Тақырып. Менің жақын айналам 3 страница

- ынтымақтастық қарым-қатынас, яғни отбасы мүшелерінің өзара қарым-қатынасы түсіністік пен көмекке бағытталған;

- ортақ мүддеге негізделген біріңғай қарым-қатынас;

- өзара жетістікке жетуді көздеген қарым-қатынас;

- бәсекелестік, яғни барлық жағдайда өзінің бәсекеде ұтуын көздеген қарым-қатынас;

- түрлі себептермен туындаған отбасындағы қайшылықты қарым-қатынас.

Әр отбасында жоғарыдағыдай түрлі қарым-қатынастың орнығуынан баланың жеке тұлғалық қасиеті қалыптасады. Кейбір отбасында отбасы мүшелерін бетімен жіберіп жатады. Мұндай жағдайда ешқандай қарым-қатынас болмайды. Ал кейбір отбасында бедел орын алған қарым-қатынас орнайды. Оның өзіндік ерекшеліктері бар, онда біреудің басқаларға басымдылық танытуы, бұйыруы баланың тұлғалық қасиетінің дамуына жағымсыз ықпал етеді. Қазіргі кезде заман ағымына қарай, отбасында демократиялық қарым-қатынасқа ұмтылушылық бар, яғни әр отбасы мүшесі тең құқықты қарым-қатынасты орнатуды көздейді.

«Ата-ана – бала» жұбындағы кез келген қарым-қатынас түрінің тәрбиелік маңызы бар. Тұлғаны қалыптастырудың маңызды факторы бола отырып, қарым-қатынас үлкен педагогикалық мүмкіндіктерге ие. Тәрбие мақсатына жету үшін ата-аналар әр түрлі әсерлерге жүгінеді: мадақтау және жазалау. Балаларды саналы түрде мадақтау нәтижесінде баланың тұлға ретінде дамуын жеделдетуге болады. Егерде жазалау қажеттілігі туындаса, онда оны тек қана қажетті жағдайда ғана қолдану керек. Өте қатал жаза нәтижесінде балада қорқыныш немесе өшпенділік болуы мүмкін. Кез келген физикалық әсер нәтижесінде балада өзіне ұнамаған жағдайды күшпен шешуге болады деген ұстанымды туындатады.

Өзіндік бағалауы жоғары жағдайда да адекватсыздық байқалады. Бұл баласын көп мақтап, кішкентай жетістіктері үшін де сыйлық беретін отбасында да кездеседі. Жоғары, бірақ шамадан тыс өзіндік бағалауы жоқ отбасында балаларға бағытталған көңіл бөлушілік қажетті деңгейдегі талапшылдықпен сәйкес келеді. Өзіндік бағалауы төмен балаларға отбасында шамадан тыс еркіндік ұсынылады, алайда бұл еркіндік ата-ана мен бала арасындағы қатынас бұзылуы нәтижесіндегі бақылаусыздық болып табылады.

Қарым-қатынас барысындағы қиыншылықтар эмоционалды қарым-қатынас бұзылуының нәтижесі болып табылады. Мектеп жасына дейінгі баланың сөзі мимика, жест және поза көмегімен жүзеге асырылады. Бала ата-анасы және жақындарының қарым-қатынас стиліне еліктей отырып, санасыз түрде соған бейімделіп кетеді. Сөйлеу мәдениетіне ие отбасы баласының бойына қолданылып жүрген қарым-қатынас стилін бейімдейді. Эмоционалды қатынастың бұзылуы нәтижесінде бала бойында үрейлілік дамиды. Жоғары үрейлілік тұрақты сипатқа ие болады. Егер оның бойындағы уақытша қиындықтарды ересектер тітіркендірсе, бір нәрсені қате жасап қою қорқынышы, үрейлілік туындайды.

Мұндай жағдай ата-аналар тым жоғары талап қойғанда да туындайды. Үрей мен оған байланысты төмен өзіндік бағалаудың өсуі нәтижесінде баланың танымдық жетістіктері төмендеп, сәтсіздік сезімі беки түседі. Өзіне деген сенімсіздік нәтижесінде келесідей ерекшеліктер де туындайды. Ересектердің нұсқауын орындау, үлгі бойынша ғана әрекет ету, өз ойын білдіруге қорқу, білімдер мен әрекет тәсілдерін ресми түрде меңгеру. Өз баласының оқу әрекетінің нәтижелілігінің төмендеуіне көңілі толмаған ересектер қарым-қатынас барысында аса үлкен көңіл бөле отырып, бала бойындағы эмоционалды дискомфортты үдете түседі. Балаға жақын ересек адамдар бала жетістіктерін байқап, оны қателіктері үшін аса қатал жазаламау арқылы оның үрейлілік деңгейін төмендетеді және сол арқылы оқу тапсырмасының сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.

