Лайм ауруы (боррелиозды артрит)

Жоспары

1. Кіріспе

2. Инфекциялық артриттің анықтамасы. Эпидемиологиясы.

3. Инфекциялық артриттің себептері. Түрлері.

4. Инфекциялық артритердің диагностикасы және ажырату диагностикасы.

5. Инфекциялық артриттердің емдеу жоспары. Алдын алуы.

Орытынды

Инфекциялық артрит ( септикалық, пиогенді) – буындар зақымдалуының ауырсыну синдромымен, буындардың гиперемиясы мен ісінуімен және жалпы интоксикация белгілерімен ( жоғары қызба, қалтырау, бастың ауырсынуы) жүретін ауыр түрі. Көп жағдайда бірнеше буындар зақымдалуы болады.

Инфекциялық артриттер әр түрлі жастағы адамдар арасында кездеседі, сонымен қатар әр жаста ол әр түрлі зақымдалу ерекшеліктерімен және «сүйікті» қоздырғыштармен шақырылады. Ересек жастағы адамдарда көбіне қол саусақтары мен тізе буындары зақымдалады. Және де әдетте бір буын зақымдалады, тек 5 пациенттің бәреуінде полиартрит дамуы мүмкін. Ал балаларда керісінше бірнеше буындары зақымдалады, әдетте тәзе, жамбас және йық буындары.

Жедел инфекциялық (септикалық) артрит бактерия, вирустар, саңырауқұлақтармен шақырылған жарадан, операциядан кейінгі, босану инфекциясы, қылмыстық аборт немесе ішкі ағзаларда ошақ пайда болу нәтижесінде дамитын сепсистің көрінісі болуы мүмкін. Буынішілік сұйықтықтан, тіндерден және қаннан әрқашан ауру тудырған микроорганизм табылады. Буындардың инфицирленуі көбіне алыс инфекция ошағынан гематогенді тарау нәтижесінде болады, сирек кезде жарақаттан, табанының өткір затпен жарақаттануынан, ине енгізу, қайталамалы буын инъекциялардан кейінгі тікелей инфекцияның өтуінен болады.

Септикалық артриттің негізгі себептеріне Staphylococcus, Streptococcus, gonococcal жұқпалары, сондай-ақ, грамтеріс бактериялар (Escherichia Coli, Proteus) және басқалары жатады. Жіті инфекциялық артрит фурункулез, баспа, пневмония, цистоскопиядан кейін, іш қуысы ағзаларына және зәр шығару жүйелеріне жасалған операциядан және т.б. инфекциялардан кейін дамуы мүмкін. Инфекциялық артрит дамуына тағы қант диабеті, обыр, РА және басқа да аурулар, созылмалы маскүнемдік әкелуі мүмкін.

Буын зақымдануы (80% жағдайда - моноартрит) сепсистің басқа белгілері фонында дамиды. Ең жиі тізе және жамбас буындары зақымданады, сирек - иық, шынтақ, білезік, табан буындары.

Инфекциялық артриттердің даму себептері ( қауіп-қатер факторлары)

1. әр түрлі генезді созылмалы артриттер (ревматоидты, псориатикалық, подагралық и т.б.);

2. жүйелі жұқпалы аурулар;

3. біріншілік және екіншілік иммунтапшылық жағдайлар ( соның ішінде, ВИЧ-инфекция);

4. онкологиялық аурулар;

5. алкоголизм және наркомания;

6. буынішілік инъекциялар;

7. буындардағы жарақаттар және хирургичиялық оталар;

8. қант диабеті;

9. дәнекер тіндердің жүйелік аурулары (ЖҚЖ, склеродермия);

10. орақ тәрізді анемия;

11. гормоналды препаратар, цитостатиктармен емделу.

Инфекциялық артриттің белгілері:

1. Жедел басталады, сирек – бәсең ( 2-3 аптаға дейін);

2. Интоксикация белгілері (температура көбіне 38ºС-тан жоғары, қалтырау, бұлшықеттер мен буындарда ауырсыну, бас ауруы, балаларда – құсу, жүрегінің айнуы);

3. Зақымдалған буынның жедел ісінуі, ол үлкейіп, зақымдалған буынның контурының өзгеруіне әкеледі;

4. Қозғалған кезде қатты ауырсыну ( егер жамбас буыны зақымдалған болсы – аурсыну шап аймағында орналасып, жүрген кезде күшейеді);

5. Қозғалыстың шектелуі, буындардың мәжбүр қалпы;

6. Зақымдалған буынның жергілікті қызуының жоғарылауы ( ұстаған кезде ысынған);

7. Сирек кезде – ұсақ буындардың зақымдалуы;

8. Қарт адамдарда белгілері «симптомсыз» болуы мүмкін.

