Цистит.Жіктелуі.Этиологиясы.Клиникалық ағымы .Ерекшелігі.Дифдиагноз.Диагностика.Емі

Пиелонефрит жіктелуі

Пиелонефрит – бактериялармен, әсіресе ішек таяқшасымен шақырылатын тостағанша-түбекше жүйесі мен бүйрек паренхимасының қабынуы. Ол интоксикациямен өтетін ауыр инфекциялық ауру.

Пиелонефрит жіктеледі:

І. Локализациясы бойынша: 1) бір жақты; 2) екі жақты;

ІІ. Туындауы бойынша : 1) біріншілік (асқынбаған), 2) екіншілік(асқынған) – бұрыннан бар урологиялық патологияның немесе гемодинамика бұзылысының фонында туындайды.

ІІІ. Инфекциялық агенттің енуі бойынша: 1) гематогенді; 2) өрлеуші: 2а – несепағар қуысы арқылы; 2б – несепағар қабырғасы арқылы; 3) лимфогенді

IV. Несепшығару жолдарының өткізгіштігі бойынша: 1) обструктивті; 2) обструктивті емес

V. Морфологиялық белгілері бойынша: 1) жедел пиелонефриттің өзі:а/ серозды, б/ іріңді, в/некротикалық папилит деп жіктеледі; 2) созылмалы пиелонефрит: минимальды өзгерістермен, строма-клеткалық компонент, тубулостромальды компонент, строма-тамырлы компонент, бүйректің тыртықтануы немесе пионефроз.

VI. Науқастың сипаты бойынша:1) балалық шақ пиелонефриті, 2)жүктілер пиелонефриті,3) қарттық пиелонефрит,4) қант диабеті кезіндегі пиелонефрит.

VII. Қабыну фазасы бойынша:1) активті қабыну фазасы; 2) латентті қабыну фазасы; 3) ремиссия фазасы;

VIII. Бүйректің жағдайы бойынша: 1) апостематозды пиелонефрит; 2) бүйрек карбункулы; бүурек абцессі; 4) бүйрек тыртықтануы; 5) пионефроз.

9. Зәрдің сандық және сапалық өзгерістері.

Сандық өзгерістері.

A. Полиурия зәрдің бқлінуінің патологиялық жоғарылауы. Науқас тәулігіне сал. тығ. 1002-1012 2000мл артық зәр бөледі. Қант диабеті кезінде қандағы глюкоза мөлшерінің кқп болуына байланысты зәрдің сал.тығ. 1030 жоғарылайды. Полиурия поллакиуриямен қатар жүреді. П/я соз. бүйрек жетк. көрсетеді. П/ямедикаментозды диуреиктерді қолданғанда да дамиды.

B. Опсоурия- көп мөлшерде сұйықтық қабылдаған соң 1 тәулік не одан көп уақыттан кейін зәрдің көп мөлшердегі кеш бөлінуі.жүрек жеткіліксіздігінде жиі кездеседі.бауыр және ұйқы безінің ауруларының симптомы болуы мүмкін.

C. Олигоурия- зәрдің аз мөлшерде бөлінуі. Олигоурия деп тәулігіне зір 100-500мл арасында болады. Мұндай жағдайда зәрдің сал.тығ. өте төмен болады. О/я жедел және созылмалы бүйрек жеткіліксіздігінің белгісі болып табылады. Жедел нефрите о/я шумаақ мембранасының сүзгілік қызметі бұзылысымен де байланысты. Урологиялық аурулармен қатар іш өткенде, құсу, қан кету, жоғ. тершеңдікте, қызба кезінде, жүрек жеткіліксіздігінде ісіну дамығанда болады.

D. Анурия –зәрдің қуыққа келуінің тежелуі, зәрдің мүлде бөлінбеуі. Негізгі себептері

· Бүйрек паренхимасынан зәрдің мүлде бөлінбеуі

· Жоғарғы зәр шығару жолдарының обтурациясы

Катетеризация жасау арқылы аз мөлшерде 20-30мл көп емесзәр бөлінеді.зәрдің қуықта болмауы негізгі 3 факторға байланысты, соған байланысты анурияның 3 негізгі түрін бөлеміз.