Мектепке дейінгі жас кезеңіндегі эмоционалды сәтсіздіктердің басқа формасы ата-ананың диктат болуы нәтижесінде пайда болады. Оларға қорқыныш – адам санасындағы нақты қауіпті сезінуі; үрей – болашақтағы қауіпке эмоционалды түрде тұрақталып қалу. Үрей қорқынышқа қарағанда әрқашанда теріс сезім емес, өйткені ол қуанышты қобалжу кезінде де орын алады. Қорқыныш пен үрейді біріктіруші– мазасыздық сезімі болып табылады. Оны баланың сасқалақтап, қажетті жауапты бере алмай, дірілдеген дауыспен сөйлеп, мүлдем үндемей қалуынан көреміз. Ол мүлдем көп қимылдарды жасайды немесе мүлдем қозғалыссыз қалады. Мұндай симптомдар ағзаның психофизиологиялық функцияларына шамадан тыс қысым түскенін білдіреді.

Қорқыныш жасқа немесе жүйке жүйесіне байланысты болады. Жасқа байланысты қорқыныштар эмоционалды сезімтал балаларда кеңінен көрініс табады. Олар келесідей факторларға байланысты болады: ата-анасында қорқыныштықтың болуы, баламен қатынастағы үрей, шамадан тыс қамқорлық және оны құрдастарымен қатынасынан оқшаулау, ата-ана тарапынан тыйымдардың көп болуы немесе шамадан тыс еркіндік және отбасындағы ересектердің көптеген қорқытулары, ата-ана арасындағы конфликтілік қатынас, қорқыныш сияқты психикалық жарақат, құрдастары және ересектерімен қатынастағы қорқынышты психиканы жұқтырып алу.

Жүйке жүйесіне байланысты қорқыныштың сипаттары: жоғары сезімдік және қысым жағдайында болу; тұлға және оның мінез-құлқының қалыптасуына кері әсер ету; басқа қобалжулармен байланыс, барлық жаңалықтан және таныс емес нәрседен қашу; қорқынышты жоюдағы қиындық. Сондай-ақ жүйке жүйесіне байланысты қорқыныш ұзаққа созылған шешімі күрделі қобалжулардың нәтижесінде туындайды.

Көп жағдайда сезімтал, отбасындағы қарым-қатынасты эмоционалды қиындықты басынан кешіретін, өзі жайлы көзқарасы отбасындағы қақтығыстар нәтижесінде өзгертілген балалар осындай қорқыныштарды сезінеді. Мұндай балалар ересектерге бедел және махаббат негізі ретінде сүйене алмайды.

Мектепке дейін ересектермен қарым-қатынас тәжірибесіне ие болмаған балалар олардың көңілінен шықпай қалуға, мектеп ұжымына бейімделуде қиыншылықты басынан өткізеді және мұғалімнен қорқады. Кейбір жағдайларда құрдастарымен қақтығыстарға түсіп, олардың тарапынан болатын агрессиядан қорқу (төбелесу, ұрып-соғу) мектептен қорқу себептерінің бірі болып табылады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың бойындағы қорқыныштың нәтижесінде ұялшақтық сияқты мінез-құлық формасы туындайды. Ұялшақтық – бұл көптеген адамдарға тән, қарым-қатынас жасауда кедергі келтіретін ерекшелік.

Сонымен жоғарыда сипатталған бала тұлғасының негативті қырлары дискомфорттың (жайсыздықтың) салдарынан туындайды. Сондықтан ата-ана мен бала арасындағы терең және үздіксіз қатынас болуы қажет. Бұл тәрбиелеудегі негізгі талап. Қатынасты сақтаудың негізі – бұл бала өміріндегі оқиғалардың барлығына да қызығушылық таныту, оны түсінуге, оның өміріндегі өзгерістерге көңіл бөлу. Балалар мен ата-аналар арасындағы эмоционалды қатынас өзара түсіністік жайлы айтқанда бала мен ересек адамның арасындағы әрекеттестік, диалог жайында ой қозғалады. Зерттелініп отырған жас кезеңінде эмоционалды қатынас, дыбыстық қатынас өте маңызды болып табылады.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, ересектердің балалармен қарым-қатынасының мынадай принциптерін көрсете аламыз: баланы қаз қалпында қабылдау; эмпатия - ересек адам бала позициясын қабылдайды, туындаған мәселеге бала көзімен қарайды; конгрэнттілік - болған оқиғаға ересек адамның адекватты қатынасы.

