Контроль диктант өчен нормалар
Татарстан Республикасы Бөгелмә муниципаль районы
Муниципаль гомуми белем бирү учреждениесе
Карабаш беренче урта гомуми белем бирү мәктәбенең
Башлангыч сыйныф укытучысы Шакирова Сөмбел Рәис кызының
ТАТАР УРТА ГОМУМИ БЕЛЕМ БИРҮ МӘКТӘБЕНЕҢ
НЧЕ СЫЙНЫФЫӨЧЕН
ТАТАР ТЕЛЕ КУРСЫННАН ЭШ ПРОГРАММАСЫ
Педагогик киңәшмә утырышында каралды.
1 нче номерлы беркетмә,
«31» август 2012 нче ел
2012 - 2013 нче уку елы
Аңлатма язуы
Программа нигезендә Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды, ТФ Мәгариф министрлыгы тарафыннан расланган “Башлангыч гомуми белем бирү программалары” (Казан, “Мәгариф”, 2010), 4нче сыйныф өчен Р.Х.Ягъфәрова авторлыгында чыккан “Уку китабы”, (Казан, Мәгариф, 2004) дәреслегенә нигезләнеп эшләнде.
Тел дәресләре балаларны халкыбызның рухи-әхлакый идеалларына китерергә, аларда югары сөйләм культурасы формалаштырырга, иҗади сәләтләрен үстерергә, мөстәкыйль уйларга һәм эшләргә омтылышын канәгатьләндерергә тиеш.
Мәктәпкә кергәнче үк, бала ана телендә сөйләшә белә, ләкин ул телне әле аңлы рәвештә кулланмый, татарча сөйләү — аның өчен табигый хәл. Башлангыч мәктәпнең бурычы — укучыларны ана телен төшенеп, аңлап, закончалыкларына таянып һәм сөйләм ситуацияләренә туры китереп кулланырга өйрәтү. Моның өчен сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрен дә (тыңлап аңлау, сөйләшү һәм сөйләү, уку һәм язу) үстерергә кирәк.
Укытуның эчтәлеге һәм методикасы түбәндәге бурычларны хәл итүгә юнәлтелә:
укучыларда сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрен үстерү һәм телне аралашу чарасы буларак барлык ситуацияләрдә кулланырга өйрәтү;
аралашу һәм танып белү чарасы булган телне аңлы үзләштерүгә ирешү;
балаларны текст, китап белән эш итү алымнарына өйрәтү;
коммуникатив сөйләм осталыгы һәм иҗади сәләт арасында бәйләнеш булдыру;
укучыларның образлы, логик фикерләвен үстерү, аларда аралашу культурасы күнекмәләре тәрбияләү.
Моның өчен тел дәресләрен танып белүгә юнәлешле итеп, балаларның актив эшчәнлегенә таянып оештырырга кирәк. Ьәр тема түбәндәге эзлеклелектә өйрәтелә:
сөйләмне, текстны тикшереп, өйрәнеләчәк теманың әһәмияте күрсәтелә, проблема куела;
укучылар үзләре «ачкан» кагыйдәне, төшенчәне, эш алымын мөстәкыйль рәвештә әйтәләр;
дәреслекләргә таянып, укучылар тарафыннан ясалган ачышларга төгәллек һәм тулылык кертелә;
тема буенча алган белемнәрне куллануга күнегүләр үткәрелә.
Эшнең шушындый эзлеклелектә оештырылуы телне аңлауда эчтәлектән формага күчәргә мөмкинлек бирә, икенче төрле әйткәндә, лексикадан грамматикага, фонетикадан грамматикага, сөйләмнән телгә, телдән сөйләмгә, аралашу ситуациясендә әйтелгәнне аңлаудан үз сөйләмеңне мөстәкыйль рәвештә төзүгә салмак күчеш ясарга мөмкинлек бирә.
Программа нигезенә Россия, Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды, “Татар урта гомуми белем мәктәбенең 1 – 4 нче сыйнафлары өчен программалары”на нигезләнеп төзелде.
Укыту планы нигезедә, программа материалын 136 сәгатькә бүлеп, атнага 4 сәгать исәбеннән төзелде.
