Күштік кабельдердің зақымдану аймағын табу

Кабельдік трассаны мерзімді тексеруге және профилактикалық тексерудің жүргізілуіне қарамастан,пайдалану кезінде КЖ-нің зақымдану (кездейсоқ қарсылық) орны болады. Заңдылық ретінде, бұл оқшаулама ойығы, кейде – фазаның үзілуі.

Зақымданған кабедь жабдықтың екі ұшынан да ажыратады және мегаомметр көмегімен зақымдану сипаты анықталады: әр фаза арасындағы оқшаулама және жерлендірілген металл қабықпен, әр фаза жұбының кедергісін өлшейді. Өлшеу кабельдің бір ұшында жүргізіледі. Кабельдің басқа ұшының фазалық қылы ажыратылған (тұйықталуды анықтау үшін) немесе кілттенген және жерлендірілген (үзілуді анықтау үшін).

Өлшеулер нәтижелері зақымдану сипатын анықтамауы, зақымдану орнында өтпелі кедергі соншалықты жеткілікті жоғары болмауы мүмкін, жекелей алғанда, ылғалданған қағаз оқшауламалы кабельде май канифольді (майда еріп ағатын) құраммен оқшауламаның майдың ағуынан ойықтың пайда болуы ықтимал.

Кабель оқшауламасының өтпелі кедергісін алу үшін зақымдану орнын күйдіреді. Бұл үшін кабельге зақымдану орнында оқшаулама ойылуы үшін жеткілікті кернеу түсіріледі. Біраз уақыттан кейін зақымдану орнында өтпелі кедергі ойықтарының қайталануы азаяды, разрядты кернеу төмендейді, ал разряд тогы жоғарылайды. Оқшаулама осы токпен күәдіріледі, өтпелі кедергі зақымдану орнында азаяды.

Зақымдану сипаттамасы анықталғаннан кейін кабельдің зақымдану орнын анықтау үшін тәсіл мен аппаратура таңдалады.

Дәлдігі бойынша зақымдану орнын анықтау қатыстық және абсолютті әдістер болып ажыратылады.

Қатыстық әдістердеанықталған қателігі болады және зақымдану аймағын анықтауға мүмкіндік береді. Олар импульсті, ілгекті және сыйымдылықты әдістер.

Абсолютті әдістериндукциялы және акустикалы әдістер сияқты зақымданудың дәл орнын анықтауға мүмкіндік береді.

Импульсті әдіспенбірфазалы немесе көпфазалы тұйықталу аймағын, кез келген фазалық қыл санының үзілу аймағын анықтайды.Зақымданған желіні эталонды электрлік импульс жібереді.Мкс-та градуирленгенөлшегіш құрал экраны бойынша импульстің берілу моменті мен импульстің келу моменті арасындағы зақымдану орнында бейнеленген txуақыт интервалы өлшенеді (2.19-сурет).

Күштік кабельдердегі электромагнитті толқынның таралу жылдамдығы тәжірибе жүзінде қыл материалы мен қимасына тәуелсіз және 160+3 м/мкс құрайды. Зақымдану орнына дейінгі арақашықтық I_х= 80t_х, м сияқты есептеледі.

2.19-сурет Кабельдің заөымдану аймағын импульстік әдіспен: а – тұйықталу кезінде; б – үзілу кезінде анықтаудағы құрал экраны

Импульстің бейнеленген белгісі бойынша зақымдану сипаттамасын талқылайды. Егер әр түрлі белгінің жіберілген және бейнеленген импульсі – тұйықталу типінің зақымдануы (2.19, а-сурет), егер бір белгінікі болса – үзілу типінің зақымдануы (2.20, б-сурет).

Ілгекті әдістібірфазалы және екіфазалы аймақтарды жерге тұйықтау үшін қолданады. Бұл әдіс кабель қылының омдық кедергісін зақымдалу орнына дейін өлшеу негізінде құрылған.

Кабельдің бір ұшында нормалы және зақымданған қылдар (ілгек түзіледі) тұйықталады. Өлшеу кабельдің басқа ұшында жүргізіледі (2.20-сурет). R.2және R4кедергілерін өлшеу үшін қолданылуы мүмкін, мысалы, тұрақты ток көпірі.

