Италияның Монте – Кассино асуында Польша жалауы желбіреуде.

Генерал Андерс 1970 жылы 12 мамырда қайтыс болғаннан кейін, өзінің қалдырған өсиетіне сәйкес оны Монте – Кассинодағы жауынгерлері жатқан жерге жерленді. Оның аруағы тыныштық тапты. Екінші майдан әскерлерінің құрамында 1 Танк дивизиясы оның басшысы генерал С.Мачек соғыс қимылдарына араласып, Белгия, Голландия қалаларын азат етуге қатысты. Голландияның ежелгі қаласы Бредуді азат еткен поляктарға, олар күні бүгінге дейін еске алып, өздерінің ризашылығын білдіріп келеді.

1943 жылы генерал Андерс армиясы Иранға кеткеннен кейін, КСРО Польша эмиграциялық үкіметімен елшілік қатынасты үзді.

Монте Кассина шайқасынан кейін генерал Андерс Польша әскерлерінің 2 корпус жауынгерлері Солтүстік Италиядағы одақтастар әскерлерімен бірге соғыс қимылдарына қатысты. 1945 жылдың көктемінде Польшаның 2 корпус әскерлері Сенио өзенінің бойындағы Болоньи қаласы үшін болган шайқасқа қатысты. Поляк жауынгерлері Солтүстік Италияның Сенио, Сантерио, Силларо, Идиче және Имоль қаласын азат етті. 12 сәуірде неміс – фашисттер қарсы соғыс қимылдарын жүргізіп Болоньи қаласын алды. Солтүстік Италиядагы шайқаста поляктар 17924 адамынан айырылды. Соғыс аяқталғаннан кейін 2 корпус әскерлерінің көбі Ұлыбританияға жіберілді. Қалған бөлімдерінің солдаттары Канадаға және өз отаны Польшаға оралды. 1944 жылы 26 тамызда генерал В. Андерс, Ұлыбританияның премьер – министрі У. Черчилльмен Италияда кездесті. У. Черчилль: " Біз сіздермен одақтас болып, бірге соғыстық. Біз сіздерді қолдаймыз, қандай қиындық болсада қолдау көрсетеміз...". В. Андерс: " Біз бұл соғыста өлсекте, ешуақытта тізе бүкпейміз! " – деп сөзін аяқтады [ 108 ].

ОРЫТЫНДЫ

1992 жылы наурыз айында Қазақстан Республикасы мен Польша Республикасы арасында елшілік ( дипломатиялық ) қатынастар орнады. Екі елдер арасында саяси, экономикалық, инновациялық және мәдени байланыстар дамып келеді. Оған басты себептердің бірі – ҚР – ның тұңғыш президенті Н.Ә.Назарбаевтың 1997 жылы қараша айында және 2002 жылы мамыр айында Польшаға ресми сапары барысында екі елдер арасында инновация және бизнестермен кездесулер өткізді. 2001 жылы Рим папасы Иоанн Павел тұңғыш рет Астана қаласына келіп, халықаралық дін басшыларымен кездесіп, саммит өткізді. Бүгінде Қазақстанда тұрып жатқан 45 мыңнан астам поляктар Қазақстанды өздерінің отаны – деп қабылдап, оның дамуы мен гүлденуіне өз үлестерін қосуда.

1939-1945 жылдарда Польша мемлекетінің тарихында ең қаралы жылдары Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуы болды. Польша ( ІІ – Речь Посполйтой ) Германия жаулап алып, тәуелсіздігінен айрылды. Гитлер мен Сталиннің құпия саясаты Польшаны екіге бөлді. Кеңес – Польша тарихында екі елдер арасында тағы бір қасірет, ол - " Катынь қасіреті ", сүйтіп халық арасын қатынастарға салқынын тигізіп келеді. Бұл оқиғалар екі елдер арасындағы қатынасты бұзып, елшіліктен бас тартты. Мыңдаған поляктар КСРО үкіметінің шешімімен КСРО – ға әскери тұтқын ретінде жер аударылды.

1941 жылы 30-шілдеде Кеңес – Польша келіссөздері, Польшаның антигитлерлік одаққа кіруі, Фашисттік Германияға қарсы күресуге мүмкіндік алды. КСРО жерінде генерал Андерс поляк әскер дивизиясын құруға қол жеткізді. Сикорский мен Андерстердің саясаты тек поляк әскерлерін құрып қана қойған жоқ, сонымен қатар мыңдаған поляк азаматтарын соғыс шайқастарынан аман қалуына мүмкіндік жасады. КСРО жерінде поляк әскерлерінің құрылуы және оның Иран арқылы көшіріліп Ұлыбритания жағында соғыс қимылдарына қатысты. Бұл мәселеде Ұлыбритания премьер – министрі У. Черчилльдің қызметін аса құрметпен жазылды.

