Оқулықтар және оқу құралдары. Мақалалар. 3 страница

СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері

9 Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру

10 Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру

11 Рәсімдеу сапасы

12 Сауатты талқылау

СОӨЖ тапсырмасы: Мемлекет және құқықты хронологиялық негізде жіктеу. Схема құрастыру.

Тақырып бойынша туындайтын сұрақтарды оқып келіп оқытушымен пікір алмасу.

Үй тапсырмасы:

Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.

Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі: Негізгі әдебиеттер:

1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет және құқық теориясы. Қарағанды, 2001.
2. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999.
3. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1998.

4. Қазақстан Республикасы Президенті ¤кімі «Қазақстан Республикасының мемлекеттік сәйкестілікті қалыптастыру тұғырнамасы» 23 мамыр 1996 // Саясат, 1996. №9.

5. Өзбекұлы С. Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 2006.

Қосымша әдебиеттер:

1. Атаманчук Г.В. Новое государство: поиски, иллюзии, возможности. М., 1996.

2. Владимиров В.А. Основные функции посткоммунистического государства в области внутренней политики. Тверь, 1992.

3. Баймаханов М. К разработке современной концепции функций государства. № 4. Прав.реф. в Казахстане, 2001

1. Байкенжеев А.С. Обеспечение суверенитета как одна из важнейших функций государства. Вестник КазГУ, 2000, № 3. С.22-26
2. Бейсенова А.У. О природе власти в демократическом обществе. Право и государство. 2000. № 1-2. с.4.
3. Джусупова Г.С. Права человека и социальные функции государства. Вестник КазГУ, № 1, 2001
4. Емин Р.В. К вопросу о классификации функций современных государств. Вестник КазГУ. № 3, 2000

8. Захаров А. Еще раз о теории формаций // 0бщественные науки и современность. 1992. № 2.

1. Котов А. Суверенитет Казахстана: основания независимости и верховенства. /Пр.реформа в Казахстане, 2001. № 3, с.3-6

10. Клепцова Т.Н. Функции и аппарат Российского государства в рыночной экономике. М., 1992.

11. Краснов М.А. Ответственность власти. // Государство в открытом обществе. М., 1997.

12. Осипов В.И. Власть - проблемы государственного управления: региональный аспект. Саратов, 1997.

13. Пахоленко Н.Б. От тоталитаризма к демократии: о функциях государства в переходный период // Политические проблемы теории государства. 1993.

14. Тойнби А.Д. Постижение истории. М., 1991.

15. Чиркин В.Е. Три ипостаси государства // Государство и право. 1993. № 8.

Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:

«Мемлекет және құқықтың мәні және типтері» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің жалпы әлеуметтік мәселелері.

Мемлекеттің түсінігінің әртүрлілігі. Мемлекеттің белгілері, оның басқа қоғамдардан айырмашылығы.

ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ

Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________

Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________

Дәріс тақырыбы Мемлекеттің әлеуметтік тағайындалуы және оның қазіргі кезеңде либеральды –демократиялық бағытта даму қажеттілігі

Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________

Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______

Дәрістің мақсаты:

Мемлекеттің қазіргі кезеңде либеральды –демократиялық бағытта даму қажеттілігінің маңызын анықтау.

Жоспары:

1. Мемлекеттің әлеуметтік тағайындалуы.

2. Мемлекеттің қазіргі кезеңде либеральды –демократиялық бағытта даму қажеттілігі.

3. Мемлекет қоғамды басқару құралы ретінде.

Дәрістің қысқаша мазмұны: Мемлекеттің әлеуметтік тағайындалуындағы дуализм: Мемлекет қоғамды басқару құрал және таптық дауды шешу құралы ретінде. Қоғамдағы үстем таптың немесе үстем әлеуметтік қабаттың мемлекетті біржақты таптық бағдарына көндіру ұмтылысы. Осындай ұмтылыстан баяу құтылу және либеральды-демократиялық бағдарды орнықтыру- қоғамның алдынғы қатарлы күшін қолдау арқылы қазіргі саяси –құқықтық дамудың ең маңызды тенденциясы.

