V. Xüsusi funksiyalar
| Funksiya | Prototip və funksiyanın qısa təsviri | Prototipin yerləşdiyi yer |
| delay | Void delay(unsigned t); Proqramın icrasını t msan dayandırır | dos.h |
| kbhit | Int kbhit(void); əgər klaviaturanın buferində düymənin basılması kodu varsa sıfır olmayan tam, əks halda isə sıfır qiymət qaytarır. | conio.h |
| memcmp | Int memcmp(void*s1, void*s2, unsigned n); Yaddaşın n bayt uzunluqlu iki s1 və s2 oblastlarını müqayisə edir. s1< s2 olduqda mənfi, s1=s2 olduqda sıfır, s1>s2 olduqda isə müsbət qiymət qaytarır. | mem.h |
| memcpy | void*memcpy(const void*p, const void *i, unsigned n); Yaddaşın i oblastından n uzunluqlu bloku yaddaşın p oblastına köçürür. | mem.h |
| memmove | void*memmove(void*dest, const void *arc, int n); arc-dan n bayt uzunluqlu bloku dest-ə köçürür. Dest göstəricisi qaytarır. | mem.h |
| memset | void*memset(void*s, int c, unsigned n); yaddaşın oblastının bütün baytlarına c qiymətini yazır. S-oblastının uzunluğu n-bayta bərabərdir. | mem.h |
| nosound | void nosound (void); sound() funksiyası ilə verilməyə başlayan səs siqnalını kəsir. | dos.h |
| poke | void poke (unsigned s, unsigned c, int v); v qiymətini s seqmentinin sözünə c yerdəyişməsi ilə (yəni s:c ünvanı üzrə) yerləşdirir. | dos.h |
| pokeb | void pokeb(unsigned s, unsigned c, char v); poke ilə eynidir, lakin bir bayt v-ni s:c ünvanına yerləşdirir. | dos.h |
| rand | int rand(void); 0+215 -1 diapazonundan psevdotəsadüfi qiymətlər qaytarır. | stdlib.h |
| signal | Int signal(int sig); sig nömrəli proqram siqnalı çağırır. C/C++ dilində müstəsna halların işlənməsi üçün istifadə olunur. | signal.h |
| sound | void sound (unsigned f); Tezliyi f hs olan səs signalı çağırır. | dos.h |
| Srand | void srand (unsigned seed); Təsadüfi ədədlərin (rand) generatorunun inisiallaşdırılması funksiyası; seed-istənilən işarəsiz tam ədəddir. | stdlib.h |
ƏDƏBİYYAT
1. Б. Керниган, Д. Ритчи «Язык программирования Си». Пер. с англ.-М.: Финансы и статистика, 1992.-272 c.
2. Х. М. Дейтел, П. Дж. Дейтел «Как программировать на С++». Бином, Москва, 2000.-1007 c.
3. Н. Культин «С/С++ в задачах и примерах». Санкт-Петербург, БХВ- Петербург, 2004.-277 c.
4. Б. Страуструн «Язык программирования С++: пер. с англ.-М.: Радио и связь, 1991.-352 с.
5. Р. Уинер «Язык Турбо Си: пер. с англ.- М.: Мир, 1991.-384 с.
6. Д. Н. Рассохин «От Си к Си++. - М.: ЭДЭЛЬ, 1993.- 128 с.
Rəyçilər:
BDU-nun “İnformasiya texnologiyaları
və proqramlaşdırma” kafedrasının
müdiri, prof. Ə. Ə. Əliyev
AMEA-nın Kibernetika İnstitutunun
bölmə müdiri, prof. K. Ş. Məmmədov
“Tətbiqi riyaziyyat” kafedrasının dosenti S. Z. Quliyev
Mühəndis qrafikası” kafedrasının dosenti O. H. Mirzəyev
Elmi redaktor:
AMEA-nın Kibernetika İnstitutunun
a. e. i., f. r. e. n. A. B. Rəhimov
Qasımov S. Y., Paşayeva H. T.C/C++ dilində proqramlaşdırma. Dərs vəsaiti. Bakı: 2011.
Oxuculara təqdim olunan bu dərs vəsaiti müəlliflərin uzun illər ərzində Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının “Tətbiqi Riyaziyyat” və “Kompüter Riyaziyyatı” ixtisaslarında oxuduqlrı mühazirələr və apardıqları məşğələ dərslərinin materialları əsasında hazırlanmışdır.
Dərs vəsaitindən texniki institut və universitetlərin bakalavr və magistrləri, aspirantları, bu fənni tədris edən müəllimlər, habelə müvafiq ixtisaslar üzrə mütəxəsislər istifadə edə bilərlər.