Алайда, екі елдің тарихындағы өткен кезеңнен қалған ауыр жүктен құтылып, өзара түсіністік, жылы шырайлы сипаттағы қатынастарды зерделеп, тарихи шындықты ашық, объективті түрде зерттеу қазіргі тарихшылардың басты міндеттерінің бірі бола бермек.

Польша тарихындағы қиындықтардың, ауыр өткендердің, өзінің тұтастығын сақтап қала алған поляк халқы ендігі уақытта өзінің бұрынғы кездерде көрген азабының айыптысын іздемеуге мүмкіндігінше, сол қиындықтарды тарихтың еншісіне қалдыруға дайын деп үміттенуге болады.

Дебиеттер тізімі

1. Мәшімбаев С. М. Екінші дүниежүзлік соғыс жылдарындағы Польша тарихының кейбір мәселелері жөнінде. // ҚазМУ хабаршысы. Тарих сериясы. – 2012. № 11 //.

2. Көкебаева Г. К,. Сманова. А. М. Польша – Қазақстан: тоғысқан тағдырлар. – Алматы – 2012.

3. Парсаданова В. С. Советско – польские отношения в годы Великой Отечественной войны 1941 – 1945. – М., 1982.

4. Лебедсва Н.С. О трагедии в Катыни // Международная жизнь. – 1990. - № 5 //; Лебедева Н.С. Катынь: преступление против человечества. – М., 1994;

5.Көкебаева Г. С. Кеңес – Герман қатынастары және Катынь мәселесі. // ҚазМУ хабаршысы. Тарих сериясы. - №3. 1926.

5.Көкебаева Г. С. Кеңес – Герман қатынастары және Катынь мәселесі. // ҚазМУ хабаршысы. Тарих сериясы. - №3 1926.

6. Катынь. Пленники необъявленной войны. Документы и материалы. - М., 1997.

6. Катынь. Пленники необъявленной войны. Документы и материалы. М., 1997.

5. Көкебаева Г. С. Кеңес – Герман қатынастары және Катынь мәселесі. // ҚазМУ хабаршысы. Тарих сериясы. - №3. 1926.

4.Лебедсва Н.С. О трагедии в Катыни // Международная жизнь. – 1990. - № 5; Лебедева Н.С. Катынь: преступление против человечества. – М., 1994;

7. Зоря Ю.Н. Режиссер катынской трагедии // Берия: конец карьеры. М„ 1991; Елин Л. Капитан НКВД, который знает о Катыни все // Новое время. – 1991. - № 17; Абаринов В. Катынский лабиринт (о расстреле польских военнослужащих на территории СССР 1939 г.) – М„ 1991; Парсаданова В.С. К истории Катынского дела //Новая и новейшая история. – 1990. — № 3; Семиряга М.И. Преступление в Катыни // Советское государство и право. – 1990. - №12; Катынская драма. (Козельск, Старобельск, Осташков: судьба интернированных польских военнослужащих). – М., 1991; Оскоцкий В.Д. Преступление, сохраняемое как государственная тайна // Вопросы истории. – 2000. - № 1; Яжборовская И., Яблоков А. Катынское преступление: барометр состояния права в человеческом измерении // Между прошлым и будущим. – М., 1999; Мухин Ю. Катынский детектив. – М., 1995; Швед В. Тайна Катыни. — М., 2007; Катынь. Пленники необъявленной войны. Документы и материалы // Под ред. Р.Г. Пихои и А. Гейштора. Сост. Н.С. Лебедева, Н.А. Петросова, Б. Вощинский, В. Матерский. — М., 1997.

8.Парсаданова В.С. Депортация населения из Западной Украины и Западной Белоруссии в 1939 – 1941 гг. // Новая и новейшая история. – 1989. - № 2; Земсков В. Н. Заключенные, спецпоселенцы, ссыльно – поселенцы, ссыльные и высланые (статистико – географический аспект) // История СССР. – 1991. - № 5; Земсков В. Н. Спецпоселенцы ( по документации НКВД – МВД CCСР ) // Социологические исследования. – 1990. - № 11; Бугай Н.Ф. Иосиф Сталин – Лаврентию Берии: « Их надо депортировать...». Документы, факты, комментарии. – М.,1992; Полян П. М. Не по своей воле... История и география принудительных миграций в СССР. – М., 2001; Земсков В. Н. Спецпоселенцы в СССР. 1930 – 1960. – М., 2003.