Контроль диктант өчен нормалар
| Сыйныф | I яртыеллык | II яртыеллык |
| I II III IV | ----- 25—30 сүз 45—50 сүз 65—70 сүз | 15—17 сүз 35—40 сүз 55—60 сүз 75—80 сүз |
| № т|с | Программаның бүлеге | Дәреснең темасы | Сәгать саны | Үзләштерергә һәм камилләштерергә тиешле махсус белем һәм күнекмәләр | Дәрес тибы | Дәрестә укучыларның эш төре | Җиһазлау һәм материал | үткәрү вакыты | ||||||
| план | факт | |||||||||||||
| 3 нче сыйныфта үткәннәрне кабатлау | Авазлар һәм хәрефләр турында үткәннәрне кабатлау. | Татар телендә сузык авазлар ике төркемгә бүленә. Калын сузыклар – [а], [у], [о], [ы]. нечкә сузыклар – [ә], [ө], [ү], [э\е], [и].татар һәм рус телләрендә [о], [ы], [э] сузыклары бар. Татар сүзләрендә алар кыска авзлар, ә рус теле аша кергән сүзләрдә озын авазлар дип йөртәләр. Татар телендә 28 тартык аваз. 12 сузык аваз бар. Тартык авзлар ике төркемгә бүленәләр: саңгырау һәм яңгырау тартык авазлар. | Кабатлау дәресе | Сузык һәм тартык авазлар плакат | 1.09 | |||||||||
| Сузык һәм тартык авазлар. | Кабатлау дәресе | 4.09 | ||||||||||||
| Иҗек | Кабатлау дәресе | 5.09 | ||||||||||||
| Фонетик анализ | Кабатлау дәресе | 8.09 | ||||||||||||
| Контроль эш | Укучыларның белемнәрен тикшерү дәресе | Хикәя «Туган телем – иркә гөлем» | Тактадагы язулар, шигырьләр | 11.09 | ||||||||||
| 6-7 | Сүз төзлеше һәм сүз ясалышы | Сүз төзлеше. Тамыр. | Тамыр сүзнең төп мәгънәсен белдерә. Күп вакытта сүз тамыр һәм кушымчалардан тора. Кушычалар сүзнең мәгънәсен белдерәләр. | Кабатлау дәресе | Схемалар | 12.09 15.09 | ||||||||
| Сүз төзлеше. Тамырдаш сүзләр. | Кабатлау дәресе | Рәсемнәр | 18.09 | |||||||||||
| Сүз ясалышы | Кабатлау дәресе | Рәсемнәр | 19.09 | |||||||||||
| 10/11 | Кушма сүзләр | Кабатлау дәресе | Рәсемнәр | 22.09 25.09 | ||||||||||
| Парлы сүзләр | Кабатлау дәресе | Сюжетлы рәсемнәр | 26.09 | |||||||||||
| 13-14 | Тезмә сүзләр | Тезмә сүзләр ике яки берничә сүз тезелеп ясалалар һәм бер мәгънә белдерәләр: йокы бүлмәсе | Кабатлау дәресе | Сюжетлы рәсемнәр | 29.09 2.10 | |||||||||
| Контроль эш | Укучыларның белемнәрен тикшерү дәресе | Аңлатмалы диктант | 3.10 | |||||||||||
| Хаталар өстендә эш | 6.10 | |||||||||||||
| 17-19 | Сүз | Сүзнең мәгънәсе | Сөйләм сүзләрдән тора. Билгеле бер мәгънә ия булган аваз яки авазлар тезмәсе сүз дип атала. | Катнаш дәрес | Сюжетлы рәсемнәр | 9.10 10.10 13.10 | ||||||||
| Бер мәгънәле сүзләр | Сүзләр бер һәм берничә мәгънә белдерергә мөмкин. Бер мәгънә белдерә торган сүзләр бер мәгънәле сүзләр дип атала. Берничә мәгънә белдерә торган сүзләр күпмәгънәле сүзлҺр дип атала. | Яңа материалны аңлату дәресе | 16.10 | |||||||||||
| Күп мәгънәле сүзләр | Яңа материалны аңлату дәресе | 17.10 | ||||||||||||
| Сүзнең туры мәгънәсе | Телдә сүзләр туры һәм күчерелмә мәгънәдә йөри алалар. Сүзнең туры мәгънәсе предмет яки күренешнең төп билгесен, үзенчҺлеген атый. Сүзнең күчерелмә мәгънәсе предмет, күренеш, эш-хәрәкәтләрнең охшашлыгы, уртак үзенчәлеге булу нигезендә барлыкка килә. | Яңа материалны аңлату дәресе | 20.10 | |||||||||||
