Первая буква — состояние нейтрали источника питания относительно земли

Деңгей

Ала тұтынушыларын электрмен қамтамасыз ету сұлбасын жазыңыз.

Жеке екі жақты жабдықталатын магистральдің сұлбасын түсіндіріп беріңіз

Электрлік қорғаныс шаралары.

TN-S электрлік қорғаныс жүйесі

TN-C-C электрлік қорғаыс жүйесі

TN-C-S электрлік қорғаыс жүйесі

Орғаныс өшу құрылғысының жұмыс істеу принципі

КВ токтың сыйымдылық токтарын не үшін жерге жалғау керек?

Жерге жалғау немесе жерлендіру не үшін қолданылады?

Алалық электр жүйелеріндегі кернеу шығындары

Ысқа тұйықталы токтарының есептеу мен қауіпі тұралы айтыңыз

Шиналар, РП изоляторлар, ТП айырғыштар мен жүктемені өшіру туралы жазыңыз

Күштік ажыратқыштар.

Вакуумды ажыратқыштар

Күштік кабельдердің зақымдану аймағын табу

Кернеуі 1кВ дейінгі электр жүйелерін қорғау

Кернеуі 6-10кВ арасындағы электр жүйелерін қорғау

Асқын кернеуден қорғау

Электр энергиясының шығынын анықтау

Екі жақты қондырғыны есептеу

Деңгей

1.Қала тутынушыларынын Электрмен қамтамасыз ету сұлбасын жазыңыз.

“МАЭК-Казатомпром” ЖШС облыстағы энергия өндіруші жалғыз кәсіпорын және облыстың 90%-нан астам тұтынушыларын энергиямен қамтамасыз етуші ұйым болып табылады.

“МАЭК-Казатомпром” ЖШС Маңғыстау облысын электр энергиясымен, ал Ақтау қаласы мен оған жақын орналасқан аудандарды ауызсуымен қамтамасыз етеді. Энергия кешенінде электр энергиясын өндіру бойынша орнатылған қуаттылық 1342 МВт құрайды, қолдағы қуаттылығы-980 МВт, жылу энергиясы -1101 Гкал; тазарту тұщыландыру қондырғыларының (ТТҚ) қолдағы қуаттылығы -2825ти/сағатты, ауызсуды дайындау бойынша тәулігіне 70 мың текше метрді құрайды. 2009 жылы кәсіпорын 4018,6 млн. кВт.сағ. немесе 2008 жылға қарағанда 97,7 % өндірді. 2011 жылы электр энергиясын өндіру 4 506,3 млн. кВт.сағатты құрады. Облыс елді мекендерін электрификациялау 100 %-ға жетті.

Маңғыстау облысының инвестициялық тартымдылығына байланысты экономикасының қарқындап жоғарылауы энергия қорларын тұтынудың шұғыл артуына әкелді. Аймақ тұтынушыларын электрмен сенімді қамтамасыз етілуінің кепілі түрлендіру көздері мен электр желілері нысандарының озық дамуы болып табылады. «МАЕК-Казатомпром» ЖШС базасында қуаттылығы 250 МВт бу-газды энергия блогының құрылысына қатысты мәселелер анықталуды.

Қала және облыс аудандарындағы электр қуатын тасымалдау электр желілері бойынша «Маңғыстау электр желілік тарату компаниясы» («МЭТК» АҚ) АҚ-мен, Ақтау қаласы бойынша «АЭЖБ» МҚК-мен жүзеге асырылады.

Қазіргі уақытта электрмен қамтамасыз ету желісінің жалпы ұзақтығы 8699,26 шақырымды, ТҚС, КТҚС-1262 бірлік, оның ішінде коммуналдық меншіктегісі-2812,03 шақырымды, жеке меншікке тиесілісі-5611,52 шақырымды құрайды. Тозығы жеткен желілер 63,5 %-ды, оның ішінде коммуналдық меншікке тиесілісі-823,68 шақырымды немес 24,4%-ды құрайды. Берілген көрсеткіштердің басым құрамдас бөлігін 52% немесе 360 шақырымды алып жатқан Ақтау қаласына қарасты желілері, ТҚС, КТҚС құрайды.