9.Внешняя политика Советского Союза. Сборник документов. Т. 1. – М., 1946; Sprawa polska w czasie drygity woijny swiatowej na arenie midzynarodowoj. Zbior dokymentow. – Warszawa, 1965; Документы и материалы по истории советско – польских отношений 1939 – 1943. Т. VII. M., 1973; Dokumenty I materialy do historii stosunkow polsko – radzieckich. T.VII. – Warszawa, 1975; Советско – английские отношения во время Великой Отечественной войны. Т. 1. – М., 1983; Русский архив: Великая Отечественная Том 14. СССР и Польша. – М., 1994; Органы государственной безопасности СССР в Великой Отечественной войне. Сборник документов. Т. 1. Книга 1. – М., 1995; Катынь. Пленники необьявленной войны. Документы и материалы // Под ред. Р. Г. Пихои и А. Гейштора. Сост. Н. С. Лебедева, Н. А. Петросова, Б. Вощинский, В. Матерский. – М., 1997; Военнопленные в СССР. 1939 – 1956. Документы и материалы /под ред. М. М. Загорулько. – М., 2000; Кен О.Н., Рупасов А. И. Политбюро ЦК ВКП ( б ) и отношения СССР с западными соседними государствами ( конец 1920 – 1930 – х гг.): Проблемы. Документы. Опыт комментария. Часть 1. Декабрь 1928 – июнь 1934 г. – СПб., 2000; Политбюро ЦК РКП (б). Повестки для заседаний. 1919 – 1952. Каталог. Т. II. – М., 2001; Лубянка. Сталин и Главное управление госбезопасности НКВД. Архив Сталина. Документы высших органов партийной и государственной власти. 1937 – 1938. – М., 2004. 10.Майский И. М. Воспоминания советского дипломата. Война 1939 – 1943 гг. – М., 1965; Anders W. W cienie Katynia. – Warszawa, 1990; Андерс В. Без последней главы / пер. с пол. Т. Уманской; послесл. Н. Лебедевой // Иностранная литература. – 1990. - № 11, 12; Klimkowski J. Bylem adiutantem gen. Andersa. – Warszawa, 1959; Климковский Е. Я был адъютантом генерал Андерса. – М., 1991; Kot St. Listy z Rosii do gen. Sikorskiego. – Londyn, 1956.

11.Вторая мировая война. Краткая История. М., Наука. 1985.

11. Вторая мировая война. Краткая История. М., Наука. 1985.

12. А. Дыбковская, М. Жарын. История Польшии / С древнейших времен до наших дней /. Варшава, 1995. 271 – б.; Семиряга М. И. Тайны Сталинской дипломатии ( 1939 – 1941). М., ВШ. 1992.

13.История Польши.

14.Самсонов А. М. Крах фашисткой агрессии (1939 – 1945). Исторический очерк. М., Наука. 1975.

15.Накануне 1933 – 1939. Сборник документов. М., 1990.

16. Семиряга М. И. Тайны Сталинской дипломатии (1939 – 1941). М., ВШ. 1992.

13. История Польши.

14. Самсонов А. М. Крах фашистской агрессии.

17.История южных и западных славян Т – 2. М., МГУ. 2001.

17. История южных и западных славян Т – 2. М., МГУ. 2001.

16.Семиряга М. И. Тайны Сталинской дипломатии ( 1939 – 1941). М., ВШ. 1992.

8.Парсаданова В.С. Депортация населения из Западной Украины и Западной Белоруссии в 1939 – 1941 гг. // Новая и новейшая история. 1989. № 2.

16.Семиряга М. И. Тайны Сталинской дипломатии (1939 – 1941). М., ВШ. 1992.

18.Вторая мировая война в воспоминаниях У. Черчилль, Ш. де Голля. Д. Эйзенхауэра М. 1990. – 110 – 111 б.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

19.Андерс В. Без последней главы // Иностранная литература. – 1990.

- № 12.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

10. Майский И. М. Воспоминания советского дипломата. Война 1939 – 1943 гг. – М., 1965.

20. Документы и материалы по истории советско – польских отношений. 1939 – 1943 гг. М. 1973.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

21.Из истории поляков в Казакстане. (1936 – 1956). Алматы. 2001.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

21.Из истории поляков в Казакстане. (1936 – 1956). Алматы. 2001.

22.ҚРОММР – 1146 с – қ 1 – т, 287 іс. 9 п.

