Биогеохимия және экотоксикология
##### Биогеохимия ғылымы зерттейді:
????? Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын
????? Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын
????? Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын
????? Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын
????? Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін
##### Литосфера қабатына жатады:
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі
????? Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның беткі бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі
##### Жер биосферасы бұл:
????? Ашық, күрделі жүйе
????? Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе
????? Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе
????? Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді
????? Жабық, қалыптаспаған жүйе
##### Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:
????? Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы биогеохимиялық реакция жылдамдығын
????? Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы химиялық реакция түрін
????? Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
##### Оттек айналымында оотек:
????? Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады
????? Тотығыу реакциясына жұмсалады
????? Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады
????? Аммонификация процесі арқылы жүреді
##### Жер қыртысында кең таралған негізгі химиялық элементтер тобы:
????? Na, Mg, O
????? F, K, Ca
????? S, Ni, Li
????? Co, S, Al
????? O, Za
##### Экотоксикология ғылымының мақсаты:
????? Зиянды заттардың тірі организмдерге және экожүйеге зиянды әсерін анықтайды
????? Зиянды заттардың қоршаған ортадағы ингридиенттік құрамын, таралу ерекшіліктерінің биологиялық әсер етуін, активизациясын,дезактивизациясын зерттейді
????? Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді
????? Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді
????? Зиянды химиялық қосылыстардың қауіптілігін зерттейді
##### Ауа ортасына қолданылатын нормативтер:
????? ШРКо.т.
????? ШРК м.б
????? ОХҚ
????? ОБҚ
????? ШРКт
##### Минералды күкірттің тотығуын жүзеге асыратын бактериялар:
????? Сульфобактериялар
????? Тионды бактериялар
????? Күкірт бактериялар
????? Десульфирлеуші бактериялар
????? Денитрлеуші бактериялар
##### Сынаптың концентрациясының артуынан пайда болатын ауру түрлері:
????? Қалпақты ақылсыз
????? Минамата
????? Рак
????? Паркинсон ауруы
????? Итай-Итай
##### Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары: \
????? Гранулометриялық құрамы
????? Органикалық заттардың болуы
????? Топырақтың рН мәні
????? Су өткізгіштігі
????? Топырақтың сортаңдығы
##### Ферсман бойынша артық элементтер тобы:
????? O, Fe, Si
????? Fe, Ca, P
????? O, Si, Ca
????? Ar, Ne, P
????? Co, Re, Ne
##### Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:
????? Созылмалы
????? Өткірлеу
????? Өткір
????? Ингаляциялық
????? Кездейсоқ
##### Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:
????? Жасы
????? Бейімделгіштігі
????? Физиологиялық ерекшелігі
????? Көптүрлілігі
????? Морфологиялық ерекшелігі
##### Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:
????? Заттың уландырған дозасы
????? Заттың әлеуметтік қауіптілігі
????? Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы
????? Улы заттың жинақталуы
????? Улы заттың ыдырауы, таралуы
##### Ағзаның физиологиялық функциясының гетерогенділігі байланысты:
????? Ортаның биогеохимиялық өзгерісіне
????? Экологиялық факторлар әсерінен ортаның өзгеруіне
????? Радиацияның әсерінің болмауына
????? Ортаның биогеохимиялық біркелігіне
????? Климаттың әсерінің болмауына
##### Адамдағы диоксин әсерінен пайда болатын аурулар:
????? Онкологиялық аурулар
????? «Арынды ауыз» секілді кемтарлық
????? Есту қабілетінің нашарлауы
????? Қолдың жансыздануы
????? Есте сақтау қабілетінің нашарлауы
##### Түрлердің удың әсеріне сезімталдығы байланысты:
????? Ағзадағы метаболизм жылдамдығына
????? Ағзаның тыныс алу дәрежесіне
????? Ағзаның қан айналу жүйесіне
????? Ағзаның физиологиялық жағдайына
????? Ағзадағы зәрді шығаруына
##### Гипоксияның негізгі типтері:
????? Медиаторлық
????? Кумулятивті
????? Жасушалық
????? Экрогенді
????? Эндогенді
##### Жердің биотикалық және абиотикалық материясында кездесетін фосфордың орташа мөлшері пайыз есебімен:
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,2
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9
????? Топырақ органикалық массасы – 0,55
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 2,5
????? Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 0,5
##### Кальцийдің биогеохимиялық циклін жүзеге асыратын процестер:
????? Планктондардың активті сіңіруі
????? Пеллет түріндегі шөгіндіге айналуы
????? Биокарбонат түрінде табиғи суға түсін мұхиттарға миграйиялануы
????? Са-дің ауқымды циклі 2млд. жыл
????? Са магмалы кристалданудың кеш стадиясында шөгеді
##### Металдар ағзада жинақталады:
????? Микроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда
????? Бауыр, бүйрек, эндокринді бездер
????? Бауыр, асқазан, тыныс алу жолында
????? Өкпе, жүрек, эндокринді бездер
????? Зат алмасу нашар жүретін мүшелерде
##### Жілік майында жинақталады:
????? Бериллий
????? Барий
????? Қорғасын
????? Сынап
????? Никель
##### Активті канцерогенді заттарға жатады:
????? Дибенз(а, h) – антрацен
????? Дибенз (а, і) пирен
????? Бензпирен
????? Хризен
????? Бенз (h)флуорантен
##### Табиғатта жиі кездесетін канцерогенді заттар:
????? Бериллий және оның қосылыстары
????? Күкіртоксиді
????? Фосфор органикалық қосылыстар
????? Қорғасын
????? 3,4-бензпирен, хром оксиді
##### Биогеохимия ғылымы зерттейді:
????? Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын
????? Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын
????? Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын
????? Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын
????? Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін
##### Литосфера қабатына жатады:
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі
##### Жер биосферасы бұл:
????? Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе
????? Ашық, күрделі жүйе
????? Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді
????? Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе
????? Жабық, қалыптаспаған жүйе
##### Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:
????? Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы химиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Педосферадағы химиялық реакция жылдамдығын
##### Оттек айналымында отек:
????? Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады
????? Аммонификация процесі арқылы жүреді
????? Денитрификация процесіне жұмсалады
????? Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады
????? Тотығығу реакциясына жұмсалады
##### Жер қыртысында кең таралған негізгі химиялық элементтер тобы:
????? S, Ni, Li
????? Na, Mg, O
????? Co, S, Al
????? F, K, Ca
????? O, Za
##### Экотоксикология ғылымының мақсаты:
????? Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді
????? Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді
????? Зиянды заттардың тірі организмдерге және экожүйеге зиянды әсерін анықтайды
????? Зиянды химиялық қосылыстардың қауіптілігін зерттейді
????? Зиянды заттардың қоршаған ортадағы ингридиенттік құрамын, таралу ерекшіліктерінің биологиялық әсер етуін, активизациясын, дезактивизациясын зерттейді
##### Ауа ортасына қолданылатын нормативтер:
????? ШРКо.т.
