Анмен Қамтамасыздануы, нервтенуі

Тақырыбы: Көмей, кеңірдек, бронхтардың анатомиясы. Қанмен қамтамасыздануы, нервтенуі. Жастық ерекшеліктері.

КӨМЕЙ, larynx- IV, V және VI мойын омыртқалары деңгейінде дәл тіласты сүйегі астында, мойынның алдыңғы жағында орналасып. Көмей, артында жатқан жұтқыншақпен, көмей кіреберісі, aditus larynges, деп аталатын тесік арқылы тікелей қатынасады. Көмейдің жандарынан ірі мойын қантамырлары өтеді, ал көмей алдыңғы жағынан тіласты сүйегінен төмен жатқан бұлшықеттермен, мойын шандарымен және қалқанша бездің жабылған. Көмей төменде кеңірдекке жалғасады.

КӨМЕЙ ШЕМІРШЕКТЕРІ: 1. Жүзіктәрізді шеміршек, cartilagо cricoidea, гиалинді, жүзік пішінді, артқы жағынан жалпақ табақшадан, және алды доғадан тұрады. 2. Қалқанша шеміршек,cartilagо thyroidea көмей шеміршектерінің ең ірісі, гиалинді, алдына қарай бұрыш жасай түтасатын екі табақшадан тұрады. Бала мен әйелдерде бұл табақшалар дөңгелектене қосылады, сондықтан оларда ересек еркектердегі сияқты бұрыштышодыр болмайды. Жоғарғы жиегінде ортаңғы сызық бойында тілік болады. Әр табақшаның қалындаған артқы жиегі, жоғарғы мүйізге және төменгі мүйізге созылады. Қалқанша шеміршектің әр табақшасының сыртқы бетінде қиғаш сызық байқалады. 4. Ожаутәрізді шеміршектердің, cartilagines arytenoideae – олардың негіздері, laminae cricoidea-ның жоғарғы жиегінде орналасқан, ал ұштары, жоғары қараған пирамидаларға ұқсайды. Негізінде екі өсінді жатады: 1. алдыңғы өсінді(серпімді шеміршектен) дыбыс сіңірлері бекитін орын болғандықтан дауыстық өсіндідеп аталады; 2. латералды бұлшықеттік өсінді оған бұлшықеттер бекиді. 3. Көмей қақпашығы, cartilagо epiglottica - aditus laryngіs алдында және тікелей тіл негізінен артқа қарай орналасқан жапырақ пішінді серпінді шеміршек тінді табақша. Ол төмен қарай тарылып, көмей қақпашығының сабақшасын, petiolus, түзеді.

КӨМЕЙ БАЙЛАМДАРЫ. Көмей тіласты сүйегі мен қалқанша шеміршек арасында керілген membranа thyrohyoidea (1)көмегімен тіласты сүйегіне ілінің тұрған сияқты, соңғы membranа thyrohyoidea тақ және жұп байламдардан тұрады – орталық (2)және латералді қалқанша-тіласты (3) байламдар, олардың ішінде кішкентай дәнтәрізді шеміршекcartilagines triticeaорналасады. Тіласты сүйегімен көмей қакпашығы да байланысқан, ол онымен байламымен- тіласты-көмей қақпашығының байламы (4) және қалқанша шеміршекпен – қалқанша-көмей қақпашығының байламы (5) арқылы қосылады. Жүзіктәрізді шеміршек доғасы мен қалқанша шеміршек жиегі арасында ортаңғы сызык бойымен серпімді талшықтардан тұраптын байлам- жүзік-қалқанша байламы (6) созылып жатады. Бұл байламның латералды талшықтары жүзіктәрізді шеміршектің жоғарғы жиегінен басталып, медиалды бұрылып conus elastucus (7) түзеді. Оның жоғарғы бос жиегі дауыс байламы (8) болып табылады. Дауыс байламы, lig. vocale (9), алдыңғы жағынан қалқанша шеміршек бұрышына, артында ожаутәрізді шеміршектің processus vocalis-іне бекиді. Дауыс байламынан жоғары және оған параллелді, жұп қіреберіс байламы, lig. vestibulare (10), жатады. КӨМЕЙ БУЫНДАР: 1. Қалқанша шеміршектің төменгі мүйіздері мен жүзік тәрізді шеміршек арасында буын – жүзік-қалқанша буыны, art. сricothyroidea,түзіледі. Бұл буында қалқанша шеміршек алға және артқа қарай мқозғалып. 2. Әрбір ожаутәрізді шеміршек негізі мен жүзіктәрізді шеміршек арасында жұп жүзік-ожаутәрізді буын, art. сricoarytenoidea, жатады. Бұл буында ожаутәрізді шеміршек айналады.