23.ҚРПМ қор 141. опис 61. 33 – 34.

23.ҚРПМ қор 708. к отчету УККП ( б ) к. 3

24.ҚРОММ. Р – 1146. 1 – т. 287 іс. – 84 п.

21.Из истории поляков в Казакстане. ( 1936 – 1956 ). Алматы. 2001. – 140 б.

21.Из истории поляков в Казакстане. ( 1936 – 1956 ). Алматы. 2001. – 163, 168, 169 бб.

2. Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012. – 128 б.

25.Советско – польское отношений. 1939 – 1943 гг. Т 7. М. 1982.

2. Көкебаева Г.К. Сыманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

26. Андерс В.Без последней главы / пер. с пол.Т.Уманской; послесл.Н.Лебедевой // Иностранная литература.- № 11.

27.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – іс, 19 – п.

28.Андерс В. Без последней главы.

29.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – іс, 6, 33 – 18 – п.

30.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280-қ., 768407-т., 43-ic, 3-п. В. Андерс соғыстан кейін жазған естелігінде мерзімнің асығыс белгіленгені өзі де атап көрсеткен. Anders W. W cienie Katynia. – Warszawa, 1990. – S. 148

19.Андерс В. Без последней главы / Иностранная литература. – 1990. - № 12.

10. Майский И.М. Воспоминания советского дипломата. Война 1939-1943 гг. - М., 1965.

31.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 117 – п. (кесте)

32.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 30 – п.

33.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты,280 – қ., 768407 – т., 43 – іс, 42 – п.

34.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 10, 39 – a,10 – п.

35.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 10, 39 – a, 17 – 20, 22 – 37 – п.

36.Қазақстан Республикасының Президенттік Мұрағаты, 708 – қ., 5\2 – т., 19 – ic, 167 – 170 – п.

37.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 78 – п.

38.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 114 – п.

39.Кестелер Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды (Р – 1146 с – қ., 1 – т., 148 – іс, 10, 39 – а, 40, 78, 92 – пп)

40.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты,Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 10, 39 – a, 34 – 63 – п.

41.Русский архив: Великая Отечественная. Том 14. СССР и Польша. – М., 1994.

42.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 31 – 33, 30, 47 – 48 – п.

43.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 28 – 31 – п.

44.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 34, 89 – 90 – п.

45.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 с – қ., 1 – т., 148 – ic, 54 – п.

19.Андерс В. Без последней главы // Иностранная литература. – 1990.// -№11.

20.Документы и материалы по истории советско-польских отношении 1939 – 1943. – М., 1973.

19.Андерс В. Без последней главы // Иностранная литература. – 1990.// -№12.

9.Внешняя политика Советского Союза в период Отечественной войны. Т 1. – М., 1944. – С. 168 – 169; Документы и материалы по истории советского – полских отношений.Т.7. 1939 – 1943. – М., 1973.

20.Документы и материалы по истории советско – польских отношений. 1939 – 1943 гг. М. 1973.

46.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т.,43 – ic, 35 – п.

47.Өзбекстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 314 – қ., 1 – т., 357 – ic, 24 – 26 – 27 – п.

48.Өзбекстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 314 – қ., 1 – т., 37 – ic, 3 – п.; 7 – т., 57 – іс, 7 – п.

49.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, P – 1137 – қ., 18 – т., 33 – ic, 1 – 4 – пп.

50.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, P – 1137 – қ., 18 – т., 33 – ic, 23 – п .

51.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 209 – п.

52. Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – Р – 1137 – қ., 18 – т., 33 – іс, 4 – п).

53. Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – 1146 с – қ., 1 – т., 287 – іс, 9 – п).

54. Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – Р – 1137 – қ., 18 – т., 33 – іс, 3 – п).

55. Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – Р – 1137 – қ., 18 – т., 33 – іс, 24 – 25 – п).

56. Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – Р – 1137 – қ., 1 – т., 9 – ic., 238 – 240 – п.

57. Примкулов Ш.Д. Польские школы и детские учреждения в СССР ( 1941 – 1946 гг ). – Ташкент, 1990.

2. Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

58. Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 - қ., 1 – т., 287 – ic, 1, 84 – п.

59. Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 - қ., 1 – т., 148 – ic, 142, 143 – п.

60.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 - қ., 1 – т., 287 – ic, 79 – 80 – п.

61.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146., 1 – т., 287 – ic, 206 – п.

62.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146., 1 – т., 148 – ic, 190, 74 – п.

63.Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – 1146 с – қ., 1 – т., 287 – іс, 325 – п).