Bakı 2011
Mündəricat
Giriş 3
1. Proqramlaşdırmanın əsasları....................................4
1.1. Alqoritm anlayışı, alqoritmin yaranma mənbələri... 4
1.2. Alqoritmlərin xassələri, təsvir formaları və növləri....5
1.3. Say sistemləri və onlar arasında əlaqə......................10
1.4. Proqramlaşdırma və translyatorlar...........................15
1.5. Proqramlaşdırma dilləri və onların təsnifatı............17
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar...................................20
2. C/C++ dilinin əsas anlayışları.................................22
2.1. C/C++ proqramlaşdırma dilinin tarixi......................22
2.2. C/C++ dilinin əlifbası................................................24
2.3. C/C++ dilində proqramın quruluşu............................26
3.Yaddaş və verilənlərin tipləri...............................32
3.1.Yaddaş və onun növləri..............................................32
3.2. Standart tip verilənlərin ölçüsü................................35
3.3. Dəyişənlərin elan olunması ......................................36
3.4. Konstantlar (Sabitlər)................................................39
3.5. İfadələr.......................................................................41
3.6. Əməllər......................................................................42
3.7. Tiplərin çevrilməsi....................................................46
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar...................................47
4. Xətti və budaqlanan alqoritmlərin proqramlaşdırılması........................................................................49
4.1. Xətti alqoritmlərin proqramlaşdırılması................49
4.2. Giriş/çıxış operatorları.............................................50
4.3. Budaqlanan alqoritmlərin proqramlaşdırılması........54
4.3.1. Şərt operatoru........................................................54
4.3.2. Tez-tez rast gəlinən səhvlər...................................57
4.3.3. Seçmə (variant) operatoru....................................61
4.3.4. goto operatoru......................................................62
4.3.5. Proqramın exit operatoru ilə dayandırılması........63
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar................................63
5. Dövri alqoritmlərin proqramlaşdırılması........66
5.1. Önşərtli dövr operatoru.........................................66
5.2. Sonşərtli dövr operatoru........................................67
5.3. Parametrli dövr operatoru....................................68
5.4. break operatoru......................................................73
5.5. continue operatoru.................................................74
Müstəqil işləmək üçün çalışmalar...............................76
6. Funksiyalar.....................................................80
6.1. Funksiyanın sintaksisi...........................................81
6.2. Funksiyanın təyin olunması ................................82
6.3. Funksiyanın çağırılması.......................................83
6.4. Prototipin yaradılması...........................................84
6.5. Lokal dəyişənlər....................................................85
6.6. Qlobal dəyişənlər .................................................87
6.7. Statik lokal dəyişənlər...........................................88
6.8. Məlumatın funksiyaya göndərilməsi.....................89
6.9. Funksiyadan qiymətin qaytarılması......................94
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar...............................98
7. Massivlər......................................................101
7.1. Birölçülü massivlər.............................................101
7.2. İkiölçülü massivlər.............................................106
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar.............................110
8. Simvollar və sətirlər.....................................114
8.1. Simvol və sətirlərin sintaksisi...........................114
8.2. Sətirlərlə işləyən funksiyalar............................117
Müstəqil işləmək üçün tapşırıqlar.............................119
9. Fayllar: fayldan daxiletmə və fayla çıxış......121
9.1. Ikilik və mətn faylları........................................121
9.2. fstream standart kitabxanası..............................122
9.3. Fayla girişin ümumi alqoritmi.........................123
9.4. Faylın açılması..................................................124
9.4.1. Yazmaq üçün faylın açılması.........................124
9.4.2. Oxumaq üçün faylın açılması......................130
9.4.3. Faylın oxumaq və yazmaq üçün açılması....131
9.5. Faylın bağlanması..............................................133
9.6. Fayla yazmaq və fayldan oxumaq.....................134
10. Strukturlar və siniflər................................135
10.1. Strukturlar və onların elanı..............................135
10.2. Strukturun dəyişəninin elanı............................137
10.3. Strukturun inisiallaşdırılması...........................138
10.4. Strukturların funksiya parametri kimi ötürülməsi........................................................................141.
10.5. Bir-birinə daxil olan strukturlar.........................143
10.6. Siniflər................................................................144
Əlavə 1. Borland C/C++ -un qrafik kitabxanası...........146
Əlavə 2. Operatorlar .....................................................150
Əlavə 3. Operatorların üstünlük dərəcəsi.....................163
Əlavə 4. Sərhəd qiymətlərinin sabitləri........................166
Əlavə 5. C dilinin standart funksiyalar kitabxanası.....169
Ədəbiyyat.........................................................................182