????? ОХҚ
????? ОБҚ
????? ШРК м.б.
????? ШРКт
##### Минералды күкірттің тотығуын жүзеге асыратын бактериялар:
????? Сульфобактериялар
????? Десульфирлеуші бактериялар
????? Денитрлеуші бактериялар
????? Тионды бактериялар
????? Нитрлеуші бактериялар
##### Сынаптың концентрациясының артуынан пайда болатын ауру түрлері:
????? Рак
????? Паркинсон ауруы
????? Итай-Итай
????? Қалпақты ақылсыз
????? Минамата
##### Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары:
????? Су өткізгіштігі
????? Гранулометриялық құрамы
????? Органикалық заттардың болуы
????? Топырақтың сортаңдығы
????? Топырақтың рН мәні
##### Ферсман бойынша артық элементтер тобы:
????? O, Fe, Si
????? Ar, Ne, P
????? Fe, P
????? Co, Re, Ne
????? O, Si, Ca
##### Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:
????? Ингаляциялық
????? Кездейсоқ
????? Созылмалы
????? Өткірлеу
????? Өткір
##### Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:
????? Бейімделгіштігі
????? Жасы
????? Физиологиялық ерекшелігі
????? Көптүрлілігі
????? Морфологиялық ерекшелігі
##### Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:
????? Улы заттың жинақталуы
????? Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы
????? Улы заттың ыдырауы, таралуы
????? Заттың уландырған дозасы
????? Заттың әлеуметтік қауіптілігі
##### Ағзаның физиологиялық функциясының гетерогенділігі байланысты:
????? Радиацияның әсерінің болмауына
????? Ортаның биогеохимиялық біркелігіне
????? Ортаның биогеохимиялық өзгерісіне
????? Климаттың әсерінің болмауына
????? Ешқандай фактордың әсерінің болмауына
##### Адамдағы диоксин әсерінен пайда болатын аурулар:
????? Есту қабілетінің нашарлауы
????? «Қолдың жансыздануы
????? «Онкологиялық аурулар
????? «Арынды ауыз» секілді кемтарлық
????? «Есте сақтау қабілетінің нашарлауы
##### Түрлердің удың әсеріне сезімталдығы байланысты:
????? Ағзаның тыныс алу дәрежесіне
????? Ағзадағы метаболизм жылдамдығына
????? Ағзаның қан айналу жүйесіне
????? Ағзаның физиологиялық жағдайына
????? Ағзадағы зәрді шығаруына
##### Гипоксияның негізгі типтері:
????? Медиаторлық
????? Кумулятивті
????? Жасушалық
????? Экрогенді
????? Эндогенді
##### Жердің биотикалық және абиотикалық материясында кездесетін фосфордың орташа мөлшері пайыз есебімен:
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,9
????? Топырақ органикалық массасы – 0,55
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 2,5
????? Мұхит экожүйесіндегі құрғақ масса – 0,5
????? Жерүсті экожүйесіндегі құрғақ массасы – 0,8
##### Кальцийдің биогеохимиялық циклін жүзеге асыратын процестер:
????? Са-дің ауқымды циклі 2млд. жыл
????? Са магмалы кристалданудың кеш стадиясында шөгеді
????? Са-дің ауқымды циклі 8 млд. Жыл
????? Са-дің бөлінуін аз минералдар қамтамасыз етеді
????? Планктондардың активті сіңіруі
##### Металдар ағзада жинақталады:
????? Бауыр, асқазан, тыныс алу жолында
????? Өкпе, жүрек, эндокринді бездер
????? Зат алмасу нашар жүретін мүшелерде
????? Микроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда
????? Эндокринді бездер, асқазан жолы, ішек
##### Жілік майында жинақталады:
????? Бериллий
????? Сынап
????? Никель
????? Хром
????? Кобальт
##### Активті канцерогенді заттарға жатады:
????? Дибенз(а, h) – антрацен
????? Дибенз (а, і) пирен
????? Хризен
????? Бенз (h)флуорантен
????? Бензапирен
##### Табиғатта жиі кездесетін канцерогенді заттар:
????? Күкіртоксиді
????? Бериллий және оның қосылыстары
????? Фосфор органикалық қосылыстар
????? Қорғасын
????? 3,4-бензпирен, хром оксиді
##### Химиялық заттардың уыттылығын бағалаудағы зерттеулер әдістері:
????? Өткір
????? Әлсіз
????? Күштілігі жоғары
????? Мардымсыз
????? Созылмалы
##### Удың таралуына ықпал ететін факторлар:
????? Улану сипаты
????? Әдейі улану
????? Тірек мүшелері арқылы
????? Өндірістік улану
????? Қан, лимфо айналымдардың жылдамдығы
##### Канцерогенді заттар туғызатын ауру түрлері:
????? Ксенобиотиктердің ағзадан шығарылуы:
????? Бауыр арқылы
????? Тер бездерімен
????? Ас қорыту жолымен
????? Сілекей бездермен
##### Канцерогенділігі жағынан полициклді ароматтық көмірсулар бөлінеді:
????? Активтілігі шамалы
????? Активті
????? Қауіпсіз
????? Зиянсыз
????? Бейтарап
##### Биогеохимияның міндеттері:
????? Жануарлар систематикасын зерттеу
????? Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу
????? Адам – организмдер – қоршаған орта жүйесіндегі химиялық айналымды зерттеу
????? Табиғи құбылыстарды зерттеу
