Таза келтірілген құнды NPV анықтау әдісі
Бұл инвестициялық жобаны жүзеге асыру нәтижесінде фирманың құны қаншаға көтеріле (немесе сол инвестициядан берілген мерзімде түсетін таза пайданы көрсетеді) алатындығын көрсететін инвестицияны анықтаудың әдісі және ол төмендегідей анықталады
I0 – бастапқы қаржылық салымдар.
Есептеу нәтижелерін 3 кестеге ұқсас енгізу керек.
Есептеу мысалы: фирма жылына 10%-бен төрт жылға 18000 сомада несие алды.
3 Кесте – NPV есептеу
| жыл | CF | R10 | PV10 |
| -18000 | -18000 | ||
| 0,909 | |||
| 0,826 | |||
| 0,751 | |||
| NPV | +2204 |
NPV есептеу PV-дің бірінші оң мәніне дейін жүргізіледі. Егер есептеу берілген мерзімде жылдар бойынша тиімсіз болса, онда жобаның стратегиясын қайта қарау керек, CF-ті көбейту немесе r-і төмен банк табу керек.
Егер NPV фирмаға қажет уақытты қанағаттандырса, онда жобаның нәтижесінде фирманың құны өседі, яғни жоба тиімді, оны қабылдау қажет.
Бұл әдістің кеңінен қолданылуы бастапқы шарттардың әртүрлі комбинацияларға барлық жағдайларда экономикалық ұтымды шешімдерді табуға мүмкіндік бере алатын тұрақтылығымен түсіндіріледі.
Пайданың ішкі нормаларын IRR есептеу әдісі
Пайданың ішкі нормасы инвестициялау мақсатына бағытталған қаржының өтелу деңгейін көрсетеді. Бұл r-дің қандай мәнінде NPV=0 болатын көрсетеді
.
NPV=0 болған кездегі IRR – бұл жоба фирманың құнының өсуін қамтамасыз етпейді және оның төмендеуіне әкелмейді.
Бұл дисконттық еселеуіш (R= 1: (1+r)n инвестицияларды жарамды және пайдасыз деп бөледі. IRR-ді инвестициялауға капиталды қандай бағаға алғанын және оны пайдаланғанда қандай таза пайда деңгейін алғысы келетінін (баръерлік еселеуіш) ескере отырып, фирма өзіне таңдайтын салымдардың өтелу деңгейімен салыстырады.
Есептеу нәтижелерін 4-кестеге ұқсас енгізу керек.
Есептеу мысалы: фирма жылына 15% -бен төрт жылға 20000 сомада несие алады.
4 Кесте – IRR есептеу
| жыл | CF | R15 | PV15 | R20 | PV20 |
| -20000 | 1.0 | -20000 | 1,0 | -20000 | |
| 0,820 | 0,833 | ||||
| 0,756 | 0,694 | ||||
| 0,658 | 0,579 | ||||
| 0,572 | 0,482 | ||||
| NPV | +756 | -994 |
IRRшамасы төмендегі кейіптемемен анықталады
IRR жоба бойынша тәуекел деңгейінің индикаторы болады - IR қаншалықты фирмамен қабылданған баръерлік еселеуіштен көп болса, соншалықты жобаның беріктік қоры көп болады және соншалықты болашақтағы қаржылық түсімдерді бағалау кезіндегі қателіктер қорқынышты болмайды.
Инвестицияның өтелу мерзімін РР есептеу
Бұл әдіс бастапқы инвестициялардың сомасын өтеуге қажет уақытты анықтауға негізделген.
Екі әдіс бар: CF жылдар бойынша тең болғанда және CF жылдар бойынша әртүрлі сомамен жүргенде:
Егер І0= 600, ал CF 150-ден, онда РР= 600:150= 4 жыл.
Егер І0= 600, ал CF -700+150+100+200= 650, онда өтелу мерзімі 3,75 жыл, яғни 3 жыл 9 ай.
Дебиеттер тізімі
1.Самсонов В.С., Вяткин М.А. Экономика предприятий энергетического комплекса.- М.: Высш. школа, 2003
2. Чокин Ш.Ч., Сюндюков Р.Х. Энергетика сельского хозяйства Казахстана.- Алма-Ата: Гылым, 1998.- 368 с.
3. Парамонов С.Г. Методические указания к выполнению расчетно-графической работе. Топливно-энергетичекий баланс.-Алматы: АИЭС,1999.- 12 с.
4. Дукенбаев К. Энергетика Казахстана и пути ее интеграции в мировую экономику.- Алматы, 1996.- 532 с.
5. Түзелбаев Б.И. Сала экономикасы: Оқу құралы, АЭжБИ: Алматы, 2007.