КӨМЕЙ БҰЛШЫҚЕТТЕРІ:

1. Жүзік-қалқанша бұлшықеті, m.cricothyroideus, жүзіктәрізді шеміршек доғасынан басталып, қалқанша төменгі мүйізіне бекиді- дауыс байламдарын кереді.

2. Латералды жүзік-ожау тәрізді бұлшықеті, m.cricoarytenoideus lateralis, жүзіктәрізді шеміршектің доғасынан басталып, ожаутәрізді шеміршектің processus muscularis-іне бекиді- дауыс байламдары жақындасып, олардың арасындағы саңылау тарылады.

3. Артқы жүзік-ожау тәрізді бұлшықеті, m.cricoarytenoideus posterior, жүзіктәрізді шеміршектің табақшасынан басталып, ожаутәрізді шеміршектің processus muscularis-іне бекиді- дауыс саңылауы кеңейеді.

4. Қалқанша – көмей қақпашығы бұлшықеті, m. thyroepiglotticus – көмей кірісі кеңейтеді.

5. Ожау-көмей қақпашығының бұлшықеті, m.aryepiglotticus, көмей қақпашығын артқа қарай тартып, кірісін жабады.

6. Қиғаш ожаутәрізді бұлшықеті, m.arytenoidei obligui – көмей кіреберісі тарылтады.

7. Көлденен ожаутәрізді бұлшықеті, m.arytenoidei transversus– дауыс саңылауының тарылтады;

8. Қалқанша -ожаутәрізді бұлшықеті, thyroarytenoideus – -шаршы пішінді бұлшықет- көмей қуысы тарылады.

9. Дауыс бұлшықеті, m.vocalis, - дауыс байламдары босаңсиды.

КӨМЕЙ ҚУЫСЫ, cavitas laryngis, көмей кірісі, aditus laryngis, арқылы ашылады. Оның бүйірлерінде алмұрттәрізді қалта, recessus piriformes, орналасады. Көмей қуысы пішіні жағынан құм сағатына ұқсайды-ортаңғы бөлігі қысыңқы, жоғары және төмен қарай кеңейген. Көмей қуысының жоғарғы кеңейген бөлімі көмей кіреберісі, vestibulum laryngis, деп аталады. Кіреберіс көмейге кірісінен қуыстың бүйір қабырғасында орналасқан plica vestibularis, деп аталатын шырышты қабықтың жұп қатпарына дейін созылады, соңғының қабатында lig. vestibularisжайғасады. Көмей қуысының ортаңғы тарылған бөлімі- меншікті дауыс аппараты, glottis, өте күрделі құрылған. Ол жоғарғы және төменгі бөлімдерден көмейдің бүйір қабырғаларында орналасқан екі жұп шырышты қабық қатпарымен бөлінген. Жоғарғы қатпар- бұл айтылып өткен жұп-plica vestibularis. Қатпарлардың бос жиектері кіреберістің саңылауын, rima vestibuli, шектейді. Төменгі қатпар, дауыс қатпары, plica vocalis, онда дауыс байламы, lig. vocale және дауыс бұлшықеттері, m.vocalis, болады. Plica vestibularis пен vocalis арасындағы ойыс көмей қарыншасы, ventriculus laryngis (Морганьи), деп аталады. Екі plica vocales арасында дауыс саңылауы, rima glottidis, түзіледі. Бұл саңылау- көмей қуысының ең тар бөлігі. Онда байламдар арасында орналасқан, жарғақаралық бөлік, pars intermembranacea,деп аталатын алдыңғы үлкен бөлімді және ожаутәрізді шеміршектердің дауыс өсінділері, арасында орналасқан артқы, кіші шеміршекаралық бөлікті, pars intercartilaginea, ажыратады. Көмейдің төменгі кеңейген дауысасты бөлімі, cavitas infraglottica, төмен қарай тарылып, кеңірдеккеайналады.