2.20-сурет Ілгекті әдіспен зақымдану аймағын анықтау сұлбасы

Көпірдің бір диагоналіне тұрақты ток кернеуі -U,басқасына- өлшегіш құрал жалғанады, мысалы, милливольтметр mV.Регулируемыми сопротивлениями R1жәнеR3реттегіш кедергілерімен көпір теңсіздігіне жетеді- милливольтметрдің нөлдік көрсетуі.

Көпір теңсіздігі тқмендегі қатынас орындалғанда жеткілікті болатыны белгілі

, (2.15)

мұндағы R₂ – кабель соңынан зақымдалу орнына дейінгі нормалы және зақымдалған телім қылының кедергісі; R₄ – кабель басынан зақымдалу орнына дейінгі зақымдалған қыл телімінің кедергісі.

Кабель қылның кедергісі оның ұзындығына қаншалықты пропорционал болса, көпір теңсіздігінің жетістігінен кейін қиын емес есептеумен анықталады

, (2.16)

мұндағы - кабель ұзындығы.

Сыйымдылықты әдіскабельдің фазалық қылының үзілу аймағын анықтауға мүмкіндік береді. Әдісір қыл мен кабельдің жерлендірлген металл қабығының арасындағы сыйымдылықты өлшеуде базаланады.

Үзілген қылдың өлшенген сыйымдылығы С_х-ті құрасын, ал толық қылдың өлшенген сыйымдылығы - С.Үзілген жерге дейінгі арақашықтық мынаны құрайды

, (2.17)

Үш фазалық қылдың үзілуі кезінде кабель сыйымдылығы белгілі өрнек бойынша есептеледі:

, (2.18)

мұндағы b₀–анықтамалық мәліметтер бойынша анықталғанкабельдің меншікті сыйымдылықты өткізгіштігі.

Индукциалы әдісзақымдану орнында сәтті күйдіруден кейін кабельдегі көп фазалы тұйықталудың орнын анықтауға мүмкіндік береді. Әдіс кабельді айнала жүретін ток бойынша құрылатын магнитті өрісті байқау негізінде құрылған. Өрісті байқау өрісті концентрациялауға арналған магнит өзекшесі бар арнайы іздеуші катушка көмегімен жүргізіледі.

Кабельдің екі зақымдалған қылы бойынша дыбысты генератордан G(800... 1000 Гц) жоғары жиілікпен ток жіберіледі(2.20-сурет). Кабель айналасында жоғары жиілікті магнит өрісі түзіледі. Бұл өрісті іздеуші катушкаға күшейткіш құлаққап арқылы байланыстыра орналастырып, дыбысты сигналды тыңдауға болады. Қызмет көрсетуші жұмысшы КЖ трассасы бойынша қозғала отырып, осы дыбыстық сигналды тыңдай алады.

Сигналдың кабельдік желіні бойлай естілуі max-нан min-ға дейін периодты өзгеретін болады. Бұл кабель қылын спиральді етіп орауымен түсіндіріледі. Бір қылдың жер үстіндегі магнит өрісінің көп болуы басқа қылдың қарама-қарсы магнит өрісінің көп болуымен ауысады.

16. Кернеуі 1кВ дейінгі электр жүйелерін қорғау

1) кернеуі бар тоқ өткізетін бөліктермен жанасу;

2) кернеуі – қалдықты зарядтың болуы жағдайында;

– электр қондырғысын абайсызда қосқан немесе қызмет етуші персоналдың келіспей әрекет етуінен;

– электр қондырғысына немесе маңына найзағайдың түсуінен кернеу болуы мүмкін ажыратылған бөліктермен жанасу;

- тоқ өткізбейтін металлдармен немесе тоқ өткізгіш бөліктерден кернеу берілгеннен кейін (авариялық жағдайдың туындауы) тоқ өткізбейтін металлдармен байланысқан электр жабдықтарымен (қоршаулар, біркеніштер мен корпустар) жанасу;

3) жерге тұйықталу кезінде адамның электр тогының жайылу өрісінде болуы немесе қадам кернеуінен зақымдану;

4) рұқсат етілген – аз қашықтыққа жақындау кезінде, 1 кВ жоғары электр қондырғысының кернеуі кезінде электр доғасы арқылы арқылы зақымдану;

5) газды ажырату кезіндегі атмосфералық электр тогының әрекеті;

6) кернеу астындағы адамды босату.

