Тонкослойная хроматография

Метод тонкослойной хроматографии был разработан Н. А. Измайловым и М. С. Шрайбер еще в 1938 г. В методе ТСХ неподвижная твердая фаза (силикагель, оксид алюминия, порошок целлюлозы) тонким слоем наносится на стеклянную, пластмассовую или металлическую пластинку. В качестве подвижной фазы используют различные растворители или их смеси, органические и неорганические кислоты.

Выбор растворителя зависит от природы сорбента и свойств анализируемых соединений. Например, при хроматографировании аминокислот используют смесь n-бутанола с уксусной кислотой и водой, при анализе неорганических ионов – водные буферные растворы, создающие постоянное значение рН. В ТСХ чаще используют восходящий способ получения хроматограммы. Раствор образца наносят микропипеткой на небольшом расстоянии от края пластинки на стартовую линию, и край пластинки погружают в растворитель, который действует как подвижная фаза жидкостной адсорбционной хроматографии. Под действиемной скоростью переносит за собой компоненты смеси, что приводит к их пространственному разделению. Чтобы растворитель не испарялся с поверхности сорбента, пластинка на время разделения должна быть помещена в герметически закрытую прозрачную камеру. Разделяемые компоненты на пластинке образуют отдельные зоны (пятна). Хроматографирование продолжают до тех пор, пока растворитель не пройдет от линии старта около 10 см до так называемой линии фронта. После этого пластинку вынимают из хроматографической камеры, подсушивают на воздухе и определяют положение пятен.

В нисходящей хроматографии растворитель передвигается по слою вниз под действием и капиллярных, и гравитационных сил. Горизонтальная хроматография выполняется в виде круговой и со свободным испарением растворителя. В круговой хроматографии в центр горизонтально установленной пластинки вносят каплю анализируемой смеси и непрерывно подают растворитель, который под действием капиллярных сил движется в радиальном направлении от центра. Компоненты смеси располагаются в слое в виде концентрических колец.

Схема разделения смеси веществ методом тонкослойной хроматографии приведена на рис.1.4. Пятна характеризуют положение компонентов А, В, С на пластинке в конце опыта.

Бумажная хроматография

Вместо пластинок с нанесенным тонким слоем сорбента можно использовать специальную хроматографическую бумагу в виде листов или полосок. Хроматографическая бумага должна быть химически чистой, нейтральной, инертной по отношению к компонентам раствора и подвижной фазе и быть однородной по плотности; имеют значение структура молекул целлюлозы в бумаге, ориентация волокон и другие свойства, влияющие на скорость движения подвижной фазы. Основные операции в бумажной хроматографии проводятся примерно так же, как и в тонкослойной.

Для разделения водорастворимых веществ, например, неорганических ионов, в качестве подвижной фазы обычно берут органический растворитель, а в качестве неподвижной – воду (бумагу заранее смачивают водой). Для разделения компонентов, хорошо растворимых в органических растворителях, гидрофильную бумагу превращают в гидрофобную, пропитывая ее растворами органических веществ (парафина, растительного масла и др.), а в качестве подвижной фазы используют воду, водный раствор какой-либо кислоты или щелочи, буферный раствор.

Растворители подвижной и неподвижной фаз не должны смешиваться, состав растворителя в процессе хроматографирования не должен изменяться, растворители должны легко удаляться с бумаги. Индивидуальные растворители используются достаточно редко. Чаще для этой цели применяют смеси веществ, например, бутилового или амилового спирта с метиловым или этиловым, смеси бутилового спирта с уксусной кислотой, аммиаком и др.

По технике выполнения различают следующие виды бумажной хроматографии: одномерную, двумерную, круговую и электрофоретическую. Для получения двумерных хроматограмм хроматографирование проводят дважды: после обработки пробы одним растворителем хроматограмму поворачивают на 90° и хроматографируют вторично уже другим растворителем. Такая методика позволяет проводить более тонкие разделения компонентов смеси. Специфическим приемом является со-

четание БХ и электрофореза. Для этого к влажному листу хроматографической бумаги прикладывают постоянное электрическое напряжение.