????? Жай заттардан органикалық заттардың түзілуін зерттеу
##### Атмосфера эволюциясының дамуы байланысты:
????? Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен
????? Биосфераның тірі затындағы биогендік процестердің жүруімен
????? Атмосфера шығуының жермен қатысы жоқ
????? Атмосфера шығуының гидросферамен қатысы жоқ
????? Антропогендік әсердің болмауымен
##### Мұхиттардың шығуына сәйкес келетін жағдайлар:
????? Сұйықтықтың аз көлемде болуы
????? Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек
????? Төменгі жер бедерінің болуы
????? Мұхиттарды толтыратын элементтер көп болуы
????? Сұйықтықтың үлкен көлемде болуы
##### Биосфераның негізгі компоненттері:
????? Биокостық зат, пестицидтер, өлі зат
????? Тірі зат, тірі заттан пайда болған органогендік-минералдық және органикалық өнімдер, биокостық зат
????? Тірі зат, биогендік зат, биокостық зат
????? Тірі зат, биогенді зат, тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар
????? Тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар, тыңайтқыштар
##### Биогенді заттарға жатады:
????? Тас көмір, жанғыш газ, мұнай
????? Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм
????? Апатит, қарапайым микроорганизмдер
????? Мұнай, тірі зат, биокосты зат
????? Гумус, битум, торф
##### Химиялық элементтер миграциясына әсер ететін ішкі факторлар:
????? Иондардың ерекшеліктері
????? Сілтілі-қышқылды жағдайы
????? Тірі организмдердің тіршілік әрекеті
????? Қысым
????? Су режимі
##### Адамдардың шаруашылық әрекеттерінен көміртегінің биологиялық айналымының артуы нәтижесінде:
????? Климаттың салқындауы артады
????? Атмосферада көміртегінің қос тотығы артады
????? Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді
????? Екіншілік өнім кемиді
????? Адамдар мен жануарлардың тыныс алу жағдайлары артады
##### Аридті экожүйедегі бар айналымы:
????? Өсімдік қалдықтарының минералдануы жүрмейді
????? Тұзды көлдердің көбеюі элементтердің булануын арттырады
????? Аридті жағдайда топырақтағы бор 30 мг/кг улы емес
????? Биогеохимиялық активтілігін арттырады
????? Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады
##### Күкірттің табиғаттағы айналымына қатысатын металлдардың сульфидтері:
????? Қорғасын сульфиді
????? Магнии сульфиді
????? Кальций сульфиді
????? Алюминий сульфиді
????? Калий сульфиді
##### Металлдардың еріген формаларының кездесетін жерлері:
????? Педосферадағы органикалық заттар
????? Ну ормандардағы ағаш жапырақтарында
????? Автомобиль түтіндері
????? Ақаба сулар
????? Планетаның тірі организмдері
##### Қаланың ескі ауданындағы парктер мен саябақтардың топырағында автомагистрал бойындағы топыраққа қарағанда қорғасынның көп болу себебі:
????? Тазарту жұмыстары үнемі жүруінен
????? Автокөліктерден қорғасынның бөлінбеуінен
????? Автомагистралдар бойында қорғасын көп болады
????? Гумустың аз болуынан
????? Автомагистрал бойындағы топырақтардың катион алмасу сыйымдылығының төмен болуынан
##### Жер қыртысында химиялық элементтердің таралу заңдылықтары:
????? Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі артады
????? Химиялық элементтің атом ядросының қарапайымдалуыан, элементтің кларкі артады
????? Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны бойынша тақ элементтер басым
????? Кларк-Вернадский заңдылығы бойынша химиялық элементтер жартылай қамтылған
????? Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны жұп элементтер басым
##### Литосфера эволюциясы байланысты:
????? Темір, темір сульфиді, кейбір ұшқыш заттарды сіңірген тең салмақты конденсаттың түзілуімен
????? Заттардың сұйық күйде болуымен
????? О2-нің өте жұқа қабат ретінде атмосфераның жоғарғы қабатында жинақталуымен
????? Микроағзалардың белсенді тіршілік етуімен
????? Молекулалық азоттың артуымен
##### Жер қыртысында кездесетін шашыранды химиялық элементтер тобы:
????? Fe, Ca, Cu
????? Rb,b Ce, Pb
????? S, K, Na
????? Cl, Zr, Rb
????? O, Zn,B
##### Экотоксиканттардың химиялық классификациясы:
????? Дәрілік препараттар
????? Органикалық заттар
????? Тұрмыста қолданылатын химиялық заттар
????? Әскери уландырғыш заттар
????? Өндірістік улар
##### Заттардың ағзаға улы әсер беретін жағдайлар:
????? Химиялық заттың концентрациясы
????? Тұрмыста қолданылуы
????? Химиялық заттың физикалық құрамы
????? Химиялық заттың өзгерістері
????? Химиялық заттың ену жолы
##### Санитарлық-гигиеналық нормативтер:
????? Тұрмыстық нормативтер ШРК
