Тақырып. Иілу кезінде беріктікке есептеу, қиманы таңдау.

Тік көлденең иілуде арқалықтың көлденең қималарында бойлық және жанама кернеулер пайда болады. Кез-келген қиманың, қандай да бір нүктесіндегі нормалдық кернеу мына өрнекпен аңыкталады:

мұнда –арқалықтың қарастырылатын қимасындағы июші момент.

бейтарап осіне қатысты қиманың инерция моменті.

бейтарап осьтен нормалдық кернеу есептелетін нүктеге дейінгі қашықтық.

Көлденең қиманың кез-келген нүктесіндегі жанамалық кернеу Журавский формуласы бойынша былайша анықталады:

Мұнда, брустың қарастырылатын қимасындағы көлденең күш.

бейтарап оське қатысты көлденең қиманың кесіп алынған бөлігінің статикалық моменті.

қарастырылатын нүкте деңгейдегі көлденең қиманың ені.

Арқалықтарды беріктікке есептеу әдетте арқалықтың көлденең қимасында пайда болатын ең үлкен нормалдық кернеу бойынша былайша жазылады:

мұнда арқалықтың мүмкін болатын нормалдық кернеуі. иілуге қарсыласу.

Кез-келген материалдардан жасалған арқалықтар және де кез-келген өлшемді арқалықтар міндетті түрде мүмкін жанамалық кернеуге тексеріледі және жанамалық кернеу бойынша беріктік шарты былайша анықталады:

мұнда [t] –мүмкін болатын жанамалық кернеу.

Тіктөртбұрышты қималы арқалық үшін жанамалық кернеу бойынша беріктік шарты мына түрде болады:

Сәйкесінше, дөнгелек қималы арқалық үшін жанамалық кернеу бойынша беріктік шарты:

Осы беріктік шарттарын пайдаланыа арқалықтарға, материалды аз жұмсап, жүктемені көтеріп тұратын көлденең қималарды таңдауға болады.

Егер арқалық қоставрлы болса онда арқалықтың номерін мына кестеден қарап алуға болады:

Жұқартылған болат. Қоставрлы арқалықтар.

Сорттау ГОСТ 8239-72 (шығару).

Белгілеулер: h-арқалықтың биіктігі, b-қоставрдың полкасының ені, s-қабырғасының қалыңдығы,

t- полканың орташа қалыңдығы, I-инерция моменті, W-қарсыласу моменті, S-жарты қиамның статикалық моменті i-инерция радиусы.

Кесте №2

Арқалық номері		Қима ауданы см2	Масса 1 м, кг	Осьтер үшін өлшемдер
h	b	s	t	Ix см4	Wx см3	ix см	Sx см3	Iy см4	Wу см3	iy см
			4,5 4,8 4,9 5,0 5,1 5,2 5,4 5,6 6,0 6,5 7,0 7,5 8,3 9,0 10,0 11,0 12,0	7,2 7,3 7,5 7,8 8,1 8,4 8,7 9,5 9,8 10,2 11,2 12,3 13,0 14,2 15,2 16,5 17,8	12,0 14,7 17,4 20,2 23,4 26,8 30,6 34,6 40,2 46,5 53,8 61,9 72,6 84,7 100,0 118,0 138,0	9,46 11,50 13,70 15,90 18,40 21,00 24,00 27,30 31,50 36,50 42,20 48,60 57,00 66,50 78,50 92,60 108,00		39,7 58,4 81,7 109,0 143,0 184,0 232,0 289,0 371,0 472,0 597,0 743,0 953,0 1231,0 1589,0 2035,0 2560,0	4,06 4,88 5,73 6,57 7,42 8,28 9,13 9,97 11,20 12,30 13,50 14,70 16,20 18,10 19,90 21,80 23,60	23,0 33,7 46,8 62,3 81,4 104,0 131,0 163,0 210,0 268,0 339,0 423,0 545,0 708,0 919,0 1181,0 1491,0	17,9 27,9 41,9 58,6 82,6 115,0 157,0 198,0 260,0 337,0 419,0 516,0 667,0 808,0 1043,0 1356,0 1725,0	6,49 8,72 11,50 14,50 18,40 23,10 28,60 34,50 41,50 49,90 59,90 71,10 86,10 101,00 123,00 151,00 182,00	1,22 1,38 1,55 1,70 1,88 2,07 2,27 2,37 2,54 2,69 2,79 2,89 3,03 3,09 3,23 3,39 3,54