Силлабус құрылымы
1.Оқытушылар жөніндегі мәліметтер: өсімдіктерді қорғау және карантин кафедрасының доценті, а.ш.ғ.к. Тулеева Әсия Құзайырқызы, ассистенттер Ш.Б.Сейтжанова, Қ.С.Байбусенов
2. Пән туралы мағлұмат: Модуль типі - БП/ТК, пән коды ZSHR 2305 (ASHDK 2305). Ауылшаруашылық дақылдарын қорғау пәні бойынша 3 кредит қарастырылған, пәнді оқыту бір семестр бойы жүреді. Ауылшаруашылық дақылдарын қорғаудың курсы мынадай сабақтарды қамтиды: дәріс - 30 сағат, зертханалық сабақтар 15 сағат, студенттердің оқытушымен өзіндік жұмыстары (СОӨЖ) 22,5 сағат, студенттердің өзіндік жұмыстары (СОЖ) – 67,5 сағат. Қорытынды бақылау түрі – емтихан.
4 - семестр
Оқу уақытының бөлінуі
| семестр- аптасы | Аралық бақылау | Аралық бақылау | Барлығы | |||||||||||||||
| Дәріс | ||||||||||||||||||
| Зертхана лық | ||||||||||||||||||
| СОӨЖ | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | 1,5 | |||
| СӨЖ | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 4,5 | 67,2 | ||
| Барлығы |
3. Курс пререквизиттері – ботаника, өсімдік физиологиясы, химия, микробиология, биология, экология ауылшаруашылық дақылдарының аурулары, білімі қажет.
4. Курс постреквизиттері – Ауылшаруашылық дақылдарын қорғау пәнін оқып-білу басқа арнайы пәндерді: өсімдік шаруашылығы, жеміс-көкөніс шаруашылығы, егіншілік, агрохимия, биотехнология, селекция, және т.б. терең игеруіне мүмкіндік жасайды.
5. Курсқа қысқаша шолу
Пәнді оқытудағы мақсат. Студенттерге қоршаған ортаны, жануарларды және адам қорғауды ескертіп өсімдік қорғау шараларды тиімді қолданудың қауіпсіз жолдарын, дақылдың өндіру технологиясында күресу шаралардың тәсілдерін дұрыс таңдап ұйымдаструды үйрету.
Компетенциялар (Дублин дескрипторлары)
А. Білімі және түсінігі. Өсімдік қорғаудың әдістемелік және теоретикалық негіздерін; қорғау тәсілдерінің артықшылығы мен кемшілігін; пестицидтердің қолдану регламенттерін; қазіргі кезде қолданылатын пестицидтердің ассортиментін; зиянды ағзалардың санын анықтау, олардың даму және таралуының болжамдардың түрлерін, маңызын; дақылдардың зиянкестері мен ауруларына қарсы күресу шараларын дұрыс жоспарлау және жүргізуді; өсімдік қорғау тәжірибесінде зиянды ағзаларға қарсы әр түрлі биологиялық құралдарды пайдалану.
В.Тәжерибеде білімдерді және түсіну қабылетін қолдану. Мадени дақылдарының өнімділігі мен сапасын сақтау және жоғарылату мақсатында зиянды ағзалардың зияндылықтарын шектейтін және экология факторларды есепке ала отырып күресу шараларды жүйелі түрде пайдаланып, өсімдіктердің фитосанитариялық жағдайларын басқару және реттеу. Ауылшаруашылық мекемелерде өсімдік қорғау шаралардың жүйесін жасау, орнықтыру, ұйымдастыру.