Ірі ресурстарды , яғни ұйымдастырушылық, материалдық, қаржылық, адалдық және мүмкіндіктерді, яғни биліктік өкілеттікті пайдалану мәжбүрлеу және т.б мемлекетте шоғырландыру, сонымен қатар , осыған байланысты қоғамның экономикалық , әлеуметтік және рухани процесстеріне позитивті және негативті әсер ету қабылеті, қоғамның даму деңгейіне және оның бағытына белгілі көлемде ықпал ету.

Глоссарий (терминдер):

СӨЖ тапсырмасы:

№1 СӨЖ: Реферат

Студенттің өзіндік жұмысының ең басты түрлерінің бірі реферат жазу. Реферат Мемлекет және құқық тарихы пәні бойынша жазылады және ол компьютер үлгісіндегі 3-4 беттен аспауы керек. Реферат: кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімнен тұрады. Кіріспе бөлімде тақырыптың жан-жақтылығын, мақсатын және талабын және тақырыпты зерттеуде қандай әдебиеттерді пайдаланғаныңызды көрсетесіз. Негізгі бөлімде реферат тақырыбын ашып: ол қысқа әрі жеке зерттеуіңізді көрсетіп, салыстырмалы анализ жасаңыз. Қорытынды бөлімде өз тұжырымдамаңызды көрсетесіз. Сондай ақ әдебиеттер тізімін көрсетесіз: 1) нормативтік құқықтық актілер; 2) негізгі әдебиеттер; 3) қосымша әдебиеттер. Реферат ауызша қорғалады, белгіленген ұпайға сәйкес бағаланады.

Рефератты бағалау критерийлері:

1. Тақырыптың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы

2. Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерді терең оқып, дұрыс талдау жүргізіп, оны дұрыс жаза білуі

3. Қажетті қортындылардың жасалуы

4. Материалдардың жоспарға сайкес қисынды және рет-ретімен жазылуы

5. Жұмыстың әдеби тілмен дұрыс жазылуы және оның дұрыс рәсімделуі

Мына тақырыптардың біреуіне реферат жазу:

№2 СӨЖ: Глоссарий

Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.

СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері

1. Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру

2. Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру

3. Рәсімдеу сапасы

4. Сауатты талқылау

СОӨЖ тапсырмасы: Мемлекет және құқықты хронологиялық негізде жіктеу. Схема құрастыру.

Тақырып бойынша туындайтын сұрақтарды оқып келіп оқытушымен пікір алмасу.

Үй тапсырмасы:

Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.

Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиеттер:

1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет және құқық теориясы. Қарағанды, 2001.

2. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999.

3. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1998.

4. Қазақстан Республикасы Президенті ¤кімі «Қазақстан Республикасының мемлекеттік сәйкестілікті қалыптастыру тұғырнамасы» 23 мамыр 1996 // Саясат, 1996. №9.

5. Өзбекұлы С. Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 2006.

Қосымша әдебиеттер:

1. Атаманчук Г.В. Новое государство: поиски, иллюзии, возможности. М., 1996.

2. Владимиров В.А. Основные функции посткоммунистического государства в области внутренней политики. Тверь, 1992.

3. Баймаханов М. К разработке современной концепции функций государства. № 4. Прав.реф. в Казахстане, 2001

4. Байкенжеев А.С. Обеспечение суверенитета как одна из важнейших функций государства. Вестник КазГУ, 2000, № 3. С.22-26

5. Бейсенова А.У. О природе власти в демократическом обществе. Право и государство. 2000. № 1-2. с.4.

6. Джусупова Г.С. Права человека и социальные функции государства. Вестник КазГУ, № 1, 2001

7. Емин Р.В. К вопросу о классификации функций современных государств. Вестник КазГУ. № 3, 2000

8. Захаров А. Еще раз о теории формаций // 0бщественные науки и современность. 1992. № 2.