Бұл артриттер 2 түрге бөлінеді:

1) синовиалды сұйықтықтың іріңді сипатын анықтайтын жұқтыру қоздырғышы буынның қуысында орналасатын өзіндік жұқпалы немесе септикалық;

2) параинфекциялық немесе белгілі бір хронологиялық инфекциясымен байланыстан туындайтын реактивті, бірақ буын қуысында қоздырғышы болмайтын, кейде иммунды кешендердің буындарда шөгуімен дамитын рекативті артриттер

Соңғыларына ревматоидты артрит, Туберкулезді ревматизм (Понсе артриті ), дизентерия, сальмонеллез, иерсиниозбен және т.б. қоздырғыштармен шақырылатын артриттер жатады.

Саңырауқұлақтарен және микобактреиялармен шақырылатын артриттер.

Саңырауқұлақтарен және микобактреиялармен шақырылатын артриттер жиі моноартриттер болып келеді, басталуы да, ағымы да байқалмайды.Синовиалды сұйықтықты зерттеу кезінде нейтрофилдер басымдылығымен (90%) жоғары цитоз(20-104 / мл) байқалады. Сұйықтық лай, оның тұтқырлығы төмендеген, муцинді қою борпылдақ. Рентгенологиялық капсуласы тартылған және периартикулярлық тіндердің ісініуі белгіленген, эпифизарлы остеопороз, буындық саңылаудың тарылуы, субарахноидалды эрозия ерте анықталады, ал дұрыс емес емдеу кезінде - шеміршек және сүйек деструкциясына әкеледі. Ауру екіншілік деформациялық остеоартроз немесе сүйектік анкилозбен аяқталуы мүмкін.

Артриттің жұқпалы этиологиясы мүмкіндігі жедел моно- және олигоартриттің барлық жағдайларында күдікті болуы тиіс. Диагноз синовиалды сұйықтықты зерттеуден кейін расталады – жұғындыларды Грамм бойынша бояп, микроорганизмдер себіндісін анықтаған соң. Септикалық артрит кезінде микропқа қарсы препараттарды пайдаланыланады және буын қуысына адекватты дренаж жасайды. Ем неғұрлым ерте басталса, соғұрлым буын қызметін сақтап қалуға болады, сондықтан антибактериалды терапияны синовиалды сұйықтықтың себіндісі нәтижесін алмай тұрып бастай береді.Қоздырғышты анықтағаннан кейін емдеу қажет болған жағдайда қайта қаралуы мүмкін. Қаннан буынға оңай енетін антибиотиктерді парентеральді енгізеді. Буын шілік антибиотиктер міндетті емес, себебі олар синовиалды қабықшаны тітіркендіруі мүмкін. Стрептококкті және стафилококкты инфекция кезінде пеницилинді 250000 Б/кг/тәулігіне пайдаланады, ересектерге орташа дозасы мөлшерін 4 қабылдауға бөліп – 12-20 млн Б көктамыр ішіне енгізеді немесе 60-100 мг/кг 2-3 рет тәулігіне ципорин енгізеді. Емдеу 3-6 апта жүргізіледі.

Грамтеріс флора кезінде аминогликозидтер ( мысалы, гентамицин) кең спектрлі антибиотиктермен бірге ( пенициллин қатарынан, цефалоспорин) ұсынылады.
Күнделікті буын қуысына дренаж жасап, іріңді шығару қажет, бұл буын шеміршектерін сақтау үшін жүргізіледі. Ауырсыну синдромы басылғанша және қабыну белгілері жойылғанша аяқ-қолдарға тыныштық беру қажет, кей кезде оларды шинамен иммобилизациялайды. Пассивті жаттығуларды ем басталғаннан кейін бірнеше күнде бастауға болады, ал белсенді жаттығуларды – қабыну басылған соң бастайды. Буындарға жүктеме активті қабыну басылғанша шектеледі. Емдеу курсы 1-1,5 ай. Емдеу әсерлі болмаса, ауру ұзақ ағымға ауысып, тұрақты дифигурация дамуымен және қозғалыс шектелуімен аяқталуы мүмкін.

