ANTIPHONAE BEATAE MARIAE VIRGINIS. Тексты 37-40

Текст 37 - ALMA REDEMPTORIS MATER

1 Alma Redemptoris Mater, quae pervia caeli porta manes,

2 Et stella maris, succurre cadenti, surgere qui curat, populo.

3 Tu quae genuisti, natura mirante, tuum sanctum Genitorem,

4 Virgo prius ac posterius, Gabrielis ab ore, sumens illud Ave,

5 Peccatorum miserere.

Текст 38 - AVE REGINA COELORUM

(по В. А. Моцарту)

1 Ave Regina coelorum,

2 Ave, Domina angelorum,

3 Salve radix sancta

4 Ex qua mundo lux est orta.

5 Gaude, gloriosa

6 Super omnes speciosa.

7 Vale, valde decora,

8 Et pro nobis semper Christum exora!

КОММЕНТАРИЙ

Вариант текста по Antiphonale Monasticum:

Ave Regina caelorum,

Ave, Domina Angelorum

Salve radix, salve porta,

Ex qua mundo lux est orta.

Gaude Virgo gloriosa,

Super omnes speciosa,

Vale, о valde decora,

Et pro nobis Christum exora.

Текст 39 - REGINA COELI

Regina coeli, laetare, alleluia

Quia quem meruisti portare, alleluia

Resurrexit sicut dixit, alleluia.

Ora pro nobis Deum, alleluia.

Текст 40 - SALVE REGINA

1 Salve Regina, mater misericordiae,

2 Vita, dulcedo, et spes nostra, salve.

3 Ad te clamamus, exsules, filii Hevae.

4 Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle.

5 Eia ergo, Advocata nostra,

illos tuos misericordes oculos ad nos converte.

6 Et Jesum, benedictum fructum tuum ventris tui, nobis post hoc exsilium ostende.

7 О clemens,

8 О pia,

9 О dulcis Virgo Maria.

* * *

Текст 41 - ORATIO DOMINICA

1 Pater noster, qui es in caelis:

2 Sanctificetur nomen tuum;

3 Adveniat regnum tuum;

4 Fiat voluntas tua, sicut in caelo, et in terra.

5 Panem nostrum cotidianum da nobis hodie;

6 Et dimitte nobis debita nostra,

7 Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris; 8 Et ne nos inducas in tentationem;

9 Sed libera nos a malo.

10 Amen.

КОММЕНТАРИЙ

Мы приводим текст Pater noster по Antiphonale Monasticum (так, как он распевается в церкви). Нельзя с точностью сказать, какое именно Евангелие, Мф 6:9-13 или Лк 11:2-4, легло в основу молитвы. Канонический певческий текст искусно скомпонован из упомянутых источников Вульгаты.

Разночтения с критическим изданием Вульгаты: adveniat — adveniet; cotidianum — supersubstantialem; sicut et nos dimittimus — sicut et nos dimisimus.

2 sanctificetur — praes. conjct. pass. гл. 1-го спряжения sanctifico, -are — «делать святым, святить»; переводить наст. временем с частицами «пусть», «да» и т. д. Эта форма конъюнктива называется conjunctivus optativus.

3 adveniat — praes. conjct. act. гл. 4-го спряжения advenio, -ire. Ср. коммент. 2. 4 fiat — praes. conjct. act. полуотлож. гл. fio, fieri — «случаться, возникать;

быть, существовать» и т. д. Ср. коммент. 2.

8 пе nos inducas — praes. conjct. act. гл. 3-го спряжения induco, -cere. Ne с личной формой гл. сослагательного наклонения следует здесь переводить как отрицание в повелительном наклонении (ср. nolite + infinit. praes.); такая форма конъюнктива называется conjunctivus prohibitivus.

Текст 42 – AVE MARIA

1 Ave Maria,

2Gratia plena,

3 Dominus tecum.

4 Benedicta tu in mulieribus

5 Et benedictus fructus ventris tui, Jesus.

6 Sancta Maria, mater Dei,

7 Ora pro nobis peccatoribus

8 Nunc et in hora mortis nostrae.

9 Amen.

КОММЕНТАРИЙ

Текст Ave Maria состоит из двух самостоятельных разделов. Первый раздел (строки 1-5), сложившийся уже к VI в.,— евангельского происхождения. Он соединяет в себе два отрывка из Луки: строки 1— 3 соответствуют приветственным словам архангела Гавриила (Лк 1:28), а строки 4-5 — приветствию Елисаветы (Лк 1:42). При этом в каноническом тексте Луки обращение «Maria» (строка 1 молитвы) и обращение «Jesus» (строка 5) отсутствуют.

Второй раздел (строки 7—9) — более позднее добавление к тексту Священного писания, свободно сочиненная молитва, известная уже в позднем средневековье, но утвержденная лишь в XVI в.

Вплоть до настоящего времени Ave Maria составляет в определенные дни церкового года постоянный компонент мессы и оффиция. Григорианские мелодии на Ave Maria всегда используют только первый раздел молитвы, причем слово «Jesus» (строка 5) выпускается.

Ренессансными мастерами создано большое количество полифони­ческих сочинений, обрабатывающих григорианские источники Ave Maria. Позднее создавались сочинения и на неканонический текст, носящие название «Ave Maria» (Ф. Шуберт, Ш. Гуно и др.), выдер­жанные в духе молитвы Богоматери.

