Тұрғын үй бөлмелеріндегі микроклиматтың қолайлы параметрлері

Жыл кезеңі	Ауа темпера-турасы,ºС	Салыстыр-малы ылғалды-лығы, %	Ауаның қозғалу жылдамдығы, м/сек	Температураның ауытқулары,ºС
Тігі-нен	Көлденеңі-нен
Суық және өтпелі	18-23	40-60	0,1-0,25	2-3	2-ге дейін
Жылы	22-24	40-60	0,1-0,25	2-3	2-ге дейін

Ұйықтайтын бөлмелердегі ауаның температурасы төмендеу (16-18ºС) болуы керек, себебі, бұл ми қыртысы қызметінің таралған тежелуіне ықпал етіп, терең және жақсы ұйқыны қамтамасыз етеді.

Температураның тігінен және көлденеңінен ауытқуы 2-3ºС-тан аспау керек, себебі, температураның едәуір ауытқуы, адамның аяқ-қолдарының салқындауына және әр түрлі аурулардың дамуына әкеп соғады. Еден деңгейіндегі төмен температура адамның аяғының мұздауына, көңіл-күйінің төмендеуіне және суық тигеннен болатын аурулардың, әсіресе балаларда, көбеюіне әкеп соғады. Орталықтан жылытылатын бөлмелердегі ауа температурасының тәуліктік ауытқуы 2-3ºС, ал, пешпен жылытылатын бөлмелерде 4-6ºС болуы тиіс.

Бөлмелердегі қолайлы салыстырмалы ылғалдылық 30-60% деп есептеледі. Ауаның қозғалу жылдамдығы 0,1-0,15 м/сек дейін жылдың суық мезгілінде қолайлы деп саналады. Ауаның 0,3 м/сек дейін қозғалу жылдамдығы үй температурасы жағдайында қолайсыз, денені салқындататын сезім (азынақ сезімін) бермейді.

Жылыту жүйесі тұрақты ыңғайлы микроклимат қалыптастыруы қажет. Микроклиматты автоматты, орталықтандырылған немесе жеке түрде реттейтін мүмкіншілігі болғаны да дұрыс. Жылыту бөлмелердегі ауаны отынның жануы кезінде түзілетін иіс газымен және әр түрлі өнімдермен ластайтын көзі болмауы керек. Бөлмелердің ауасы жылытатын құралдарға отырған органикалық шаңдарының күюі және құрғақ айдау кезінде түзілетін газдармен ластанбауы керек. Бұл газдар ауаға жағымсыз иіс беріп, адамның тыныс алу жолдарының шырышты қабығын тітіркендіреді, тамақ кеберсуі сезімін және басының ауыруын тудырады. Егер жылытатын құралдардың бетінің температурасы 70-85°С аспаса, олардың бетіне отырған шаң күймейді. Жылытатын құралдар бөлмеде көп орын алмауы қажет және бөлмені отын, күлмен ластамау керек. Жылыту пайдалануға ыңғайлы, өрт пен күйік қаупін туғызбауы керек.

Жылыту жүйесінің екі түрі болады: орталықтан және жергілікті (пешпен) жылыту. Орталықтан жылыту кезінде отын жағатын орынды (қазандықты) жылытылатын бөлмелерде тұрған жылытатын құралдардан бөлек орналастырады. Қазандық жеке пәтерге, ғимаратқа, ғимарат тобына, бүкіл ауданға (аудандық жылу жүйесі, жылуэлектрорталығы) біреу болуы мүмкін. Пеште отын жанған кезде түзілген жылу, жылу жеткізгіш ортаны - суды, буды немесе ауаны жылытып, олармен бірге жылытатын қондырғыларға беріледі.

Жылыту жүйесі, жылуды жеткізетін ортаға байланысты, сумен, бумен немесе ауамен жылыту деп аталады. Орталықтан жылытудың, жергілікті жылытуға қарағанда, көп артықшылықтары бар, ол тұрғындарды от жағу жұмысынан босатады, біркелкі (уақыт пен кеңістік бойынша) микроклиматты қамтамасыз етеді, адам тұратын бөлмелерді ластамайды, өрт шығу тұрғысынан қауіпсіз болып табылады. Қыздыратын құралдар - радиаторлардың көлемі үлкен емес және әдетте, терезелердің астында орналасады. Терезеден бөлмеге кірген суық ауа өз жолында қызған радиатордан шыққан ауамен кездесіп, онымен араласады да, еден деңгейінде пешпен жылыту кезінде байқалатын суық ауа ағынын туғызбайды. Жергілікті жылытуды орталықтан жылыту ығыстырып шығаруда, сондықтан, жергілікті жылыту қазіргі кезде көбінесе бір қабатты үйлерде қолданылады.