ü Преренальді;

ü Ренальдісекреторлы;

ü Постренальді экскреторлы;

ü Аренальді егер білмей жалғыз бүйректі алып тастаған жағдайда;

Сапалық өзгерістері. Зәрдің химиялық құрамында 150-ден астам компоненттер бар.

A. Зәрдің сал.тығ. өзгеруі- бүйректің концентрационды қызметінің бұзылуының бір белгісі.

Гиперстенурия- зәрдің сал.тығ.ң жоғарылауы. Ол бүйрек патологиясына байланысты емес, ҚД, гиперпаратиреоз,ауыр металлдардың тұздарымен ұзақ уақыт уланғанда дамиды.

Гипостенурия- зәрдің сал.тығ.1002-1010 төмендеуі, ол бүйрек жеткіліксіздігі кезінде дамиды.

B. Зәрдің түсі мен мөлдірлігі. Қалыптыда сары түсті (урохромныңболуы) мөлдір болады.

Протеинурия-зәрде белоктыңкөп болуы. Қалыптыда 0,033г/л аспауы керек. Арнайы және арнайы емес қабынулық зақымдануда 1г/л аспауы керек.

· Жалған протеинурия

· Шынайы пртейнурия

Пиурия- зәрде ірің болады-урологиялық қабыну ауруларында кездееді.

Гематурия- зәрде қанның болуы.

· Макрогематурия

· Микрогематурия

Миоглобинурия-зәрде миоглобиннің болуы.

Цилиндрурия-цилиндрлі жасушалардың болуы.

· Шынайы цилиндрурия

· Жалған цилиндрурия

Бактерурия-зәрде бактерияның болуы.

Пневматурия-бөлінген зәрде газ не ауаның болуы.

Липурия-зәрде майдың болуы.

Хилурия-зәрде лимфаның болуы.

Гидатидурия(эхинококкурия)-эхинококктың ұсақ көпіршіктерінің болуы.

Бүйрек шаншуы-оның негізінде зәрдің жоғарылауы, зәр жлдарының жоғарғы бөліктерінің бітел себібінен шығуының қиындауы және бұзылысы нәтижесінде пайда болады.Патогенезі:түбекше ішектік қысым жоғарылайды,нәтижесінде түүбекше рецепторларының қозуы,ол жұлынға өтіп,үлкен-ми қыртысында ауырсыну пайда болады.Екінші патогенезінде бүйрек тамырларының спазмы,паренхима ісінуі, ббүйрек капсуласының фиброзды созылуы, нәтижесінде ауырсыну импультері жоғарылайды. Этиологиясы:зәр-тас ауруы,пиелонефрит,зақымдалу, қуық бүйрек ісігі.Клиникасыбел қабырға астында ауырсыну ол қасаға аймағынна несепағарға, санға таралады.Лоқсу,құсу,ішек парезі, дефекация,науқас өзіне ыңғайлы орын таппайды.Диагностикасыжалпы қан анализі,жалпы зәр аналлизі,қанның биохимиялық анализі,УДЗ, ренгенография,экскреторлы урография,хромоцистоскопия,ретроградты пиелография. Егер бүйрек шаншуы бүйрек тас ауруының фонында көрінсе ,онда УДЗ-да бүйректе немесе несеп ағарда әр түрлі көлемдегі тастар көрінеді.Ал рентген көріністе конкременттердің көленкесін көруге болады. Емі консервативті 1. несеп ағарда 0,5 см көлемді болса оган өздігінен тастардын ажырататын терпен тобындагы препараттар;цистенал,энатин т.б. диуретикалық және спазмолитикалық әсер беретін марена экстрактысын. Тас айдаушы терапия жүргізіледі. 2.Бүйрек шаншуын купировать ететин жылыту процедуралары мен қоса ауырсынуды басатын инъекциялар. 3.блокадалар; ер адамдарга- ұрық шылбыры аймаіына 40-60 мл 0,5% новокаин салады. Әйел адамга –блокада Лорин –Эбштейн бойынша ,яғни жатырдын жұмыр байламына енгізеді. Хирургиялық емді егер тас 0,6дан жогары болган жагдайда сонымен қатар консервативті ем эффективсіз болган жағдайда.

7.Жіті зәр шығарудың тоқтауында алғашқы көмек керсетудің алгоритмі.