1 Ave; в крит. изд. Вульгаты — Have (Lc 1:28).

2 Gratia — сущ., стоит в abl. sing.

4 Benedicta tu in mulieribus; — в крит. изд. Вульгаты — Benedicta tu inter mulieres (Lc 1:42).

Текст 43 - LITANIAE LAURETANAE (по В. А. Моцарту)

KYRIE

1 Kyrie, eleison. Christe eleison. Kyrie eleison.

2 Christe, audi nos. Christe, exaudi nos!

3 Pater de coelis, Deus, miserere nobis!

4 Fili redemptor mundi, Deus, miserere nobis!

5 Spiritus Sancte, Deus, miserere nobis!

6 Sancta Trinitas, unus Deus, miserere nobis!

SANCTA MARIA

7 Sancta Maria, ora pro nobis!

8 Sancta Dei genitrix, ora pro nobis!

9 Sancta virgo virginum, ora pro nobis!

10 Mater Christi, Mater divinae gratiae, ora pro nobis!

11 Mater purissima, Mater castissima, Mater inviolata, Mater intemerata, ora pro nobis!

12 Mater amabilis, Mater admirabilis, Mater creatoris, Mater salvatoris, ora pro nobis!

13 Virgo prudentissima, ora pro nobis! Virgo veneranda, ora pro nobis!

14 Virgo praedicanda, ora pro nobis! Virgo potens, ora pro nobis!

15 Virgo clemens, virgo fidelis, ora pro nobis!

16 Speculum justitiae, sedes sapientiae, causa nostrae laetitiae, ora pro nobis!

17 Vas spirituale, vas honorabile, vas insigne devotionis, ora pro nobis!

18 Rosa mystica, ora pro nobis!

19 Turris Davidica, turris eburnea, ora pro nobis!

20 Domus aurea, foederis arca, janua coeli, stella matutina, ora pro nobis!

SALUS INFIRMORUM

21 Salus infirmoram, ora pro nobis!

22 Refugium peccatorum, ora pro nobis!

23 Consolatrix afflictorum, auxilium christianorum, ora pro nobis!

REGINA ANGELORUM

24 Regina angelorum, regina patriarcharum, regina prophetarum, ora pro nobis!

25 Regina apostolorum, ora pro nobis!

26 Regina martyrum, regina confessorum, regina virginum, regina sanctorum omnium, ora pro nobis!

AGNUS DEI

27 Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, parce nobis, Domine!

28 Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, exaudi nos, Domine!

29 Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis!

КОММЕНТАРИЙ

Литания Лоретанская (по имени итальянского города Лорето) — одна из самых знаменитых католических молитв, обращенных к Богородице. Начальная и заключительная части — Купе и Agnus Dei — дают перекличку с мессой.

Текст 44 -GLORIA PATRI

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, sicut erat in principio et nunc et semper, et in saecula saeculorum. Amen.

II

ТЕКСТЫ МОТЕТОВ

Текст 45

A CHRISTO HONORATUS(Гильом де Машо)

Tenor

1A Christo honoratus...

Triplum

1 Martyrum gemma latria,

2 Tyranni trucis impia,

3 Quintine, sapientia,

4 Verba spernens mavortia,

5 Jubentis terribilia,

6 Machinari supplitia,

7 Romanorum prosapia,

8 Cenatorum celestia,

9 Rictiovari solia,

10 Affectans et pitania,

11 Admovens supercilia,

12 Ambianensis propria,

13 Gentis alacrimonia.

14 Humilitate socia,

15 Victis volens martyria

16 Oleique ledentia,

17 Martyrii redolentia,

18 Quibus fit appoplecia,

19 Prece cujus anadia

20 Datur cecis et gracia

21 Cunctorum purgans vicia.

22 Infirmorum peraicia

23 Sospitati vestigia

24 Claudorum filocalia

25 Prebentur morbis gravia,

26 Cujus fulget provincia

27 Virmandorum presentia,

28 Quo livor, avaricia

29 Cadunt, gula, luxuria,

30 Ira, fastus, accidia

31 Malaque cuncta noxia,

32 Quo viget pacientia,

33 Fides, spes et prudentia,

34 Quo simus ad palatia

35 Celorum refulgentia,

36 Ubi pax est et gloria.

Motetus

1 Diligenter inquiramus

2 Quintini preconia;

3 Congaudenter impendamus

4 Numini suffragia.

5 Fuit vite mirabilis,

6 Despuit obnoxia;

7 Fuit Deo laudabilis,

8 Meruit suppedia.

9 Illimis bucca fons erat

10 Bargueries nobilis

11 Animis Deo venerat

12 Mollicies fragilis.

13 Colentes hunc karissime

14 Exultabunt suaviter;

15 Canentes nobilissime

16 Dabunt laudes dulciter.

КОММЕНТАРИЙ

В мотетах Машо отмечаются присущие ср.-век. лат. орфографии общие особенности:

• диграфы ое и ае заменяются на е (caecis->cecis; oboedire->obedire);

• с заменяется на k (carissime->karissime), а h нередко на ch (nihil-nichil);

• ti перед гласным заменяется на ci (mollities->mollicies, vitia->vicia) и т. д. С этой точки зрения очень интересна Missa lusorum из Carmina burana (текст 62). В отношении текстов этого мотета даже Ф. Людвиг признается: «Viele Verse bleiben dunkel» (Musikalische Werke. Bd 3, S. 70). Все тексты Машо даны по изд. Л. Шраде.

9 (Triplum) rictiovari = rationari?

12 (Triplum) Ambianensis — Амьен (Amiens), город на севере Франции.

27 (Triplum) Virmandorum от Virmandum (Vermandum) — Верман, село на севере Франции; по версии Людвига, Virmandorum = St. Quentin (Augusta Veremanduorum).

Наши рекомендации