Электр тогымен зақымдану нәтижесіне әсер етуші факторлар:

-тоқтың түрі (тұрақты немесе ауыспалы, 50 Гц жиілігі аса қауіпті);

- кернеу мен тоқ күшінің шамасы;

-адам организмінен тоқтың өту уақыты;

-тоқтың өту жолы немесе ілмегі;

-адам организмінің жағдайы;

- сыртқы орта жағдайы.

Сандық бағалануы:

1)450-500 В кернеулігі аралығында, тоқ түріне байланыссыз, әрекет ету бірдей:

- 450 В төмен – ауыспалы тоқ қауіптірек;

- 500 В төмен – тұрақты тоқ қауіптірек.

2) кардиологиялық, жүйке жүйесі аурулары мен қан құрамында алкогольдің болуы адам денесінің кедергісін төмендетеді.

3) ең қауіпті болып тоқтың жүрек бұлшықеті мен тыныс алу жүйесі арқылы өту жолы табылады.

17.Кернеуі 6-10кВ арасындағы электр жүйелерін қорғау

18. Асқын кернеуді қорғау

Асқын кернуден қорғау Асқын нернеуді ек түрі болады: - ауе асқын кернеу; - ікі асқын кернеу. Асқын кернеуден қорғанатын бір неше тәсілдер бар. Олар ҚС орналататын құралдар, найзағай қоңаныстар және т.б. Вентилді разрядсыздандырғыштар желіден келетін асқын кернеулерден қорғайтын негізгі аппараттар болып табылады.Вентилді разрядсыздандырғыштар келетін толқындардың амплитудасын электр жабдықтың оқшауламасына қауіпсі мәніне дейін төмендетеді. РВ-ға найзағай асқын кернеу импульсінің әсерінен ұшқынды аралығы тесіледі және РВ арқылы разрядсыздандырғыштың кедергісінде кернеу құлауын жасайтын импульсті ток өтеді. РВ кедергісі жасалған материал ВАС-ның бейсызықты болғанынан импульсті ток өзгергенде кернеу төмендеуі аз өзгереді. РВ-ның Uост қалдық кернеуі , яғни үйлестік ток деп аталатын белгілі бір токтағы кернеу РВ-ның негізгі сипаттамасының бірі болып табылады. Асқын кернеуді шектеу процесінің аяқталуынн кейін разрядсыздандырғыш арқылы өндірістік жиілікте жұмыс кернеуімен анықталатын ток өтеді. Бұл ток жетелеуші ток деп аталады. Бейсызықты резистор кедергісі асқын кернеуге қарағанда аз жұмыс кернеуі өседі. Жетелеуші ток байқаларлықтай шектеледі және токтың нөлдік мәнінен өткенде доға ұшқынды аралықта сөнеді. РВ-ның екінші сипаттамасы 42 болып сөну кернеуі болып табылады. Uгаш –бұл РВ-ның өндірістік жиіліктегі үлкенірек кернеуі. Одан өтетін ток сенімді сөнеді.Вентилді разрядсыздандырғыш: 1 - көпмәнді ұшқынды аралық; 2 - ұшқынды аралықтар қабығы; 3 - разрядсыздандырғыштың жалпы қабығы; 4 - жалпы кедергі дискі. Құбырлық разрядсыздандырғыш (РҚ)қосалқы станцияның көмекші элементі болып қызмет атқарады. РҚ найзағайлы асқын кернеуінен S1 және S2 ұшқынды аралығы тесіледі.Құбырлы разрядсыздандырғыш: 1 - газ өндіруші құбырша; 2- өзекшелі электрод; 3 - сақиналы электрод; S1 – сыртқы ұшқынды аралығы; S2 – ішкі ұшқынды аралығы. Найзағайлы асқын ккернеу болғанда S1 және S2 тесіледі және импульсты ток жерге кетеді. Импульс бітуінен кейін разрядсыздандырғыштан жетелеуші ток өтуін жалғастырады және ұшқынды разряд доғалық разрядқа өтеді. Каналдағы жоғары температура әсерінен құбырда интенсивті газ бөлінуі жүреді және қысым қатты артады. Газдар құбырдың ашық соңына қарай ұмтылады да, көлденең үрлеу тудырады, соның нәтижесінде токтың бірінші нөлдік мәнінен өтуінде доға сөнеді. Сыртқы ұшқынды аралықтың мәні оқшаулағышты қорғау шартымен таңдалады және белгілі бір мәндерде басқарыла алады. Ішкі ұшқынды аралық разрядсыздандырғыштың доғасөндіргіш қасиетімен сәйкес таңдалады және реттелуге жатпайды. Коммутациялық аппарат ретәнде қосалқы станцияда ажыратқыштар мен айырғыштар қолданылады. Ажыратқыштар тізбекті кез келген режимде қосып ажыратуға қызмет етеді: ұзақ жүктеме, асқын жүктеме, к.т., б.ж., 43 бейсинхронды жумыс. Айырғыштар тізбекті токсыз ажыратуға және қосуға арналған. Айырғыштар қауіпсіздік үшін контактілер арасында ажыратылған күйінде оқшаулағыш аралығы болады

