Алкогольге патологиялыќ єуестік компоненттері
(Альтшулер В.Б., 1999)
| Єуестік компоненттері | Клиникалыќ кµріністері |
| Идеаторлы | Алкогольді ќабылдау жµніндегі ойлар, мотивтер к‰ресі. Спиртті ішімдікті ќабылдауды жаќтайтын науќастардыњ єрт‰рлі кµзќарастары, сендірулері мен ой-пікірлері (алкогольді анозогнозия), олардыњ кµрінісі мен мазм±ны, алкогольге єуестік пайда болуына, динамикасы мен к‰шіне тыѓыз байланысты. Алкогольді мазм±ндаѓы т‰с кµрулер. |
| Ж‰ріс-т±рыстыќ | Єњгімелесу кезінде алкогольді таќырыпты тамсанып айтумен, емделуден жалтаруѓа тырысумен, салауаттыќќа шаќырѓан адамдармен µштесу жєне оппозициондыќ, алкогольмен «эксперименттер» деп аталатын, мазасыздыќ пен жинаќсыздыќ жєне т.б. кµрінетін ж‰ріс-т±рыстыњ ерекшеліктері |
| Эмоциональді | Жабырќаумен, наразылыќпен, ішкі дискомфортпен, тез ашуланѓыштыќ агрессивтілікпен дисфориялыќ кµріністер. Жабырќањќылыќ, м±њаю, єрекетсіздік, айналаѓа немќ±райдылыќ т‰рінде депрессивті кµріністер. Эндогенді депрессиямен салыстырѓанда кµњіл-к‰йдіњ тєуліктік тербелістері айќын интеллектуальді жєне ќозѓалыстыќ тежелулер, µзін-µзі кінєлєу идеялары жоќ (науќастар барлыѓына айналадаѓыларды, таѓдырын кінєлєйді, біраќ µздерін емес). Кейбір жаѓдайларда эмоциональді компонент басым т‰рде ‰реймен кµрініс береді. Ќайѓыру, ‰рейшілдік, тітіркенгіштік жєне эмоциялардыњ т±раќыздыѓымен аралас к‰йлер болуы м‰мкін |
| Сенсорлы | Алкогольге патологиялыќ єуестіктіњ ењ жоѓарѓы шыњында пайда болады жєне науќастардыњ µзінше патологиялыќ сезімдерімен бірге ж‰реді («тістерін ќайрайды», «асќазан т±сында тартып т±р», «ауыздаѓы спазмдар», «тырналайды», «ж‰рек шаншиды» жєне т.б.). |
| Вегетативті | Жеткілікті наќты т‰рде алкоголь жµнінде еске т‰сіргенде жайдарылану, кµздердіњ жылтырауы, беттіњ ќызаруы немесе бозаруы, саливация, ж±тыну ќимылдары, еріндерін жалау. Арнайы тесттермен аныќталѓан симпатикалыќ жєне парасимпатикалыќ вегетативті ж‰йке ж‰йесініњ дисбалансы (вариационды пульсометрия, Кердо индексі жєне т.б.). |
Айќындылыќ дєрежесіне ќарай алкогольге патологиялыќ єуестіктіњ жіктелуі (Гофман А.Г. жєне т.б.,1991)
| Алкогольге патологиялыќ єуестіктіњ айќындылыќ дєрежесі | Клиникалыќ кµріністері |
| Єуестіктіњ болмауы | Єуестіктіњ ж‰ріс-т±рыстыќ белгілері жоќ, мастану жаѓдайына жетуге ±мтылыс жоќ. |
| Алкогольге єуестіктіњ жењіл дєрежесі(парциальді формасы Альтшулер В.Б. бойынша, 1999) | Єуестік ќысќа уаќытќа пайда болады, кез-келген басќа шаруалармен, сыртќы жаѓдайлармен оњай басылады. Алкогольді таќырыпта єњгімелесулер кезінде кµрінуі м‰мкін. ‡немі мотивтер к‰ресімен бірге ж‰реді. |
| Айќын єуестік | Физикалыќ жєне психикалыќ дискомфорт жаѓдайымен, µткен уаќытта ішкендерін жєне алкогольді ішімдіктер жµнінде еске алулардыњ пайда болуымен сипатталады. Сыртќы жаѓдайлар єуестікті баспайды. Єуестіктіњ пайда болуы мотивтер к‰ресімен бірге ж‰реді («ішейін бе немесе ішпейін бе»). ¤з к‰шімен єуестікті басу сирек болады. |
| Максимальді айќын єуестік (генерализациялан-ѓан формасы Альтшулер В.Б. бойынша, 1999) | Себепсіз туындайтын айќын алкоголь ќабылдау жµніндегі эмоциональді єсерленген еске алулардыњ пайда болуымен бірге ж‰реді. Єуестік мотивтер к‰ресімен бірге ж‰рмейді. ¤з к‰шімен єуестікті басу м‰мкін емес. Сыртќы жаѓдайлар да єуестікті баспайды. Субъективті т‰рде єуестік алкогольге деген µте к‰шті талпыныс т‰рінде, жење алмайтындай мастану жаѓдайына жетуге ынтызарлыќпен сезіледі. |
ПАЗ ѓа ПАТОЛОГИЯЛЫЌ ЄУЕСТІК ВАРИАНТТАРЫ:
Аффективті компонент – ‰рей, ішкі мазасыздыќ сезімі, себепсіз психологиялыќ дискомфорт сезімі, тітіркенгіштік, депрессия, айналаѓа немќ±райдылыќ, ашу-ыза, µмір к‰њгірттігі жєне ќызыќсыздыѓы сезімі, жєне де ±йќы б±зылысы мен ПАЗ-ѓа єуестік.
Идеаторлы компонент – ПАЗ ќолдану жµніндегі ойлар, еске алулар, т‰стер, жєне де єрт‰рлі ќиялдар.
Ж‰ріс-т±рыстыќ компонент – ПАЗ-ды ќолѓа т‰сіруге баѓытталѓан єрекеттерден т±рады, ПАЗ-ды ќолданудыњ єрт‰рлі аспекттерін наркоманиямен зардап шегетін басќа адамдармен талќылау, жєне де к‰нделікті µмірдегі пассивтілік.