Павлодар облысы Лебяжі ауданы А.Баймұлдин атындағы ЖОББМ Ибраева Гульзар Кабиденовна

Азақстандағы 1860-1870 жж көтерілістер

Азақстанның тәуелсіздігі бейбіт жолмен келді. Бұл азаттық үшін алысқан мың-мыңдаған азаматтардың қасиетті қанының өтеуі. Бұл бүкіл тарихында өзгелерге қиянат жасау дегенді білмеген халықтың пейілінің қайтарымы.

Рбір адам бала кезінен: Қазақстан менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты, мен ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн.

Н.Ә.Назарбаев

Білімділік мақсаты: Туған жердің тарихын, соның ішінде Орал, Торғай көтерілісін және Иса Досан бастаған көтерілісінің себеп-салдары, қозғаушы күші, нәтижесі, тарихи маңызына түсінік беру.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың осы сабаққа деген белсенділігін қызығушылығын арттырып, ойлау, сөйлеу, танымдық, ізденімпаздық қасиетін арттыру.

Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды өз елінің бабалары сияқты елін қорғауға, ерлікке Отанын құрметтеуге үйрету.

Сабақтың түрі: Аралас

Сабақтың типі: Жаңа білім беру

Қолданылатын әдістер:Тірек-схема, таблица, тест, баяндау,сұрақ-жауап

Пәнаралық байланыс: География, Маңғыстау тарихы, Құқытану (2,3,36,37 баптар)

Көрнекілігі: Батырлардың суреттері, ҚР картасы, ҚР Конституциясы

Сабақтың барысы

І Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын тексеру

Ұлт рухын оятып, тұлғаларын ұлықтау, 20 жыл толғалы отырған тәуелсіздіктің негізгі арқауы. Бәсекеге қабілетті жолын таңдап отырған ҚР сан ғасырлық тарихында «Тар жол тайғақ кешуде» Отаншылдық қасиеті әкеден балаға қалып еркіндікке жетеледі.

Қазақстандағы ұлт-азаттық күрестері тақырыптарына сатылай талдау жасау (қашан болды,себебі,мақсаты,кезеңдері,нәтижесі)

1 С Датұлы көтерілісі (1783-1797жж)

2 Исатай, Махамбет көтерілісі (1836-1838жж)

3 Жанқожа, Есет бастаған Сыр бойындағы көтерілістер

4 Кенесары Қасымұлы (1837-1847 жж)

5 Жоламан Тіленшіұлы, Тентектөре

6 Иса, Досан көтерілісі

ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру

1867-1868 жж Патша өкіметі Қазақ жерін 3 генерал-губернаторлыққа бөлді

Орынбор Түркістан Батыс-Сібір

генерал-губернаторлығы генерал-губернаторлығы генерал-губернаторлығы

Орал, Торғай Жетісу, Сырдария Ақмола,Семей

Сырым, Исатай; Кенесары көтерілістері мақсат-мүдделері заңдылығы бар тарихи құбылыс еді. Дәл сол сияқты Маңғыстаудағы Иса, Досан бастаған азаттық жолындағы көтерілістер тәуелсіздіктің бір қадамы еді.

Салыстырмалы схема

Орал, Торғай өңірі ---- ХХ ғ 2-ші жартысындағы ----Маңғыстау түбегі

Көтерілістер

1868-1869 жж Жылы1870 ж

Себебі

Патша үкіметінің отаршылдық саясатына қарсы

1868 ж уақытша ережеге байланысты

А) Бекіністер салуға шаруа А) Жер мәселесі

жерлерін тартып алу Б) Салық мәселесі: 40 мың отбасы адайлар 2 жылда 160 мың сом төлейтін болды.