Дополнительное воздействие электрического поля приводит к более четкому разделению, особенно для ионов с разными зарядами. Электрофорез можно проводить одновременно с хроматографированием, а также до или после хроматографирования.

Качественный состав пробы в методе бумажной распределительной хроматографии так же, как и в ТСХ, может быть установлен или по специфической окраске отдельных пятен на хроматограмме, или по численному значению Rfкаждого компонента. Количественные определения в

БХ выполняются по хроматографическим характеристикам (по площади пятна на хроматограмме и интенсивности его окраски) или после вымывания подходящим физико-химическим методом. Отметим, что метод бумажной хроматографии, предложенный в 1941 г. Мартином и Синджем, в настоящее время используют в аналитических лабораториях довольно редко.

Химиялық өнімдердің сапасын бақылау үшін қолданылатын жоғары эффективты сұйықтық хроматография әдістің ақпараттылығын салыстырыңыз.

Высокоэффективная жидкостная хроматография — один из эффективных методов разделения сложныхсмесей веществ, широко применяемый как в аналитической химии, так и в химической технологии. Основой хроматографического разделения является участие компонентов разделяемой смеси в сложной системе Ван-дер-Ваальсовых взаимодействий (преимущественно межмолекулярных) на границе раздела фаз. Как способ анализа, ВЭЖХ входит в состав группы методов, которая, ввиду сложности исследуемых объектов, включает предварительное разделение исходной сложной смеси на относительно простые. Полученные простые смеси анализируются затем обычными физико-химическими методами или специальными методами, созданными дляхроматографии. Отличительной особенностью ВЭЖХ является использование высокого давления (до 400 бар) и мелкозернистых сорбентов (обычно 3—5 мкм, сейчас до 1,8 мкм). Это позволяет разделять сложные смеси веществ быстро и полно (среднее время анализа от 3 до 30 мин).Причин быстрого развития ВЭЖХ несколько. Прежде всего следует назвать большой диапазон молекулярных масс веществ, с которыми можно работать: от нескольких еди-ниц до десятков миллионов, что существенно шире, чем в газовой хроматографии. Кроме того, мягкость условий ВЭЖХ (почти все разделения можно проводить при температурах, близких к комнатной, при отсутствии контакта с воздухом) делает ее особенно пригод-ным, а зачастую единственным методом исследования лабильных соединений, в частно-сти, биологически активных веществ и биополимеров. Эффективность разделения, кото-рую уже сейчас дает ВЭЖХ (до 150000 т. т. на 1 м), существенно превосходит достигну-тую в газовой хроматографии (ГХ). Скорость анализа методом ВЭЖХ высокая: обычно разделение сложной смеси занимает несколько минут. ВЭЖХ является таким же точным количественным методом, как и ГХ. Метод ВЭЖХ дает возможность препаративно выде-лить из сложной смеси в мягких условиях чистые вещества, которые можно далее иссле-довать другими физико-химическими методами. Наконец, чувствительность, достигаемая в ВЭЖХ, в ряде случаев превосходит чувствительность в ТХ, а высокоселективные де-текторы позволяют определять микроколичества веществ в сложных смесях. Метод ВЭЖХ находит широкое применение в таких областях, как химия, нефтехи-мия, биология, биотехнология, медицина, пищевая промышленность, охрана окружающей среды, производство лекарственных препаратов и во многих других.

По масштабу ВЭЖХ делится на микроколоночную (колонки диаметром менее 2 мм), аналитическую (2-6 мм), полупрепаративную (7-10 мм), препаративную (10-40 мм) и круп-номасштабную препаративную (более 40 мм). Хотя это деление достаточно условно, тем не менее оно очень удобно, так как в зависимости от поставленной задачи требования к насосам, инжекторам, сорбенту и детекторам заметно меняются. Препара-тивные разде-ления можно проводить, например, на аналитических и даже микроколонках, а анализы — на полупрепаративных, однако эффективность такой работы будет низкой. Правильно выбранный масштаб работы позволит наиболее экономно расходовать дорогие растворители и сорбенты и получать при этом максимальный выигрыш в чувствительности, времени анализа или количестве выделенного вещества.

13=14.Композициялық дәрілік заттардың сапасын бақылау мен олардың құрамын анықтау ерекшеліктері арасындағы байланысын табыңыз.