19. Электр энергиясының шығынын анықтау.

Қазақстанда энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру шаруашылықтың барлық салаларында қазіргі уақытта энергетикалық, экологиялық және экономикалық проблемалар кешенін шешетін басым міндеттр болып табылады. Осы міндетті шешпей елдің дамуын ұстау мүмкін емес.
Мемлекет басшысы энергия үнемдеу саласында жалпы ішкі өнімді үнемдеуді 2015 жылға қарай 10%-ға, 2020 жылға қарай 25%-ға төмендету бойынша міндетті алға қойды.
Энергия үнемдеу саясатын жүргізу үшін негіз қолданыстағы нормативтік база болып табылады. ҚР Президенті 2012 жылғы 13 қаңтарда «Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы» және Кейбір заңнамалық актілерге энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР заңдарына қол қойды.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 қарашадағы №1404 қаулымен «ҚР энергия тиімділігін арттырудың 2012-2015 жылдарға арналған кешенді жоспары» бекітілді. Бұл өз кезегінде Заңдар, НҚА және нормативтер арқылы ынталандыру шаралар кешені.
Өнеркәсіп барлық электр энергияның 70% жоғары тұтынатындығын атап өту қажет. Кешенді жоспар шеңберінде олардың 50/50 (50% қаржыландыру – бұл кәсіпорынның меншікті қаражаты, қалған 50% - бұл мемлекеттік бюджет) энергия аудиті жүргізілді. Энергия аудиті қорытындылары бойынша электр энергетиканы қоса алғанда, өнеркәсіптің энергияны қажетсінуін төмендету үшін жүйелік шаралар өңделді.
Энергия ресурстардың көп өндірілмеген шығындарды біз тұрғын үй және бюджеттік секторда көреміз, осыған байланысты өткен жылдан бастап осы сектордағы бюджеттік қаражатқа «Қазақстандық ТКШ жаңғырту және дамытуорталығы» АҚ энергия аудитін жүргізді.
Келесі қадам – қазіргі заманғы электр үнемдеу электр-техникалық құрылғылар үйжайын жабдықтау (мысалы, ықшам люминесцентті шамдар, жарық реттегіштер, суретреле қозғалысын есептегіштер, бағдарланатын таймерлер, ымырты ажыратқыштар басқалары). Бұл белгілі бір шығындарды талап етеді, бірақ тәжірибе көрсеткендей электр энергияны және бюджетті ғана емес, сонымен қатар жайлы өмір сүруді қамтамасыз етіледі.
Дәстүрлі қыздыру шамдары 95% дейін электр энергияны қыздыруға жұмсайды және жарыққа тек 5 % ғана.Ықшам люминесцентті шамдар (ЫЛШ) өзгеше жасалған, жарық ашықтығын өзгертпей үнемдейді (олардың жұмысы кезінде қарапайым қыздыру шамдарымен жұмыстан қарағанда олар элетр энергия 4-5 есеге аз жұмсалады). Тағы бір жақсы жері: қарапайым қыздыру шамдары қызметінің орташа қызмет мерзімі – 1000 сағат, ЫЛШ-да ол 15000 сағатты құрайды! Жоғары құнына қарамастан, жалпы ЫЛШ қарапайым қыздыру шамынан үнемді. Сондай-ақ, егер электр энергия төлемінің тарифтері уақыт өте келе өссе (олай болады), сондықтан да ЫЛШ табысы анағұрлым маңызды болады.
Жақын арада энергия үнемдеу жарғы нарығында көшбасшылық орынға жарықдиодтық шамдар алатын болады, олар ЫЛШ-мен салыстырғанда даусыз басымдықтар қатарына ие. Олардағы электр энергияны тұтыну ЫШЛ-дан 40-50% деңгейінде. Жарықдиодты қызмет мерзімі – 5 мың адам және жоғары, ол «қосу-ажырату» циклдер санына байланысты емес. Олар механикалық әсер мен дірілге аса төзімді және тұрақты (шам қаңқасы сынбайтын пластика мен алюминийден дайындалды), кернеудің түсуінен қорықпайды, -25% төмен температурада тез қосылады. Шамдар құрамы сынап және басқа зиянды заттардан тұрмайды, ультра күлгін және инфрақызыл сәулеленуді реттейді, оларда кез келген жарылу болмайды. Жарықдиодтық шамдардың басты жетіспеушілігі олардың өндірісі әзірше аса қымбат.
Электр энергияны үнемдеудің анағұрлым тиімді тәсілдері – пайдаланбайтын электр аспаптарды сөндіру. Үй кіреберістерінде жарық түні бойы жанып тұрады. Әрине, түнде аса жарық үйжайға кіруге жақсы, бірақ таңғы сағат екі-үште ол ешкімге керек емесе. Ал жарық жанып тұарды! Бұл ретте уақытты кешіктіре отырып, ажыратқыш көмектесе алады.Тағы бір нұсқасы – инфрақызыл детектор (немесе қозғалыс есептегіші). Ол тікелей адамға әсер етеді, егер осы детекторға біреу тақалса, жарық жанады. Осы құрылғыға уақытты кешіктіретін ажыратқыш орнатылған, ол адам детектордан көз таса болағн сәттен кейін бегілі бір уақытта жарықты сөндіреді. Жиі қозғалыс есептегіші жалпы пайдалану орындарында орнатылады. Бірақ оны орындауды үйде де, мысалы дәлізде және сантехникалық торапта орнатуға болады.
Бұдан басқа, жарық деңгейі есептегіші бар қозғалыс есептегіші бар (ол «ымырт» ажыратқыш). Оны жарықтың белгілі бір мәніне жөндейді, бұл ретте ол үйжайда жарық жеткілкті болса, жарықты жағуға мүмкіндік береді. Немесе, керісінше, қараңғылық түсетінін «сезеді» және қараңғы түскен кезде сыртқы жарықты жағады.
Жарық реттегіш: шам жарығының ашықтығын рететйтін құрылғы.

