Годы, месяцы, дни месяца

По древнеримскому календарю год состоял из 10 месяцев, первым из которых считался март. На рубеже VII – VI веков до н.э. из Этрурии был заимствован календарь, в котором год состоял из 12 месяцев – январь и февраль следовали после декабря. Месяцы римского календаря назывались прилагательными, согласованными со словом mensis (месяц): mensis Martius – март (в честь бога войны Марса), m. Aprilis – апрель, m. Maius – май, m. Junius – июнь (в честь богини Юноны); остальные названия месяцев происходили от числительных, и называли номер месяца по порядку следования с начала года: m. Quintilis – пятый (позже, с 44 г. до н.э. m. Julius – июль, в честь Юлия Цезаря), m. Sextilis – шестой (позже, с 8 г. н.э. m. Augustus – август, в честь императора Августа), m. September – сентябрь (седьмой), m. October – октябрь (восьмой), m. November – ноябрь (девятый), m. December – декабрь (десятый). Затем следовали: m. Januarius – январь (в честь двуликого бога Януса), m. Februarius – февраль (месяц очищений, от лат. februare – oчищать, приносить искупительную жертву в конце года).

В 46 г. до н.э. Юлий Цезарь по совету египетского астронома Сосигена провел реформу календаря по египетскому образцу. Был установлен четырехгодичный солнечный цикл (365+365+365+366=1461 день), с неравной продолжительностью месяцев: 30 дней (апрель, июнь, сентябрь, ноябрь), 31 день (январь, март, май, июль, август, октябрь, декабрь) и 28 или 29 дней в феврале. Начало года Юлий Цезарь перенес на 1 января, поскольку в этот день консулы вступали в должность, и начинался римский хозяйственный год. Этот календарь назывался юлианским (старый стиль) и он был заменен исправленным новым григорианским календарем (по имени папы Григория XIII, который и ввел его) в 1582 г. во Франции, Италии, Испании, Португалии, позже в остальных странах Европы, и в 1918 г. в России.

Обозначение римлянами чисел месяца основывалось на выделении в месяце трех главных дней, связанных со сменой фаз луны:

1) 1-й день каждого месяца – календы, первоначально – первый день новолуния, о котором возвещает жрец;

2) 13-й или 15-й день каждого месяца – иды, первоначально в лунном месяце середина месяца, день полнолуния;

3) 5-й или 7-й день месяца – ноны, день первой четверти луны, девятый день перед идами, считая день нон и ид.

В марте, мае, июле, октябре иды приходились на 15-е, ноны – на 7-е числа, в остальных месяцах – на 13-е и 5-е соответственно. Дни, предшествующие календам, нонам и идам обозначались словом накануне – pridie (Acc.). Остальные дни обозначались посредством указания, сколько дней осталось до ближайшего главного дня, при этом в счет входили также день, который обозначается, и ближайший главный день (сравните, по-русски – третьего дня).

Неделя

Деление месяца на семидневные недели пришло в Рим с Древнего Востока, и в I в. до н.э. стало в Риме общепринятым. В заимствованной римлянами неделе только один день – суббота – имел особое название, остальные назывались порядковыми номерами; римляне назвали дни недели по семи светилам, носившим имена богов: суббота – Saturni dies (день Сатурна), воскресенье – Solis dies (Солнца), понедельник – Lunae dies (Луны), вторник – Martis dies (Марса), среда – Mercuri dies (Меркурия), четверг – Jovis dies (Юпитера), пятница – Veneris dies (Венеры).

Часы

Разделение суток на часы вошло в употребление со времени появления в Риме солнечных часов в 291 г. до н.э., в 164 г. до н.э. в Риме ввели водяные часы. День, как и ночь, был разделен на 12 часов, продолжительность которых менялась в зависимости от времени года. День – это время от восхода до заката солнца, ночь – время от захода до восхода солнца. В равноденствие день считался с 6 часов утра до 6 часов вечера, ночь – с 6 часов вечера до 6 часов утра (например, четвертый час дня в равноденствие – это 6 часов + 4 часа = 10 часов утра, т.е. 4 часа после восхода солнца).

