Иісті газбен улану кезінде алҒашҚы кӨмек кӨрсету

§

Иісті газ мүлдем иіссіз болып келеді, иісті газбен улану үрдісін адам мүлдем сезбей де қалуы мүмкін, ал ол жану әрекеті болған жерлердің бәрінде, тіпті духовкада да пайда болуы мүмкін. Адамның жұтып отырған ауасының құрамында 0,08% СО болған жағдайда адам бас ауруы мен тұншығуды сезінеді. СО концентрациясының 0,32% дейін көбеюі салдарынан сал болып қалу, есінен тану жағдайларыны әкеліп соқтырады (30 минуттан кейін адам өледі). возникает паралич и потеря сознания (смерть наступает через 30 минут). 1,2% жоғары концентрацияда адам 2-3 рет ауа жұтқанның өзінде-ақ 3 минуттан кейін өліп кетеді. Сол себепті бұл газ өте қауіпті. Иісті газдың пайда болуының негізгі себептері – жану аймағында оттегінің жеткіліксіз болуы. Мұндай жағдайда ешқандай қаупі жоқ – толық жану өнімі болып табылатын көмір қышқыл газының орнына иісті газх түзіледі. /uspan>

Иісті газдың адамға әсер ету механизмі, оның адам ағзасына түскеннен кейін қанға еніп, ондағы гемоглобин жасушаларын байланыстырып тастайтындығына негізделеді. Бұл жағдайда гемоглобин өзінің оттегі тасымалдау қызметінен толық айырылады. Адам иісті газбен көп мөлшерде демалған сайын, оның қанындағы гемоглобиндердің жұмысқа жарамдылығы төмендей береді, және адам ағзасы оттегіні аз мөлшерде ғана ала алады. Адам тұншыға бастайды, бас ауруы пайда болады, есінен айрылады. Егер адамды дер кезінде таза ауаға шығармаса, (немесе есінен танып жатқанда таза ауаға алып шықпаса), адамға өлім қаупі туындайды. Иісті газбен улану жағдайында гемоглобин жасушаларының иісті газдан толық тазаланып, өзінің жұмыс қалпына келуі үшін көп уақыт кетеді. Ауа құрамындағы СО концентрациясы неғұрлым жоғарылаған сайын, қандағы өмірге қауіпті карбоксигемоглобин концентрациясы көбейе береді. Мысалы, егер ауадағы иісті газ концентрациясы 0,02-0,03 % құрайтын болса, мұндай ауаны 5-6 сағат бойы жұту кезінде 25-30% карбоксигемоглобин концентрациясы түзіледі, егер ауадағы СО концентрациясы 0,3-0,5 % болса, онда карбоксигемоглобиннің 65-75% деңгейдегі өлімге әкеліп соғатын концентрациясы иісті газ ортасына адам тап болғаннан кейін 20-30 минуттың ішінде-ақ өзінің межесіне жетеді.

Иісті газбен улану белгілері:

-бұлшық ет әлсіздігі пайда болады
-бас айналады
-құлақта шу естіледі
-жүрек айниды
-лоқсу пайда болады
-кей жағдайларда ұйқы келеді, кейде керісінше қысқа мерзімдік қозғалыс, қозғалыстың бұзылуы пайда болады
-адам сандырақтайды
-галлюцинация пайда болады
-естен танады
-діріл, сіңір тартылу байқалады
-кома және тыныс алу орталығының жансыздануынан болған өлім. Жүрек тыныс алу тоқтағаннан кейін шамалы уақыт соғуы мүмкін.

Адамдардың иісті газбен уланғаннан кейін 2-3 апта өткеннен кейін улану нәтжесінде өлуі секілді жағдайлар да кездеседі.

Иісті газбен улануды айырудың шешуші кезеңі мынада, уланған адамда жоғарыда аталған улану белгілерінің бір ғимарат ішіндегі бірнеше адамда көрініс табуы немесе ол жерден кеткеннен кейі адамның жағдайының жақсаруының бамйқалуы болып табылады.

Кең тараған иісті газ көздері – газ және майлы пештер, ағаш пеші, газ құрылғылары, бассейндердегі су жылытқыштар және двигательдер, лақтырылып тасталынған пайдаланылған газдар. Пештердің жарылуы, бітелген түтін жолы, бітелген тұрбалар иісті газдың тұрғын үйдің ішінде пайда болуына әкеліп соғады. Пешке ауаның дұрыс келмеуі үйде иісті газдың жинақталуына әкеліп соқтырады. Үйлердің бір-біріне өте жақын орналасуы да иісті газбен улану қаупін арттырады, өйткені олар еркін желдетуге кедергі жасайды.

Иісті газбен уланғанда көрсетілетін алғашқы көмек.

