ІV. Тақырып: Қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау.

ІІІ. Тақырып: Кешенді пародонтальды индексті анықтау (КПИ).

1. Мақсаты: интерндерге кешенді пародонтальды индексті анықтау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:кешенді пародонтальды индексті анықтау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Ауыз қуысы гигиена индексін анықтау үшін құралдар мен материалдарды таңдау: лоток, пинцет, стоматологиялық айна, зонд, түймелі зонд, мақталы валиктер және тампондары.
	КПИ анықтау үшін ауыз қуысын дайындау: алты тіс аймағында17/16, 11, 26/27, 31, 37/36, 46/47 түймелі зондтың көмегімен визуальды қызылиекті зерттейді. Сау пародонт – 0 балл.
	Тіс қағын анықтау – 1 балл. Оң қолға түймелі зондты алып, стоматологиялық айнамен 17/16, 11, 26/27, 31, 37/36, 46/47 тістер аймағында ерінді тартады, тіс қағының болуын анықтайды.
	Қанағыштықты анықтау – 2 балл. Сол қолға стоматологиялық айнаны алып, жоғарғы және төменгі ерінді тартады, оң қолға түймелі зондты алады және оны қызылиектің маргинальды жиегіне және қызылиек емізікшесіне енгізеді. Қанағыштықтың болуы - 2 балл, болмауы - 0 балл.
	Тіс тасын анықтау - 3 балл.Сол қолға стоматологиялық айнаны алып, жоғарғы және төменгі ерінді тартады, оң қолға стоматологиялық зондты алады және оның ұшын қызылиектің маргинальды жиегі астына және тістің мойыналды аймағына енгізеді. Қызылиекүсті- және асты тасының болуы 3 баллға, болмауы - 0 баллға бағаланады.
	Патологиялық қалтаны анықтау – 4 балл. Сол қолға стоматологиялық айнаны алады және жоғарғы және төменгі ерінді тартады, оң қолға түймелі зондты алады және оны маргинальды қызылиек астына енгізеді. 3 мм және жоғары қалтаның тереңдігі болған кезде 4 баллға, 3 мм-ден төмен тереңдік кезінде - 0 баллға бағаланады.
	Тістердің қозғалғыштығын анықтау - 5 балл. Сол қолға стоматологиялық айна алады және жоғарғы және төменгі ерінді тартады, оң қолға пинцет алады және онымен тісті ұстайды. Тісті қозғалту вестибулярлы және тілдік, содан кейін бүйір бағыттарда жүргізеді. Қозғалғыштықтың болуы - 5 балл, болмауы - 0 балл.
	Алынған нәтижелерді стоматологиялық науқастың амбулаторлы картасына енгізу. Формула бойынша алынған нәтижені есептеу: Индекс= әр тіс көрсеткішінің суммасы/тексерілген тістер саны Кешенді пародонтальды индексті бағалау критерийлерін анықтау: 0,1-1,0 – ауруға қауіп; 1,1-2,0 – жеңіл түрі; 2,1-3,5 – орташа ауырлықтағы ауру; 3,6-5,0 – ауыр түрі.

ІV. Тақырып: Қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау.