Ночь делилась на 4 стражи по 3 часа каждая, например, в равноденствие: prima vigilia – с 6 ч. вечера до 9 ч., secunda vigilia – с 9 ч. до 12 ч., tertia vigilia – с 12 ч. до 3 ч., quarta vigilia – с 3 ч. до 6 ч.

Летоисчисление

У римлян велись списки консулов. Консулов избирали ежегодно, по два консула на год, и год обозначался именами тех консулов, которые выполняли свои обязанности (Marco Crasso et Gnaeo Pompejo consulibus – в консульство). С эпохи Августа (с 16 г. до н.э.) наряду с датировкой по консулам в употребление входит летоисчисление от предполагаемого года основания Рима (753 г. до н.э.) – ab Urbe condita (ab U.c.; a.u.c.) – от основания города. После падения Римской империи и с распространением христианства в Европе церковь приурочила летоисчисление к рождению Иисуса Христа, время которого определил в VI веке н.э. Dionysius Exiguus. Так возникло понятие «наша эра» – anno Domini = a.D. (в год господа).

Имена римских граждан

В классическое время имя римского гражданина обычно состояло из 3 компонентов:

1) Praenomen – личное имя, подобное нашему мужскому имени, писалось сокращенно (A. – Aulus, App. – Appius, D. – Decimus, Ser. – Servius);

2) Nomen (gentis) – родовое имя в форме прилагательного мужского рода на -ius (Tullius – Туллий=род Туллиев, Julius – Юлий=род Юлиев);

3) Cognomen – прозвище, данное некогда кому-либо из представителей рода, и ставшее названием ветви рода: Cicero – Цицерон, Caesar – Цезарь.

Женским именем была женская форма: дочь Цицерона – Tullia, дочь Цезаря – Julia. К имени первой дочери добавлялось Major, второй – Minor, третьей – Tertia и т.д.

ТЕКСТЫ ДЛЯ ДОМАШНЕГО ЧТЕНИЯ

(I семестр)

De ossibus

Complexus ossium corporis sceleton vocatur. Forma et magnitudine ossa diversa sunt: distinguimus ossa longa, lata, brevia. Tibia est os longum, scapula os latum, vertebra os breve. In ossibus distinguimus corpus ossis et extremitates. Ossa inter se ligamentis et cartilaginibus junguntur. In osse foramina nutritia sunt. Foramina nutritia ossium plerumque in corpore ossis et in extremitatibus locata sunt.

Sternum

Sternum e tribus partibus constat: parte superiore — manubrio, parte me­dia — corpore sterni, parte inferiore — processu xiphoideo. Manubrium habet in margine superiore incisuram jugularem. Margo inferior manubrii et margo superior corporis angulum sterni formant. In margine corporis sterni incisurae costales sunt.

Hepar

Hepar glandula maxima corporis humani est. Substantia hepatis mollis rubrofusca est. Hepar in cavo abdominalis sub diaphragmate locatur et secretioni bilis inservit. Illud in lobos duos impares dividitur: lobum dextrum majorem et lobum sinistrum minorem. Lobus sinister dextro tenuior est. In hepate facies tres distinguimus: faciem superiorem, inferiorem, posteriorem. Facies superior convexa, facies inferior concava sunt. In hepate margines duo sunt: margo anterior acutus, qui impressiones duas seu incisuras habet – incisuram vesicalem et umbilicalem, et margo posterior obtusus. Fel per ductum choledochum in intestinum duodenum intrat. Usus hepatis est, ut fel secernat.

De abdomine

Corpus hominis e capite, trunco et membris constat. Abdomen, trunci pars, inter pectus et pelvim siturn est. Pectus ab abdomine diaphragmate, membrana solida et musculosa, seiungitur. Regio abdominis dividitur in partes tres: epigastrium, mesogastrium, hypogastrium. Varii musculi cavum abdominis tegunt, ut musculus rectus abdominis, musculus externus, internus, transversus abdominis et ceteri. In cavo abdominis viscera locata sunt: hepar, stomachus, renes, lien, intestina et cetera. Morbi viscerum interdum aegre dignoscuntur.