С. Пікір қабылдауға, идеяларды бағалауға және қорытында шығаруға қабылеті. Өсімдік қорғау шараларын пайдалану туралы шешімді қабылдау, биологиялық өсімдік қорғау құралдарын тәжерибеде тиімді қолдану; пестицидтердің, пайдалы ағзалардың, агротехникалық және т.б. әдістерінің фитопатогендер мен фитофагтарға қарсы тиімділік деңгейін; қолдану технологиясын бағалау және қортынды жасау;
D.Тілдесу қабылеті. Агроөнеркәсіп кешенінде химиялық, биологиялық препараттарды, биофабрикалар мен биозертханаларда көбейтілетін жәндіктер мен кенелерді және агротехникалық, физикалық, механикалық және т.б. әдістерін кешенді қолдануды, өсімдік қорғаудағы жүйелердің ғылыми негіздері және өсімдік қорғау құралдары жайында білім мен дағдыларды қалыптастыру.
Е.Оқу қабылеті. Экологиялық таза өнімдерді алу, химиялық заттардың теріс әсерлерін азайту үшін өсімдік қорғауда барлық белгілі тәсілдерді біріктіру, интегралды жүйемен қолдану жолдарын қарастыру болып табылады.
6. курстың мазмұны
6.1 Дәрістік сабақтарының тізбесі
| Тақырып атауы және № | Көлемі сағ. | Әдебиеттер | Ағымды бақылау балл |
| Кіріспе дәріс. Өсімдіктерді интегралды қорғаудың маңызы. | Н.Ә. 1,2,3,4 Қ.Ә. 9 | 0,2 | |
| Интегралды өсімдік қорғаудағы химиялық әдіс. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Зиянды нысандарға пестицидтердің уыттлығы. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Пестицидтерді қолданудың физикалық химиялық негіздері. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Зиянкестерге қарсы қолданылатын химиялық заттар | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Фунгицидтерді қолданудың биологиялық негіздері. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| гербицидтер. Классификациясы. Жүйелі және контактылы препараттар. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Дефолианттар, десиканттар және өсімдіктің өсіп, жетілуін реттейтін заттар | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Өсімдік қорғаудың биологиялық тәсілі. | Н.Ә. 2,3 Қ.Ә.1 | 0,2 | |
| Превентивті (алдан ала) қорғау шаралары. | Қ.Ә.2,4, 9 | 0,2 | |
| Зиянды ағзалардың дамуын және таралуын болжау. | Қ.Ә.2, 4 | 0,2 | |
| Қорғау шаралардың жүйесін жоспарлау және ұйымдастыру. | Н.Ә. 1, 4 К.Ә. 2,9 | 0,4 | |
| Бидайдың интегралдық корғау жүйесі. | Қ.Ә. 4,5,6,7,9 | 0,2 | |
| Буршақ дақылдарды кешенді қорғау. | Қ.Ә. 4,5,6,7,9 | 0,2 |
6.2 Зертханалық сабақтарының тізбесі
| Тақырып атауы | Көлемі, сағ. | Әдебиеттер | Ағымды бақылау, балл |
| 1-жұмыс. Пестицидтердің пайдалану объектілеріне, әсер ету механизміне қарай жіктелуі. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 1,2 | |
| 2- жұмыс. Пестицидтердің санитарлық –гигиеналық жіктелуі. Класс қауіптілігіне байланысты қолдану ерекшеліктері. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 1,2 | |
| 3-4 жұмыс. Инсектоакарицидтердің, родентицидтердің ассортіментін танысып білу. Нематицидтер Фумиганттар. Ассортименті. Қолдану ерекшеліктері. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 2.4 | |
| 5-6 жұмыс. Тұқым дәрілейтін химиялық заттар. Қолдану әдістері. Өсімдіктердің вегетация кезеңінде қолданылатын фунгицидтер. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 2.4 | |