9. Котов А. Суверенитет Казахстана: основания независимости и верховенства. /Пр.реформа в Казахстане, 2001. № 3, с.3-6

10. Клепцова Т.Н. Функции и аппарат Российского государства в рыночной экономике. М., 1992.

11. Краснов М.А. Ответственность власти. // Государство в открытом обществе. М., 1997.

12. Осипов В.И. Власть - проблемы государственного управления: региональный аспект. Саратов, 1997.

13. Пахоленко Н.Б. От тоталитаризма к демократии: о функциях государства в переходный период // Политические проблемы теории государства. 1993.

14. Тойнби А.Д. Постижение истории. М., 1991.

15. Чиркин В.Е. Три ипостаси государства // Государство и право. 1993. № 8.

Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:

«Мемлекет және құқықтың мәні және типтері» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің жалпы әлеуметтік мәселелері.

Мемлекеттің түсінігінің әртүрлілігі. Мемлекеттің белгілері, оның басқа қоғамдардан айырмашылығы.

ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ

Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________

Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________

Дәріс тақырыбы Мемлекеттің типологиясының ғылыми негіздері

Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________

Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______

Дәрістің мақсаты:

Мемлекеттерді жіктеу процестері арқылы қоғамның тарихи дамуының негізгі мазмұны мен нышандарын түсіндіру.

Жоспары:

1. Мемлекет типологиясының түсінігі.

2. Мемлекет және құқықтың типологиясының критерилары.

2. Мемлекетті типтерге бөлудің марксистік әдісі.

3. Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері.

Дәрістің қысқаша мазмұны:

Мемлекет және құқықтың даму аралықтары. Мемлекет және құқықтың түрлерінің түсінігі. Мемлекет және құқықтың типологиясының критериилары. Құқық пен мемлекеттің уақыт аралықтарының материалистік жолдарының қоғамдық-экономикалық формацияның түрлерінен қатынасында: құлиеленушілік, феодалдық, әлеуметтік мемлекет пен құқық. Мемлекет және құқықтың уақыт аралығындағы хронологиялық көзқарас. Ежелгі әлемдегі, орта ғасырдағы, және жаңа уақыттағы мемлекет және құқық. Мемлекет және құқық типологиясына өркениеттік көзқарас. Өркениет типологиясының және оның мемлекеттілігінің негізі. Құқық және мемлекеттің түрлерінің эволюциялық және революциялық ауысуы жолдары.

Мемлекет және құқық теориясында мемлекеттің типологиясын екі мағынада түсіндіреді.

1. Формациялық.

2. Өркениеттік.

Мемлекеттің формациялық типтерінің негізін қоғамдық-экономикалық формацияның өндірістік қатынастарының жиынтығы құрайды. Өркениеттік типология негізінде дүниені біртұтастық ұғым ретінде қарайды. Мемлекет типологиясы – сан алуан мемлекеттердің өздеріне тиісті тұтастай алынған маңызды қасиеттері мен жақтарының жиынтығы және жалпылама ерекшеліктерінің жүйесі. Қазіргі кезеңде мемлекет типологиясына екі түрлі көзқарас орын алған: өркениеттік және формациялық.