Осыған байланысты «МЭТК» АҚ, «АЭЖБ» МҚК тарапынан жыл сайын қолда бар электрмен қамтамасыз ету желілері мен ТҚС-ге ағымдағы, күрделі жөндеулер мен қайта өңдеулер жүргізіледі. 2012 жылы кәсіпорындардыі өз қаражатының есебінен 693,55 шақырым, 592 ТҚС жөндеуден өткізілді. Ақтау қаласында республикалық бюджеттің мақсатты трансферті есебінен 211,562 млн. теңге сомаға 20 бір трансформаторлы қосалқы станцияларды екі трансформаторлыға алмастыру арқылы қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар, 300 млн. теңге сомасына Жаңаөзен қаласында қолданыстағы трансформаторлық қосалқы станцияларды, тарату пункттерін қайта жаңғырту және кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Электр қуатын есептеу құралдарымен қамтамасыз ету 100%-ды құрайды.

Ірі мұнай тұтынушыларының электр жүктемесі өсімін өтеуді қамтамасыз етуі үшін және “МЭТК”АҚ-ның электрмен сенімді және үздіксіз қамсыздандыруын қамтамасыз етуге арналған электр желілерінің жеткілікті деңгейдегі тасымалдау қабілетімен қамтамасыз етуге және аймақты электрмен сенімді әрі үздіксіз қамсыздандыру үшін қосымша апаттық сызбаның нұсқасын әзірлеуге мүмкіндік беретін 2015-2019 жылдарға арналған Инвестициялық бағдарлама әзірленді.

Энергиямен қамтамасыз ету және энергияның тиімділігін арттыру бойынша мәселелерді шешу мақсатында Маңғыстау облысы әкімдігі тарапынан облыстағы энергиямен қамтамасыз ету саласындағы ірі энергетика кәсіпорындарымен жұмыстар жүргізілуде. Аталмыш кәсіпорындар тарапынан энергиямен қамтамасыз ету, жабдықтарды жетілдіру, «МЭТК» АҚ, «АЭЖБ» МҚК нысандарында электр қуатын бақылау мен есептеудің автоматтандырылған жүйесін енгізу, жарықтандыру желілерінде энергия үнемдеу шамдарын пайдалану бойынша кешенді жоспарлар әзірленді.

Ақтау қаласы бойынша электр энергиясын ұсыну және таратумен айналысатын “АЭЖБ” МҚК-да АСКУЭ-ні ендіру бойынша жұмыстар басталды. Дәлділік класы 0,25-0,5 электр есептеуіш құралдары орнатылады, бұл тұтынылған энергияны өлшеудің дәлдігін арттырады. Жүзеге асырылу мерзімі - 2014-2015 жылдар. Есептеу құралдарындағы ақпарат қашықтықтан энергияны пайдалануды шектеуге және пайдаланған электр қуаты үшін уақытылы төлемеген тұтынушыны тоқтан ажыратуға мүмкіндік береді.

Ақтау қаласының 108 қосалқы станциясында СЖ БАЖ (Сыртқы жарықтандыруды басқарудың автоматтандырылған жүйесі) телеметриялық жабдығы орнатылды.

Телеметриялық жабдықтар мен көп тарифті есептеу құралдарын орнату көше жарықтарының жану уақытын қысқартуға және төлемде.

2.Жеке екі жакты жабдықталатын магистральдің сулбасы.

1. Желінің топологиясы – бұл компьютерлердің, кабельдердің және бақа желілік құрауыштарының орналасуының физикалық мінездемесі. Желінің тополгиясы компьютердің желідегі әрекеттестігінің тәсілін анықтайды. Барлық желілер үш базалық топологияның негізінде құрылады:

- Шина (Bus);

- Жұлдыз (Star);

- Сақина (Ring).

2. Егер компьютерлер бір кабельдің бойында қосылып тұрса мұндай топология шина деп аталады.

Шина топологиясының желісінде мәліметтер желіге тек бір компьютермен уақыттың бір сәтінде беріледі.

Ақпаратты алушының ақпаратты берушінің және берілген ақпараттың мекен-жайы көрсетілген электрлік сигналдар түрінде беріледі. Берілетін ақпаратты барлық компьютерлер «естиді», бірақ оны тек алушының мекен-жайы сәйкес келетін ғана қабылдайды. Ақпаратты беру кезінде қалған компьютерлер мәліметтерді бере алмайды, олар тек желіні «тыңдап» және берудің аяқталуын күтеді. Желі «босаған» кезде (мәліметтерді беру аяқталғанда), бірінші, болып ақпаратты берем деушілер өзінің ақпаратын беруді бастайды.

3. Шина – пассивті топология, онда компьютерлер желі бойынша беріліп жатқан мәліметтерді беріп, тыңдайды, бірақ оларды күшейтпейді, сондықтан желілік кабельдің ұзындығы және желідегі компьютерлердің саны сигналдың өшуімен шектелген. Активті топологияларда компьютерлер мәліметтерді күшейтеді және оларды ары қарай желі бойынша береді.