| Сүзнең күчерелмә мәгънәсе | Яңа материалны аңлату дәресе | 23.10. | ||||||||||||
| Синонимнар, онтонимнар, омонимнар | Охшаш яки якын мәгънәле сүзләр синонимнар дип атала. Капма-каршы мәгънәле сүзләр антоним дип атала. Әйтелеше белән язылышы бер, ләкин мәгънәләре төрле булган сүзләр омонимнар дип атала. | Кабатлау дәресе | Сүзлек диктанты | 24.10. | ||||||||||
| Искергән сүзләр | Кайбер сүзләр кулланыштан төшеп кала яки сирәк кулланыла. Сүзләрнең искерүе белән беррәттән яңа төшенчәләр дә барлыкка килә. | Яңа материалны аңлату дәресе | 27.10 | |||||||||||
| Яңа сүзләр | Яңа материалны аңлату дәресе | Сүзлек диктанты | 30.10 | |||||||||||
| Контроль эш | Укучыларның белемнәрен тикшерү дәресе | Контроль диктант | 31.10 | |||||||||||
| Сүз төркемнәре | исем | Семнең сан, килеш, тартым белән төрләнеше. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Ялгызлык исемнәре һәрвакыт баш хәрефтән язылалар. | Яңа материалны аңлату дәресе | |||||||||||
| Ялгызлык һәм уртаклык исемнәре | Катнаш дәрес | |||||||||||||
| Берлек һәм күплек сандагы исемнәр. | Берлек сандагы исемнәр тамырдан гына торалар, ә күплек санда: -лар, -ләр, -нар, -нәр кушымчалары ялгана. | Катнаш дәрес | ||||||||||||
| Исемнәрнең килеш белән төрләнеше | Татар телендҺ 6 килеш бар. Исемнәр барлык төр килешләрдә дә төрләнәләр. Баш килешендәге исемгә кушымча ялганмый. Җөмлә төзү өчен, исемне килеш кушымчалары ярдәмендә башка сүзләр белән бәйләнергә мөмкин. | Укучыларның белемнәрен тикшерү дәресе | ||||||||||||
| Иҗади язма эш | Бәйләнешле сөйләм үстерү | Изложения | ||||||||||||
| Хаталар өстендә эш | ||||||||||||||
| Баш килеш | Баш килештәге исем кем? Нәрсә? Сорауларына җавап бирә. | Катнаш дәрес | ||||||||||||
| Иялек килеше | Иялек килеше предметның башка бер предметның ия булуын белдерә. Иялек килешендәге исемнәр кемнең?нәрсәнең? сорауларына җавап булып киләләр. | Катнаш дәрес | ||||||||||||
| Юнәлеш килеше | Юнәлеш килешендәге исемнәр кемне? Нәрсәне? сорауларына җавап булып киләләр. | Катнаш дәрес | ||||||||||||
| Төшем килеше | Төшем килешендәге исемнәр кемне?нәрсәне? сорауларына җавап булып киләләр. | |||||||||||||
| Чыгыш килеше | Чыгыш килешендәге исемнәрнәрсәдән?кайдан? сорауларына җавап булып киләләр. | |||||||||||||
| Урын-вакыт килеше | Урын-вакыт килеше исемне фигыльгә бәйли. Урын-вакыт килешендәге исемнәр кемдә?нәрсәдә? сорауларына җавап булып киләләр. | Сүзлек диктанты | ||||||||||||
| Күплек сандагы исемнәрнең килеш белән төрләнеше | Күплек сандагы исемнәр сузык авазларга һәм яңгырау тартыкларга беткән берлек сандагы исемнәр кебек төрләнәләр. | Мөстәкыль эш | ||||||||||||
| Контроль диктант | диктант | |||||||||||||
| Хаталар өстендә эш. Фигыль | Фигыль сүз төркеме. Алар нишли?нишләде?нишләр?сорауларына җавап бирәләр.предметның эшен, хәлен, хәрәкәтен белдерәләр. Фигыльләр заман белән төрләнәләр. | |||||||||||||
| Фигыль төркемчәләре Боерык фигыль | Фигыль үзе белдергән эшне чын барлык белән чагыштырып атый. Кушылган эшләр үтәлерме, үтәлмәсме – билгесез. Фигыльләр төркемчәләргә бүленә: хикәя фигыльләр, боерык фигыльләр Боерык фигыльләр үтенү, боеру, өндәү һәм чакыруны белдерәләр: яз, укы. Боерык фигыльнең юклык төре –ма, -мә кушымчалары ярдәмендә ясалалар: эшләмә, барма | |||||||||||||