КЕҢІРДЕК, trachea, көмейдің жалғасы ретінде VI мойын омырқаның төменгі жиегі деңгейінде басталып, V кеуде омыртқасында аяқталып, сол жерде екі- оң және сол жақ бронхыға бөлінеді. Кеңірдектің бөлінетін жері кеңірдек айырығы,bifurcatio tracheae деп аталады. Кеңірдектің ұзындығы 9-11 см, көлденең диаметр 15-18 см. Кеңірдек қабырғасы фиброзды, сақиналы байламдармен,ligg. аnnularia, қосылған 16-20 толық емес шеміршекті сақиналардан тұрады; әрбір сақина шеңбердің 2/3 бөлігін ғана алып жатады. Кеңірдектің артқы жарғақты қабырғасы, paries membranaceus, ішінде бұлшықеттер болады. Мойындық бөлімі жоғары жағынан қалқанша безбен қамтылып, артқы жағынан өнешке жанасады, ал бүйір жақтарында жалпы ұйқы артериялары орналасады. Кеңірдектің кеуделік бөліміналдынан төстің тұткасы, айырша безі, тамырлар жауып тұрады. БРОНХТАР. Оң және сол басты бронхтар, bronchi principales dexter et sinister,bifurcatio tracheae тұрған жерден тік бұрыш жасай шығып, сәйкес өкпенің қақпаларына келеді. Оң жақ бронх сол жақ бронхтан кең. Сол жақ бронх оң жақ бронхқа қарағанда екі есе ұзын, оң жақ бронхта 6-8, ал сол жақ бронхта 9-12 шеміршекті сақина болады. Оң жақ бронх сол жақ бронхқа қарағанда тік орналасқан, сөйтіп, кеңірдектің жалғасы сияқты болады. Оң жақ бронх арқылы арттан алға қарай v.cava superior-ға қарай бағыттала, vena azygos өтеді, сол жақ бронхтың үстінде қолқа доғасы жатады. Кеңірдектің бронхтарға бөлінетін жеріндегі шығып тұратын кеңірдек қыры- сarina көрінеді.

АНМЕН ҚАМТАМАСЫЗДАНУЫ, НЕРВТЕНУІ

Көмей -aa.laryngeae superior et inferior (a.carotis externa, a.subclavia); nn. laryngeus superior et inferior (n.vagus) және truncus sympathicus. Кеңірдек, бронхтар-aa. thyroidea inferior, aa.thoracica interna (a.subclavia), rami bronchialis aortae thoracicae; n.vagus және truncus sympathicus

ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ

Гортань новорожденного имеет большие размеры: она короткая, широкая, воронкообразная, располагается выше, чем у взрослого. Подъязычная кость находится высоко и почти касается щитовидного хряща. Продольная ось гортани у новорожденного сильно отклонена назад и образует с трахеей тупой угол, открытый кзади, что важно учитывать при интубации. Вследствие высокого расположения гортани у новорожденных и детей грудного возраста надгортанник находится выше корня языка, поэтому при глотании пищевой комок обходит надгортанник латерально и поэтому ребенок может дышать и глотать одновременно, что имеет важное значение при акте сосания. Вход в гортань у новорожденного относительно шире, чем у взрослого. Преддверие короткое, поэтому голосовая щель находится высоко. Голосовая щель в 3 раза короче, чем у взрослого (6,5 мм). Межперепончатая и межхрящевая части по длине почти равны (3,5 и 3 мм). Голосовая щель заметно увеличивается в первые три года жизни ребенка, а затем в период полового созревания. Мышцы гортани у новорожденного и в детском возрасте развиты слабо. Наиболее интенсивный их рост наблюдается в период полового созревания. Гортань быстро растет в течение первых 4-х лет жизни ребенка. В период полового созревания (после 10-12 лет) вновь начинается активный рост, который продолжается до 25 лет у мужчин и до 22-23 лет у женщин. Вместе с ростом гортани (она постепенно опускается) в детском возрасте расстояние между ее верхним краем и подъязычной костью увеличивается. Продольная ось гортани занимает вертикальное положение. Положение, характерное для взрослого человека, гортань занимает после 17-20 лет. Половые отличия гортани в раннем возрасте не наблюдаются. В дальнейшем рост гортани у мальчиков идет быстрее, чем у девочек. В 10-12 лет у мальчиков становится заметным выступ гортани, длина голосовых связок у мальчиков больше. Хрящи гортани, тонкие у новорожденного, с возрастом становятся более толстыми, однако долго сохраняют свою гибкость. В пожилом и старческом возрасте в хрящах гортани, кроме надгортанника, откладываются соли кальция, хрящи окостеневают, становятся хрупкими и ломкими.

Трахея у новорожденного воронкообразная. Ширина просвета в средней части 0,8 см, перепончатая стенка трахеи широкая, хрящи развиты слабо, тонкие, мягкие. Слизистая оболочка трахеи у новорожденного тонкая, нежная, железы слабо развиты. У новорожденного трахея расположена высоко и чуть справа от срединной линии. Начало ее находится на уровне II-IV шейных позвонков, а бифуркация трахеи соответствует II-III грудным позвонкам. После рождения трахея быстро растет в течение первых 6 мес, затем рост ее замедляется и вновь ускоряется в период полового созревания. К 3-4 годам жизни ребенка ширина просвета увеличивается в 2 раза. Трахея у ребенка 10-12 лет вдвое длиннее, чем у новорожденного, а 20-25 годам длина ее утраивается. Бифуркация трахеи после 7 лет устанавливается на уровне V грудного позвонка, как у взрослого человека. В пожилом и старческом возрасте хрящи трахеи становятся плотными, хрупкими, при сдавлении легко ломаются.

Главные бронхи особенно быстро растут на первом году жизни и в период полового созревания.

Тақырыбы: Өкпелердің құрылысы. Өкпенің құрылымдық-қызметтік бірлігі. Өкпенің сегменттік құрылысы. Қанмен қамтамасыздануы, нервтенуі. Жастық ерекшеліктері.