1. Мақсаты: интерндерге қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Тіс жұғындыларын алып тастау үшін құралдар мен материалдарды таңдау: лоток, пинцет, стоматологиялық айна, экскаватор, Грейси ілмегі, мақталы валиктер және тампондар, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі, пародиум гелі.
	Жансыздандыру жүргізу:10% лидокаин ерітіндісімен аппликациялық жансыздандыру. Оң қолға пинцет алып, жансыздандырғыш ерітіндіге малынған мақталы тампонды қажет аймаққа салады.
	Тістерді вестибулярлы беткейлеріндегі қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау үшін дайындау: оң қолға пинцет алады және мақталы тампонды ұстайды, сол қолға стоматологиялық айна алып, төменгі немесе жоғарғы ерінді тартады және төменгі немесе жоғары ерін мен тістер аймағында қызылиек арасында мақталы тампонды салады. Тістерді тілдік беткейлеріндегі қызылиекүсті- және асты тіс жұғындыларын алып тастау үшін дайындау:Оң қолға пинцет алады және басқа мақталы тампонды ұстайды, сол қолға стоматологиялық айна алып, тілді ығыстырады және тіл мен тістер аймағында қызылиек арасында мақталы тампонды салады.
	Медикаментозды өңдеу: сол қолға стоматологиялық айна алады және жоғарғы немесе төменгі ерінді тартады. Оң қолға 0,05% хлоргексидин ерітіндісіне малынған мақталы тампон алады және қызылиекті өңдейді.
	Қызылиекүсті тіс жұғындыларын алып тастау: Оң қолға экскавторды алады және қызылиекүсті тіс жұғындыларын тістердің тілдік беткейінен алып тастайды, содан кейін тістердің вестибулярлы беткейінен. Қызылиек асты тіс жұғындыларын алып тастау: Оң қолға Грейси ілмегін алады және қызылиек асты тіс жұғындыларын тістердің тілдік беткейінен, содан кейін вестибулярлық беткейінен алып тастайды.
	Ауыз қуысын медикаментозды өңдеу: сол қолға стоматологиялық айна алады және жоғарғы немесе төменгі ерінді тартады. Оң қолға 0,05% хлоргексидин ерітіндісіне малынған мақталы тампон алады және қызылиекті өңдейді.
	Тістерді тегістеу және өңдеу: оң қолға тегістеуіш сықпаға малынған щеткасы бар ұштықты алады, тегістеуді және тіс сауытының мойыналды бөлігін өңдеуді жүргізеді.
	Қызылиекті емдік таңғышты салу: оң қолға пародиум геліне малынған дәкелік сызығы бар пинцет алады және қызылиекке тістердің мойыналды аймағын алумен вестибулярлы беткейіне салады.

V. Тақырып: Уақытша және тұрақты тістерде жегіленген қуыстарды егеу

1. Мақсаты: интерндерге уақытша және тұрақты тістерде жегіленген қуыстарды егеу дағдысын жүргізуге үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:уақытша және тұрақты тістерде жегіленген қуыстарды егеу дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Тісті егеу үшін жиынтықты таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватр, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар.
	Жегіленген қуысты егеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты егейді.
	Жегіленген қуысты ашу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты ашады. Жегіленген қуысты кеңейту:оң қолға орташа, содан кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты кеңейтеді.
	Некрэктомия жүргізу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуыстан көрінетін сау бөліктерге дейін эмаль мен дентиннің зақымданған тіндерін алып тастайды. Содан кейін жегіленген қуыстың түбі аймағында зақымданған тіндерді экскаватормен алып тастайды. Түбінде пигменттелген дентиннің жұқа қабатын қалдырады.
	Қуысты қалыптастыру: оң қолға кері конусты, содан кейін фиссуралы боры бар ұштықты алады, тік қабырғалары, сүйір бұрыштары, жазық түбі бар жәшік тәрізді қуыс жасайды. Қуыстың формасы - үшбұрышты, тікбұрышты, крест тәрізді.
	Финирлеуді жүргізу: оң қолға фиссуралы боры бар ұштықты алады және эмальдың жиектерін тегістейді. Бұл кезде қуыстың жиегі бойымен, пломбаның шайнау қысымы әсерінен ығысуын болдыртпау үшін, 45⁰ бұрышпен қиық (фальц) түзеді.
	Қуысты медикаментозды өңдеу:оң қолға ұшында 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақтасы бар пинцетті алады және тіс қуысын өңдейді, содан кейін 0,05% хлоргексидин ерітіндісімен.
	Жегіленген қуысты кептіру: оң қолға ұшында мақтасы бар пинцетті алады және тіс қуысын кептіреді немесе ауа ағынымен.