- иісті газбен уланған жағдайда иісті адамның иісті газбен демалуына жол бермеу қажет

- зардап шегушіні таза ауаға алып шығу керек

- егер зардап шегуші есін білсе, оны жатқызып, оның тыныштығы мен таза ауамен тыныстауын қамтамасыз ету қажет (газетпен желпу, желдеткіш немесе кондиционер қосу)

- егер зардап шегуші есінен танып қалса, жедел жәрдем келгенше немесе есін жиғанша жүрегіне жабық массаж және жасанды тыныстандыру әрекетін жасау қажет

- Естеріңізде болсын, зардап шегуші адамды иісті газ концентрациясы бар жерден алып шығу кезінде уланып қалмас үшін алдымен өзіңізді қауіпсіздендіріп алыңыз. Бұл үшін тез әрекет ету қажет және қол орамал немесе марля арқылы тыныс алған жөн.

13.Жол-көлік апаты кезіндегі алғашқы көмек

Дұрыс көрсетілген бірінші көмек зардап шеккенің өмірін сақтауында жиі шешімді кезең болып табылады. Әр бір адам өз мүмкіндігі және қабілеттігі шегі бойынша бірінші медициналық көмек көрсете білуі қажет. Әдепте зардап шеккен адамның өмірі мен денсаулығы арнайы медициналық білімі жоқ тұлғаның бірінші көмек көрсетуінен тәуелді болады. Бірінші көмектін мәні жарақат фактілерін әсер етуін одан әрі болдырмау, қарапайым мерекелер өткізу және зардап шеккенді емдеу мекемесіне жылдам тасымалдауды қамтамасыздандыру болып табылады. Бірінші медициналық көмек көрсеткенде келесі принциптарға басшылық ету керек: дұрыстық, мақсатқа лайықтылық, жылдамдық, ойланғандық, шешімділік және тыныштылық. Зардап шеккенді қарағанда жарақат түрі мен ауырлығы, мүмкіндігіне және мән-жайға байланысты қажетті бірінші көмек қаражаттары қарастырылады. Ауыр жағдайларда (күретамырдың қанауы, ессіз жағдайда, буынуда) бірінші көмекті дер кезінде көрсету керек. Егер көмек көрсетуге керекті қаражаттар болмаса, онда оларды көмекке шақырылған немесе басқа біреу табуы тиіс. ЗАРДАП ШЕККЕНМЕН ДҰРЫС АЙНАЛЫСУ.Бірінші медициналық көмек көрсеткенде жарақат алған адаммен дұрыс айналысуды білу өте қажет, бөлекте, зардап шеккеннен дұрыс кімді шешуді білу керек. Бұл әсіресе маңызды мертігуде, күшті қан кетуде, есін жоғалтуда, химиялық және термиялық күйіп қалуда. Зардап шеккенің шығып кеткен және сынған қол-аяғынан ұстап тарту немесе аудару – ауырмалдықты күшейтеді, асқынуы мүмкін және де есінен танып қалуы мүмкін. Әсіресе, көптеген химиялық және термиялық күйіп қалу жағдайларда бірінші көмек көрсеткенде, зардап шеккенді шешіндіру қажет. Қол-аяғына зардап келгенде жағдайда, кйімді бірінші сау мүшесінен бастап шешеді. Сонан соң, зардап болған мүшесін астыға қаратып ұстап шешеді. БІРІНШІ КӨМЕК ҚАРАЖАТТАРЫ.Бірінші көмек көрсеткенде байлау материалы мен бірінші көмек қаражаттарсыз көрсету мүмкін емес: дәріханашысыз, санитарлық сумкаларсыз. ЖАРАНЫ ЕМДЕУ.Жараны емдеуге марля, мақта, бинт және де қандай да бір дезинфицириялық дәрі қажет. Сонан соң байлауды бастайды.Дезинфицириялық дәрісі болмаған жағдайда жара үстін таза марлімен жауып, сонан соңбір қабат мақта қойып битпен байлап тастау керек. Марля мен бинттің болмаған жағдайда, жара бетін пластикалық битпен (акутин) жабуға болады, одан кейін қолданылмаған орамалмен немесе басқа сондай мақталы затпен байлап тастау керек. ЖҮРЕКТІ УҚАЛАУ.Жүрек тоқтап қалған жағдайда оның қысқартуы мен созылуын жасанды жолмен алу керек. Бұл келесі түрде жүзеге асырылады: зардап шеккенді үстелге немесе жерге жатқызып, кеуде сүйегінің астынғы жағында бір минутта алпыс рет (60) қысу керек. Қысым ішкі жағынан бір қолдың тобық бiлезiгімен жасалады. Кеуде сүйегі арқылы істелінген қысым жүрекке тиеді. Қысымды қатты күшпен істеу керек, кеуде сүйегі бел омыртқаға қарай 5-6см. жылжуы арқылы жүзеге асырылады. Жүректі уқалағанда, жасанды тыныс алу істеу қажет, өйткені жүрек тоқтап қалғанда, адамның тыныс алу қызметті де тоқтап қалады. Егер зардап шеккенге жандануды бір адам істейтін болса, онда ол бір мезгілде жүректі уқалап, жасанды тыныс алуды істеу керек. Төс торынын он бес қысымына үш жасанды тыныс алу істелуі тиіс. Жүректі уқалау – бұл шара, үлкен абайлықты талап етеді, сондықтан оған өте қажетті жағдайда ғана жасауға сүйену қажет.