ӨКПЕ, pulmones (греч. pneumon, өкпенің қабынуы- пневмония), кеуде қуысында, жүрек пен үлкен тамырлардың жанында, омыртқа бағанасының алдыңғы бетінен, кеуде қабырғасының артқы бетіне дейін созылатын көкірекаралықпен, бір-бірінен бөлінген өкпе қабында орналасады. Оң өкпе сол өкпеге қарағанда көлемді (большего объема), әрі біршама қысқа және кең. Бұл біріншіден, көкеттің оң күмбезінің сол күмбезінен жоғары тұруына (бауырдың көлемді оң үлесінің әсерінен), екіншіден, жүрек солға ығысыңқырап орналасып. Әрбір өкпе бұрыс конус пішінді, оның төмен қараған негізі, basis pulmonis, және ұшы, apex pulmonis, деп аталады. Ол алдыңғы жағында I қабырғадан 3-4 см жоғары немесе бұғанадан 2-3 см жоғары тұрады, артқы жағында VII мойын омыртқасы деңгейіне жетеді. Өкпенің үш бетін ажыратады: төменгі беті-көкеттік беті, қабырғалық беті және медиалды беті. Медиалды беті көкірекаралыққа жанасатын алдыңғы бөлікке, pars mediastinalis, және омыртқа бағанасына жанасатын артқы бөлікке, pars vertebralis, бөлінеді. Беттер жиектермен бөлінген: төменгі жиегі- margo inferior, ал алдыңғы жиегі- margo anterior. Әрбір өкпенің медиалды бетінде оның ортасынан өкпе қақпасы, hilum pulmonis, орналасады. Ол арқылы бронхтар мен өкпе артериясы, нервтер өкпеге енеді, ал екі өкпе венасы және лимфа тамырлары өкпеден шығады, барлығы қосылып өкпе түбірін, radix pulmonis, құрайды. Өкпе түбірінде бронх артқы орналасады. Оң өкпе түбірінде өкпе артериясы бронхтан төмен, ал солжағында бронхтан жоғары жатады. Өкпе веналары өкпе түбіріндегі өкпе артериясы мен бронхтан төменорналасқан. Әрбір өкпе саңылаулар-fissura obliqua және fissura horizontalis, арқылы үлестерге. Оң өкпеде үш үлес болады: lobi superior, medius et inferior. Сол өкпеде екі үлесті ажыратады: жоғарғы және төменгі үлес. Оған өкпенің алдыңғы жиегінің төменгі бөлігінде жүректік тілік жатады. Төменнен бұл тілік өкпенің тілшігі шектеледі.

Өкпенің құрылысы. Бронхтардың тармақталуы. Өкпенің үлестерге бөлінуіне сәйкес екі басты бронхтардың, bronchus principalis,әрқайсысы өкпе қақпасына келіп, үлестік бронхтарға, bronchi lobares, бөліне бастайды. Үлестік бронхтар өкпе затына еніп, сегменттік, bronchi segmentales- үшінші бронхтар бөліп шығарады. Сегменттік бронхтар өз кезегінде дихотомдық жолмен одан да ұсақ 4-ші, 5-ші, шамамен 10-16 реттік соңғыжәне тынысалу бронхшаларына дейін бөлінеді. Бронхтар қанқасы өкпенің сырты мен ішінде олардың қабырғаларына түрліше түзілген: өкпеден тыс бронхтар қаңқасы шеміршекті жартылай сақиналардантұрады, ал өкпе қақпаларына жақындағанда шеміршекті жартылай сақиналардың арасында шеміршекті байланыстар пайда болып, олардың қабырғасының құрылысы торға ұқсайды. Сегменттік бронхтар шеміршектер жалтылай сақиналы пішінін жоғалтып (не имеют формы полуколец), жекелеген табақшаларға ыдырайды (распадаются на отдельные пластинки), ал соңғы бронхшаларда шеміршектер болмайды. Оларда шырышты бездер де жоғалады, бірақ кірпікшелі эпителий қалады (в них исчезают слизистые железы, но реснитчатый эпителий остается)