13-14сұрақ

дәрілік жинақтардың сапасын бақылау мен олардың құрамын анықтауерекшеліктер арасындағы байланысты көрсетіңдер

Дәрілік заттардың мамандандырылған фармацевтикалық сараптамасы (бұдан әрі - МФС) – мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу және тіркеу деректеріне өзгерістер енгізу кезінде ДЗ сапасы мен қауіпсіздігіне жүргізілетін сараптама. МФС Ұлттық орталық жүргізетін сараптамалық жұмыстар жүйесіндегі анықтаушы кезеңдердің бірі болып табылады.

Сараптамалық жұмыстар тізбегінде МФС бастапқы (тіркеу деректерінің жиынтықтылығы мен шынайылығына) және талдамалық (сапаны бақылаудың жаңа әдістерінің енгізілуіне) сараптамадан кейін, мамандандырылған фармакологиялық сараптаманың (ДЗ тиімділігі мен қауіпсіздігіне) алдында жүргізіледі. МФС ҚР ДСМ 2009 жылғы 18 қарашадағы №735 және №736 бұйрықтарымен реттеледі.
ДЗ сапасын бағалау ҚР МФ негізінде, сондай-ақ ҚР қолданыста деп танылған Еуропалық, Британдық фармакопея, АҚШ фармакопеясы, Неміс гомеопатикалық фармакопеясы секілді ағымдағы қолданыстағы фармакопеялар негізінде жүзеге асырылады. ДЗ сапасын салыстырмалы талдауда Қытай және Үнді фармакопеялары, сондай-ақ стандарттары ДЗ тіркеу кезіндегі техникалық талаптарды үйлестіру бойынша Халықаралық конференция (ICH) аясында үйлестірілген және ДЗ тіркеу кезіндегі қатаң талаптарымен ерекшеленетін Жапон фармакопеясы әлемнің жетекші фармацевтикалық өнім өндіруші елдерінің ұлттық стандарты болып танылады. Сонымен қатар, МФС кезінде негізге алынатын құжаттар ДДҰ ұсыныстары, Еуропалық дәрілік заттар агенттігінің (ЕМЕА), АҚШ тамақ өнімдері мен дәрілерді бақылау жөніндегі басқармасының (FDA) және басқалардың директивті құжаттары. Ең соңында ДЗ сапасын бағалау тиісті тәжірибелердің халықаралық және ұлттық стандарттары (GLP, GMP, GDP, GPP) талаптарын білмейінше мүмкін емес.

ДЗ тиімділігіне әсер ететін сапа көрсеткіштеріне келесілер жатады:

• түпнұсқалық (идентификация);
• субстанция бөліктерінің өлшемі;
• субстанцияның кристаллды бөлігі;
• оптикалық айналым;
• ыдыраушылық (қатты дозаланған формалар үшін);
• ерушілік (қатты дозаланған формалар үшін);
• құрамының біртектілігі;
• сандық анықтаулар және т.б..

ДЗ қауіпсіздігіне әсер ететін сапа көрсеткіштеріне келесілер жатады:

• химиялық тазалық;
• микробиологиялық тазалық;
• стерильдік;
• пирогендік және/немесе бактериальді эндотоксиндер;
• уыттылық;
• құрамында гистамин тәрізді әсер ететін заттардың болуы.

15сұрақ

Биологиялық белсенді қоспалар, олардың зияны және пайдасы туралы әр түрлі пікірлер бар. ББҚ қолдану немесе қолданбау – әркімнің таңдауы. Бастысы сатып алмас бұрын ҚР Денсаулық сақтау министрлігінде дәл сол ББҚ тіркелуін тексеру керек, ол сапалы тауардың кепілі болып табылады.

ББҚ Қазақстанда тіркелгенін қалай білуге болады?

ББҚ деген не? Биологиялық белсенді қоспалар - бұл табиғи және табиғиға ұқсас компоненттер, олар тағам өнімдерімен бірге дәрумендер жеткіліксіздігін толықтыра алады. Әдетте аурулардың алдын алу үшін қолданылады, бірақ дәрілік құрал болып табылмайды.