????? Ұйымдастырушылық нормативтер
????? Заңдылық нормативтері
????? Терминология нормативтері
????? Зиянды химиялық заттардың ШРК
##### Токсиканттардың орташа эффективті дозасын есептеу әдістері:
????? Першиннің әдісі
????? Бериалдын әдісі
????? Либихтің әдісі
????? Алексеенка әдісі
????? Кербер әдісі
##### Табиғи биогеохимиялық элементтер циклінің өзгеруіне әсер ететіндер:
????? Химиялық элементтер миграциясының болмауы
????? Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы
????? Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы
????? Әртүрлі химиялық элементтердің миграциялық мүмкіндігінің артуы
????? Ластаушы заттар ағынының азаюы
##### Химиялық заттардың уыттылығын бағалаудағы зерттеулер әдістері:
????? Өткір
????? Әлсіз
????? Күштілігі жоғары
????? Мардымсыз
????? Созылмалы
##### Удың таралуына ықпал ететін факторлар:
????? Улану сипаты
????? Әдейі улану
????? Тірек мүшелері арқылы
????? Өндірістік улану
????? Қан, лимфо айналымдардың жылдамдығы
##### Ксенобиотиктердің ағзадан шығарылуы:
????? Бауыр арқылы
????? Тер бездерімен
????? Ас қорыту жолымен
????? Сілекей бездермен
????? Бүйрек арқылы
##### Канцерогенді заттар туғызатын ауру түрлері:
????? Бас сақинасы
????? Саркома
????? Хлоракие
????? Гипертония
????? Миокард
##### Канцерогенділігі жағынан полициклді ароматтық көмірсулар бөлінеді:
????? Активтілігі шамалы
????? Активті
????? Қауіпсіз
????? Зиянсыз
????? Бейтарап
????? Активтілігі жоқ
##### Биогеохимияның міндеттері:
????? Жануарлар систематикасын зерттеу
????? Тірі ағзалардың морфологиялық және анатомиялық құрылымын зерттеу
????? Адам – организмдер – қоршаған орта жүйесіндегі химиялық айналымды зерттеу
????? Табиғи құбылыстарды зерттеу
????? Жай заттардан органикалық заттардың түзілуін зерттеу
##### Атмосфера эволюциясының дамуы байланысты:
????? Вулкан әрекетінің нәтижесінде газдардың бөлінуімен
????? Биосфераның тірі затындағы биогендік процестердің жүруімен
????? Атмосфера шығуының жермен қатысы жоқ
????? Атмосфера шығуының гидросферамен қатысы жоқ
????? Антропогендік әсердің болмауымен
##### Мұхиттардың шығуына сәйкес келетін жағдайлар:
????? Сұйықтықтың аз көлемде болуы
????? Стандартты температура мен қысым жағдайында заттар сұйық болмау керек
????? Төменгі жер бедерінің болуы
????? Мұхиттарды толтыратын элементтер көп болуы
????? Сұйықтықтың үлкен көлемде болуы
##### Биосфераның негізгі компоненттері:
????? Биокостық зат, пестицидтер, өлі зат
????? Тірі зат, тірі заттан пайда болған органогендік-минералдық және органикалық өнімдер, биокостық зат
????? Тірі зат, биогендік зат, биокостық зат
????? Тірі зат, биогенді зат, тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар
????? Тірі ағзалардың тірі емес ағзалармен әрекеттесуі нәтижесінде түзілетін минералдық заттар, тыңайтқыштар
##### Биогенді заттарға жатады:
????? Тас көмір, жанғыш газ, мұнай
????? Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм
????? Апатит, қарапайым микроорганизмдер
????? Мұнай, тірі зат, биокосты зат
##### Химиялық элементтер миграциясына әсер ететін ішкі факторлар:
????? Иондардың ерекшеліктері
????? Сілтілі-қышқылды жағдайы
????? Тірі организмдердің тіршілік әрекеті
????? Қысым
????? Су режимі
##### Адамдардың шаруашылық әрекеттерінен көміртегінің биологиялық айналымының артуы нәтижесінде:
????? Климаттың салқындауы артады
????? Атмосферада көміртегінің қос тотығы артады
????? Адамдар мен жануарладың тыныс алу жағдайы төмендейді
????? Екіншілік өнім кемиді
????? Минералды заттар, тас көмір, микроорганизм
##### Азот қосылыстарының биологиялық трансформациялануын жүзеге асырмайтын процестер:
????? Аммоний ассимиляциясы
????? Нитрификация
????? Фотолиз
????? Денитрификация
????? Биоиндикация
##### Аридті экожүйедегі бар айналымы:
????? Өсімдік қалдықтарының минералдануы жүрмейді
????? Тұзды көлдердің көбеюі элементтердің булануын арттырады
????? Аридті жағдайда топырақтағы бор 30 мг/кг улы емес
????? Биогеохимиялық активтілігін арттырады
????? Өсімдік қалдықтарының минералдануы артады
$$$Күкірттің табиғаттағы айналымына қатысатын металлдардың сульфидтері:
????? Қорғасын сульфиді
????? Магнии сульфиді
????? Кальций сульфиді
????? Алюминий сульфиді
????? Калий сульфиді
##### Металлдардың еріген формаларының кездесетін жерлері:
????? Педосферадағы органикалық заттар
????? Ну ормандардағы ағаш жапырақтарында
????? Автомобиль түтіндері
????? Ақаба сулар
????? Планетаның тірі организмдері