Қорыта келе, отбасында орныққан қарым-қатынас түрі мен қалыптарына сәйкес баланың тұлғалық қасиеттері қаланады. Бала әрқашанда ата-анадан жүрек жылуын, мейірімділікті қажет етеді, ол ата-ананы өмірдің тірегі санайды. Бала үшін ата-ана игілік жасаушы, үлгі-өнеге көрсетуші және ақыл-кеңес айтушы болып танылады.

Өзіндік бағалауы жоғары жағдайда да адекватсыздық байқалады. Бұл баласын көп мақтап, кішкентай жетістіктері үшін де сыйлық беретін отбасында да кездеседі. Жоғары, бірақ шамадан тыс өзіндік бағалауы жоқ отбасында балаларға бағытталған көңіл бөлушілік қажетті деңгейдегі талапшылдықпен сәйкес келеді. Өзіндік бағалауы төмен балаларға отбасында шамадан тыс еркіндік ұсынылады, алайда бұл еркіндік ата-ана мен бала арасындағы қатынас бұзылуы нәтижесіндегі бақылаусыздық болып табылады.

Қарым-қатынас барысындағы қиыншылықтар эмоционалды қарым-қатынас бұзылуының нәтижесі болып табылады. Мектеп жасына дейінгі баланың сөзі мимика, жест және поза көмегімен жүзеге асырылады. Бала ата-анасы және жақындарының қарым-қатынас стиліне еліктей отырып, санасыз түрде соған бейімделіп кетеді. Сөйлеу мәдениетіне ие отбасы баласының бойына қолданылып жүрген қарым-қатынас стилін бейімдейді. Эмоционалды қатынастың бұзылуы нәтижесінде бала бойында үрейлілік дамиды. Жоғары үрейлілік тұрақты сипатқа ие болады. Егер оның бойындағы уақытша қиындықтарды ересектер тітіркендірсе, бір нәрсені қате жасап қою қорқынышы, үрейлілік туындайды.

Мұндай жағдай ата-аналар тым жоғары талап қойғанда да туындайды. Үрей мен оған байланысты төмен өзіндік бағалаудың өсуі нәтижесінде баланың танымдық жетістіктері төмендеп, сәтсіздік сезімі беки түседі. Өзіне деген сенімсіздік нәтижесінде келесідей ерекшеліктер де туындайды. Ересектердің нұсқауын орындау, үлгі бойынша ғана әрекет ету, өз ойын білдіруге қорқу, білімдер мен әрекет тәсілдерін ресми түрде меңгеру. Өз баласының оқу әрекетінің нәтижелілігінің төмендеуіне көңілі толмаған ересектер қарым-қатынас барысында аса үлкен көңіл бөле отырып, бала бойындағы эмоционалды дискомфортты үдете түседі. Балаға жақын ересек адамдар бала жетістіктерін байқап, оны қателіктері үшін аса қатал жазаламау арқылы оның үрейлілік деңгейін төмендетеді және сол арқылы оқу тапсырмасының сәтті орындалуын қамтамасыз етеді.

Мектепке дейінгі жас кезеңіндегі эмоционалды сәтсіздіктердің басқа формасы ата-ананың диктат болуы нәтижесінде пайда болады. Оларға қорқыныш – адам санасындағы нақты қауіпті сезінуі; үрей – болашақтағы қауіпке эмоционалды түрде тұрақталып қалу. Үрей қорқынышқа қарағанда әрқашанда теріс сезім емес, өйткені ол қуанышты қобалжу кезінде де орын алады. Қорқыныш пен үрейді біріктіруші– мазасыздық сезімі болып табылады. Оны баланың сасқалақтап, қажетті жауапты бере алмай, дірілдеген дауыспен сөйлеп, мүлдем үндемей қалуынан көреміз. Ол мүлдем көп қимылдарды жасайды немесе мүлдем қозғалыссыз қалады. Мұндай симптомдар ағзаның психофизиологиялық функцияларына шамадан тыс қысым түскенін білдіреді.