Өкпенің макро- және микроскопиялық құрылысы. Өкпе сегменттері екінші үлесшелерден тұрады. Екінші үлесше- диаметр 1 см-ге жететін өкпе паренхимасының пирамида пішінді бөлігі. Ол дәнекер тінді қалқалар арқылы көршілес үлесшелерден бөлінеді. Әрбір үлесшеніңұшына қабырғаларында әлі де шеміршегі барбір ұсақ (диаметр 1 мм) бронх (8 -реттік) енеді (үлесшелік бронх). Әрбір үлесшелік бронх үлесшенің ішінде 16-18 соңғы бронхшаларға, bronchioli terminals тармақталады, оларда шеміршек пен бездер болмайды. Басты бронхтардан бастап соңғы бронхшаларды қоса барлық бронхтар дем алып, дем шығарғанда ауа ағынын өткізуге арналған тұтас бронх тармақтарын (бронх ағашын) құрайды; оларда ауа мен қанарасында тыныстық газ алмасу жүрмейді(все бронхи, начиная от главных и кончая конечными бронхиолами, составляют единое бронхиальное дерево, дыхательный газообмен между воздухом и кровью в них не происходит). Соңғы бронхшалар дихотомдық жолмен тармақталып, тынысалу бронхшаларының, bronchiolii respiratorii, бірнеше ретіне бастама береді, бұлардың айырмашылығы қабырғаларында, өкпе көпіршіктерінің немесе альвеолалардың пайда болуында. Әрбір тынысалу бронхшаларынан тұйық көпіршіктер қапшаларымен, sacculi alveolares, аяқталатын көпіршіктер жолдары, ductuli alveolares, радиалды шығады. Олардың әрқайсысының қабырғасын қане капиллярының қалын торы шырмап жатады (стенку каждого из них оплетает густая сеть кровеносных капилляров). Көқпіршектер қабырғасы арқылы газ алмасу жүреді (через стенку альвеол совершается газообмен). Тынысалу бронхшалары, көпіршіктер жолдары мен көпіршіктер қапшалары көпіршіктерменбірге бірегей көпіршіктер тармақтарын (ағашын) немесе өкпенің тынысалу паренхимасын құрайды. Бір соңғы бронхшадан пайджа болатын аталған құрылымдар, оның ацинус деп аталатын өкпенің қызметтік- анатомиялық бірлігін түзеді (функционально-анатомическая единица легкого). Ацинустар саны- 30000-ға, ал көпіршелер (алвеолдар) мөлшеоі 300-350 млн-ға жетеді. Өкпелердің тынысалу бетінің ауданы дем шығарғанда 35 м²-ге, ал терең тыныс алғанда 100 м²-ге жетеді. Ацинустар жиынынан үлесшелер –сегменттер, сегменттерден- үлестер, ал үлестерден тұтас өкпе құралады.

Өкпенің негізгі қызметі- газ алмасу (қанды оттегімен байытып, одан көмірқышқыл газын бөліп әкету) (обогащение крови кислородом и выделение из нее углекислоты). Өкпенің физиологиялық ролі газ алмасумен шектелмейді - тынысалу кезіндегі бронхтар қабырғасының белсенділігі (активность стенки бронхов при дыхании), секрет бөліп шығаруқызметі (секреторно-выделительная функция), зат алмасуға қатысу (участие в обмене веществ) (су, липидті және хлорлы балансты реттейтің, тұзалмасу) (водном, липидном, солевом с регуляцией хлорного баланса), бұның организмдегі қышқыл-сілті тепе-тендігін сақтауда маңызы бар (что имеет значение в поддержании кислотно-щелочного равновесия в организме).

Өкпенің қан айналымы. Газ алмасу қызметіне байланысты өкпе артериялық қанды ғана емес, веналық қанды да алады (в связи с функцией газообмена легкие получают не только артериальную, но и венозную кровь. Веналық қан өкпе артериясы тармақтары арқылы ағып келеді, олар өкпе қақпасына кіріп, бронхтардың тармақталуына сәйкес бөлінеді. Өкпе артериясының ең ұсақ (самые мелкие) тармақтары альвеолаларды шырмайтын капиллярлар торын құрайды (образуют сеть капилляров, оплетающих альвеолы ). Өкпе капиллярларына ағып келетін веналық қан альвеоладағы ауамен осмостық алмасуға (газ алмасуға) түседі, ол альвеолаларға көмірпқықыл газын бөліп, оның орнына оттегіналады (венозная кровь, притекающая к легочным капиллярам вступает в в осмотический обмен с содержащимся в альвеоле воздухом,она выделяет в альвеолы СО₂ и получает взамен О₂). Капиллярдан оттегімен байыған (артериялық) қанды өткізіп және содан соң өкпе венасы- vv. pulmonales түзетін вена тамырлары пайда болады (из капилляров складываются вены,несущие кровь, обогащенную кислородом и образующие затем легочные вены).