Куыкты катетерлеу- емдик жане диагностикалык максатта колданылады.Куыкты катетерлеген сон наукас бирден женилдейди. Катетер резеңке Тиманн катетері немесе эластикалық катетер қолданамыз. Қуықтың толу көлеміне қарай егер онда бір литрге дейін зәр жиналса,катетерлеу баяу жүргізіледі,себебі қатты қысым нәтижесінде қантамырлар тез кеңейіп қан кету қаупі жоғарылайды.Шыккан зар сипатына карап диагноз коюымызга болады.(уретранын стриктурасы, ботен денеси, закымдалуында катетеризация жасалмайды)

Егер катетерлеу болмаса (уретранын стриктурасы, ботен денеси, закымдалуында ) онда шап устилик троакарлы катетеризация, иш кабыргасы аркылы енгизилген тутикшеден зарди шыгарады. Және де қуықты пункциялау жүргізіледі. Пункция жүргізілу алдыңғы ішқуысы жағына қасаға үстінен шығып тұрған қуыққа ине енгізу арқылы жасалады.

Адекватты антибактериальды, дезинтоксикационды жане кабынуга карсы терапия. Егер кажет болса толыгымен шока карсы жане гемостатикалык шаралар жургизеди.

Куык сфиктеринин спазмында

- 0,5-1мл 0,1% р/р атропина сульфата

- 2-4мл 2% р/ра папаверина гидрохлорид

Куык жыртылуларында, травмада жедел операция.

8.Бүйрек шаншуында алғашқы көмек көрсетудің алгоритм.

1. Науқас үшін толық тыныштықты қамтамасыз ету қажет.

2. Емдік шараны жылытқыш ванналардан бастаған дұрыс (ыстық ванна немесе бел аймағына жылытқыштарды қою. Бұл шаралармен қатар шаншуды басу үшін және зәрдің шығуы реттелуі үшін ауырсунуды басатын және спазмолитикалық препараттарды енгізеді : 5 мл баралгин тамыр ішіне баяу, 1 мл 0,1% р-ра атропин мен 1 мл 1—2% промедол ерітіндісін тері астына. 1 мл 0,2% платифиллин ерітіндісін тері астына, 2—4 мл 2% но-шпы ерітіндісін бұлшықетке енгіземіз.

3. Жоғарыда аталған шаралар негізінде эффект болмаса, 10—15 мин кейін наркотикалық пркпараттарды енгіземіз: морфин, промедол, пантопон 1—2 мл п/к.

4. Негізгі назар аударатын жағдай жылытқыш ванналар мен наркотикалық заттарды қолдану құрсақ қуысының жедел патологиясының жоқтығына көз жеткізе отырып орындау қажет.

5. Тас несепағардың жамбас бөлігінде орналасса, ұрық шылбыры маңында− ерлерде, жатырдың жұмыр байламы маңында –әйелдерде 40—60 мл 0,5% новокаин ерітіндісімен Лорин — Эпштейн бойынша блокада жүргізіледі. Егер тас несепағардың жоғары бөліктерінде орналасса,Школьников бойынша жамбасішілік новокаинді блокада жасауға болады. Вишневский бойынша паранефральді блокада жасау ұсыныла бермейді,себебі қысым жоғары болып тұрған бүйрек капсуласын жарақаттау қаупі жоғары.

6. Жоғары аталған терапия негізінде эффект болмаса,науқасты жедел түрде хирургиялық не урологиялық бөлімге госпитализациялау қажет. Ол жерде несепағардың катетеризациясы, пункционды нефростомия, оперативті ем қолданылады.

7. Егер науқаста жедел пиелонефрит болса,онда ешқандай жоғары ұсынылған шаралар қолданылмайды,науқас тез арада стационарға жеткізіліледі.