Қорқыныш жасқа немесе жүйке жүйесіне байланысты болады. Жасқа байланысты қорқыныштар эмоционалды сезімтал балаларда кеңінен көрініс табады. Олар келесідей факторларға байланысты болады: ата-анасында қорқыныштықтың болуы, баламен қатынастағы үрей, шамадан тыс қамқорлық және оны құрдастарымен қатынасынан оқшаулау, ата-ана тарапынан тыйымдардың көп болуы немесе шамадан тыс еркіндік және отбасындағы ересектердің көптеген қорқытулары, ата-ана арасындағы конфликтілік қатынас, қорқыныш сияқты психикалық жарақат, құрдастары және ересектерімен қатынастағы қорқынышты психиканы жұқтырып алу.

Жүйке жүйесіне байланысты қорқыныштың сипаттары: жоғары сезімдік және қысым жағдайында болу; тұлға және оның мінез-құлқының қалыптасуына кері әсер ету; басқа қобалжулармен байланыс, барлық жаңалықтан және таныс емес нәрседен қашу; қорқынышты жоюдағы қиындық. Сондай-ақ жүйке жүйесіне байланысты қорқыныш ұзаққа созылған шешімі күрделі қобалжулардың нәтижесінде туындайды.

Көп жағдайда сезімтал, отбасындағы қарым-қатынасты эмоционалды қиындықты басынан кешіретін, өзі жайлы көзқарасы отбасындағы қақтығыстар нәтижесінде өзгертілген балалар осындай қорқыныштарды сезінеді. Мұндай балалар ересектерге бедел және махаббат негізі ретінде сүйене алмайды.

Мектепке дейін ересектермен қарым-қатынас тәжірибесіне ие болмаған балалар олардың көңілінен шықпай қалуға, мектеп ұжымына бейімделуде қиыншылықты басынан өткізеді және мұғалімнен қорқады. Кейбір жағдайларда құрдастарымен қақтығыстарға түсіп, олардың тарапынан болатын агрессиядан қорқу (төбелесу, ұрып-соғу) мектептен қорқу себептерінің бірі болып табылады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың бойындағы қорқыныштың нәтижесінде ұялшақтық сияқты мінез-құлық формасы туындайды. Ұялшақтық – бұл көптеген адамдарға тән, қарым-қатынас жасауда кедергі келтіретін ерекшелік.

Сонымен жоғарыда сипатталған бала тұлғасының негативті қырлары дискомфорттың (жайсыздықтың) салдарынан туындайды. Сондықтан ата-ана мен бала арасындағы терең және үздіксіз қатынас болуы қажет. Бұл тәрбиелеудегі негізгі талап. Қатынасты сақтаудың негізі – бұл бала өміріндегі оқиғалардың барлығына да қызығушылық таныту, оны түсінуге, оның өміріндегі өзгерістерге көңіл бөлу. Балалар мен ата-аналар арасындағы эмоционалды қатынас өзара түсіністік жайлы айтқанда бала мен ересек адамның арасындағы әрекеттестік, диалог жайында ой қозғалады. Зерттелініп отырған жас кезеңінде эмоционалды қатынас, дыбыстық қатынас өте маңызды болып табылады.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, ересектердің балалармен қарым-қатынасының мынадай принциптерін көрсете аламыз: баланы қаз қалпында қабылдау; эмпатия - ересек адам бала позициясын қабылдайды, туындаған мәселеге бала көзімен қарайды; конгрэнттілік - болған оқиғаға ересек адамның адекватты қатынасы.


3. Қазіргі заманғы отбасының образы.

Отбасының ішкі қатынастары өз күн көрісі мен толық жарамды азамат тәрбиелеу үшін үлкен жауапкершілікті өз бетінше реттейді.

Жаңа жағдайға қойылған қазіргі отбасы кейбір өзгерістерді бастан кешеді. Отбасы әлеуметтік иниститут ретінде өзінің өзіндік қызметін жоғалта отырып, қоғамдағы өз көзқарасын жоғалтады. Сыртқы факторлардан өзге кез келген отбасы, табиғи өмір жолынан өткен кезде сол жолда туындаған мәселелермен ұшырасады. Отбасы мүшелері өз тобын тұтастық ретінде сақтауға қабілетсіз болған жағдайда, отбасы әлеуметтік жұмыстардың объектісі болады.

