй, зияткерлiк творчестволық күй, (белсендi әрекеттерге дайындық) ерiктi күй. Экскурсиялардың жетiстiгі үшiн экскурсовод адамдардың психикалық күйiн жақсы деңгейде білу керек . Әңгiменiң тоны ширақтығы түсінікті, сенiмдi болу керек. Экскурсиядағы материалдарды игеру психикалық процесстердiң үш түрлерiнiң тiркесiнде негiзделген : (сезiну, ұсыныс, ойлау, елестету) таңырлық; (қайғырулар ) қызу; (ықыластың сақтауы, жадтың жұмысы үшiн күштер тағы басқалар) ерiктер . Бұл психикалық процесстер өзара тығыз байланысқан және ол адамның қасиеттерiмен, психикалық күйлерімен бірге анықталады.
Адамның қасиеттерi адамның психикалық қызметiнiң бас реттеуiштерi болып табылады. Адамның қасиеттері және психикалық процесстері бiрдей белгiлері бойынша топталады: (байқағыштық, ақыл орамдылығы) зияткерлiк; (сергектiк, нәзiктiк, құмарлық, тиiмдiлiк) қызу; (табандылық, батылдық, сабырлық ету) ерiктi. Нақтылы түрде мына барлық қасиеттер бiр жерден шығады және олардың негiзiнде адам сипаты қалыптасады.Экскурсовод өзiнің әсерлерiн үнемi тексередi. Мысалы, ол экскурсиялар өткiзу барысында өзіне мына сұрақтар бередi: "Мен осыны дұрыс істеп жатырмын ба ? Обьектті дұрыс көрсетіп жатырмын ба? Экскурсияның соңында ол экскурсиялық топтан «Барлығы түсінікті болды ма? » деп сұрайды. Өзiн-өзi бақылау, мiнез-құлықтағы қасиеттерді талдау, өзара сын және шек қою адамның iшкi жан-дүниесін бiрлестiредi. Жеткен нәтижелер арқылы экскурсовод өз қызметiне баға беріп қана қоймай, оны салыстыруға болады және нұсқаушы құжаттармен тағы басқалар нұсқаулармен, жағдайлармен, әдiстемелiк құралдармен орнатылатын нақтылы нормаларға сүйенуі мүмкін. Кез-келген экскурсовод өзге экскурсоводтармен салыстыра отырып, өз қызметіне де дұрыс баға беріп, кемшіліктерін тыйуы қажет. Яғни ол өзімен де жұмыс істеуі керек
Болашақ туризм мамандарының экскурсия үдерісінде туризм субъектілерін ұлттық нашында тәрбиелуде этнопедагогика материалдарын тиімді пайдалануға әдістемелік даярлығы: мотивациялық құндылықтарды; мазмұндық, іс-әрекеттілік және рефлексивтік сияқты көрсеткіштерді қамтиды. Осы аталған көрсеткіштердің әсерінен кәсіби білім, іскерлік, дағды, іс-әрекет, игеру, нәтижелері құралады.
Модельдің негізінде біз әртүрлі өлшемдер мен көрсеткіштерді сипаттайтын деңгейлерді (төмен, орташа, жеткілікті, жоғары)
Төмен деңгей: кәсіби іс-әрекетінде пайдаланылатын жалпы экскурсия үдерісінің технологиясын, экскурсияның технологиялық картасын өздігінен даярлауға және оны тақырыпқа байланысты өңдеп, қажетті өзгерістерді енгізіп қолдануға талпынысы жеткіліксіз. Инновациялық кәсіби іс-әрекетке, яғни экскурсия үдерісінде туризм субъектіліріне «Мәдени мұра» объектілерінің негізінде ұлттық тұрғыда білім беру, тәрбиелу, этнопедагогика материалдарын оңтайлы пайдалануға кәсіби әдістемелік даярлығын қалыптастыруға құлқы жоқ. Этнопедагогикалық материалдар пайдаланылатын экскусия үдерісін, оның технологиялық картасының мазмұнын модельдеу, компьютерлік модельдеу технологиясын, экскурсия үдерісінде мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігі туралы түсінігі төмен.