VІ. Тақырып: Жегіленген қуысты пломбалау

1. Мақсаты: интерндерді жегіленген қуысты пломбалау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:жегіленген қуыстарды пломбалау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар, емдік сықпа, ажыратқыш төсеніш, пломбалаушы материал, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі.
	Емдік сықпаны дайындау:оң қолға ұнтағы бар шпатель алады және әйнекке салады, әйнекке қасына сұйықтықты тамызады. Содан кейін сол қолмен әйнекті ұстай отырып, ұнтақты сұйықтықпен айналмалы, жинаушы қимылдармен араластырады.. Емдік сықпаны салу:. Оң қолға ұшында емдік сықпасы бар зондты алады және ұлпаның мүйізі проекциясына салады.
	Ажыратқыш төсенішті дайындау:оң қолға ұнтағы бар шпатель алады және әйнекке салады, әйнекке қасына сұйықтықты тамызады. Содан кейін сол қолмен әйнекті ұстай отырып, ұнтақты сұйықтықпен айналмалы, жинаушы қимылдармен араластырады.
	Ажыратқыш төсенішті салу:оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және ажыратқыш төсенішті тығыздайды.
	Тұрақты пломбаны дайындау:оң қолға ұнтағы бар шпатель алады және әйнекке салады, әйнекке қасына сұйықтықты тамызады. Содан кейін сол қолмен әйнекті ұстай отырып, ұнтақты сұйықтықпен айналмалы, жинаушы қимылдармен араластырады.
	Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Окклюзиограмманы анықтау: оң қолға көшірме қағазы бар пинцетті алып, пломбаның беткейіне қояды және науқасты тістеуін сұрайды.
	Пломбаны өңдеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбаны тегістеуді өткізу:Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.

VІІ. Тақырып: Орташа тіс жегісін емдеу сатылары

1. Мақсаты: интерндерді орташа тіс жегісінде жегіленген қуысты пломбалау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:орташа тіс жегісіндежегіленген қуыстарды пломбалау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар,ажыратқыш төсеніш, пломбалаушы материал, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі.
	Жегіленген қуысты егеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты егейді.
	Жегіленген қуысты ашу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты ашады. Жегіленген қуысты кеңейту:оң қолға орташа, содан кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады және жегіленген қуысты кеңейтеді.
	Некрэктомия жүргізу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады және жегіленген қуыстан көрінетін сау бөліктерге дейін эмаль мен дентиннің зақымданған тіндерін алып тастайды. Содан кейін жегіленген қуыстың түбі аймағында зақымданған тіндерді экскаватормен алып тастайды. Түбінде пигменттелген дентиннің жұқа қабатын қалдырады.
	Жегіленген қуысты қалыптастыру: оң қолға кері конусты, содан кейін фиссуралы боры бар ұштықты алады, тік қабырғалары, сүйір бұрыштары, жазық түбі бар жәшік тәрізді қуыс жасайды. Қуыстың формасы - үшбұрышты, тікбұрышты, крест тәрізді.
	Қуысты медикаментозды өңдеу және кептіру:оң қолға ұшында 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақтасы бар пинцетті алады және тіс қуысын өңдейді, содан кейін 0,05% хлоргексидин ерітіндісіменөңдейді.
	Ажыратқыш төсенішті салу:оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және ажыратқыш төсенішті тығыздайды. Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Пломбаны өңдеуді және тегістеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.

VІІІ. Тақырып: Терең тіс жегісін емдеу сатылары (жәй ағымды түрі)

1. Мақсаты: интерндерді терең тіс жегісінде жегіленген қуысты пломбалау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:терең тіс жегісіндежегіленген қуыстарды пломбалау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар, емдік сықпа, ажыратқыш төсеніш, пломбалаушы материал, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі.
	Жансыздандыруды өткізу: оң қолға 10% лидокаин ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және жегіленген қуысқа салады.
	Тіс қуысын механикалық және дәрілік өңдеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты ашады және кеңейтеді, салбыраңқы жиектерден тістің сау тініне дейін эмальды алып тастайды. Содан кейін оң қолға орташа, кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты қалыптастырады. Оң қолға 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және тіс қуысын өңдейді және ауа ағынымен кептіреді.
	Емдік төсеніш салу:оң қолға зонд алып жегі қуыс түбіне емдік пастаны нүктелі түрде салады. Уақытша пломбаны І келуде салу:оң қолға пинцет алып мақталы шарикті жегі қуысқа салып, дентин байламымен 10-14 күнге қысымсыз жабады.
	Уақытша пломбаны ІІ келуде алу мен дәрілік өңдеу: оң қолға экскаватор алып уақытша пломба мен мақталы шарикті алады. Оң қолға 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және тіс қуысын өңдейді және ауа ағынымен кептіреді.
	Ажыратқыш төсенішті ІІ келуде салу: Оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады.
	Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Окклюзиограмманы анықтау: оң қолға көшірме қағазы бар пинцет алады және пломбаның беткейіне қояды және науқасты тістеуін сұрайды. Пломбаны өңдеуді және тегістеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.