Гонококкты артрит

Гонококкты артрит септикалық артриттің бір түрі. Зәр шығару жолдарынан инфекцияның гематогенді таралуы арқылы созылмалы және жедел гонореясы бар науқастарда пайда болады. Көбіне әйел адамдарда кездеседі және симптомсыз түрде өтіп, етеккір және жүктілік бактеремиясына әкеледі. Гонококкты артриттің 2 сатысы бар – қысқа ( 2-4 күн) “бактериемиялық”, ол қызбамен, қалтырау, миграциялайтын артралгиямен көрінеді және ұзақ “септикалық”, ол бір немесе екі буындар зақымдануымен ( көбіне тізе, балтыр, шынтақ, білезік ) жүреді. Гонококкты инфекцияға табан сіңірлерінің қабынуы мен «жалпақ гонореялық табан» атты балтыр буындарының зақымдануы тән. Соң,ысынығ дамуы балтыр буындарындағы инфекцияның табан буындарының буындарына тарап, табан және балтыр бұлшықеттерінің семуі мен майтабандық дамуына байланысты. Гонококкты артриттің асқынуы екіншілік деформациялаушы остеоартроз болып табылады.

Аурудың диагнозы синовиалды сұйықтықтан табылған гонококктар немесе инфекцияның терілік белгілері арқылы (ортасында некрозы бар іріңді сұйықтыққа толы қызыл дақтың үстіндегі папула, олар буын айналасында, аяқ- қолдардың дистальды бөліктерінде, арқада орналасады) оң гемокультурамен қойылады. Гонококкты артриттің ажырату диагностикасын Рейтер синдромымен жүретін артриттермен жүргізу керек.

Гонококкты артриттің емінде антибиотиктердің үлкен дозалары беріледі.

- Пенициллин к/і 10 млн Б/ тәулігіне артриттің клиникалық көріністері азайғанға дейін;

- Ампициллин 2,0 г – 7-10 күн;

- Күнделіткі синовиальды сұйықтықты шығарып, стероидты емес қабынуға қарсы препараттарды тағайындау.

Туберкулезді артрит

Бұл артриттің дамуы туберкулездік микобактерияның басқа ошақтардан лимфа жолдары арқылы буындардың ұзын сүйектерінің шеттеріне қонуымен түсіндіріледі. Микроорганизмдер қонған жерде остит дамып, ол секвестр дамуымен казеозды некрозға ұшырайды. Буын туберкулезінің біріншілік-сүйектік және біріншілік-синовиалды түрлерін ажыратады. Жамбас, тізе, балтыр, білезік буындарының зақымдалуы басым. Оның ағымы өте әлсіз жіне ұзақ болады, басқа аурулардың клиникасымен жүреді. Ауырсыну болмауы мүмкін немесе аз ауырсыну «сыздап» болады. Көбіне жалпы интоксикация симптомдарымен көрәнеді: әлсіздік, шаршағыштық, субфебрильды температура, тершеңдік.

Диагностикасында туберкулездің ағымын уақытылы анықтау қажет, ауру дамығаннан кейін рентгенологиялық көріністері пайда болады.

Туберкулездік артриттің емін фтизиатор тағайындайды, ол микобактерияларға қарсы спецификалық препараттармен емделеді.

Бруцеллезді артрит

Соңғы жылдары өте сирек кездеседі. Бұл артрит көбіне егде жастағы және қарт адамдарда кездеседі. Полиартралгия және синовитпен артриттер тән. Көбіне ірі буындар зақымдалады, бурсит, фиброздар дамиды. Кей кезде омыртқа жотасы да зақымдалады – бел аймағында сакроилеиттер, спондилиттер, остеохондроздар болады. Буындардың деформациясы болмайды.

Диагнозды қою қиынға соғады, бруцеллездің клиникалық көріністеріне, спецификалық тесттер арқылы ( Райт және Бюрне реакцияларының оң болуы) және рентгенологиялық көріністерге ( омыртқааралық дисктердің беткейнде шеткілік эрозиялар, дисктердің бұзылуы, сүйектік тіндермен алмасуы) қарап қойылады.

Емінде антибиотикотерапия, СҚҚП және десенсибилизациялық заттар беріледі.

Лайм ауруы (боррелиозды артрит)

Аурудың қосымша симптомдарымен жүреді ( жылжымалы эритема, интоксикация, лимфа түйіндері мен талақтың ұлғаюы, арқа мен мойынның құрысуы, бұлшықеттердегі ауырсыну, радикулит, невриттер және т.б.), сонымен қатар анамнезінде кененің тістеуі болады. Ауру 2 апта мен 2 жыл аралығында дамиды. Бір буын зақымдалумен жүреді.

Диагностикасы сипатталған клиникалық белгілер мен қоздырғышқа антиденелермен жүргізіледі.