##### Қаланың ескі ауданындағы парктер мен саябақтардың топырағында автомагистрал бойындағы топыраққа қарағанда қорғасынның көп болу себебі:
????? Тазарту жұмыстары үнемі жүруінен
????? Автокөліктерден қорғасынның бөлінбеуінен
????? Автомагистралдар бойында қорғасын көп болады
????? Гумустың аз болуынан
????? Автомагистрал бойындағы топырақтардың катион алмасу сыйымдылығының төмен болуынан
##### Жер қыртысында химиялық элементтердің таралу заңдылықтары:
????? Химиялық элементтің атом ядросының күрделенуінен, элементтің кларкі артады
????? Химиялық элементтің атом ядросының қарапайымдалуыан, элементтің кларкі артады
????? Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны бойынша тақ элементтер басым
????? Кларк-Вернадский заңдылығы бойынша химиялық элементтер жартылай қамтылған
????? Жер қыртысында атомдық салмағы мен реттік саны жұп элементтер басым
##### Литосфера эволюциясы байланысты:
????? Темір, темір сульфиді, кейбір ұшқыш заттарды сіңірген тең салмақты конденсаттың түзілуімен
????? Заттардың сұйық күйде болуымен
????? О2-нің өте жұқа қабат ретінде атмосфераның жоғарғы қабатында жинақталуымен
????? Микроағзалардың белсенді тіршілік етуімен
????? Молекулалық азоттың артуымен
##### Экотоксиканттардың химиялық классификациясы:
????? Дәрілік препараттар
????? Органикалық заттар
????? Тұрмыста қолданылатын химиялық заттар
????? Әскери уландырғыш заттар
????? Өндірістік улар
##### Заттардың ағзаға улы әсер беретін жағдайлар:
????? Химиялық заттың концентрациясы
????? Тұрмыста қолданылуы
????? Химиялық заттың физикалық құрамы
????? Химиялық заттың өзгерістері
????? Химиялық заттың ену жолы
##### Санитарлық-гигиеналық нормативтер:
????? Тұрмыстық нормативтер ШРК
????? Ұйымдастырушылық нормативтер
????? Заңдылық нормативтері
????? Терминология нормативтері
????? Зиянды химиялық заттардың ШРК
##### Токсиканттардың орташа эффективті дозасын есептеу әдістері:
????? Першиннің әдісі
????? Бериалдын әдісі
????? Либихтің әдісі
????? Алексеенка әдісі
????? Кербер әдісі
##### Табиғи биогеохимиялық элементтер циклінің өзгеруіне әсер ететіндер:
????? Химиялық элементтер миграциясының болмауы
????? Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы
????? Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы
????? Әртүрлі химиялық элементтердің миграциялық мүмкіндігінің артуы
????? Ластаушы заттар ағынының азаюы
##### Биосфераның негізгі концепциялары:
????? Эволюциялық
????? Математикалық
????? Биогеохимиялық
????? Биометриялық
????? Химиялық
##### Биосферада тірі заттардың атқаратын функциялары:
????? концепциялық
????? диалектикалық
????? методологиялық
????? энергетикалық
????? метофизикалық
##### Биосфераның құрылымдық компоненттері ретінде әртүрлі геохимиялық тұрғыдан маңызды заттыр:
????? Бағалы зат
????? Бояғыш зат
????? Ерекше зат
????? Биоөлі зат
????? Өлі зат
##### Биосфераның сипаттамасы:
????? Элементарлық
????? Экологиялық
????? Күшті күн энегиясының ағымы
????? Судың көп мөлшерде болуы
????? Орта қалыптастырушы
##### «Тіршіліктің өздігінен пайда болу» теориясы таралған ежелгі мемлекеттер:
????? Ежелгі Египет
????? Ежелгі Грекия
????? Иран
????? Үндістан
????? Ежелгі Рим
##### «Күрделі молеклалық қосылыстардың түйілуінің негізгі кезеңдері:
????? Органикалық қосылыстардан атмосфералық газдардың түзілуі
????? Судағы бейорганикалық элементтердің пайда болуы
????? Бейорганикалық элементтенден нәруыз бен ДНҚ-ның түзілуі
????? Ауадағы биогенді элементтердің түзілуі
????? Күрделі органикалық қосылыстардың-мономерлердің түзілуі
##### Строматолиттердің табылған аймағы:
????? Оңтүстік Африка
????? Үндістан
????? Батыс Австралия
????? Ява аралы
????? Олдувай шатқалы
##### Биогеохимиялық айналымдар:
????? Зат айналымы
????? Энергия айналымы
????? Химиялық элеметтердің тірі организмдердің қатысуымен тасымалдануы және өзгеруі
????? Тұйық айналым
????? Өлі заттар айналымы
##### Ламарк көрсеткен тіршіліктің пайда болу факторы:
????? Жарық
????? Ауа
????? Ылғал
????? Жылу
????? Қысым
##### Құрлық жануарларын ылғалға қатысты төмендегідей топтарға бөледі:
????? Гидрофилдер
????? Ксерофиттер
????? Гитрофиттер
????? Гидатофиттер
????? Склерофиттер
##### Организмдегі биохимиялық процесінің бағыты:
????? Организмнің физикалық құрамынанықтайды
????? Биолгиялық процестерді зерттейді
????? Организмнің химиялық құрамын анықтайды
????? Организмдегі қоретік заттарды ыдыратады