ІХ. Тақырып: Терең тіс жегісін емдеу сатылары (тез ағымды түрі)

1. Мақсаты: интерндерді терең тіс жегісінде жегіленген қуысты пломбалау дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:терең тіс жегісіндежегіленген қуыстарды пломбалау дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар, емдік сықпа, ажыратқыш төсеніш, пломбалаушы материал, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі.
	Жансыздандыруды өткізу: оң қолға 10% лидокаин ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және жегіленген қуысқа салады.
	Тіс қуысын механикалық өңдеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты ашады және кеңейтеді, салбыраңқы жиектерден тістің сау тініне дейін эмальды алып тастайды.
	Жегіленген қуысты қалыптастыру:оң қолға орташа, кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты қалыптастырады.
	Жегілік қуысты дәрілік өңдеу: оң қолға 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және тіс қуысын өңдейді
	Емдік төсеніш салу:оң қолға зонд алып жегі қуыс түбіне емдік пастаны нүктелі түрде саладыАжыратқыш төсенішті салу:оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады.
	Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Окклюзиограмманы анықтау: оң қолға көшірме қағазы бар пинцет алады және пломбаның беткейіне қояды және науқасты тістеуін сұрайды. Пломбаны өңдеуді және тегістеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.

ХІІ. Тақырып: Ұлпаның витальды экстирпация әдісі

1. Мақсаты: интерндерді ұлпаның витальды экстирпация әдісін жүргізу дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:ұлпаның витальды экстирпация әдісін жүргізу дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі, анестетик, цинк-эвгенолды паста.
	Жансыздандыруды өткізу: оң қолға карпульды шприц алып оған 1,8мл. карпуланы салып жансыздандыру жүргізеді.
	Тіс қуысын механикалық өңдеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты ашады және кеңейтеді, салбыраңқы жиектерден тістің сау тініне дейін эмальды алып тастайды. Содан кейін оң қолға орташа, кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты қалыптастырады.
	Сауыттық ұлпаның ампутациясы: оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады, ұлпа камерасының төбесін ашып, сауыттық ұлпаның ампутациясын жүргізеді. Оң қолға 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады, тіс қуысын өңдейді және ұзын шар тәрізді бормен түбір каналдарының өзектерін кеңейтеді.
	Түбірлік ұлпаның экстирпациясы: түбірлік ұлпаның экстирпациясын пульпоэкстрактормен жүргізеді. Пульпоэкстраторды 1-2 рет өз осьі бойымен қозғалыс жасап, түбірлік ұлпаны өзіне қарай бұрау арқылы түбірлік канал қабырғасы арқылы тереңге енгізеді. Құралды каналдан қабырға бойымен алады. 3% натрий гипохлориді, 1% йодинол ерітіндісімен және 3% сутегі асқын тотығымен дәрілік өңдеу жүргізіп, содан кейін қағаз штифтпен кептіреді.
	Түбір каналын пломбалау:оң қолға канал толтырғышы бар ұштық алады, оны цинк – эвгенол пастасына малып,түбірлік каналды асықпай айналмалы қозғалыспен толтырады. Пломбаланған каналды рентгенологиялық бақылау:түбір каналы түбір каналының физиологиялық ұшына дейін пломбалануы қажет. Оның үстінен ажыратқыш төсеніш және тұрақты пломба салады.
	Ажыратқыш төсенішті салу:оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады. Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Окклюзиограмманы анықтау: оң қолға көшірме қағазы бар пинцет алады және пломбаның беткейіне қояды және науқасты тістеуін сұрайды. Пломбаны өңдеуді және тегістеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.

ХІІІ. Тақырып: Ұлпаның девитальды экстирпация әдісін жүргізу

1. Мақсаты: интерндерді ұлпаның девитальды экстирпация әдісін жүргізу дағдысына үйрету.

2. Үйрету әдісі:кіші топтар.

3. Ақырғы нәтиже:ұлпаның девитальды экстирпация әдісін жүргізу дағдысын игеру.