4. Шина типіндегі желілерде желінің жұмыс істеу қабілеттілігін бұзушылыққа әкелетін кабельдің екі шетінде сигналдың көп бөгеуілдер пайда болады. Электрлік сиганладрдың бейнесінің алдын алу үшін кабельдің шеттерінде осы сигналдарды бойына сіңіретін «терминаторлар» қойылады. Кабельдің екі үзігін қосу үшін «BNC-баррел-конектор», деп аталатын арнайы ауыстырғыш қолданылады, кабельді аяқтау үшін «BNC-конектор» ажыратқышы қолданылады, ал компьдердің екі кабелін көрші компьютерлерден желілік платаға қосу үшін «BNC-T-конектор» қызмет етеді.

5. Кабельдің ұзындығын көбейту үшін «репитерлер» қолданылады, екі бағытта күшейтетеін және қайта жаңартатын әлсіз сандық сигнал. Репитерлерді белсенді BNC-баррел-конектор ретінде пайдалануға болады.

Репитер

6. Егер компьютерлер бір нүктеден шығып тұрған кабель сегменттеріне қосылып тұрса, (HUB концентраторы) мұндай топология жұлдыз деп аталады. «Жұлдыз» топологиясында барлық компьютерлер желінің сегменттерінің көмегімен орталық құрауыштарға қосылады, бұл (HAB) концентраторы деп аталады. Беріп тұрған компьютердің сигналдары концентратор арқылы барлық қалған компьютерлерге түседі. Бұл желінің тез әрекетін көбейтеді. «Жұлдызда» мәліметтерді беру технологиясы әдетте «шина» топологиясымен ұқсас. Сондықтан «жұлдыз» - бұл орталық күшейтетін және комутациялайтын жабдығы бар «шина» деп есептеуге болады. Концентраттар активті (күшейтетін) және пассивті (желіні күшейтусіз қосатын), сонымен қатар гибридтік (пассивті жіне активті режимде жұмыс істей алатын) болады.

7. Егер компьютерлер қосылған кабельдер сақинамен бекітілсе, мұндай топология «сақина» деп аталады.

Сурет. 4. «Сақина» типінің желісі

Сақина топологиясында сигналдар бір бағытта сақина бойынша беріледі (сағат тілі бойынша) және әрбір компьютер арқылы өтеді. Бұл технологияда әрбір компьютер репитер болып табылады, ал мәліметтерді «маркерді» пайдалану арқылы «сақина» бойынша ақпараттарды беру деп аталады. Маркерді беру кезінде (мәліметтері бар арнайы микрофайл) ол бір ізділікпен бір компьютерден басқаға оны мәліметтерді беретін қабылдамайынша беріліп отырады. Маркерді қабылдаған («алып алған») компьютер оған берілетін ақпаратты, өзінің мекен-жайын және алушының мекен-жайын орналастырады. Бұдан кейін маркер ары қарай сақинаға жіберіледі. Маркермен мәліметтер әрбір компьютер арқылы маркерде көрсетілген алушының мекен-жайымен мекен-жайы сәйкес келмейінше өтіп отырады. Қабылдаушы компьютер маркерді алады, одан мәліметтерді алып, маркерге сәтті қабылданған ақпараттың кодын орналастырады және өзгертілген маркерді ары қарай сақина бойынша жіберген компьютерге жібереді. Жіберген компьютер расталған маркерді алып оны сақинадағы келесі компьютерге (маркерді «босатып») береді.

8. «Сақина» топологиясында мәліметтерді беруде әрбір компьютер жіберу үшін тепе-тең уақыт квантын алады, мәліметтерді жіберуге деген бәсекелестік және монополия болмайды.

3. Электрлік қорғаныс шаралары

Жалпы электр қауіпсіздігіне байланысты өндіріс 3 топқа бөлінеді:

1. электр қауіпсіздігі жоқ бөлмелер;

2. қауіпсіздігі жоғары бөлмелер;

3. қауіпсіздігі өте жоғары бөлмелер.

Солардың ішінде:

1- ші топқа жататын бөлмелер – 15⁰С-тан 20⁰С-қа дейін, едендері тоқ өткізбейтін, және тоқ өткізетін темір бұйымдары жоқ бөлмелер, бұған жататындар - әкімшілік бөлімшелері, жылы үйлер, тұрмыстық үйлер.

2- ші топқа жататын бөлмелер – құрғақ, салқын, шаң тозаңы көп бөлмелер. Бұл бөлмелерге жататындар, бұған жататындар - насосты станциялар, танспортты станциялар, элект станциялары.