| Хикәя фигыль Хәзерге заман хикәя фигыль | Хикәя фигыль эш яки хәлнең сөйләү вакытыннан алда, сөйләү вакытында һәм сөйләү вакытыннан соң үтәлү – үтәлмәве белдерә. Хәзерге заман хикәя фигыль сөйләү вакыты белән туры килә торган эш яки хэлне белдерә. | Күнегү 207 аңлатмалы дикттант | 19.12.11 | 19.12.11 | ||||||||||
| Үткән заман хикәя фигыль | Үткән заман хикәя фигыльләр сөйләгән вакытка кадәр үтелгән яки үтелмәгән эшнең белдерәләр. Алар нишләде?нишләмәде?нишләгән?нишләмәгән сорауларына җавап бирәләр. | |||||||||||||
| Киләчәк заман хикәя фигыль | Киләчәк заман хикәя фигыль сөйләү вакытыннан соң булачак эш-хәлне белдерә. Нишләр? нишлиячәк? сорауларына җавап бирә | |||||||||||||
| Контроль диктант | Диктант | |||||||||||||
| Хаталар өстендә эш | ||||||||||||||
| 49/50 | Хикәя фигыльнең юклык формасы | Юклыкта фигыльләр үтәлмәгән эш-хәлне, эштән тыюны белдерә | ||||||||||||
| Үткәннәрне ныгыту | Укучыларның алган белемнәрен тикшерү һәм камилләштерү | Тест | ||||||||||||
| Сыйфат | Сыйфат-сүз төркеме, предметның билгесен белдереп нишли? соравына җавап бирә. Сыйфат җөмләдә күбрәк аергыч һәм хәбәр булып килә. Татар телендә 4 сыйфат дәрәҗәсе бар. | |||||||||||||
| Сыйфат дәрәҗәләре | Татар телендә 4 сыйфат дәрәҗәсе бар: төп дәрәҗә, чагыштыру, артыклык, кимлек дәрәҗәсендәге сыйфатлар. | |||||||||||||
| Төп дәрәҗәдәге сыйфатлар | Гади дәрәҗәдәге сыйфатлар предметның төп билгесен белдерәләр. | |||||||||||||
| Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатлар | Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатлар бер предметтагы билгенең икенче предметтагы шундый ук билгегә караганда чагыштырмача артыгырак булуын белдерәләр. Бу дәрәҗә –рак, -рәк кушымчалары белән белдереләләр. | |||||||||||||
| Артыклык дәрәҗәсендәге сыйфатлар | Артыклык дәрәҗәсендәге сыйфатлар бер предметтагы билгенең башка шундый предметтагы билгеләрдән бик нык артык икәнлеген белдерәләр. | |||||||||||||
| Кимлек дәрәҗәсендәге сыйфатлар | Кимлек дәрәҗәсендәге сыйфатлар предмет билгесенең гадәттәгедән кимрәк булуын белдерәләр. Кимлек дәрәҗәсе –гылт, -келт, сыл, -сел, -су кушымчалары ярдәмендә ясалалар. | |||||||||||||
| Үткәннәрне ныгыту | Укучыларның белемнәрен ныгыту | Тест | ||||||||||||
| Иҗади диктант | Башалам буенча хикәя язу. (кышкы салкын көн. Әлфия тәрәзәгә карады һәм коймага тезелеп утырган песнәкләрне күрде…) | Диктант | ||||||||||||
| Хаталар өстендә эш. Белемнәрне ныгыту | Җибәргән хаталарны төзәтү | |||||||||||||
| 61/62 | Зат алмашлыклары | Мин, син, ул, без, сез, алар – зат алмашлыклары. Зат алмашлыклары сөйләмдә исемнәрне алмаштыра. | Котлау язу | |||||||||||
| 63/64 | Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше | Зат алмашлыклары исемнәр кебек ук килешләр белән төрләнәләр. | Автобиография язу | |||||||||||