De renibus

Renes in regione lumborum in posteriore parte ventris locati sunt. Ren dexter sub hepate, ren sinister sub liene siti sunt. Renibus urina secernitur. Cum renes sani sunt, urina limpida est. Inflammatio renis nephritis nominatur. Si sanguis aut pus in urina est, vel vesica, vel renes exulcerati sunt.

De musculis

Musculi organismi humani forma varii sunt; sunt musculi longi, lati, breves. Musculi fasciis, quasi sacculis elasticis cinguntur. Fasciae in fascias proprias et fascias subcutaneas dividuntur. Fascia propria sive profunda e tela fibrosa compacta constat. Inter musculos distinguimus musculos rectos, obliquos, transversos. Sunt etiam musculi interni, externi, profundi. Magni musculi dorsi sunt: musculus trapezius, musculus latissimus dorsi, musculus rhomboideus et celeri.

Os coccygis

Coccyx, seu os coccygis hominis adulti ex quattuor vertebris constat. Prima vertebra coccygis cornua coccygea habet. Cornua coccygea per ligamenta cum cornibus sacralibus coniunguntur. Primae et secundae vertebrae habent etiam processus lateralis, sed tertiae et quartae habent formam subrotundam et minores primis sunt. Vertebrae ossis coccygis processus spinosos et arcus non habent.

De corpore humano

Corpus ex capite, trunco et quattuor membris constat. Caput ope cervicis cum trunco jungitur. Truncus thoracem et abdomen continet. Pars posterior trunci dorsum vocatur. Truncus bina membra superiora et bina membra inferiora habet. Membra inferiora majora et longiora membris superioribus sunt. Caput in duas partes dividitur: in partem cerebralem et faciem. Pars cerebralis frontem, verticem, occiput temporaque continent. Facies palpebras, nasum, labia, mentum buccasque continent. In cervice duas partes distinguimus. Pars anterior collum, pars posterior nucha appellatur. Pars anterior cervicis marginibus musculorum sternocleidomastoideorum in regionem colli anteriorem et duas regiones colli laterales dividitur. Altius eorum post auriculas regiones mastoideae locatae sunt. Anatomici faciem thoracis octo lineis verticalibus dividunt, quae sunt: linea mediana, sternalis, mamillaris, parasternalis, axillaris anterior, axillaris media, axillaris posterior et scapularis. Duae lineae horizontales abdomen in tres regiones dividunt: epigastrium, mesogastrium et hypogastrium. Quisque etiam regio abdominis duabus lineis verticalibus in tres partes dividitur. Epigastrium in partem mediam seu regionem epigastricam et in duas partes laterales seu regiones hypochondriacas dividitur. Est enim regio hypochondriaca dextra et sinistra. Mesogastrium in partem medianam seu regionem umbilicalem et duas regiones abdominales laterales dividitur. Hypogastrium ex regione pubica et duabus regionibus inguinalibus constat. Membrum superius ex brachio, cubito, antebrachio, manu et digitis manus constat. Membrum inferius femur, genu, crus et pedem continet. In manu palma manus, dorsum manus et digiti manus sunt. In pede planta pedis, dorsum pedis et digiti pedis sunt.

De vertebris

In corpore humano triginta tres seu triginta quattuor vertebras distinguimus. Compages vertebrarum columna vertebralis vocatur. Vertebra forma similis est anulo osseo. Vertebra ex tribus partibus constat, quarum prima est corpus vertebrae, secunda arcus vertebrae, tertia processus. Processus vertebrae sunt: processus spinosus, duo processus transversi, quattuor processus articulares superiores et inferiores. Prima vertebra atlas, secunda axis nominatur, vertebra septima prominens. Vertebrae dividuntur in septem vertebras cervicales, duodecim vertebras thoracales, quinque vertebras sacrales et quattuor seu quinque vertebras coccygeas. In columna vertebrali distinguimus quinque partes: cervicalem, thoracalem, lumbalem, sacralem et coccygeam. Omnes vertebras praeterea dividimus in partes duas, quae sunt: vertebrae verae et vertebrae spuriae. Vertebrae verae ex cervicalibus, thoracalibus et lumbalibus vertebris constant. Vertebrae sacrales, quae os sacrum formant, et vertebrae coccygeae, quae os coccygis formant, vertebrae spuriae nominatur.