Егер сіз күнделікті рационда биологиялық белсенді қоспаларды қолдануға бел бусаңыз, Қазақстанда осы ББҚ мемлекеттік тіркелуін тексеруді ұмытпаңыз. Басқа да кез келген өнім сияқты ББҚ міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады. Біздің республикада ББҚ мемлекеттік тіркеуді/қайта тіркеуді ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің Мемсанэпидқадағалау комитеті «Қазақ Тағамтану академиясы» ЖШС базасындағы Сараптама кеңесі жүзеге асырады. Сізді қызықтыратын ББҚ сертификатталуы және тіркелуін ҚР ДМ Дәрілік құралдар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық техниканы ұлттық сараптау орталығының сайтынан табуға боладыwww.dari.kz.

ҚР аумағында тарату үшін ББҚ тіркеу

Тіркеудің негізі комиссияның оң сараптамалық бағасы болып табылады. ББҚ өткізу тәртібі ҚР Денсаулық сақтау министрінің бұйрығымен реттелген, оған сәйкес оларды іске асыру тек дүкендер және дәріханалар, диеталық өнімдерді сататытн мамандандырылған дүкендер арқылы рұқсат етіледі.

ББҚ тіркеу үшін :

1. санитарлық гигиеналық тексеруден өту;

2. «Қазақ тағамтану академиясы» ЖШС жүргізілген нәтижелер бойынша құжаттама ұсыну;

3. ҚР ДМ Мемсанэпидқадағалау комитетімен ҚР тіркелген тауарлардың тізіліміне енгізу үшін тіркеу нөмірін тағайындау қажет.

Мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің қолданылу мерзімі өнімді дайындаудың барлық кезеңіне немесе Кеден одағы аумағындағы бақылау тауарларын жеткізуге белгіленеді.

Тіркеу үшін ББҚ қойылатын талаптар

Тіркеуге жататын ББҚ қажетті шарттар этикеткасының, тұтынушы үшін қажетті ақпараты бар нұсқаулықтың болуы болып табылады:

· өнімнің атауы, шығарылу нысаны;

· дайындаушының тауар белгісі (бар болса);

· оның құрамына кіретін компоненттердің нақты санын көрсетумен ингредиенттік құрамы, (грамм, миллиграмм, миллилитр, пайыздық арақатынас) тағам құндылығы туралы мәліметтер (ақуыздар, майлар, көміртектер, дәрумендер дәне микроэлементтердің энергетикалық құндылығы, физиологиялық тәуліктік қажеттілігін, аминқышқылды құрамын, биологиялық белсенді заттардың құрамын ескерумен);

· тағамға биологиялық белсенді қоспалардың қасиеттері туралы мәліметтер, олардың мақсаты, қолдану бойынша ұсыныстар;

· тағамға биологиялық белсенді қоспалар сәйкес келуі тиіс талаптары бар нормативтік құжаттың атауы;

· дайындаушының, өлшеушінің және ораушының атауы (фирмалық атауы), орналасқан орны, заңды мекенжайы (егер дайындаушы біруақытта ораушы, өлшеуші болып табылса);

· орам бірлігінің номиналды саны (салмағы немесе көлемі), мөлшерлерінің саны және олардың номиналды саны (салмағы немесе көлемі);

· партия нөмірі, дайындау мерзімі, жарамдылық мерзімі, сақтау талаптары;

· тағамға биологиялық белсенді қоспаның дәрі болып табылмайтынын көрсету;

· нөмірін және күнін көрсетумен тағамға биологиялық белсенді қоспаны мемлекеттік тіркеу туралы ақпарат;

· аурудың жекелеген түрлерінде қолданғандағы қарама-қарсылықтары туралы мәліметтер.

Тағамға биологиялық белсенді қоспаларды мынадай жағдайларда өткізуге болмайды:

· мемлекеттік тіркеуден өтпеген;

· қауіпсіздік туралы куәліксіз;

· жарамдылық мерзімі өткен;

· өткізудің тиісті талаптары болмағанда;

· этикеткасыз, сондай-ақ егер этикеткадағы ақпарат мемлекеттік тіркеуде келісілген ақпаратқа сай келмесе;

· қолднаыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес тигізілетін ақпарат этикеткада болмағанда.