4. Медициналық заттар мен қондырғылар тізімі:муляж

5. Дағдыны орындау алгоритмін сипаттау (8 қадам)

№ п/п	Тапсырма қадамдарының критерийлері	Орындал мады 0-0,1	Жарты. орындал 0,2-0,3	Орын далды 0,4-0,5
	Материалдарды таңдау: бүйрек тәрізді лоток, стоматологиялық айна, стоматологиялық пинцет, бұрыштық зонд, экскаватор, гладилка, штопфер, стерильді мақталы шариктер, борлар, ұштықтар, 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,05% хлоргексидин ерітіндісі, анестетик, күшәлі сықпасы, цинк- эвгенолды паста.
	Жансыздандыруды өткізу: оң қолға 10% лидокаин ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады және жегіленген қуысқа салады.
	Тіс қуысын механикалық өңдеу:оң қолға дөңгелек боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты ашады және кеңейтеді, салбыраңқы жиектерден тістің сау тініне дейін эмальды алып тастайды. Содан кейін оң қолға орташа, кейін үлкен мөлшерлі фиссуралы боры бар ұштықты алады, жегіленген қуысты қалыптастырады.
	І келуде күшәлә сықпасын салу:оң қолға экскаватор алады және ұлпа мүйізін ашады. Содан кейін ұшында №1 шар тәрізді бордың басының мөлшеріне тең күшәлә сықпасы бар зондты алады және ұлпаның ашылған мүйізіне салады. Үстінен анестетигі бар мақталы шарик салады және дентин-сықпасынан уақытша пломбамен жабады. Бір түбірлі тұрақты тістерде 24 сағатқа, көп түбірліде - 48 сағатқа қалдырады.
	ІІ келуде сауыттық ұлпаның ампутациясы және түбірлік ұлпаның экстирпациясы:оң қолға шар тәрізді боры бар ұштықты алады, уақытша пломбаны алып тастайды. Оң қолға экскаватор алады, күшәлә сықпасы бар мақталы шарикті алып тастайды. Содан кейін оң қолға экскаватор алады және сауыттық ұлпаның ампутациясын жүргізеді. Оң қолға 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісіне малынған мақталы шаригі бар пинцет алады, тіс қуысын өңдейді және ұзын шар тәрізді бормен түбір каналдарының өзектерін кеңейтеді. Түбірлік ұлпаның экстирпациясын пульпоэкстрактормен жүргізеді. Пульпоэкстраторды 1-2 рет өз осьі бойымен қозғалыс жасап, түбірлік ұлпаны өзіне қарай бұрау арқылы түбірлік канал қабырғасы арқылы тереңге енгізеді. Құралды каналдан қабырға бойымен алады. 3% натрий гипохлориді, 1% йодинол ерітіндісімен және 3% сутегі асқын тотығымен дәрілік өңдеу жүргізіп, содан кейін қағаз штифтпен кептіреді.
	Түбір каналын пломбалау:оң қолға канал толтырғышы бар ұштық алады, оны цинк – эвгенол пастасына малып,түбірлік каналды асықпай айналмалы қозғалыспен толтырады. Пломбаланған каналды рентгенологиялық бақылау:түбір каналы түбір каналының физиологиялық ұшына дейін пломбалануы қажет. Оның үстінен ажыратқыш төсеніш және тұрақты пломба салады.
	Ажыратқыш төсенішті салу:оң қолға ұшында ажыратқыш төсеніші бар гладилканы алады және жұқа қабатпен жегіленген қуыстың түбі мен қабырғасына эмаль-дентин шекарасына дейін біркелкі салады. Тұрақты пломбаны салу:оң қолға ұшында тұрақты пломбасы бар гладилканы алады және ажыратқыш төсеніштің үстінен біркелкі салады. Содан кейін оң қолға штопфер алады және тістің анатомиялық формасын жасай отырып, тұрақты пломбаны тығыздайды.
	Окклюзиограмманы анықтау: оң қолға көшірме қағазы бар пинцет алады және пломбаның беткейіне қояды және науқасты тістеуін сұрайды. Пломбаны өңдеуді және тегістеуді өткізу:оң қолға алдымен ірі дисперсті, содан кейін ұсақ дисперсті алмазды боры бар ұштықты алады және өңдейді, пломбаның бүйір беткейлерін штрипстермен өңдейді. Пломбалауды абразивті сықпалары бар щеткалармен, резиналы дөңгелектермен және қалпақшалармен аяқтайды.