Орта деңгей: кәсіби іс-әрекетінде пайдаланылатын жалпы экскурсия үдерісінің теориялық тұрғыдағы технологиясын білүге, экскурсияның технологиялық картасын өздігенен даярлауға және оны тақырыпқа байланысты өңдеп, қажетті өзгерістерді енгізіп қолдануға талпынысы бар. Инновациялық кәсіби іс-әрекетке, яғни экскурсия үдерісінде туризм субъектіліріне «Мәдени мұра» объектілерінің негізінде ұлттық тұрғыда білім беру, тәрбиелу, этнопедагогика материалдарын онтайлы пайдалануға өз кәсіби әдістемелік даярлығын қалыптастыруға ұмтылыс білдіреді. Этнопедагогикалық материалдар пайдаланылатын экскусия үдерісін, оның технологиялық картасының мазмұнын модельдеу, компьютерлік модельдеу технологиясын, экскурсия үдерісінде ақпараттық және мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігі туралы түсінігі бар.
Жеткілікті деңгей: кәсіби іс-әрекетінде пайдаланылатын жалпы экскурсия үдерісінің теориялық - әдіснамалық негіздерін және технологиясын мазмұнын түсінеді, біледі, экскурсияның технологиялық картасын ешкімнің көмегінсіз өздігенен даярлауға және оны тақырыпқа байланысты өңдеп, қажетті өзгерістерді енгізіп қолдануға талпынысы тұрақты. Инновациялық кәсіби іс-әрекетке, яғни экскурсия үдерісінде туризм субъектіліріне «Мәдени мұра» объектілерінің негізінде ұлттық тұрғыда білім беру, тәрбиелу, этнопедагогика материалдарын онтайлы пайдалануға өз кәсіби әдістемелік даярлығын қалыптастыруға ұмтылысы жеткілікті. Этнопедагогикалық материалдар пайдаланылатын экскусия үдерісін, оның технологиялық картасының мазмұнын модельдеу, компьютерлік модельдеу технологиясын, экскурсия үдерісінде ақпараттық және мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігінің қажет екендігін дұрыс түсінеді, өздігенен пайдалана алады.
Жоғары деңгей: кәсіби іс-әрекетінде пайдаланылатын жалпы экскурсия үдерісінің теориялық - әдіснамалық негіздерін және технологиясының мазмұны туралы түсінігі мол, біледі, экскурсияның технологиялық картасын өздігінен даярлай алады және оны тақырыпқа байланысты өңеп, қажетті өзгерістерді еркін енгізіп кезкелген жағдайда пайдалана біледі. Инновациялық кәсіби іс-әрекетке, яғни экскурсия үдерісінде туризм субъектіліріне Мәдени мұра объектілерінің негізінде ұлттық тұрғыда білім беру, тәрбиелу, этнопедагогика материалдарын оңтайлы пайдалануға өз кәсіби әдістемелік даярлығын қалыптастыруға ұмтылысы жоғары. Этнопедагогикалық материалдар пайдаланылатын экскусия үдерісін, онын технологиялық картасының мазмұнын модельдеу, компьютерлік модельдеу технологиясын, экскурсия үдерісінде ақпараттық және мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігінің қажет екендігін дұрыс түсінеді, өздігенен жоғары деңгейде пайдалана алады.
Осы келтірілген деңгейлер болашақ экскурсоводтардың экскурсия үдерісінде этнопедагогика материалдарын пайлануға әдістемелік даярлықтарын қалыптастыру үшін оларды теориялық және практикалық даярлау жүйесі қажет. Ол туризм мамандығы шеңберінде экскурсовод мамандарын кісіби даярлауда арнайы бағытталған пәндер циклі арқылы қамтамасыз етіледі және мамандық бойынша пәндерді оқыту негізінде кәсіби дайындау әдістемесі арқылы жүзеге асырылады.