Реостаттық және импульстік реттеу

Тұрақгы ток қозғалтқыштары сияқты ротор тізбегіне резисторды қосу арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеуге болады.Реттеу негізгі бұрыштық жылдамдықтан төмен болады.

Егер де механикалық сипаттаманың бөлігін сызықты деп есептесек, онда реостаттық сипаттаманың қаттылық коэффиценті

(3.18)

мұнда s_ном.р-номиналь моментке сәйкес реостаттық сипаттамадағы тайғанау.

Егер де реттеу диапазоны мынаған тең деп есептесек

(3.19)

онда,

Неғұрлым реттеуші резистордың сатылары көп болса, соғұрлым реттеудің ырғақтылығы жоғары болады.

Өзін-өзі салқындататын фазалы роторы бар АҚ-тың рұқсат етілетін моменті бұрыштық жылдамдығы азайған кезде мына теңдеумен анықталады:

(3.20)

Қозғалтқьштың тұрақты шығындары (статормен ротордың өзекшелеріндегі шығындар, механикалық және сейілу өрістермен тудырылатын шығындар) жүктемеге тәуелді емес.

Ауыспалы шығьндардың (статормен ротордың орамаларындағы шығыңдары) мынаған тең

(3.21)

мұнда s_т –табиғи сипаттамадағы тайғанау.

Сонымен, жүктеме моменті тұрақты кезінде ротор тізбегіндегі шығындар тайғанауға пропорционалды, ал статор тізбегіндегі шығындар тайғанауға тәуелді емес.

Негізгі қуат резисторда реттеуде жоғалады. Мысалы, егер де қозғалтқыштың жылдамдығы номиналь жылдамдыққа қарағанда екі есе азайса, онда желіден тұтынатан қуаттың жартысы реттеу резисторларында жоғалады.

Реостаггық реттеудің кемшшіктері:

а) жылдамдық реттеудің сатылығы, ал бұл жағдай бекітілген автоматгы басқару жүйелерді қолдануға жағдай туғызбайды;

б) шапшандықгың аздығы;

в) энергияның үлкен шығындары.

Бірақ өзінің қарапайымдылығының арқасында реостаттық реттеу дағдылы қолданылуы орын алып отыр, мысалы кіші немесе орташа қуатты (100 кВт-қа дейінгі) насостардың , желдеткіштердің, көтеру-тасымалдау құралдардың жетегі ретінде қолданылады. Статордың немесе ротордың тізбектеріне резисторларды кіргізу арқылы ырғақты сатысыз бұрыштық жылдамдықты реттеу автоматтандырылған ЭЖ-лерде жүктеме момент өзгерген кезде берілген бұрыштық жылдамдығын тұрақты ұстауға немесс ЭЖ-нің тоқтау алдында жылдамдықты алдын ала төмендетуге қолданатын импульстік параметрлік реттеуді іске асыруға болады.

Қосымша кернеулерді статор тізбегінде (барлық үш фазада) импульстік реттеудің АҚ-ты қосу сұлбасы 3.17а-суретте, ал әртүрлі қуыстылық кездегі механикалық сипаттамалар 4.16б-суретте көрсетілген.

3.17-сурет. Роторы қысқа тұйықталған АҚ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)

ε =1 кезде ( екі жаққа өткізетін жартылай өткізгіш немесе түйіспелі кілттер К-үздіксіз бекітілген) қозғалтқыш резистор R_қос тұрақты қосылуына сәйкес жасанды сипаттамада жұмыс істейді ( кілттер К ажыратылған).

Статордың активтік кедергісі өскен кезде максималды моменттің және критикалық тайғанаудың, механикалық қаттылық коэффициенттің және бұрыштық жылдамдықтың тұрақтылығының азаюы шығады.

Егер де фазалы роторы бар қозгалтқышты қолдансақ, онда қозғалтқыштың пайдалануы дұрысталады. Бұл жағдайда бұрыштық жылдамдықгы реттеу салдарынан туатын қосымша шығындар машинаның сыртындағы қосымша резисторларда бөлініп шығады, ал сондықган тәуелсіз желденетін қозғалтқыштың рұқсат етілетін момент номиналды моментке тең болады. Импулъстік параметрлік жылдамдықгы ретгеу кезіндегі фазалы роторы бар АҚ-тың қосу сұлбасы 3.18-суретте көрсетілген.