Қазақстанда бала туу үдерісінің күрт төмендеуі жай өндіруді қамтамасыз ету үшін қажетті деңгейден төмен әрі тез құлдырайды. Халықты жай өндіру шегі 2,1-2,2 (өлім деңгейіне байланысты) тең келетін туып көбеюшіліктің жиынтық коэффицентінің шамасына сәйкес келетіні белгілі. Осы шмадан аз коэффиценттер бала туу деңгейінің өте төмендігінің айғағы. Қазақстанда бала туу деңгейінің жиынтық коэффиценті: 1989 жылдан 1999 жылға дейінгі кезең ішінде 1988-1989 жж үшін әр әйелге 2,8 балаға, 1992-1995 жж кезең үшін 2,5-ке дейін және 1996-1999жж кезең үшін 2,1-ге дейін төмендеген.

Балалы болуға қалыптастыруға отбасы өмірінің жағдайы көп әсер етеді, сонымен бірге отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайы отбасының өзінің субъективтілігі ретінде бағаланады.

Қазақстан әйелдері үшін басқа елге де тән туу ерекшелігі байқалады: білім деңгейінің өсуі мен туудың төмендеуі.

Туудың негізгі өзгерістері балалардың идеалды және ықыласты сана сияқты сипаттарының жай өзгеруінен көрінеді. Барлық әйелдер үшін балалардың идеалды саны 2,8 күйеуге шыққан әйелдер үшін -3,0 болып табылады. Осы мәліметтер 1995 жылмен салыстырғанда 0,1-ге азайды, ал ер адамдарда балалардың идеалды саны әйелдерге қарағанда 0,2-ден жоғары. Халықтың көбею және неке тәртібін зерттеу этникалық, әлеуметтік, жыныс жасы діни тәнділігі, сол сияқты тұрғылықты жері бойынша айырмашылығын анықтады. Көбею деңгейін анықтау азиат ұлтының өкілдері (қазақтан басқа әзербайжан, өзбек, тәжік және т.б.) үшін отбасындағы балалардың идеалды саны 4,97 бала болып табылады. Осымен қатар олар некеге тұрудың ең жас идеалды жасы (жігіттер-23,9 жас, қыздар үшін 20,03 жас) мен ең ұзақ көбею жасын (20 жаста бірінші бала, 40 жастан кейін соңғы бала) көрсеткен.

Қазақстан халқының көбею тәртібінің жаңа түріне өтуінің түпкілікті және туу айырмасындағы жетілдіру үдерісінің одан әрі дамуының аяқталу шамасына қарай, барған сайын маңызды болып, қоғамның демографиялық біртектілігі өседі.

1994 жылы неке саны 145686, ал ажырасу саны 41567 болса, 1998 жылы неке саны 96048, ажырасулар 35460, яғни халықтың 1000 адамына, 1994 жылы неке 7,5, ажырасу 2,6 болса, 1998 жылы 6,4, ажырасу 2,4 болған. Яғни, төрт жыл ішінде неке саны қысқарған, егер жылдармен салыстырсақ, онда ажырасулар саны қарқынды өсуде.

Некеге тұрушылар санының қысқаруы байқалады. 1998 жылы халықтың 1000 адамына 6,4 неке, 1990 жылы 9,8 неке қиылған яғни осы мерзім ішінде некелік 1,7 есе кеміген.

Неке санының қысқаруына қарай ажырасу саны мүлдем өзгермеді. Қазақстандағы ажырасу жоғары деңгейде қалып отыр. Егер 1990 жылы 3,76 некеге 1 ажырасудан келсе, 1998 жылы 1 ажырасуға 2,4 некеден келді. 1997 жылы неке саны 1000 тұрғынға 6,6, ал 1998 жылы 6,4-ке теңестірілді, яғни тұрақты түрде төмендеген.

Әрине, әлеуметтік қызметкер жеке отбасы мен оның мүшелерінің барлық мәселесін шешпейді, ол әлеуметтік топқа туындаған қиыншылықтарды өз бетінше жеңе білуге көмектесу мақсатында, тек ынталандырып немесе оңтайландырады. Бұл жағдайда отбасы мәселелерін шешуде отбасы мүшелерінің шын мүдделігі сол сияқты әлеуметтік қызметкер ықпал етуге қабілетті өз бетінше шешім қабылдауға дайындығы орасан рөл атқарады.