10.R-логиялық әдістер.Экскреторлы урография,антеградты және ретроградтыпиелография. Экскреторлы урография-организмге рентгенконтрасты затты жіберіп,зәр шығару жолдарының рентгенологиялық көрінісін алатын әдіс.Техникасы:Рентгеноконтрастызат(урографин,уротраст) иодқұрады болады,оны адамның дене салмағына қарай,тамыр ішіне ақырындап 2-3 мин бойында жібереміз.Рентгенография сериялары:1-ші 5-7мин,2-ші 12-15мин, 3-шісі 20-25мин кейін түсіріледі.ЭУ анализінде:бүйректің орналасуын,формасын,өлшемін,контурын,жағдайын,несепағардың контуры мен формасын анықтайды.Көрсеткіштер: гематурия,ауырсыну, зәр шығару жолдарында инфекция болғанда,зәр-тас ауруына күдік туғанда,несепағардың обструкциясында,жарақат.Қарсы көрсеткіштер:жедел гломерулонефрит,йодқа аллергия болса,бүйрек жеткіліксіздігі,тиреотоксикоз,феохромоцитома. Антеградты пиелография-зәр шығару жүйесінің жоғарғы бөлімдерін рентгенологиялық көрінісін анықтау үшін қолданылады.Бұл әдістің 2 түрін ажыратады ол-теріарқылы және дренаж арқылы.Тері арқылық антеградты пиелография техникасы:науқастыішімен жатқызып, бел аймағын йодпен өңдеп содан кейін,новокаинмен жансыздандырады да,ұзын инені арқаның ұзын бұлшықеті мен 12 қабырға арасына енгізеді.Инеге шприц жалғап, алдымен тостағанша-түбекше жүйесінен 10-20мл зәр алып одан соң соң рентгенконтрасты затты енгізіп,рентгенге түсіреді. Көрсеткіштер:бүйректің,несепағардың,қуықтың туберкулезінде,несепағарда тас болғанда,несепағардың стриктурасында және обструкциясында және тб.Қарсы қөрсеткіштер:паранефрит,бүйрек ісігіне күдік туғанда,қан ұю жүйесінің бұзылысында.Ретроградты пиелография-түбекшелік-тостағанша жүйесі жіне несепағарды зәрдің ағуының кері бағыттында рентген контрасты затпен толтырып ренгенге түсіру әдісі.Техникасы:науқасты арқасымен жатқызып,қуықтан 18-20см биіктікте несепағарлық катетер арқылы жылытылған,20-40%уротрасты, 3-5мл енгіземіз де рентгенге түсіреміз.Көрсеткіш:басқа зерттеу әдістері арқылы бүйрек қызметі бұзылысын анықтай алмағанда қолданылады.Қарсы көрсеткіш:зәр шығару жүйесінің төменгі бөлімдерінің жедел қабыну ауруларында,зәр шығару каналының стриктурасында,қуықасты безінің аденомасында және тб.

Цистит.Жіктелуі.Этиологиясы.Клиникалық ағымы .Ерекшелігі.Дифдиагноз.Диагностика.Емі.

Цистит- қуық қабырғаларының қабынуы.

Этиологиясы:

-Қоздырғышы: грам теріс ішек таяқшасы,стафилокок,протей,стрептокок,лейкрплазма,саңырауқұлақ,кандида,хламидия,

-Көбінесе операциядан соң.

-Инструментальды урологиялық араласулардан кейін.

-Қуыққа катетер қойғанда,әсіресе жүкті әйелдерге, босаңғаннан соң кезеңде.

-Көбінесе қыз балаларда кездеседі.Себебі:анатомиялық топографиялық құрылысына байланысты 4-12 жас аралығында жиі кездеседі.Уретра қысқа,зәр шығару каналының тесігіне қынап-анус жақын орналасады.

-Ерлерде сирек кездеседі:қуық асты безі,ұрық көпіршігі қабынғанғанда,аденома.

Патогенезі:

Ену жолдары:-өрлеген-уретральды зәр шығару каналынан

1,5-2 жас қыздарда зәр қынапқа өтіп,флорасын өзгертеді.

-төмендеген –бүйректен Соз.пиелонефрит,пионефроз

-лимфогенді жол-жамбас мүшелерінен келеді.Сальпингоофорит,эндометрит,параметрит,вульвит,вагинит,вульвовагинит.

-гемотогенді-басқа да мүшелердегң қабынған ошақтардан.Эстроген төмен,кокты флора п.б.

Классификация:

1.сатысы б/ша-жедел,созылмалы.

2.ағымы б/ша –Біріншілік және екіншілік.

3.Этиологиясы,патогенезі б/ша- инфекциялы,химиялық,сәулелік,аллергиялы.4.Локализация,таралуы б/ша-ошақты,диффузды,мойынды тригонит-қуық үшбұрышының қабынуы.

5.Морфол.өзгерісі б/ша катаральды,геморрагия-қ,интерстициялды,ойық жаралы,гангренозды.