Адиабаталық процесс.

Адиабаталық процесс^[1] адиабаттық процесс — қоршаған ортамен жылу алмаспайтын физикалық жүйеде өтетін термодинамикалық процесс. Адиабаталық процесс жылу өткізбейтін (адиабаталық) қабықшалармен қоршалған жүйелерде өтеді деп есептелінеді. Сыртқы орта мен жүйе арасында жылу алмасып үлгере алмайтындай уақытта тез өтетін процестер (жылу оқшаулағыш қабықшалары болмайтын) адиабаталық процесс ретінде қарастырылады. Оған мысалы, дыбыстың ауада таралуы, жылу қозғалтқыштарының цилиндрі ішіндегі газдың сығылуы (немесе ұлғаюы) т.б. жатады. Газ сығылғанда температура көтеріледі, ұлғайғанда — төмендейді. Адиабаталық процесс қайтымды және қайтымсыз процесс түрінде өтуі мүмкін.

Адиабаталық процесс - атмосферада адиабаталық процесс — қоршаған ортамен жылу алмасуынсыз болып тұратын (жербетімен, ғарышпен, жанасатын ауа массасымен) ауаның термосерпіндік өзгерісі. ^[2]

Адиабата (гр. adiabatos— өтпейтін) — адиабата — қайтымды (адибаттық) процесті бейнелей алатын қисық , графикалық сызық. ^[3].

2. Майер формуласы.

Әртүрлі идеалды газдар үшін Майер формуласы;

,

где — универсальная газовая постоянная, — молярная теплоемкость при постоянном давлении, — молярная теплоемкость при постоянном объёме.

Уравнение Майера вытекает из первого начала термодинамики, примененного к изобарическому процессу в идеальном газе:

,

в рассматриваемом случае:

.

3. Лептондар.

ЛЕПТОНДАР (грек. leptos — жұқа, жеңіл) — күшті өзара әсерге қатынаспайтын элементар бөлшектер тобы. Лептондарға электрон, мюон, нейтрино, 1975 ж. ашылған ауыр лептон (1,8ГэВ~массасы ) және олардың антибөлшектері жатады. Барлық Лептондардың спині 1/2-ге тең, яғни олар фермиондар болып табылады.

Лептонды заряд. Лептонды заряд электронға, позитронға, электронды нейтринге және антинейтринге қатысты. Лептонды, электронды, мюонды және таонды заряд, теріс бөлшектер мен нейтрин үшін +1-ге, оң бөлшектер мен антинейтрин үшін –1-ге тең.

Барионды заряд адрондарға жатады. В=1 барионды заряды бар топқа протондар, нейтрондар, гиперондар және барионды резонанстар жатады, олардың антибөлшектерінде -1-ге тең барионды заряд бар. (Атомдық ядроларға қатысты ол салмақтық сан деп аталады.). В=0 болып табылатын адрондар тобы мезондар деп аталады. Басқа қалған барлық адрондарға жатпайтын бөлшектердің заряды нөлге тең. Барлық мезондар мен бариондар: әдеттегі, ғажап, таңғажайып бөлшектер деп аталады.

Нейтрондар. Нейтронды (n) 1932 ж. Ағылшын физигі Д. Чедвик ашқан болатын. Оның электрлік заряды жоқ, бейтарап бөлшек, ал массасына келсек, ол протон массасына өте жақын. Нейтрон мен протонның массаларының айырымы mn-mp шамамен 2,5me электрон массасына тең.

4. Механикалық қозғалыстың негізгі заңдылықтары.

Кинематика деп денелердің қозғалысын зерттейтін, бірақ қозғалыстың туу себебін қарастырмайтын физиканың бөлімі.

Механикалық қозғалыс деп уақыт өзгерісінде кеңістікте дененің басқа денелерге қатысты орын ауыстыруын айтамыз.

Механикалық қозғалыс – салыстырмалы. Бір дененің әр түрлі денелерге қатысты қозғалысы әр түрлі болады. Дененің қозғалысын сипаттау үшін, қозғалыс қай денеге қатысты қарастырылатынын белгілеу қажет. Бұл денені санақ денесі деп атайды. Санақ денесі және уақыт – санақ жүйесін құрап, ол қозғалған дененің кез келген уақыттағы орнын анықтауға мүмкіндік береді.

Халықаралық бірліктер жүйесінде (СИ) ұзындықтың бірлігі ретінде метр, ал уақыттың бірлігі ретінде – секундқабылданған.

Әрбір дене белгілі бір өлшемдерге ие. Дененің әр түрлі бөліктері кеңістіктің әр түрлі жерлерінде орналасады. Алайда, механиканың көпшілік есептерінде дененің әр түрлі бөліктерінің орнын көрсетудің қажеті жоқ. Егер дененің өлшемдері басқа денелерге дейінгі арақашықтығынан аз болса, онда бұл денені оның материалдық нүктесі деп санауға болады. Мәселен, оны ғаламшарлардың Күннің айналасындағы қозғалысын зерттегенде алуға болады. Егер дененің барлық бөліктері бірдей қозғалса, ондай қозғалыстыілгерілемелі қозғалыс деп аталады. Мысалы үшін, «Гиганттық дөңгелек» аттракционындағы кабиналар, жолдың түзу сызықтық бөлігіндегі автомобиль және басқалар ілгерілемелі қозғалады. Дененің ілгерілемелі қозғалысында оны материалдық нүкте ретінде қарастыруға болады.

Өлшемдерін берілген жағдайда ескермеуге болатын денені материалдық нүкте деп атайды.

Материалдық нүкте ұғымы механикада маңызды орын алады. Уақыт өткенде бір нүктеден екінші нүктеге орын ауыстырғанда, дене (материалдық нүкте) дене қозғалысының траекториясы деп аталатын қандай да бір қисықты сызады.

Дененің кез келген уақыттағы кеңістікте орнын (қозғалыс заңын) x = x(t), y = y(t), z = z(t) координаттардың уақыттан тәуелділігінен (координаттық әдіс), не болмаса уақыттың бастапқы нүктеден берілген нүктеге жүргізілген радиус-вектордан тәуелділігінен (векторлық әдіс) анықтауға болады (сурет 1.1.1).

Дененің орын ауыстыруы деп дененің бастапқы орнын оның кейінгі орнымен қосатын бағытталған кесіндіні айтады. Орын ауыстыру – векторлық шама.