20. Екі жақты қондырғыны есептеу

У стрелочных измерительных приборов имеется шкалы,

которые могут быть именованными, т.е. градуированными в единицах измеряемых величин, или условными. Условные шкалы применяют в многопредельных приборах.

Чтобы узнать численное значение измеряемой величины по прибору с условной шкалой, надо цену деления шкалы умножить на число делений, отсчитанных по этой шкале до того места, где остановилась стрелка. Напомним, что для нахождения цены деления нужно найти разность между значениями ближайших "оцифрованных" делений и разделить на число делений между ними.

Шкалы приборов бывают нулевые и безнулевые. Нулевые шкалы могут быть односторонними (нуль размещен в начале шкалы) или

двухсторонними (нуль размещен между начальной и конечной отметками). В зависимости от положения нуля между конечными отметками двухсторонние шкалы бывают симметричными и несимметричными.

На безнулевых шкалах конечные отметки соответствуют нижнему и верхнему пределам измерения.

По характеру зависимости линейных или угловых расстояний между соседними отметками шкалы от измеряемой величины различают равномерные, неравномерные и другие шкалы. Для точности измерений предпочтительнее равномерная шкала. Шкала считается равномерной, если отношение наибольшего деления к наименьшему не превышает 1,3 при постоянной цене деления.

Рядом со шкалой на лицевой стороне электроизмерительного прибора указывают необходимые маркировочные признаки:

единица измеряемой величины; класс точности; номер ГОСТа, в соответствии с которым прибор изготовлен; род тока и число фаз; система прибора; категория защищенности прибора от влияния внешних магнитных или электрических полей; группа прибора по условиям эксплуатации; рабочее положение прибора; испытательное напряжение прочности электрической изоляции токоведущих частей прибора;

положение прибора относительно земного магнитного поля (если это влияет на его показания); номинальная частота тока (если она отличается от 50 Гц); год выпуска; тип (шифр); заводской номер и некоторые другие данные.