64.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 287 – ic, 325 – 326 – п.

65.Кесте Қазақстан Республикасы Орталық Мемлекеттік мұрағатының құжаттары негізінде жасалды ( Р – 1146 с – қ., 1 – т., 148 – іс, 209,206 – п).

66.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 42 – ic, 120 – п.

67.Қазақстан Республикасы Президентінің мұрағаты, 708 – қ., 1 – т., 4 – ic, 51 – п.

68.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 47 – п.

69.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 130,152 – п.

70.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 148, 150 – п.

41.Русский архив: Великая Отечественная. Т 14 ( 3 – 1 ). СССР и Польша. – М., 1994.

71.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 155 – п.

72.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 42 – ic, 35 – п.

73.Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Р – 1146 – қ., 1 – т., 148 – ic, 69, 71 – п.

19.Андерс В. Без последней главы // Иностранная литература. – 1990.// - № 12.

74.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – ic, 143 – 144 – п.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

75.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 44 – ic, 13 – п.

41.Русский архив: Великая Отечественная. Т 14 ( 3 – 1 ). СССР и Польша. – М., 1994.

76.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 44 – ic, 3 – п.

20.Документы и материалы по истории советско-польских отношений. Т. 7. (1939 – 1943). – М., 1973. – С. 287 – 288. Anders W. Wcienie Katynia. – Warszawa, 1990.

77.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 44 – ic, 19 – п.

78.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 53 – ic, 203 – п.

79.Ресей Федерациясының Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 53 – ic, 203 – п.

2.Көкебаева Г.К. Сманова А.М. Польша. Қазақстан: тоғысқан тағдырлар, Алматы, 2012.

19.Андерс В. Без последней главы // Иностранная литература. – 1990. //- № 12.

80.Новая и новейшая история. – 1993. - №2. – С. 76 – 83.

81.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 42 – іс, 35 – 45 – п.

82.Қазақстан Республикасының Президенттік мұрағаты, 708 – қ., 6/2 – т., 124 – іс, 100 – п.

83.Қазақстан Республикасының Президенттік мұрағаты, 708 – қ., 6/2 – т., 124 – іс, 101 – п.

85.Rozen-Zawadski. K. Strategia I taktijka rzadu gen. Sikorskiego (Dyskusja I poletika) // Wojskowy Przeglad Historyczny. – 1989. - №2.

86.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 57 – іс, 207 – 208 – п.

87.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 57 – іс., 38 – п.

88.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 44 – іс., 45 – п.

89.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – іс, 182 – п.

90.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 43 – іс, 207 – п.

91.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 42 – іс, 18 – п.

92.Ресей Федерациясы Қорғаныс Министрлігінің Орталық Мемлекеттік мұрағаты, 280 – қ., 768407 – т., 57 – іс, 53 – п.

93.Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, 1146-қ., 1 – т., 287 – іс, 346 – 347 – п.

94.Цыган В., Скальски Я. Польша; Борьба за свободу и независимость. 1939 – 1 945. – Варшава, 2005. - С. 43 – 48.

95.Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, 1146 – қ., 1 – т, 287 – іс, 321 – п.

96.Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, 1846 – қ., 1 – т., 451 – іс, 2 – п.

97.Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, 1846 – қ., 1 – т., 455 – іс, 51 – п.

98.Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, 1846 – қ., 1 – т., 451 – іс, 256-269 – п.

Қосымшалар

Мұрағаттық құжаттар

Сов.секретно

НКВД КазССР тюремный отдел

«13» декабря 1943 г.

№4/2/3737 г. Алма-Ата

Военному Комиссару Казахской ССР тов. Бышкину

Копия: Начальнику У НКВД по Павлодарской области подполковнику госбезопасности тов. Перевозчику, г. Павлодар

Согласно директивы НКВД СССР №517 от « 5 » ноября 1943 г. бывшие польские граждане, осужденные к 2 годам л/свободы без поражения в правах, подпадающие под действие приказов НКО, НКЮ, НКВД и Прокуратуры СССР № 74 115/115 от «18» марта 1942 г. и № 0114/654/016/7С от «10» марта 1043 года подлежат передаче военкоматам по месту их содержания для направления в формируемые польские войсковые части первого польского армейского корпуса имени Тадеуша Костюшко.

По сообщению начальника НКВД Павлодарской области за №1/10307 от 22 /Х1-1943 г. в тюрмах Павлодара содержатся 2 человека заключенных по национальности поляки, бывшие польские граждане, осужденные к 2 г. лишения свободы без поражения в правах.