¤ркениеттік көзқарас бойынша жіктеудің негізгі өлшемі ретінде руханилық белгілер - мәдени, діни, ұлттық, психологиялық ерекшеліктер алынады. Қазіргі таңда өркениеттің әртүрлі түсінігі бар екенін ескерсе, осы тұрғыдан мемлекеттерді де сан түрге бөлуге болатынын көреміз. Мысалы, өркениеттік сипатына байланысты шығыстық, батыстық және аралас мемлекеттер болуы мүмкін. Тарихи кезеңдерге байланысты көне, ортағасырлық және қазіргі мемлекеттер деп бөлуге болады. Тарихи және мәдени даму сипатына байланысты шаруалық, өндірістік және ғылыми-техникалық болып бөлінеді. Экономикалық даму деңгейіне байланысты жоғары дамыған, орташа дамыған және дамушы мемлекеттер болып таралады. Формациялық көзқараста негізгі өлшем ретінде әлеуметтік-экономикалық белгілер (қоғамдық-экономикалық формация) қолданылады. Аталған көзқарастың өкілдерінің ойынша, қоғамдық дамудың шешуші факторы базис болып табылады, ол қондырмалық құбылыстардың: мемлекет пен құқықтың да типін анықтайды. Мемлекеттің тарихи тектері дегеніміз белгілі бір экономикалық формацияға сәйкес пайда болған, олардың таптық мәнін көрсететін мемлекеттің негізгі қасиеттерінің жиынтығы. Экономикалық базис типіне сай мемлекеттер: құл иеленушілік, феодалдық, буржуазиялық, социалистік (соңғы кездері бұларға азиаттық өндіріс тәсіліне негізделген мемлекеттер мен прафеодализм қосыла қарастырылуда) болып бөлінеді.

Қазіргі кезеңде мемлекет типологиясына қатысты мәселе қарастырылғанда, көпшілік формациялық көзқарасқа жүгінетіндігіне қарамастан, оның да кем соғатын тұстары бар екенін ескеру қажет. Оған алдымен, шығыстық мемлекеттерді типтеу мәселесі жатады. Мемлекет типологиясындағы келелі мәселелердің бірі ретінде «өтпелі» мемлекет түсінігінің де толық бағасын алмағанын атап кетуге болады. Бұндай мемлекеттер жалпы ұлттық мүддені: тәуелсіздік алу, ұлттық экономиканы, мәдениетті көтеру мақсатын көздейтін блоктардың жиынтығы ретінде қалыптасады да, өз мүддесін қанағаттандырғаннан кейін саяси аренадан кетеді.

Глоссарий (терминдер): Типология, цивилизация, формация, хронологиялық көзқарас

№1 СӨЖ тапсырмасы: Реферат

Студенттің өзіндік жұмысының ең басты түрлерінің бірі реферат жазу. Реферат Мемлекет және құқық тарихы пәні бойынша жазылады және ол компьютер үлгісіндегі 3-4 беттен аспауы керек. Реферат: кіріспе, негізгі, қорытынды бөлімнен тұрады. Кіріспе бөлімде тақырыптың жан-жақтылығын, мақсатын және талабын және тақырыпты зерттеуде қандай әдебиеттерді пайдаланғаныңызды көрсетесіз. Негізгі бөлімде реферат тақырыбын ашып: ол қысқа әрі жеке зерттеуіңізді көрсетіп, салыстырмалы анализ жасаңыз. Қорытынды бөлімде өз тұжырымдамаңызды көрсетесіз. Сондай ақ әдебиеттер тізімін көрсетесіз: 1) нормативтік құқықтық актілер; 2) негізгі әдебиеттер; 3) қосымша әдебиеттер. Реферат ауызша қорғалады, белгіленген ұпайға сәйкес бағаланады.

Рефератты бағалау критерийлері:

1. Тақырыптың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы

2. Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерді терең оқып, дұрыс талдау жүргізіп, оны дұрыс жаза білуі

3. Қажетті қортындылардың жасалуы

4. Материалдардың жоспарға сайкес қисынды және рет-ретімен жазылуы

5. Жұмыстың әдеби тілмен дұрыс жазылуы және оның дұрыс рәсімделуі

Реферат тақырыптары:

1. Мемлекет типологиясының түсінігі.
2. Мемлекет және құқықтың типологиясының критерилары.
3. Мемлекетті типтерге бөлудің марксистік әдісі.
4. Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері.

№2 СӨЖ: Глоссарий

Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.

СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері

1. Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру

2. Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру

3. Рәсімдеу сапасы

4. Сауатты талқылау

СОӨЖ тапсырмасы: Мемлекеттің мәнін және оның қоғамдық тағайындалуын дұрыс түсіну үшін мемлекет типологиясының ғылыми маңызына сипаттама беру.

Үй тапсырмасы:

Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.

Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиеттер:

1. Т.Ағдарбеков.Құқық және мемлекет теориясы. Қарағанды,2002 ж.

2.А.Қ Мұхтарова. Қ.Д Жоламан. А.Н Тәукелев. Мемлекет және құқық теориясы.А.1999ж.

3. С.Өзбекұлы. Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. А. 2006ж.

4. Коваленко А.И. Теория государства и права. Вопросы и ответы. Москва,1997.

5.Комаров С.А. Общая теория государства и права. Москва,1998.

6.Лазарев В.В. Общая теория права и государства. Москва, 1996.

7.Лазарев В.В., Липень С.В. Теория государства и права. Москва, 1998.

8.Малько А.В. Теория государства и права в вопросах и ответах. Москва, 1997.

Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:

«Мемлекет және құқықтың типтері.» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Мемлекеттік типология әдісінің хронологиялық түрі. Шығыс мемлекеттердің тарихы. Феодалдық мемлекеттер тарихы. Жаңа ғасырлар. Қазіргі кезең.

ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ

Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________

Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________

Дәріс тақырыбы Мемлекет нысаны

Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________

Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______

Дәрістің мақсаты:

Мемлекеттің пайда болып қалыптасуына және арнайыы нысанға ие болуына әсер ететін факторларды анықтау.

Жоспары:

1. Мемлекет нысаны түсінігі, мазмұны.

2. Мемлекет құрылымының нысаны.

2. Мемлекетті басқару нысаны..

3. Саяси режим.

Дәрістің қысқаша мазмұны: Мемлекет нысаны түсінігі мемлекеттану сипаттарының ішіндегі негізгілерінің бірі болып табылады. Қазіргі уақытта мемлекет нысаны ретінде мемлекеттік билік пен оның құрылымдарының ұйымдастырылуы түсіндіріледі. Мемлекет нысаны мемлекет мазмұнымен тығыз байланыста сипатталады. Егер мемлекет мазмұны мемлекеттік билікті кімнің жүзеге асырып жатқанына жауап берсе, ал мемлекет нысаны мемлекетте билік қалай ұйымдастырылып, қандай органдармен жүзеге асырылады, олардың құрылу тәртібі және өкілеттік мерзімдері жайында, сондай-ақ жалпы мемлекеттік биліктің жүзеге асырылу тәсілдері туралы сұрақтарды қарастырады. Мемлекет нысаны – басқару нысанынан, мемлекеттік құрылым нысанынан және саяси режимнен құралатын мемлекеттің ерекшелігі.

Мемлекет нысаны мемлекеттік биліктің құрылымы мәндік жағынан әртүрлі сипаттармен анықталады:

– мемлекеттік билік пен басқару органдарының құрылу және ұйымдастырылу тәртібі.

– мемлекеттің аумақтық құрылымының тәртібі, орталық, аймақтық және жергілікті биліктің өзара қатынасының белгілі тәртібі.

– мемлекеттік билікті жүзеге асырудың әдістері мен тәсілдерінің жиынтығы.

Сонымен, мемлекет нысаны үш негізгі элементтен құралады:

- басқару нысаны

- мемлекттік құрылым нысаны

- саяси режим.

Басқару нысаны – жоғарғы мемлекеттік билікті ұйымдастыру, оның жоғарғы және орталық органдардың ерекшеліктері, олардың құрылымы, құзіреті, ұйымдастырылу тәртібі, өкілеттілігінің деңгейі, халықпен өзара қатынасы және олардың оны қалыптастыруға қатысу дәрежесі. Жоғарғы мемлекеттік билікті жүзеге асыру бір адаммен немесе сайланбалы алқалы органмен жүзеге асырылатындығына байланысты мемлекетті басқару монархия және республика деп ажыратылады.