| 65-67 | Бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр | Бәйлекләр җөмләдә сүзләрне бер-берсенә бәйләү өчен хезмәт итәләр. Аларның мәгънәсен аңлатып булмый. Алар кушымчалар кебек, үзләреннән алда килгән сүзләр белән бәйләнештә каралалар. | ||||||||||||
| Контроль диктант | контроль | |||||||||||||
| 69-71 | Хаталар өстендә эш. Кисәкчә. Кисәкчә төрләре | Аерым сүзләр белән янәшә килеп. Аларга көчәйтү, чикләү, тизлек, раслау, сорау төсмере бирә торган сүзләр кисәкчәләр дип атала. | Рәсем буенча хикәя язу | |||||||||||
| Контроль язма эш | Диктант | |||||||||||||
| 73-74 | Җөмлә | Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре | Ия белән хәбәр җөмләнең баш кисәкләре дип атала. Баш кисәкләрне төрле яклап ачыклап килгән сүзләр иярчен кисәкләр дип атала. | |||||||||||
| Гади һәм кушма җөмлә | Бер генә җөмләдән торган җөмлә гади җөмлә була. Ике яки бер ничә җөмләдән торган җөмлә кушма җөмлә дип атала. | |||||||||||||
| Контроль диктант | ||||||||||||||
| Хаталар өстендә эш | ||||||||||||||
| 78/80 | Тиңдәш кисәкләр | Җөмләдә бер иягә караган берниә хәбәр һәм бер хәбәргә караган берничә ия булырга мөмкин. Алар тиңдәш ияләр һәм тиңдәш хәбәрләр дип атала. | Рәсем буенча хикәя | |||||||||||
| Тиңдәш кисәкләр арасындагы һәм | Тиңдәш кисәкләр арасында һәм, ә, ләкин, әмма кебек сүзләрдә килергә мөмкин. Алар тиңдәш кисәкләрне үзара бәйләп, теркәп килә. | |||||||||||||
| 82/83 | Тиңдәш кисәкләр арасындагы ә, ләкин, әмма сүзләре | Тиңдәш кисәкләр арасында һәм, ә, ләкин, әмма кебек сүзләрдә килергә мөмкин. Алар тиңдәш кисәкләрне үзара бәйләп, теркәп килә. Сүзтезмә ике мөстәкыйль мәгънәле сүзнең үзара бәйләнешкә керүеннән барлыкка килә. | ||||||||||||
| Сүзтезмә | Тиңдәш кисәкләр арасында һәм, ә, ләкин, әмма кебек сүзләрдә килергә мөмкин. Алар тиңдәш кисәкләрне үзара бәйләп, теркәп килә. Сүзтезмә ике мөстәкыйль мәгънәле сүзнең үзара бәйләнешкә керүеннән барлыкка килә. | |||||||||||||
| Иҗади язма эш | Изложение | |||||||||||||
| Хаталар өстендә эш | Берничә җөмләдән торган һәм мәгънә ягыннан бер-берсенә бәйләнгән сөйләм текст була. Тексттагы һәр җөмлә үзеннән алда килгән җөмләдәге фикерне дәвам итә. | |||||||||||||
| Йомгаклау | ||||||||||||||
| 88/89 | Бәйләнешле сөйләм | Текст | ||||||||||||
| Текс | Берничә җөмләдән торган һәм мәгънә ягыннан бер-берсенә бәйләнгән сөйләм текст була. Тексттагы һәр җөмлә үзеннән алда килгән җөмләдәге фикерне дәвам итә. Эчтәлегенә бәйле рәвештә текстлар 3 төргә бүленә: хикәяләү, тасвирлау һәм фикер йөртү текстлары. | |||||||||||||
| 91-95 | Текст төрләре | Берничә җөмләдән торган һәм мәгънә ягыннан бер-берсенә бәйләнгән сөйләм текст була. Тексттагы һәр җөмлә үзеннән алда килгән җөмләдәге фикерне дәвам итә. Эчтәлегенә бәйле рәвештә текстлар 3 төргә бүленә: хикәяләү, тасвирлау һәм фикер йөртү текстлары. | Шыгырь язу | |||||||||||
| Инша «Туган як җәе» | Бәйләнешле сөйләм үстерү | сочинение | ||||||||||||
| 97/99 | Хаталар өстендә эш. кабатлау | Хат язу | ||||||||||||
| Контроль диктант | Диктант | |||||||||||||
| Хаталар өстендә эш. Кабатлау | ||||||||||||||
| Ел буе үткәннәрне йомгаклау | ||||||||||||||