????? Организмдегі биохимиялық қосылыстардың бір түрден екінші түрге айналу жолдарын зерттейді
##### Органикалық заттардың түзілуі:
????? Фотосинтез
????? Синтездік жолмен
????? Хемосинтез
????? Физикалық реакциялар арқылы
????? Биогенді жолмен
##### Биохимиялық тұрғыда жануарлардың адамға жақын түрі:
????? Шимпанзе
????? Орангутан
????? Дельфин
????? Ит
????? Аю
##### Қой организміндегі биохимиялық өзгерістер, төл организмдегі зат алмасу процесін ұсынған ғалым:
????? Ж. Жұмалиев
????? Б. Ергеш
????? Р. Қонаева
????? Ө. Танмұхаметов
????? М. Айтқожин
##### В.И. Вернадский бойынша биосфераның негізгі қасиеттері:
????? Физикалық құрылымы
????? Жарық
????? Массалар жиынтығы
????? Судың құрамы
????? Температура
##### В.И. Вертандский бойынша биосфера денегіміз:
###Тірі организмнің дене массасы
????? Үлкен аймақта тіршілік ететін және өзара байланыста болатын особьтарының түрі
????? Белгілі бір ареалда бірлесіп бірге тіршілік ететін, алуан түрлердің жиынтығы
????? Қоршаған ортамыздағы тірі заттардың таралған аймағы
????? Зат айналымды қолдайтын, кез келген тірі организмдер мен бейорганикалық компоненттер жиынтығы
##### Биосферада зат айналымы жүзеге асырылды:
????? Экологиялық
????? Жасандық
????? Антропогендік
????? Физикалық
????? Әлеуметтік
##### Ноосфера көз қарасы бойынша адам:
????? Биологиялық тірі ағза
????? Трификалық тізбек
????? Консумент
????? Саналы жәндіктер
????? Қаңқұмар
##### Биосфераға антропогендік ғаламдық әсері:
????? Тіршілік әрекетіне арқау болатын химиялық құрылымдарды, процестерді зерттейді
????? Биосфераның тұрақтылығын бұзады
????? Организмлегі биохимиялық қосылыстардың бір түрден екінші түрге айналу жолдарын күшейтеді
????? Биосфераны жақсартады
????? Организмнің алуантүрлілігін сақтайды
##### Тірі ағзалардың құрамында ең көп кездесетін элементтер:
????? Қола
????? Көміртек
????? Темір
????? Сынап
????? Стронций
##### Биосферада қалыпты жүреді:
????? Топырақ
????? Жел
????? Жануар
????? Өсімдік
????? Ауа
##### Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі кездегі көзқарас бойынша «биопоэз» теориясының кезеңдері:
????? Мембраналы құрылымдар мен алғашқы ағзалардың пайда болуы
????? Атмосфералық ауа құрамының қалпына келуі
????? Биологиялық мономерлердің абиогендік жолмен пайда болуы
????? Нәруыздың пайда болуы
????? Органикалық заттардың пайда болуы
##### Вернадскийдің костант заңы бойынша:
????? Көмірқышқыл газы мен оттегінің жеткілікті мөлшері
????? Тірі организмдердің саны тұрақты шама
????? Биосфераның белгілі бір тұрақтышамасы
????? Қолайлы температура
????? Биосфераның тірі затының мөлшері тұрақты шама
##### Адамзаттың пайда болуымен биосфераның өзгеру сатылары:
????? Жер шарының кейбір аудандарындағы және ғаламшар деңгейіндегі энергиялық байланысты өзгерткен
????? Адамзаттың биосфераға әсеріәдеттегі биологиялық түр бомаған
????? Жер шарының кейбір аудандарындағы және ғаламшар деңдейіндегі энергиялық балансты өзгерту
????? Жердіжырту мен ормандарды кесу арқылы табиғатқа зиян келтірмеген
##### Жер бетінде тіршіліктің пайда болу туралы қазіргі кездегі атауы:
????? Биогенез
????? Биохимиялық эволюция теориясы
????? Эволюция
????? Бриология
????? Жасуша теориясы
????? Ген теориясы
##### Тіршіліктің жер бетінде пайда болуын жақтап, тұжырымдаған ғалымдар:
????? Ч.Дарвин
????? Э. Зюсс
????? К. Мебиус
????? В.Н. Сукачев
????? Ж.Б. Ламарк
$$$Топырақ мекендеушілеріне жататын жануарлар тобы:
????? Микрофауна
????? Олигатрофтылар
????? Галофиттер
????? Нитрофильдер
????? Мезотрофтылар
$$$Коацерват тамшыларының динамикалық тұрақтылығы түрліше болады:
????? Аз өмір сүреді
????? Ыдырамайды
????? Бөлінбей жаңа тамшылар шығарады
????? Өспей қалады
????? Жаңа тамшылар қосылады
????? Ыдырап кетеді
##### Биохимиялық эволюцияның кезеңдері:
????? Өздігінен көбею кезеңі
????? Нуклеин қышқылдарының түзілу кезеңі
????? Ядросыз клетканың пайда болу кезеңі
????? Молекуланың ену кезеңі
????? Ядросы бар клетканың пайда болу кезеңі
##### Қазақстанның шөл-шөлейтті жерлері мен таулы өңірінде өсетін өсімдіктердің биохимиясын зерттеген ғалым:
????? Б. Қарабалин
????? Ж. Жатқанбаев
????? Ж. Жұмашев
????? А. Өтешов
????? Р. Қонаев
##### Биосфера ілімнің авторы:
????? Одум
????? Ламарк
????? Берг
????? Дажо
##### Адам биосфераға енгізген өзгерістер:
????? Гидросфера
????? Антропоцентризм
????? Литосфера
????? Техносфераның пайда болуы
##### Реймерс бойынша сонғы экологиялық кризистер:
????? Консументтер кризисі
????? Аридизация кризисі