| 7- жұмыс. Гербицидтердің ассортіментін танысып білу. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 1,2 | |
| 1 – рубеждік (аралық) бақылау | |||
| 8- жұмыс. Өсімдіктердің өсуін реттейтін химиялық заттар, дефолианттар, десиканттар. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 1,2 | |
| 9 - жұмыс. Тізім бойынша рұқсат пен қолданылатын биопрепараттарды сиппаттау. | Н.Ә. 1,4,5 Қ.Ә.1 | 1,2 | |
| 10 - жұмыс. Энтомофагтар мен акарифагтарды қолдану. | Н.Ә. 2,3 Қ.Ә. 1 | 1,2 | |
| 11- жұмыс. Пестицидтердің биологиялық, шаруашылық, экономикалық тиімділігін анықтау. | Н.Ә. 5 Қ.Ә. 1 | 1,2 | |
| 12 - жұмыс. Өсімдік аурулары мен зиянкестерін анықтау әдістері. | Н. Ә. 5 Қ.Ә.2, 4,6 | 2,4 | |
| 13-14 жұмыс. Мәдені дақылдарының қорғау шаралардың жүйесін жобалау. | Н. Ә. 5 Қ.Ә. 4,5,6,7,9 | 1,2 | |
| 2 – рубеждік (аралық) бақылау |
Ауылшаруашылық дақылдарын қорғау пәнінен өзіндік жұмыстарды орындау және тапсыру кестесі
| № | Сабақтың тақырыбы | СӨЖ тапсырмалары | СӨЖ тапсырмалары-ның мақсаты мен мазмұны | Әдебиеттер | Бақылау түрі | Тапсыру уақыты | Бағалау ұпайдары |
| Өсімдіктерді интегралды қорғау пәнінің теориялық және қолданбалық сипаты. | Өсімдік қорғау және карантин туралы Заңдар. Маңызы. Мазмұны. | Өсімдік қорғау және карантин саласында мемлекет жағынан реттеуін білу. | Қ.Ә. 8 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. | 1,3 | ||
| Пестицидтерді қолданудың санитарлық гигиеналық негіздері | Пестицидтерді қолданудың жеке және қоғамдық қауіпсіздіқ шаралары. | Пестицидтерді сақтау, тасымалдау, қолданудың қауыпсыздық ережелерін, пестицидтерді зарарсыздандыру ерекшелік-терін білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Жұмысшылардын қауіпсіздіктің жеке құралдары. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырманы тексеру. Конспект. | 1,3 | ||||
| Пестицидтердің құрылымы, қолдану тәсілдері | Эмульсия концентраттары. Пестицидтерді аерозоль, фумигация тәсілдерімен, еліктіргіш заттарды қолдану. | Эмульсия концетраттарын дайындау. Пестицидтерді қолдану тәсілдерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін оқып-білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект | 1,3 | ||
| Зиянкестерге қарсы қолданылатын химиялық заттар | Биологиялық белсенді заттар. Ингибитор синтезін тежеушілер, ювеноидтар, аттрактантар, реппеленттер. Жыныс стерилизация жасайтын препараттар. | Биологиялық белсенді заттардың қолдану аймағын, маңызын оқып-білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Ауызша жауап. Тапсырманы тексеру. Конспект. | 1,3 | ||
| Түбірімен жойқын әсерлі фунгицидтер | Қоздырғыштарды тыныштық кезендерінде қүрту, топырақ дезинфекциялауға арналған фунгицидтер. | Түпкілікті жоюға қабілетті фунгицидтерді, қолдану тәсілдерін оқып-білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Гербицидтерді қолданудың биологиялық негіздері | Арамшөптерге қарсы гербицидтердің қолдану мерзімдері, кезендері | Гербицидтердің арам шөптерінің түрлеріне байланысты қолдану ерекшеліктерін оқып-білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырмалар-дың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1.3 | ||
| Өсімдіктің өсіп жетілуін реттейтін заттар | Өсімдік реттегіштер ассортименті, қолдану аймығы | Қазіргі кездегі өсімдіктің өсіп жетілуін реттейтін заттарды оқып-білу. | Н.Ә. 1,4 Қ.Ә.1 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1.3 | ||