Б) Салық мәселесі: 1 сом 50 тиын-

3 сомға өсті

В) Патша озбырлығы

Көтеріліс кезеңдері

1869 ж мамыр Орынбор шебінен 1869 ж күзде Ембі уезіндегі адайлар

жіберілген фон Штемпель басқарған қосылды

200 атты әскер, 1 рота жаяу 1870 ж сәуірде Александровск фортын,

әскерінен Жамансай көлі маңында Николаевск станицасынқоршап,

көтерілісшілер 1 апта бойы Маякты өртеді

қоршады. Әскер кейін шегінді

Арсланұлы (сұлтан) Асауұлы басшыларыДосан Тәжұлы

Мұңайтпасұлы, Иса тіленбайұлы

Рысқұлұлы, Досұлы (Молда)

Алаша Сейіл Түркебаев

Байбақты Берік Оспанов

Ерекшелігі

Жергілікті үстем тапқа, көтеріліске жұмысшы

бай феодалдарға қарсы жатақтар қатысты

сипатта болды

1869ж наурыз-маусым

Феодалдарға қарсы 41 рет

Шабуыл жасады

Нәтижесі

Қарулы күштер көтерілісшілерді 1870 ж желтоқсан көтеріліс басшылары

аяусыз жазалады жазалауға төтеп бере алмай

Хиуа жеріне өтіп кетіп жазалаудан құтылды

«Тәуелсіздік-бабалар арманы» тақырыпта ой-толғау жазып келу

ТҮРГЕШ ҚАҒАНАТЫ(704-756ЖЖ.)

ADMIN · ИЮЛЬ 26TH, 2014 · 0 COMMENT

Батыс Қазақстан облысы

Орал қаласы

№34 А.Тайманов атындағы мектеп-гимназия

Ахбулатова Майра Берикона - жоғары санатты тарих пәні мұғалімі

Тақырыбы:§3. Түргеш қағанаты(704-756жж.)

Мақсаты:

· Білімділік: Оқушыларды VIII ғасырда қазақ жерiн мекендеген Түргеш қағанатының тарихымен, ішкі-сыртқы саяси жағдайымен, экономикалық дамудың бағытымен таныстыра отырып, соғдылар туралы тyciнiк беру;

· Дамытушылық: Түргеш қағанатының тарихын талдау арқылы өз ойларын жүйелi жеткiзе бiлуге, белсенділікке дағдыландыру;

· Тәрбиелік:Оқушыларды өткен тарихи оқиғаларды оқыта отырып елжандылыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақ типі:жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақ әдісі:сұрақ – жауап, тірек – сызбалар, кестемен жұмыс.
Сабақ көрнекілігі: оқулық, карта, бейне материал,электронды оқулық
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру. ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

§2. Батыс Түрік қағанаты (603 -704жж.)

І тапсырма. «Кім шапшаң?»( жауабы аннимация – арқылы шығады)

1.Батыс Түрік қағанаты құрылған жылды ата?603-704жж

2. Батыс Tүpiк қағанатының орталығы қай жерде? Жетісуда

3. Батыс Түрік қағанаты халқының негізін кімдер қалады? Он – оқ бұдун тайпалары

4. Бүгінгі күнге дейін өз атауларын сақтап қалған қандай тайпаларды білесің? Дулу(дулат)

5. Қағанаттың мемлекеттiк құрылымының ерекшілігі қандай? Он-оқ бұдун жүйесі

6. Батыс Tүpiк қағанатында билік үшін талас қашан болды? 630ж

7.”Бұдун” сөзінің мағынасы қандай? Ел, халық

8. Батыс Түрік қағанатын Тон қаған билеген жыл?618-630жж

ІІ тапсырма. Түрік қағанаты мен Батыс түрік қағанатының саяси дамуын салыстыр.

Түрік қағанаты	Ұқсастығы	Батыс Түрік қағанаты

ІІІ тапсырма. Тарихи диктант. ( жауабы аннимация – арқылы )

Батыс қағанатының орталығы Шу өзені бойындағы____ қаласы болды. Жазғы ордасы ___ орналасты. Батыс Түрік қағанатының саяси билігінің күшейген кезі ______ мен_____қағандарының билік құрған кезі. Шегу қаған салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, оларға ____ деген атақ берді.

Тон қаған 627ж _______ көмек беру үшін қалың қолын аттандырды. Қағанның билігі ____жолмен беріліп отырды.

( Суяб, Мыңбұлақта, Шегу мен Тон, селиф, Византияға, мұрагерлік)

ІV тапсырма. Бұл кім?

№	Аты-жөндері	Литер -әріп
	Тардуш (Дато)
	Мұқан қаған
	Бумын қаған
	Тон қаған
	Иштеми
	Шегу қаған
	Үшлік қаған

А. Түргеш қағанатының негізін салушы

В. 552-554жж. жужандарды толық жеңген қаған

С. 610-618жж. Батыс Түрік қағанатының билеушісі

Д.Соғдыларды жаулап алуға аттанған Түрік қағаны

Е.618-630жж. Батыс Түрік қағанатын билеуші

Д. Түрік қағанатының негізін салушы

Ж. Батыс түрік қағанатының алғашқы билеушісі

Жаңа сабақ

§3. Түркеш қағанаты (704-756жж.)