Монархия – жоғарғы мемлекеттік биліктің бір әулетке мұрагерлік жолымен немесе өмір бақиға сайланып берілуін білдіретін басқару нысанының бір түрі. Оның мынандай белгілері бар:

- жоғарғы билік мұрагерлік жолмен беріледі;

- шексіз мерзімде жүзеге асырылады;

- сайлаушылар еркінен тыс жүзеге асырылады.

Монархия екіге бөлінеді: абсолютті монархия (Сауд Аравиясы, Бруней) және конституциялық монархия. Конституциялық монархия екіге бөлінеді: дуалистік монархия және парламенттік монархия.

Республика – басқару органдары белгілі бір мерзімге сайланатын, шешім алқалы түрде қабылданатын басқару нысанының бір түрі. Онда биліктің жалғыз қайнар көзі халық болып табылады. Жалпы белгілері:

- бір немесе алқалы түрдегі мемлекет басшысының болуы;

- мемлекет басшысы және басқа да жоғарғы мемлекеттік билік органдарының белгілі мерзімге сайланатындығы;

- мемлекет басшысының заңмен қарастырылған жағдайлардағы заңдық жауапкершілігі;

- жоғарғы мемлекеттік билік шешімдерінің барлық басқа мемлекеттік органдарға міндеттілігі;

- мемлекет азаматтары мүдделерінің басым түрде қорғалуы, тұлға мен мемлекеттің өзара жауаптылығы. Республиканың екі негізгі түрі бар: парламенттік республика және президенттік республика.

Мемлекеттік құрылым нысаны – тұтастай мемлекет пен оның бөлшектерінің белгілі түрдегі құқықтық қатынастарын сипаттайтын мемлекеттің аумақтық ұйымдастырылуы. Мемлекет пен құқық теориясы мемлекеттің аумақтық құрылымының бірнеше түрін көрсетеді :

- біртұтас мемлекет

- федерация

- конфедерация

Мемлекет нысанының соңғы элементі – саяси режим. Ол басқару және мемлекеттік құрылым нысандары сияқты мемлекеттің мәндік-мазмұндық жағы көрінетін, мемлекет құрылымын және оның басқа да сыртқы жағын сипаттайтын жиынтық түсінік ретіндегі мемлекет нысанының бір компоненті болып табылады. Мемлекеттің билік ету әдістерін зерттей отырып, жеке тұлғаның нақты мәртебесі туралы және мемлекеттегі басқа субьектілердің қарым-қатынасы, олардың құқықтары мен бостандықтарының кепілдік және қамтамасыз етілушілік деңгейі туралы түсінік алуымызға болады.

Тар ауқымдағы анықтамасы: мемлекеттік билікті жүзеге асыру тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы, оның мазмұндық қасиеті.

Кең ауқымдағы анықтамасы: демократиялық, құқықтық мемлекетте жеке тұлғаның саяси бостандықтарының кепілдік дәрежесі, ресми конституциялық және құқықтық үлгілерінің саяси жағдайларға сәйкес келу дәрежесі, билік органдарының мемлекет және қоғамдық өмірдің құқықтық негіздеріне қатынасының сипаты. Саяси режим демократиялық және демократияға қарсы болып екі түрге бөлінеді. Демократиялық режим – халықтың басқаруға қатысуына, барлық адамдардың теңдігі мен бостандығы қағидасын тануға негізделген либералдық режимнің бір түрі. Демократияға қарсы режим авторитарлық және тоталитарлық режимдерге бөлінеді. Авторитарлық режим – халықтың аздаған мөлшерде қатысуымен бір адамның бақылаусыз толық билік жүргізуін білдіретін қоғамның мемлекеттік-саяси құрылымы.