Ызмет көрсету және басқа да әрекеттер-азаматтық құқық объектілері ретінде

Негізгі ұғымдар:Мүліктік және мүліктік емес игіліктер,бағалы қағаздар, мүліктік емес өзіндік құқықтар, Жылжитын мүлік, жылжымайтын мүлік қызмет көрсету.

1. Өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында азаматтық құқықтың субъектілері үнемі өзара әр түрлі қарым-қатынастарда түсуге мәжбүр болады. Субъектілер арасында қалыптасқан нағыз нақты қатынастар сан түрлі болады және құқықтармен міндеттердің негізінде олар құқықтың қатынастар нысанына ие болады. Қоғамдық қатынастардың құқықтардың түрлі салалардың нормалары реттеп отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарды тауар ақша айналымы салаларында қалыптасатын қатынастарды реттейді.

Азаматтық құқық қатынастардың нормаларын реттейтін объектіге қарай азаматтық құқықтық қатынастардың мынандай түрлері болады.

1. мүліктік қатынастар

2. мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес жеке қатынастар

3. мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар

Мүліктік және мүліктік емес қатынастарға азаматтық құқықтық реттеу. Мұндай қатынастармен қатысушыларға құқықтармен міндеттер беру жолымен жүзеге асырылады.

Азаматтық құқықтық қатынастарда қатысушылардың субъективтік құқықтармен субъективтік міндеттерді оның мазмұнын құрайды. Субъективтік міндет дегеніміз – бұл міндетті тұлғаның байқалуға тиісті мінез құлқының заңды жолмен қамтамасыз етілген шарасы. Ол құқықтың берілген тұлғаның белгілі дәрежеде өзінің әрекет ету мүмкіндігінен немесе міндетті тұлғадан белгілі бір әрекеттер жасауды таоап ету мүмкіндігімен көрінеді.

2.Жеке индивидтерді жеке тұлғалар деп атайды. Қызметінің мақсытына қарай заңды тұлғалар

1. заңды тұлғалар

2. коммерциялық

3. коммерциялық емес

Өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде пайда табыс табуды көздейтін заңды тұлғалар комерциялық ұйымдарға жатады.

Комерциялық емес ұйымдар табыс табуды өзге мақсаттар үшін құрылады. Мысалы: діни бірлестіктердің негізі мақсаты бірлесіп ғибадат ету және тиісті дінді тарату болып табылады.

Құқықтық қатынастардың объектілері жөнінде әр түрлі заң әдебиеттерінде әр түрлі көзқарастар бар. Азаматтық құқықтық қатынастардың объектілерінің негізгі түрлері азаматтық кодекстің 115 бабында аталған. Мұнда олар мүліктік және мүліктік емес игіліктермен құқықтар азаматтық құқықтық объектілері бола алады. (115-бап 1 тармағы).

3.Мүліктік игіліктермен құқықтарға (мүлікке: заттар, ақша, шетел валютасы, құнды қағаздар, жұмыс, қызмет, шығармашылық, интелектуалдық) қызметтің объектіге айналған нәтижелері, фирмалық атаулар, тауарлық белгілер, бұйымды дараландырудың өзге де мүліктік құқықтармен басқа да мүлік жатады. Азаматтық кодекстің 117 бабының II тармағына сәйкес жеке мүліктік емес игіліктермен қоса жеке адамдардың өмірі, денсаулығы, қадыр-қасиеті, абырой,игі атақ, ккерлік бедел, жеке өмірге қол сұқпаушылық, жеке құпиямен отбасы құпиялары, есім алу құқығы, автор болу құқығы шығарма қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес игіліктермен құқықтар жатады.

Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру басқа құқық субъектілеріннің құқықтарын және заңдармен қорғалатын мүдделерін бұзбауға, айналадағы ортаға зиян келтірмеуге тиіс.

3.Азаматтар мен заңды тұлғаларының басқа тарапқа зиян келтіруге, құқықты басқа түрлерде қиянат жасап пайдалануға, сондай-ақ құқықты оның мақсатына қайшы келетіндей етіп жүзеге асыруға бағытталған әрекеттеріне жол бермейді (АК-тің 8-бабының 3-5-тармақтары). Осы талаптарды орындамаған жағдайда сот ол адамның тиісті құқығын қорғаудан бас тарта алады.

Сонымен қатар, тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалысы жөніндегі ережеде маңызды. Тауарлар, қызметтер және ақша Қазақстан Республикасыеың барлық аумағында еркін қозғалыста болады. Қазақстан Республикасындағы не заң шығарушының, не атқару билігінің тауарлар мен қызметтердің қозғалысын шектеуге хақылары жоқ. Еркін қозғалысқа тек заңмен ғана тыйым салуға болады.

4. Моральдық зиян ақшалай түрде өндіріледі. Моральдық зиянның көлемін анықтау кезінде жәбірленушінің шеккен рухани зардабын субъективті баға ретінде ескереді. Сондай-ақ жәбірленушінің рухани денсаулығына байланысты зардап шегуінің дәрежесін анықтайтын объективті мәліметтер де ескеріледі: өмірлік маңызы бар жағдайларға қастандық жасау объектісі (өмірі, денсаулы-

ғы, абыройы, ар-намысы, еркіндігі, үйіне ешкім тиіспейтіндігі және т.б.); құқық бұзушылықтың ауыр зардаптары (жақын туысқанын өлтіру, денеге жарақат салу, сол арқылы мүгедек ету, еркінен айыру, жұмыссыз қалдыру немесе баспанасыздыққа душар ету және т.б.); адамды мазақ қылатын жалған мәліметтер тарату сипаты мен жүйесі; жәбірленушінің өмірлік хал-ахуалы (тұрмыстық, отбасылық, қызметтік, материалдық, денсаулық жағдайлары, жасы және басқалары); басқа да назар аударуға тұратын жайыттар.