Вирусты артриттер

Бұл артриттің түрлері вирусты гепатит, қызамық, эпидемиялық паротиттер кезінде пайда болады.

Қызамық пен вирусты гепатитте зақымдану полиартрит типімен, ревматоидты артрит сияқты дамиды. Тендосиновиттердің пайда болуы тән. Эпидемиялық паротитте әдетте бір немесе екі буын зақымдалады.

Вирусты гепатиттер кезінде артриттердің үзақтығы бірнеше айға созылады, олар өздігінен сарғаю пайда болғаннан кейін, асқынусыз қайтады.

Емінде – негізгі ауруды емдеу, стероидты емес қабынуға қарсы препараттар.

Болжамы әдетте қолайлы, барлық белгілері 2 апта мен 2 ай аралығында жойылады.

Инфекциялық артриттердің асқынуы.

Септикалық артриттер өмірге өте қауіпті болып келеді, сондықтан шұғыл көмек көрсетіп, емдеу қажет.

Жиі асқынуларына:

1. флегмоналар ( қабынудың жұмсақ тіндерге өткен кезде);

2. остеоартрит (процесске сүйек тіндері қосылғанда);

3. ірің ағындарының пайда болуы(буын қоржындары жыртылғанда, іріңнің сіңір және қабықаралық саңылауларына таралуы);

4. басқа буындардың зақымдалуы ( полиартриттердің дамуы);

5. остеомиелит;

6. сепсис;

Инфекциялық артриттің диагностикасы

1. Негізгі критерийлеріне аурудың клиникалық белгілерінің сипаты жатады. Дәл диагнозды қою осы негізде жүргізеді. Қалған критерийлер диагнозды нақтылау үшін белгіленеді.

2. Лабораторлық зерттеулерге: қабынулық ығысулар, биохимиялық қан анализі, иммунологиялық тексерулер, лейкоциттердің солға ығысуымен көтерілуі, ЭТЖ жоғарылауы, С-реактивті белоктың болуы, ақуыз фракцияларының ығысуы;

3. Зақымдалған буын пункциясы көрсетілген – пунктатты бактериологиялық, микроскопиялық зерттеу;

4. Рентгенологиялық зерттеу ауру басталғаннан кейін 10 – 14 күннен ерте жасалмайды. Себебі сүйек және шеміршекте бұзылулар көрінбейді. Басында эпифизарлы остеопороз дамиды, содан соң буындық саңылаудың тарылуы болады.

Инфекциялық артриттің емі.

Емдеу уақытылы жүргізілуі керек, яғни буындарда қайтымсыз зақымдалулар пайда болғанға дейін. Әдетте ем ауруханада жүргізіледі. Зақымдалған буындардың қозғалуына шектеу жасау керек, 1-2 апта тыныштық жағдайында.

Дәрілік заттармен қатар зақымдалған буындарға компресстер жасау, иммобилизация болуы қажет.

Аурухандан шыққан соң амбулаторлық ем жалғастырылады: физиоме, емдік дене шынықтыру.

МЕДИКАМЕНТОЗДЫ ТЕРАПИЯ

1. Антибиотикотерапия. Әдетте көктамыр ішіне ( 2 аптаға дейін) немесе буын ішіне енгізу, содан кейін антибиотиктерді пероральды тағайындауйды. ( 2 аптадан 4 аптаға дейін);

2. Қабынуға қарсы стероидты емес препараттар. Ауырсыну мн\ен интоксикацияны басу үшін қолданылады.

3. Хирургиялық араласу. Буын қуысында ірің болса, антибиотиктер енгізумен дренаж жасау.

Инфекциялық артриттің алдын алуы.

Созылмалы аурулардың ошағын санациялау ( созылмалы тонзиллит, кариес). Және жедел жұқпалы ауруларды уақытылы емдеу, зиянды әдеттерден арылу.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. Клиническая ревматология (руководство для врачей) /(ред.)чл.-корр. РАМН проф. В. И. Мазуров. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: ООО "Издательство ФОЛИАНТ", 2005. — 520 с. — ISBN 5-93929-127-9.

2. Руководство по внутренним болезням. Ревматические болезни под ред. В.А. Насо-новой, Н.В. Бунчука, М. 1997, с. 305-335.

3. Ревматология. Клинические рекомендации под ред. Е.Л. Насонова, М., 2005,с. 86-90.

4. http://med-tutorial.ru/med-books/book/21/page/8-glava-7-infektsionnie-artriti/

5. http://nedug.ru/library/