3- ші топқа жататын бөлмелер – бөлмелерінің ішіш ылғалды, қабырғаларына, есік –терезелеріне шаң-тозаң көп тұратын бөлмелер. Бұған жататын бөлмелер – просеивательный отделение, бесторный хранение муки, бродильный, помещение пивзавода.

Өндірістегі электр қауіпсізідігін болдырмау шаралары мыналар:

1) изоляция;

2) тоқ жүретін тетіктерді қоршау;

3) тоқты жерге енгізу;

4) токты нолге жалғау;

5) тізбекті ажырату;

Токты жерге енгізудің 2 түрі бар:

1) жабдықты контурлы жерге енгізу;

2) жерге енгізуді сыртқа ұйымдастыру (выносное заземление).

Қорғаныс бұйымдары

Электр қауіпсіздіктерінде қорғаныс бұйымдары 2 түрге бөлінеді:

1. жалпы қорғаныс бұйымдары (коллективное вещество);

2. жеке қорғаныс бұйымдары (индивидуальное вещество).

1) жалпы қорғаныс бұйымдарына жататындар: қорғаныс штанглері; электр тогын, кернеуін өлшейтін приборлар, қолғаптар, төсеніштер және қоршау бұйымдары;

2) жеке қорғаныс бұйымдарына жататындар: очки, каска, противогаз, белбеу.

Жарақат алған адамға жедел жәрдем көрсету жолдары – тоқтан жарақат алған адамды ажырату.

Оқшауланған қорғаныс құралдары адамды кернеу астындағы электр қондырғыларынан және жерден оқшаулайды.

Барлық оқшауланған қорғаныс құралдары негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі оқшауланған құралдарын қолданып адам кернеуге қосылған тоқ өткізгіш бөліктерді ұстауға болады. Сондықтан, бұл заттардың оқшаулағышы электр құралдарының жұмыс кернеуін сенімді ұстауы керек.

Қосымша қорғаныс құралдары негізгі қорғаныс құралдарымен бірге қолданылады, сонымен қатар қадам кернеуінен қорғану шараларына жатады.

1000 В қа дейінгі және жоғары кернеулерге арналған қондырғыларда әр түрлі қорғаныс құралдары қолданылады.

Кернеуі 1000 В электр құрылғыларды оқшаулайтын негізгі оқшаулағыштарға оқшаулағыш штангілер, оқшаулағыш және тоқ өлшегіш қысқыштар, кернеу көрсеткіштері, оқшаулағыш құрылғылар және жөндеу жұмыстарына арналған құралдар (оқшаулағыш сатылар, аудандар, габариттер және т.б.) жатады.

Қосымша оқшаулағыш құралдарға диэлектрлік қолғаптар, диэлектрлік резеңке кілемшелері және қосалқы қойғыштар жатады.

Диэлектрлік қолғаптар, галоштар және кілемшелерді (7.1-сурет) арнайы маркалы резеңкелерден жасайды, олардың электрлік беріктігі жоғары болу керек.

Диэлектрлік қолғаптарды екі түрде (1000 В – қа дейінгі және 1000 В – тан жоғары құрылғыларға) жасап шығарады және олар бірнеше өлшемдерде болады. Жұмыс алдында қолғаптарды тексереді (тесіктердің жоқтығына және т.б.).

4. TN-S электрлік қорғаныс жүйелері

Для электроустановок напряжением до 1 кВ приняты следующие обозначения:

· система TN — система, в которой нейтраль источника питания глухо заземлена, а открытые проводящие части электроустановки присоединены к глухозаземлённой нейтрали источника посредством нулевых защитных проводников;

· система TN-С — система TN, в которой нулевой защитный и нулевой рабочий проводники совмещены в одном проводнике на всём её протяжении;

· система TN-S — система TN, в которой нулевой защитный и нулевой рабочий проводники разделены на всём её протяжении;

· система TN-C-S — система TN, в которой функции нулевого защитного и нулевого рабочего проводников совмещены в одном проводнике в какой-то её части, начиная от источника питания;

· система IT — система, в которой нейтраль источника питания изолирована от земли или заземлена через приборы или устройства, имеющие большое сопротивление, а открытые проводящие части электроустановки заземлены;

· система ТТ — система, в которой нейтраль источника питания глухо заземлена, а открытые проводящие части электроустановки заземлены при помощи заземляющего устройства, электрически независимого от глухозаземлённой нейтрали источника.

Первая буква — состояние нейтрали источника питания относительно земли

· Т — заземлённая нейтраль (лат. terra);

· I — изолированная нейтраль (англ. isolation).