????? Термодинамикалық кризис
????? Продеценттер кризисі
????? Биологиялық қорларды жинау кризисі
##### Биосферадағы тіріағзалардың қызметі:
????? Энергетикалық қызметі, газдық қызметі
????? Геохимиялық қызметі
????? Геофизикалық қызметі
????? Жинақтау қызметі, биогеохимиялық қызметі
????? Биохимиялық қызметі
##### Ең алғашқы атмосферада болған химиялық элементтер:
????? Хлор
????? Көмірсутек
????? Молибтер
????? Су
????? Метан, аммиак
##### Биосфера дамуындағы экология:
????? Аутэкология
????? Әлеуметтік экология
????? Экология
????? Синэкология
????? Ғаламдық экология
$$$Металдар ағзада жинақталады:
????? Бауыр, асқазан, тыныс алу жолында
????? Өкпе, жүрек, эндокринді бездер
????? Зат алмасу нашар жүретін мүшелерде
????? Микроэлементтер секілді қалыпты ұлпаларда
????? Эндокринді бездер, асқазан жолы, ішек
##### Жілік майында жинақталады:
????? Бериллий
????? Сынап
????? Никель
????? Хром
????? Кобальт
##### Активті канцерогенді заттарға жатады:
????? Дибенз(а, h) – антрацен
????? Дибенз (а, і) пирен
????? Хризен
????? Бенз (h)флуорантен
????? Бензпирен
##### Биогеохимия ғылымы зерттейді:
????? Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын
????? Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын
????? Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын
????? Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын
????? Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін
##### Литосфера қабатына жатады:
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі
##### Биогеохимия ғылымы зерттейді:
????? Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын
????? Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын
????? Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын
????? Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын
????? Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін
##### Литосфера қабатына жатады:
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі
##### Жер биосферасы бұл:
????? Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе
????? Ашық, күрделі жүйе
????? Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді
????? Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе
##### Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:
????? Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы химиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Педосферадағы химиялық реакция жылдамдығын
##### Оттек айналымында оотек:
????? Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады
????? Аммонификация процесі арқылы жүреді
????? Денитрификация процесіне жұмсалады
????? Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады
????? Тотығыу реакциясына жұмсалады
##### Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары:
????? Су өткізгіштігі
????? Гранулометриялық құрамы
????? Органикалық заттардың болуы
????? Топырақтың сортаңдығы
????? Топырақтың рН мәні
$$$Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:
????? Ингаляциялық
????? Кездейсоқ
????? Созылмалы
????? Өткірлеу
????? Өткір
##### Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:
????? Бейімделгіштігі
????? Жасы
????? Физиологиялық ерекшелігі
????? Көптүрлілігі
????? Морфологиялық ерекшелігі
##### Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:
????? Улы заттың жинақталуы
????? Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы
????? Улы заттың ыдырауы, таралуы
????? Заттың уландырған дозасы
????? Заттың әлеуметтік қауіптілігі
????? Жасы
##### Ағзаның физиологиялық функциясының гетерогенділігі байланысты:
????? Радиацияның әсерінің болмауына
????? Ортаның биогеохимиялық біркелігіне
????? Ортаның биогеохимиялық өзгерісіне
????? Климаттың әсерінің болмауына
????? Ешқандай фактордың әсерінің болмауына
##### Адамдағы диоксин әсерінен пайда болатын аурулар:
????? Есту қабілетінің нашарлауы
????? Қолдың жансыздануы
????? Онкологиялық аурулар
????? «Арынды ауыз» секілді кемтарлық
????? Есте сақтау қабілетінің нашарлауы
##### Экотоксиканттардың химиялық классификациясы:
????? Дәрілік препараттар
????? Органикалық заттар
????? Тұрмыста қолданылатын химиялық заттар
????? Әскери уландырғыш заттар
????? Өндірістік улар
##### Заттардың ағзаға улы әсер беретін жағдайлар:
????? Химиялық заттың концентрациясы
????? Тұрмыста қолданылуы
????? Химиялық заттың физикалық құрамы
????? Химиялық заттың өзгерістері
????? Химиялық заттың ену жолы
##### Санитарлық-гигиеналық нормативтер:
????? Тұрмыстық нормативтер ШРК