Павлодарский облвоенкомат отказался от приема указанных заключенных, мотивируя тем, что не имеет никаких указаний

Прошу дать указание Павлодарскому Облвоенкомату о приеме указанных заключенных.

Начальник тюремного отдела Подполковник госбезопасности Мирошников

Центральный государственный архив Республики Казахстан, ф. 1146с, оп.1, д.445, л.301.

Телефоногра

Майор Жангол у аппарата!

Сообщите сведения о поляках и призывных комиссиях, понятно, как с призывными комиссиями – районные комиссии нужно создать немедленно и завтра о них доложить. Республиканская комиссии пока остается без изменения, очень мало выявлено поляков, по данным, имеющимся в штабе, в вашей республике гораздо больше нужно принять все меры через органы НКВД, выявлению и призыву наряды завтра получите, сегодня выехал к вам Балан. Относительно женщин и детей процент должен быть не большой: Балан выехал вечером, будет после завтра утром, тогда передайте сведения о районных комиссиях.

Центральный государственный архив Республики Казахстан, ф. 1146с, оп.1, д.287, л.6.

Совершенно секретно

Справка

Об общем количестве польских граждан,
размещенных в Казахской ССР

1. Южно-Казахстанская область 25 998 человек.

2. Джамбульская область_______ 22 051 человек.

3. Северо-Казахстанская область 12 362 человек.

4. Кустанайская область________ 5 317 человек.

5. Павлодарская область_______ 9 233 человек

6. Семипалатинская область____ 9 000 человек

7. Актюбинская область________ 5 646 человек

8. Восточно-Казахстанская область 454 человек

9. Алма-Атинская область______ 184 человек

10. Кызыл-Ординская область 1 000 человек

11. Карагандинская область____ 373 человек

12. Гурьевская область________ 187 человек

13. Западно-Казахстанская область 159 человек

14. Акмолинская область_______ 7 793 человек

Работающих на строительстве железной

дороги Акмолинск-Карталы: 4 000 человек.

Всего: - 104207 чел

Зам начальника 4 отделения

КРО НКВД КССР лейтенант госбезопасности /Синицин/

«28» января 1942 года

Центральный государственный архив Республики Казахстан, ф.1146с, оп.1, д.287, л.9.

Телефонограмма

3 февраля 1942 года

У аппарата интендант 2 ранга Балан

Прощу для доклада начальнику штаба дать сведения о выявленных поляках итогом за каждую область. Второе – сообщите, организована ли республиканская призывная комиссия. И третье – передать дислокацию районных призывных комиссий. Отвечайте. Основная масса поляков, по данным НКВД, в селах Южно – Казахстанской, Джамбульской областей. Необходимо немедленно командировать в эти области своего представителя и заставить дать сведения о количестве подлежащих призыву.

Учтите необходимость охвата не только поляков, проживавших до 1939 года в Западной Украине и Западной Белоруссии. Но также всех интернированных освобожденных из лагерей. Установите количество этих контингентов в рабочих колоннах территории республики, в каких пунктах сколько имеется. Наряд будет дан и на поляков находящихся в рабочих колоннах. Отсутствие ваших сведений серьезно задержало всю работу по округу, так как нет исходных данных для дачи наряда на отправку призываемых поляков в польские соединения.

Ваша республика в вопросе призыва поляков является основным исполнителем очень большого наряда. Прошу учесть эту серьезность, а также срочность мероприятий правительства и по мере полученная исходных данных областей немедленно без малейшей задержки передавать штаб округа за каждую область. Практически формирование польских частей будет целиком зависеть от вашей работы. Без дислокации районных призывных комиссий мы не можем дать заявку польскому командованию на высылку представителей. Форсируете передачу дислокации, тем скорее прибудут представителей польской армии. Областных комиссий не будет. Республиканская руководит непосредственно районными. Облвоенкомов используйте в помощь руководству.

№27

Из Ташкента

НКВД Узб.ССР.

Алма – Ата

КВД КССР тов. Харитонову

Представителями областных комиссий польского командования назначены следующие:

1. Южно – Казахстанская область – поручик Майковский,

2. Джамбульская область – капитан Трояновский,

3. Северо – Казахстанская область – капитан Яня,

4. Кустанайская область – капитан Романовский,

5. Павлодарская область – ротмистр Свенцидский,

6. Семипалатинская область – поручик Рагини,

7. Актюбинская область – поручик Онышкевич,

8. Восточно – Казахстанская область – капитан Кмижановский,

9. Алма – Атинская область – поручик Гиженовский,

10. Карагандинская область – подполковник Яцина,

11. Акмолинская область – поручик Щаблицкий.