Ата-ана мен баланың, ері мен әйелінің құқықтық тәртіп нормалары некенің заңдық негізін қамтамасыз етеді. Қазақстан Республикасының 1998 жылы күшіне енген «Неке және отбасы туралы» Заңы 1996 жылғы бұрын қолданылған « Неке және отбасы туралы» кодекстің орнына жүрді. Осы заңның екінші бабында еркек пен әйелдің некелік одағының еркіндік, отбасындағы жұбайлар теңдігі, отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісім бойынша шешу принципін белгілеп, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, тілдік, діни тиістілігіне қарай некеге тұру және отбасы қатынастары кезінде азаматтар құқығын шектеудің кез келген түріне тыйым салады.

Біздің елімізде, әсіресе оңтүстік аймақта әйелдерге бөгет жасайтын кедергілер еркек пен әйел арасындағы теңсіздік болып табылады. Отбасын жоспарлау мәселесі үнемі әйелге байланысты болмайды.

Бала туу мен тәрбиелеу, күнделікті мәселелерді шешуге байланысты дәстүрлі қызметтермен қатар отбасы қазіргі өмірдегі тез өзгеретін қиын жағдайларда адамға күн көріп кетуге көмектесетін сенімді психологиялық «баспана» болып танылған.

Отбасы орнықты әлеуметтік институт ретінде қазіргі кезде оның даму үдерісін қалыптастыратын күштерді түсінбеумен кездеседі. Отбасы әлеуметтік институт, бұл жерде отбасы қоғамдағы әлеуметтік құрылымның элементі ретінде қаралып, қоғамның экономикалық базисінің, өндірісінің тәсіліне тәуелді болады, балалардың денсаулығы мен тәрбиелері үшін жұбайлардың құқықтық және моральдық жауапкершілігінен туатын, неке негізінде жасалатын институт ретінде қаралады. Әлеуметтік институт ретінде отбасы дамуының көзі жүйе дамуында кедергі тудыратын эндогамды факторлар және экзогамды факторлар болып табылады. Отбасының бұзылуы жұбайлардың отбасылық тәртібінің өзгеруінен (мысалы, сатқындық) немесе отбасылық қатынастарға жұбайлардың біреуінің ата-анасының араласуынан туған даудан болуы мүмкін.

Сондықтан, отбасы әлеуметтік институт ретінде шыға отырып, өзінің отбасы мүшелеріне экономикалық, әлеуметтік, дене қауіпсіздігін, жас балалар, қарттар және науқас адамдарды қамқорлықпен қамтамасыз етеді, балаларды, жастарды әлеуметтендіру үшін жағдай жасайды, ең бастысы өзінің мүшелерін тек отбасында алуға болатын сүйіспеншілік, парыз, сезімдік қолдау, өмірдің қуанышы мен қиындығында бірлік сезімдеріне біріктіреді.

Қазақстан Республикасының Президентінің халыққа жолдаған Үндеуінде қазақстандықтарды салауатты өмір салтына қалыптастыруға және ең алдымен адамдардың ойлау жүйесін өзгертуге көп көңіл бөлінген. Әйел барлық уақытта да отбасын қорғаушысы, барлық бала-шағасының және үй-ішінің сақтаушысы болған. Отбасы өмірінің, отбасы дәстүрі мен нормаларының стилін қалыптастыратын әйел. Балалар үшін ең басты қорғаныш отбасысы болуы тиіс, мұнда балалар өздеріне қажетті жылулық, мейірімділік, ықылас алады, мұнда болашақ ұрпақты тәрбиелейтін қыз балаларды тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінуі қажет. Ұл баланы тәрбиелей отырып, біз жеке тұлғаны, ал қыз баланы тәрбиелей отырып, ұлтты тәрбиелейтініміз белгілі.

Қазіргі кезде жұмыс істейтін әйелдерге ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Қазіргі әйел жұмысынан айырылып қалам деп өзінің әйелдік негізі: әйел, ана, әже болу қасиетін жоғалтып отыр. Жұмыс істейтін аналардың балалары жас кезінен бастап тек жұмыс күндері ғана емес, сонымен бірге демалыс және мереке күндері де өз еркіне жіберілген. Осы мәселеге де мемлекеттік ықпал қажет. Мүмкін, жұмыс уақытын бір-екі сағатқа қысқарту қажет. Ер адамдардың жұмысын ұзартып немесе әйелдерді демалыс және мереке күндері жұмыстан босату қажет. Осы мәселенің өркендеген мемлекеттерде қалай шешіліп отырғанын қарау қажет.

Наши рекомендации