????? Ұйымдастырушылық нормативтер
????? Заңдылық нормативтері
????? Терминология нормативтері
????? Зиянды химиялық заттардың ШРК
##### Токсиканттардың орташа эффективті дозасын есептеу әдістері:
????? Першиннің әдісі
????? Бериалдын әдісі
????? Либихтің әдісі
????? Алексеенка әдісі
????? Кербер әдісі
##### Табиғи биогеохимиялық элементтер циклінің өзгеруіне әсер ететіндер:
????? Химиялық элементтер миграциясының болмауы
????? Химиялық элементтердің кеңістік өзгерісінің тоқтауы
????? Химиялық элементтердің уақыттық өзгерісінің болмауы
????? Әртүрлі химиялық элементтердің миграциялық мүмкіндігінің артуы
????? Ластаушы заттар ағынының азаюы
##### Биогеохимия ғылымы зерттейді:
????? Табиғи минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін, қалыптасу және өзгеру жағдайларын
????? Тірі ағзалардың геохимиялық маңызын
????? Жер қыртысының қозғалысын, даму тарихын, орналасу заңдылықтарын
????? Жердің қыртысын және ішкі қабаттарын, олардың құрамын, құрылысын
????? Магмалық және метаморфтық тау жыныстарын, олардың заттық құрамын, геологиялық ерекшіліктерін
##### Литосфера қабатына жатады:
????? Жер қыртысы және төселіп жатқан жоғарғы мантияның үстіңгі бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядро бөлігі
????? Жер қыртысы және сыртқы ядроның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және жоғарғы мантияның жоғарғы бөлігі
????? Жер қыртысы және төменгі мантияның жоғарғы бөлігі
##### Жер биосферасы бұл:
????? Қалпына келмейтін, аз құрылымды жүйе
????? Ашық, күрделі жүйе
????? Күрделі жүйе, өздігінен реттелмейді
????? Көп компонентті, өздігінен реттелуші жүйе
????? Жабық, қалыптаспаған жүйе
##### Атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамы анықтайды:
????? Литосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы химиялық реакция түрін
????? Тропосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Стратосферадағы биогеохимиялық реакция түрін
????? Педосферадағы химиялық реакция жылдамдығын
##### Оттек айналымында оотек:
????? Минералдану процесі жүреді, дүруіне қатысады
????? Аммонификация процесі арқылы жүреді
????? Денитрификация процесіне жұмсалады
????? Ағзалардың тыныс алуына жұмсалады
????? Тотығыу реакциясына жұмсалады
##### Жер қыртысында кең таралған негізгі химиялық элементтер тобы:
????? S, Ni, Li
????? Na, Mg, O
????? Co, S, Al
????? F, K, Ca
????? O, Za
##### Экотоксикология ғылымының мақсаты:
????? Тұрақты органикалық қосылыстардың зиянды әсерін зерттейді
????? Зиянды заттардың организмге әсер етуінен болған ауруларды зерттейді
????? Зиянды заттардың тірі организмдерге және экожүйеге зиянды әсерін анықтайды
????? Зиянды химиялық қосылыстардың қауіптілігін зерттейді
????? Зиянды заттардың қоршаған ортадағы ингридиенттік құрамын, таралу ерекшіліктерінің биологиялық әсер етуін, активизациясын,дезактивизациясын зерттейді
##### Ауа ортасына қолданылатын нормативтер:
????? ШРКо.т.
????? ОХҚ
????? ОБҚ
????? ШРК м.б.
????? ШРКт
##### Минералды күкірттің тотығуын жүзеге асыратын бактериялар:
????? Сульфобактериялар
????? Десульфирлеуші бактериялар
????? Денитрлеуші бактериялар
????? Тионды бактериялар
????? Нитрлеуші бактериялар
##### Сынаптың концентрациясының артуынан пайда болатын ауру түрлері:
????? Рак
????? Паркинсон ауруы
????? Итай-Итай
????? Қалпақты ақылсыз
????? Минамата
##### Ауыр металдардың өсімдіктерге қол жетімді болуына күшті әсер ететін топырақ факторлары:
????? Су өткізгіштігі
????? Гранулометриялық құрамы
????? Органикалық заттардың болуы
????? Топырақтың сортаңдығы
????? Топырақтың рН мәні
##### Ферсман бойынша артық элементтер тобы:
????? O, Fe, Si
????? Ar, Ne, P
????? Fe, Ca, P
????? Co, Re, Ne
????? O, Si, Ca
##### Удың шығу жағдайлары мен өту ерекшеліктеріне байланысты классификациясы:
????? Ингаляциялық
????? Кездейсоқ
????? Созылмалы
????? Өткірлеу
????? Өткір
##### Жануарларды таңдағанда токсикалық эксперимент жасауда ескерілетін факторлар:
????? Бейімделгіштігі
????? Жасы
????? Физиологиялық ерекшелігі
????? Көптүрлілігі
????? Морфологиялық ерекшелігі
##### Зерттелетін заттың улылығын анықтауда ескерілетін көрсеткіш:
????? Улы заттың жинақталуы
????? Қоршаған ортадағы улы заттың концентрациясы
????? Улы заттың ыдырауы, таралуы
????? Заттың уландырған дозасы
????? Заттың әлеуметтік қауіптілігі
##### Ағзаның физиологиялық функциясының
гетерогенділігі байланысты:
????? Радиацияның әсерінің болмауына