| Өсімдік қорғаудың биологиялық тәсілі. | Көкөніс дақылдарының зиянкестеріне қарсы пайдалы жәндіктердің түрлері, маңызы. | Энтомофаг, акарифагтарды қолдану принциптерін оқып-білу. | Н.Ә. 2,3 | Жазбаша, ауызша жауап. Тапсырманы тексеру. Конспект | 1,3 | ||
| Карантин негіздері. | Өсімдік карантині туралы Заң. Маңызы. Мазмұны. Жалпы ережелер. Карантиндік объектілерінің түрлері. | Қарантиндік ағзаларды, олардың көбеюіне, таралуына тосқауыл қоятын шараларды білу. | Қ.Ә. 8 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Қорғау шараларды қолдану шешімін қабылдау нормативтері. | Аул шаруашылық дақылдарда зиянды ағзалардың зиян тигізетін экономикалық шектерінің көрсеткіштері. | Пестицидтерді қодануға мүмкіншілік беретін белгілі діәрежелерді оқып-білу. | Н.Ә. 5 Қ.Ә.2,3 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Фитосанитариялық мониторинг. | Дәнді дақылдарының зиянкестерінің, ауру-ларының және арам-шөптерінің таралуы мен дамуының фитосани-тарлық мониторингі. | Зиянды объектілерінің дамуы мен таралуын бақылау жүйелерін оқып-білу. | Қ.Ә.2,3,4 | Жазбаша, ауызша жауап. Тапсырман ы тексеру. Конспект | 1,3 | ||
| Арпаның интегралдық корғау жүйесі. | Арпа дақылының фитосанитарлық технологияның күнтізбелік фенологиялық жүйесі | Зиянды ағзалардың түр құрамын, за-қымдаушы кезен-дерін, өсімдіктер-дің зақымдалу мер-зімдерін, күресу шараларды оқып білу. | Қ.Ә. 2,4,5,6,7,9 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Жоңышқаның кешенді қорғау жүйесі. | Жоңышқа дақылының фитосанитарлық технологияның күнтізбелік фенологиялық жүйесі | Зиянды ағзалар-дың түр құрамын, зақымдаушы ке-зендерін, өсім-діктердің зақым-далу мерзімдерін, күресу шараларды оқып білу. | Қ.Ә. 2,4,5,6,7,9 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 | ||
| Құнбағыстың кешенді қорғау жүйесі. | Кұнбағыстың фитосанитарлық технологияның күнтізбелік фенологиялық жүйесі | Зиянды ағзалар-дың түр құрамын, зақымдаушы ке-зендерін, өсім-діктердің зақым-далу мерзімдерін, күресу шараларды оқып білу. | Қ.Ә. 2,4,5,6,7,9 | Жазбаша жауап. Тапсырмалардың дәптерде орындалуын бақылау. Конспект. | 1,3 |
8. Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі.
Негізгі әдебиеттер
1. Химическая защита растений/ под ред.Г.С. Груздева. – М.: Агропромиздат, 1987.
2. Матпаева Б.Б.Ауылшаруашылығы дақылдарының зиянкестерімен биологиялық күрес тәсілдері. – Алматы «Кайнар», 1983
3. Биологическая защита растений / Штерншис М.В., Джалилов Ф. М.; КолоСС, 2005
4.Попов С.Я., Дорожкина Л.А., Калинин В.А. Основы химической
защиты растений. М., 2003.
5. Өcімдіктерді интегралды қорғау» пәні бойынша оқу әдістемелік кешені. Астана. 2011.
6. Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген пестицидтер (анықтамалық материалдар), Астана, 2011
Қосымша әдебиеттер
1. Список пестицидов, разрешенных для применения в Республике Казахстан на 2013-2022 годы.
2.Справочник агронома по защите растений / под. ред Сагитова А.О., Исмухамбетова Ж.Д. – Алматы: РОНД, 2004-320С.
3. Методические указания по мониторингу численности вредителей, сорных растений и развития болезней сельскохозяйственных культур. Фолиант, 2004-272С.