Представители по Гурьевской и Западно – Казахстанской областям будут сообщены дополнительно.

п/п майор Киреев

2 февраля 1942 года

Центральный государственный архив Республики Казахстан, ф. 1146с, оп. 1, д 287, л. 84.

№ 87

ИНФОРМАЦИЯ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА ПОЛЬСКОГО ПОСОЛЬСТВА АЛМА – АТИНСКОМУ ОБЛИСПОЛКОМУ О ЧИСЛЕННОСТИ ПОЛЬСКИХ ГРАЖДАН, ПРОЖИВАЮЩИХ НА ТЕРРИТОРИИ ОБЛАСТИ

Г. Алма – Ата Не позднее 10 марта 1942 г.

Реестр польских граждан, проживающих в Алма – Атинской области

№ п/п	Район	Человек	[ Из них ] трудоспособных
1.	Илийский
2.	Алма – Атинский
3.	Каскеленский
4.	Джамбулский
5.	Энбекши – Казахский
6.	Каратальский
7.	Талды – Курганский
8.	Бурлю – Тобинский
9.	Аксуский
10.	Кугалинский
11.	Чиликский
Барлыгы

Примечание: В районах 1, 2, 3, 5, и 6, регистрация польских граждан закончена. В остальных районах регистрация продолжается. Будет закончена около 10 марта с. г. Среди нетрудоспособных находятся старики, инвалиды и детей.

Представитель Польского Посольства

ВЕНЕЦК

АОГА. Ф. 685. Оп 6с. Д. 62. Л. 14. Подлинник.

№ 88

РАСПОРЯЖЕНИЕ СНК КАЗССР О РАЗРЕШЕНИИ ПОЛЬСКИМ ГРАЖДАНАМ ПРАЗДНОВАТЬ ПАСХУ

г. Алма – Алмата 3 апреля 1942 г.

Сов. секретно

[ Председателю ] Алма – Атинского облисполкомуа

Тов. КОКУМОВУ

Предоставьте польским гражданам возможность пятого – шестого апреля праздновать пасху.

Зам. председателя Совнаркома [ Каз ССР ]

ЗАГОВЕЛЬЕВ

АОГА. Ф. 685. Оп. 6с. Д. 62. Л. 98. Подлинник.

№ 117

г. Алма – Ата Не ранее 25 апреля 1944 г.

Список уполномоченных [ СПП ] в районах Алма – Атинской области

1. Каратальский р – н Готлиб Я. С.

2. Илийский р – н (центр Талгар ) Ластик

3. ст. Поселок Или Флянк

4. с. Каскелен Кранцлер

5. с. Иссык Зильбер

6. с. Кугалы Ольбрахт

7. с. Чилик Гальперн

8. с. Узун – Агач Штейнбер

Уполномченный СПП

ГИЛЬФ

АОГА. Ф. 685. Оп. 6с. Д. 70. Л. 21. Подлинник. Рукопись

№ 118

ПИСЬМО НАРКОМАТА ТОРГОВЛИ СССР ОБ ОБСЛУЖИВАНИИ ЭВАКУИРОВАННЫХ ПОЛЯКОВ

г. Москва 17 май 1944 г.

Народному комиссару торговли Казахской ССР

тов. Омарову И.О.

Для обслуживания эвакуированных поляков из западных областей Украины и Белоруссии, находящихся в г. Павлодаре и других районах Казахской ССР, организованы проиводственные мастерские с обувными, пошивочными и трикотажными цехами.

В целях организации бесперебойной работы окажите содействие в снабжении указанных мастерских сырьем и материалами из местных ресурсов и отходов, а также в приобретении рыболовных снастей для подсобного рыболовного хозяйства при столовых Упрособторга по заявке уполномоченного Наркомторга СССР по снабжению эвакуированных поляков.

Зам. Народного комиссара торговли СССР

В. Горлов

ГАПО. Ф. 467. Оп. 1. Д. 4. Л. 69. Заверенная копия.

№ 1

Секретно 11/VIII – 1941 г.

Начальнику Штаба Округ. Ташкент

От группы польских артистов, проживающих в г. Алма – Ата, поступила резолюция, принятая на митинге по поводу советско – польского соглашения, в которой поляки выражают желание вступить в ряды формируемой на территории СССР польской армии.

Прошу сообщить, каким порядком будет производиться отбор поляков для пополнения польской армии, куда и каким порядком их отправлять.