De cranio

Sceleton capitis cranium nominatur. Cranium per atlantem cum columna vertebrali iungitur. Cranium dividitur in cranium cerebrale, sive neurocranium, et cranium viscerale, sive splanchnocranium. Cranium cerebrale ex octo ossibus componitur: osse frontali, duobus ossibus temporalibus, duobus parietalibus, osse sphenoidali, ethmoidali, occipitali. Cranium viscerale ossa quindecim formant: ossa palatina, zygomatica, nasalia, lacrimalia, conchae nasales inferiores, vomer, mandibula, os hyoideum. Cavum cranii cerebralis per foramen occipitale magnum cum canale vertebrali communicatur. Suturis ossa cranii iunguntur. Suturae variae sunt: sutura coronalis, lambdoidea, sagittalis et ceterae. Ossa cranii immobilia sunt, mandibula solum mobilis est. Varii musculi cranium tegunt: musculi frontales, occipitales, auriculares, nasales, zygomatici, temporales. In ossibus cranii multa foramina et tubera observamus.

Radius

Antebrachium ex ulna et radio constat. Ulna et radius longi sunt. In radio caput radii et capitulum humeri distinguimus. Forma capituli radii rotunda est. Capitulum radii de radio cetero collo radii parvo separatur. In radio cristam interosseam acutam videmus.

De humero

In humero collum anatomicum humeri et collum chirurgicum humeri videmus. Post collum anatomicum duo tubercula sunt. De tuberculis cristae tuberculorum exiunt. Humerus trochleam in extremo habet. Supra trochleam fossa coronoidea et fossa olecrani jacent (sunt). Trochlea humerum cum ulna jungit. Juxta trochleam capitulum humeri (seu eminentia capitata) est. Capitulum humeri humerum cum radio jungit.

Encephalon

Encephalon е telencephalo, diencephalo, mesencephalo, metencephalo, myelencephalo (sive medulla oblongata) constat. Diencephalon in epithalamum, thalamum et hypothalamum dividitur.

Pons Varolii et cerebellum metencephalon formant. Pons Varolii et myelencephalon (sive medulla oblongata) rhombencephalon formant. Diencephalon, mesencephalon, metencephalon, myelencephalon truncum cerebri formant.

De osse ischii

In osse ischii corpus, ramum superiorem et ramum inferiorem distinguimus. Rami ossis ischii angulum formant. Apex crassus anguli tuber ischiadicum nominatur.

De musculis

Quantitas musculorum magna est. In musculo corpus musculi et tendo musculi distinguuntur. Forma musculorum varia est. Musculi lati, breves et longi sunt.

In extremitatibus musculi longi sunt. Pars media musulorum longorum venter nominatur. Origo musculi longi caput nominatur, extremitas altera cauda nominatur. Tendo musculos ad ossa figit. Tendines angusti et lati sunt. Tendo latus aponeurosis nominatur.

De musculis colli

Pars anterior (ventralis) colli non solum musculos habet, sed etiam organa cetera, exempli causa, laryngem, pharyngem et oesophagum. In collo etiam vasa grossa et nervi sunt. Inter musculos cervicales musculus platysma, musculus longus colli, musculus rectis capitis sunt. Musculus platysma protinus sub cute jacet. Musculus platysma lamina lata et tenuis est. Musculus platysma ad marginem mandibulae figitur. Musculus longus capitis ad partem basilarem ossis occipitalis figitur. Musculus rectus capitis anterior sub musculo longo capitis situs est.

Ossa cruris

Sceleton cruris e duobus ossibus fistulosis constat: tibia et fibula. Tibia cum femore ope articulationis genus conjungitur. Tibia in crure e latere interno sita est. In margine anteriore extremitatis superioris tibiae tuberositas tibiae est. Fibula os longum cum extremitatibus crassis est. Extremitas superior fibulae caput fibulae format. In capite fi­bulae apex capitis est.

Os coxae

Os coxae est os compositum. Os ilium, os pubis et os ischii os coxae formant.

Os ilium

Pars inferior brevis et crassa ossis ilium corpus ossis ilium nominatur. Pars superior lata et tenuis alam ossis ilium format. In margine superiore libero alae ossis ilium crista crassa est.

Наши рекомендации