Қосымша резистор R_қос түзеткіш Т арқылы ротор тізбегіне тегістеуші реактор L -мен тізбектеп қосылады. Резистор К кілт арқылы (түйіспелі немесе тиристорлы) мезгіл-мезгіл қосылып және ажыратылып тұрады.

Кілт К бекітілген кезде (ε =1) қозғалтқыш R_э= 0 сәйкес сипаттамада жұмыс істейді, ал кілт К ажыратылған кезде (ε =1) және R_Э=R кезде қозғалтқыш реостаттық сипаттамада жұмыс істейді. Жұмыс зонасы екі сипаттаманың арасында жатады.

3.18 сурет-Фазалы роторы бар АҚ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)

3.9. Асинхронды ЭЖ-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу

Асинронды қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығының формуласынан

шығады: егер де қоректендіретін желінің жиілігі тұрақты болса, ал тайғанау s аз өзгерсе, онда бұрыштық жылдамдықгы полюстердің р жұп санын өзгерту арқылы реттеуге болады.

Полюстердің жұп саны бүтін сан болғандықтан, бұрыштық жылдамдықгың реттеуі сатылы болады. Полюстерді өзгерту статор орамасында жасалады және оны орындау үшін әрбір фазалық орамада бөлек жартысында токтың бағытын өзгерту арқылы орындалады. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгертуге арналған жартылай орамаларды қосу сұлбалары 3.19а-в-суретте көрсетілген.

3.20 а-д-суретте ең көп қолданылатын статор орамалардың аудару сұлбалары көрсетілген. Бір полюс сандардан басқа полюстер санға аударған кезде айналу бағыты өзгермейді. 3.1-кестеде статор орамалардың әртүрлі үшін магниттік индукциялардың қатынастары келтірілген 3.19а-д сурет бойынша біркелкі полюс саны 1 деп белгіленіп, ол қос полюс саны II деп белгіленген.

3.19-сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары

Асинхронды қозғалтқыштың электр магниттік моменті

(3.22)

3.20-сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары

Суреттің№	Қос полюс саны (4.19-суретте II белгіленген)	Біркелкі полюс саны (4.19-сүретте I белгіленген)	ВП/В1 қатынасы
Жартылай орамалардың қосылуы	Фазалардың қосыуы	Жартылай орамалардың қосылуы	Фазалардың қосыуы
3.19а 3.19б 3.19в     3.19г 3.19д	Тізбектеліп -----//----- тізбектеліп немесе параллельді   тізбектеліп немесе параллельді	У У немесе Д У     У немесе Д У немесе Д	Параллельді -----//----- тізбектеліп немесе параллельді Параллельдітізбектеліп немесе параллельді	УУ немесе Д     Д У немесе Д У немесе Д	0,58 1,0     1,16 1,73 2,0

Демек, әр полюстер санына жауап беретін , статор орамаларының әртүрлі қосылу сұлбалары бар қозғалтқыштардың моменттері , әрбір магнит индукцияларына сәйкес жатады.

3.21-суретте 3.20-суреттегі сұлбаларға сәйкес механикалык сипаттамалар көрсетілген.

3.13. Тақырып 13.Кернеудің және ротордың актив кедергіс өзгергендегі аснхронды қозғалтқыштың жасанды механикалық сипаттамалары.

Ұсынылатын әдебиет:

1. Москаленко В.В. Электрический привод. М: Энергоатомиздат, 2000– 415 с.

2. Чиликин М.Г., Сандлер А.С. Общий курс электропривода. – М: Энергия, 1981. – 1981 г.

3. Басов А.М., Шаповалов А.Т., Кожевников А.С. Основы электропривода и автоматическое управление электроприводом в с.х. – М: Колос, 1972. – 344 с.

4. Шичков Л.П. Автоматизированный электропривод. Методические указания и задания. – М.: ВСХИЗО, 1986.