Тұрғын үйлерді, мектептер, ауруханалар мен қоғамдық ғимараттардың көпшілігін жылытудың ең жақсы түрінің бірі сумен жылыту болып табылады, ол бөлмеде біркелкі, реттелуі жеңіл микроклиматты қамтамасыз етеді. Радиаторлардың бетіндегі температура 85ºС тан жоғары көтерілмейтіндіктен, оларда шаңның күюіне мүмкіндік болмайды. Радиаторлардан шыққан жылу, бөлмеге негізінен, олардың бетінің ауамен жанасуы кезінде таралады. Сондықтан, мұндай жылыту конвекциялық деп аталады. Қазіргі кезде бір қабатты ғимараттардың өзінде, әр пәтердің өзін сумен жылыту барған сайын жиі қолданылады, бұл кезде су ысытатын қазандық асүйде немесе жеке бөлмеде орнатылады.

Бумен жылыту радиаторлардың бетіндегі температураның өте жоғары болуына байланысты тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттарды жылытуға жарамсыз болып табылады.

Ауамен жылыту екі қызметті: жылыту мен желдетуді бірге атқарады. Алайда, оны қолданғанда гигиеналық ақаулар байқалады, сондықтан, жылытудың бұл түрі тек ірі көлемді бөлмелерді (театр, өнеркәсіп кәсіпорындарын) жылыту үшін қолданылады. Едәуір жиі, соның ішінде ауруханаларда да, жылытудың панельдік-сәулелік түрі қолданылады. Бұл жүйеде жылытатын құралдар бетон панельдердің ішіндегі жылытатын құбырлар жүйесі болып табылады, оларды бөлменің сыртқы қабырғаларының (терезе астында), еденінің немесе төбелерінің ішіне орналастырады. Құбырлар арқылы әдеттегі сумен жылыту кезіндегі сияқты, ыстық су жіберіледі. Панельдер бөлмедегі барлық заттардың беттеріне сәулелік жылу беретін үлкен жылу шығаратын бетті жасайды. Қабырғалардағы панельдерді - 38-45ºС–қа дейін, едендегіні -24-26ºС дейін, төбедегіні - 26-28ºС қа дейін қыздырады. Сәулелік жылыту кезінде адамның жылу алмасуы сапа жағынан өзгереді: сәулелену арқылы жылу жоғалтуы азайып, соған сәйкес конвекция арқылы жылу жоғалтуы жоғарылауы мүмкін. Соның арқасында жылылықтың жайлылығына, сумен жылытқан кездегі сияқты ауаның температурасы 20-22ºС болғанда емес, 17-19ºС кезінде қол жеткізуге болады. Бұл, адамның ашық атмосферада болған кездегі жағдайларына көбірек ұқсас болады, киім астылық кеңістіктің желдетілуін күшейтеді және адамда салқын леп сезінуін тудырады. Сәулелік жылытуы бар бөлмелерде біршама төмендеу температураны сақтау мүмкіндігі, оларды жиі және жақсы желдетуге жағдай жасайды. Нәтижесінде, адамдардың жылу сезінуі жақсы және жұмысқа қабілеттілігі жоғары болады.

Жаз мезгілдерінде, әсіресе, жылы және ыстық климаттық аудандарда, тұрғын үй бөлмелерінің ысып кетуімен күресудің үлкен гигиеналық маңызы бар. Жаз уақытында тұрғын үй бөлмелердегі оңтайлы микроклимат жағдайларының жоғарғы шегі келесідей болуы керек: ауаның температурасы - 24-25ºС, салыстырмалы ылғалдылығы - 30-50% және ауаның қозғалу жылдамдығы - 0,2-0,4 м/с. Ауаның температурасы 28ºС және одан да артық болған кезде, жылу реттейтін үрдістердің зорлануы тіркеледі.

Бөлмелердің қатты қызуы тұрғындардың көңіл-күйлеріне теріс әсер етеді, үй жұмыстарымен айналысуға, демалуға, ұйықтауға, күш-қуатын қайта қалпына келтіруге қолайсыз жағдайлар туғызады. Дененің қатты қызуы, әсіресе, емшек еметін балаларда, диспепсия дамуына бейім етеді. Жүрек-қан тамыр жүйесінің ауруларымен, демікпемен, эндокринопатиямен ауыратындар ыстық пен қапырықты ауыр өткізеді.

Бөлменің қатты қызыуының алдын алу үшін бөлменің терезелерін, белгілі бір инсоляциялық режим қалыптастыратын, дүниенің төрт бұрышына қарай дұрыс бағыттау маңызды болып табылады. Инсоляциялық режим деп, бөлме ішіне тікелей түскен күн сәулесінің қарқындылығы мен ұзақтығын атайды. Инсоляциялық режим жергілікті жердің географиялық ендігіне, терезелерінің дүниенің төрт бұрышына қарай бағытталуына, терезелерді көршілес үйлердің көлеңкелеуіне, терезенің өлшеміне және т.б. байланысты болады. Инсоляциялық режимнің 3 негізгі түрін (7.3-кесте), сондай-ақ, олардың үйлесуінің әр түрлі нұсқаларын ажыратады

Кесте