Жоспары:

1.Түргеш қағанатының жер аумағы, халқы.

2. Қағанаттың ішкі-сыртқы жағдайы.

3. Шаруашылығы.

4.Жетісудағы соғдылар.

Оқушыларға Түргеш қағанаты туралы электронды оқулықтан үзінді тыңдату.

Жер аумағы.

Жер аумағы: Жетісу

Астанасы: Суяб

Үлкен Орда - Суяб

Кіші Орда – Күңгіт (Іле бойында)

Қағанат жері: Орта Азияның оңтүстік –шығысында Шаш қаласынан Шығыс Түркістандағы Бесбалық, Тұрфан аралығын қамтиды.

Этникалық құрамы.

Халқының құрамы: түркі тілдес тайпалар

Түргеш қағанатының ішкі-сыртқы саяси жағдайы.

Қағанаттың ішкі-сыртқы саяси дамуында роль атқарған қағандар:

Үшлік 699 – 706 жж

Сақал 406-711жж

Сұлу қаған 715-738жж

Тұқарсан –Құтшар 738-739жж

Сырттан төнген қауіп :

· Арабтар шапқыншылығы

· Қытай мемлекеті үлкен қауіп төндірді

· Шығыс Түрік қағандығынан төнген қауіп

Тәуелсіздікті сақтау жолдары:

· Қытай империясы және Шығыс Түрік қағанатымен құдандалық арқылы келісімге келді;

· Көрші елдермен әскери келісім шарттар жасасты;

· Орта Азия халықтарымен арабтарға қарсы күш біріктірді.

www.youtube.com/watch?v=dUqBYSJGbvQоқушыларға Түркеш қағанаты атты бейнематериал көрсетіледі.

Шаруашылығы.

Сауданың дамуы.

· Ұлы Жібек жолында орналасты;

· Ірі сауда қалалары дамыды;

· Теңге шығаратын сарайлар орналасты.

«Түргеш қағаны (Құдайдың қалаулысы) мырзаның теңгесі» немесе «Түргеш қағаны мырза» деген соғды жазуы дәлелдейді. Теңгелер 704-766жж. Таразда соғылған.

Жетісулық соғдылар.

Түрік және соғды халықтарының арасындағы байланыс олардың материалдық және рухани мәдениеттерінен айқын байқалады.

Жаңа сабақты бекіту.

І тапсырма. Жылдар сөйлейді(жауаптары анимация арқылы шығады)

704-756жж-

VIғ –

20-

7 мың –

715-738жж -

737ж –

720-721жж -

20ж –

751ж –

749-753жж-

756ж –

ІІ тапсырма. Кестемен жұмыс.

мемлекет атауы	уақыты	орналас- қан аумағы	этникалық құрылымы	саяси жағдайы	қоғамдық басқару жүйесі
Түргеш қағанаты

ІІІ тапсырма. Берілген тізімнен Түргештердің басшыларын тауып көрсет.

А.Үшлік В.Бумын С.Сұлу Д.Шегу Г. Күли Шор Е.Жыпыр Ж.Есен- бұға З.Тардуш

И.Тұқарсан Құтшар Жауабы: А,С,Е,И

Бағалау.

Үйге тапсырма:§3. Түркеш қағанаты (704-756жж.)

· РАФТ әдісі бойынша хат жазу

· Кескін картаға қағанаттың аумағын сызу.

· “Күлтегін” жазуынан Түргеш қағанаты туралы мәлімет алу

· Қағанаттың шаруашылығын Түрік, Батыс Түрік қағанаты шаруашылықтарымен салыстыру.

ҮЙСІНДЕРДІҢ САЛТ-ДӘСТҮРІ ЖӘНЕ ДІНИ НАНЫМ – СЕНІМІ

ADMIN · ИЮЛЬ 2ND, 2014 · 0 COMMENT

Павлодар облысы Лебяжі ауданы А.Баймұлдин атындағы ЖОББМ Ибраева Гульзар Кабиденовна