Приложение: Копия резолюции на 1 лист.

Военный комиссар Каз.ССР

Бригадный комиссар /Щербаков/

Начальник 1 – части

Интендант 1 ранга /Щерстнев/

Центральный государственный архив Республики Казахстан, ф. 1146с, по. 1, д.148, л. 63.

№ 70

ПОЛОЖЕНИЕ О КРУГЕ КОМПЕТЕНЦИИ ПРЕДСТАВИТЕЛЕЙ ПОСОЛЬСТВА ПОЛЬСКОЙ РЕСПУБЛИКИ

( Согласовано с Народным комиссариатом иностранных дел обменом нот от 23 – 24 декабря 1941 г.)

г. Куйбышев 25 декабря 1941 г.

Общие положения

1. Представители Посольства Польской Республики в республиках и областях, где наблюдается значительное скопление польских граждан, являются органами Посольства для выполнения, в тесном сотрудничестве с советскими властями, тех задач в отношении польских граждан, которые /задачи/ вытекают из пакта от 30 июля 1941 г.

2. Роль представителей Посольства временная. Их деятельность будет продолжаться до момента ликвидации скоплений поляков в данной местности или выполнения представителями их задач по отношению к польским гражданам.

Обязанности представителей Посольства

В обязанности представителя Посольства входит:

1. Информирование Посольства о нуждах польских граждан и их положении.

2. Информирование польских граждан и воздействие на них в духе польско – советского соглашения от 30 июля 1941 г.

3. Регистрация польских граждан в данном округе, а также учет их передвижения, с принятием во внимание их годности к военной службе труд, а также их профессии; отыскание потерянных членов семей и близких.

4. Содействие местным советским органам в деле направления польских граждан на соответствующую работу в соответствии с действующим в СССР трудовым законодательством.

5. Забота об обеспечении неспособных к труду польских граждан прожиточным минимумом путем распределения среди них денег и товаров, предназначенных им в виде помощи, за исключением случаев, в которых соответствии с действующим советским законодательством

6. Организация культурной помощи для взрослых и помощи в просвещении для молодежи.

№119

СПРАВКА АЛМА – АТИНСКОГО ОБЛПОТРЕБСОЮЗА

г. Алма – Ата Май 1994 г.

О выделенных промышленных товарах бывшим польским гражданам, проживающим в районах Алма – Атинской и Талды – Курганской областей, согласно постановлению правительства и Казнаркомторга от 25 апреля 1944 г. № 623 в мае месяце с его. года.

Ст. Назначения	Наименование района	Контингент	Выделенные товары
Хлопчатка, м	Обувь, пар
ст. Уш – Төбе	Каратальский
с. Каскелен	Каскеленский
с. Талды – Курган	Талды – Курганский
с. Узун – Агач	Джамбулский
с. Сары – Озек	Кугалинский
с. Талгар	Илийский
с. Или
Итого

Зам. Председателя президиума облпотребсоюза

Бусыгин

АПРК. Ф. 8. Д. 306. Л. 8. Подлинник

№120

СПРАВКА ОБЛАСТНОГО ПРАВЛЕНИЯ СПП АЛМА – АТИНСКОМУ ОБЛИСПОЛКОМУ

г. Алма – Ата 21 июня 1944 г.

О контингенте бывших польских граждан, эвакуированных из западных областей Украины и Белоруссии после 1939 г. И проживающих в настоящее время на территории г. Алма – Аты

Составлено на основании данных низаконченной добровольной регистрации бывших польских граждан, проводимой облправлением Союза польских патриотов, по состоянию на 15 июня 1944 г.

№ 92

СПИСОК СОТРУДНИКОВ ПРЕДСТАВИТЕЛЬСТВА ПОЛЬСКОГО ПОСОЛЬСТВА ( В г. ) АЛМА – АТЕ

г. Алма – Ате 20 мая 1943 г.

1. Венцек Казмир Янович Представитель Польского посольства

2. Вольский Ян Юльянович Зав. общим отделом

3. Барткевич Сильвестр Антонович Зав. паспротным отделом Не работает из за отсутствия помещения

4. Турек Виктор Викторович Секретарь

5. Ягодзинская Зофия Людвиковна Пом. секретаря

6. Домбровский Андрей Владиславович Зав. отделом доверенных не работает из за отсутствия помещения

7. Пилят Янина Зигмунтовна Зав. отделом просвещения и культуры

8. Килиян Анна Пом. зав. отделом просвещения и культуры

9. Сапега Эустахы Янович Зав. отделом учета и розыска родных