Артериялық кан өкпеге rr. bronchiales арқылы қолқадан келеді. Олар бронхтар қабырғасы мен өкпе тінің қоректендіреді. Осы артериялар тармақтарынан түзілетін капиллярлар торынан бір бөлігі vv.azygos et hemiazygos-ке, ал бір бөлігі vv. pulmonales-ке құятын vv. bronchiales құралады. Сөйтіп, өкпе және бронхтық веналар жүйесі өзара жалғасады.

Өкпенің сегменттік құрылысы. Бронх-өкпе сегменті- бұл үлестік бронхтың бірінші тармағы мен оған қосарланған өкпе артериясытармақтары және басқа тамырларға сәйкес келетінөкпе бөлімі. Ол басқа көрші сегменттерден сегменттік веналар өтетін дәнекер тінді қалқаларменбөлінген. Өкпе сегменттерінің пішіні, ұштары өкпенің қақпаларына бағытталған, ал негіздері өкпенің сыртқы бетіне қараған конуснемесе пирамида тәріздіқұрылымдар. Бронх-өкпе сегменті- бұл өкпенің қызметтік-кұрылымдық бірліктері (функционально-морфологическая единица легкого), бұлардың ішінде алғашқы кезде кейбір патологиялық үрдістер жинақталады (локализуются). Халықаралық анатомия номенклатурасы бойынша оң және сол жақ өкпеде 10 сегменттен ажыратады. Мынадай сегменттер бар:

Оң өкпе.Жоғарғы үлесте үш сегментті ажыратады: ұштық сегмент, segmentum apicale (S_I); артқы сегмент, segmentum posterius (S_II); алдыңғы сегмент, segmentum anterius (S_III). Ортаңғы үлесте екі сегмент бар: латералді сегмент, segmentum laterale (S_IV); медиалді сегмент, segmentum mediale (S_V). Төменгі үлесте 5 сегментті ажыратады: ұштық (жоғарғы) сегмент, segmentum apicale (superius) (S_VI), медиалді базалді (жүректік), segmentum basale mediale (cardiacum) (S_VII), алдыңғы базалді сегмент, segmentum basale anterius (S_VIII), латералді базалді сегмент, segmentum basale laterale (S_IX), артқы базалді сегмент, segmentum basale posterius (S_X).

Сол өкпе. Сол өкпенің жоғарғы үлесінде 5 сегмент бар: ұштық-артқы сегмент, segmentum apicoposterius (S_I+II); алдыңғы сегмент, segmentum anterius (S_III), жоғарғы тілшелік сегмент, segmentum lingulare superius (S_IV); төменгі тілшелік сегмент, segmentum lingulare inferius (S_V). Сол өкпенің төменгі үлесінде 5 сегментті ажыратады, олар оң өкпенің төменгі бөлігінің сегменттеріне симметриялы, сондықтан солар сияқты белгіленеді: ұштық (жоғарғы) сегмент, segmentum apicale (superius) (S_VI), медиалді базалді (жүректік) сегмент, segmentum basale mediale (S_VII), алдыңғы базалді сегмент, segmentum basale anterius (S_VIII), латеральды базалді сегмент, segmentum basale laterale (S_IX), артқы базалді сегмент, segmentum basale posterius (S_X).

ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ. Легкие у новорожденного неправильной конусовидной формы, верхние доли относительно небольшие, средняя доля правого легкого равна верхней доле, а нижняя сравнительно велика. На 2-м году жизни величина долей относительно друг друга становится как у взрослых. Масса обоих легких новорожденного составляет 57 г, объем 67 см³ . Плотность недышавшего легкого составляет 1,068 (легкие мертворожденного ребенка тонут в воде), а плотность легкого дышавшего ребенка-0,490. Бронхиальное дерево к моменту рождения в основном сформировано, на 1-м году жизни наблюдается его интенсивный рост (размеры долевых бронхов увеличиваются в 2 раза, а главных -в 1,5 раза). В период полового созревания рост бронхиального дерева снова усиливается. Размеры всех его частей к 20 годам увеличиваются в 3,5 -4 раза (по сравнению с новорожденным). У людей 40-45 лет бронхиальное дерево имеет наибольшие размеры. Возрастная инволюция бронхов начинается после 50 лет. В пожилом и старческом возрастах длина и диаметр просвета сегментарных бронхов немного уменьшаются, появляются четкообразные выпячивания стенок и извилистость хода. У новорожденного легочные ацинусы имеют небольшое количество легочных альвеол. В течение 1 года жизни и позже ацинус растет за счет появления новых альвеолярных ходов и образования новых альвеол в стенках уже имеющихся ходов. Образование новых альвеолярных ходов заканчивается к 7-9 годам, легочных альвеол- к 12-15 годам. Формирование легочной паренхимы завершается к 15-25 годам. В период от 25 до 40 лет строение легочного ацинуса практически не меняется. После 40 лет постепенно начинается старение легочной ткани- сглаживаются межальвеолярные перегородки, легочные альвеолы становятся мельче. Альвеолярные ходы сливаются друг с другом, размеры ацинусов увеличиваются. В процессе роста после рождения увеличивается объем легких в течение 1 года в 4 раза, к 8 годам в 8 раз, к 12 годам в 10 раз, к 20 годам в 20 раз (по сравнению с новорожденным).

№3-4 Тақырыбы: Өкпеқап, өкпеқап қуысы мен қойнаулары. Құрылысы. Қанмен қамтамасыздануы нервтенуі. Жастық ерекшеліктері. Тыныс ағзаларының кеуде торындағы проекциясы. Балалардағы ерекшеліктері.

Кпеқап. Өкпенің сірлі қабығы өкпеқап, pleura, деп аталады. Ол екі жапырақшадан тұрады: висцералды өкпеқап, және париеталды, қабырғалық өкпеқап. Висцералды өкпеқабы, өкпенің өзін жауып, ол өкпе саңылауларына еніп өкпе үлестерін бір-бірінен бөледі. Өкпені барлық жағынан қаусыра, висцералды өкпеқабы өқпенің түбірінде тікелей париеталды өкпеқапқа жалғасады. Қабырғалық өкпеқап өкпенің сірлі қабығының сыртқы жапырақшасы болып табылады. Қабырғалық өкпеқап сыртқы бетімен кеуде қуысы қабырғаларымен тұтасады, ал ішкі бетімен тікелей висцералды өкпеқапқа қарайды. Өкпеқаптың ішкі беті мезотелимен жабылған да, кішкене мөлшерде сірлі сұйықтығымен ылғалданғандықтан, жылтыр болады, соның салдарынан тынысалу қозғалыстары кезінде екі, висцералды және париеалды өкпеқап жапырақшалары арасындағы үйкеліс азаяды (уменьшается трение между двумя плевральными листками). Бір-біріне жанаса жатқан париеталды және висцералды жапырақшалар арасындағы саңылаутәрізді кеңістік өкпеқап қуысы, cavitas pleuralis, деп аталады. Тыныштық жағдайда өкпеқап қуысында 1-2 мл сұйықтық болады, ол капиллярлық қабатпен өкпеқап жапырақшаларының жанасатын беттерін бөледі. Осы сұйықтықтын арқасында қарама-қарсы күштердің, кеуде торының инспираторлық керілуі мен өкпе тінінің серпімді тартылуы әсеріндегі екі бет ілінісіп ұстасады (благодаря этой жидкости происходит сцепление двух поверхностей, находящихся под действием противоположных сил – инспираторного растяжения грудной клетки и эластической тяги легочной ткани). Осы екі қарама-қарсы күштің өкпеқап қуысында теріс қысым пайда болады (наличие этих двух противоположных сил создает отрицательное давление в полости плевры). Қабырғалық өкпеқап өкпені қоршайтын тұтас бір қап болып табылады, бірақ сипаттау мақсатында мынадай бөлімдерге бөлінеді: costalis, diaphragmatica және mediastinalis. Әрбір өкпеқап қабының жоғарғы бөлігін өкпеқап күмбезі деген атпен бөліп көрсетеді. Өкпеқап күмбезі сәйкес өкпенің ұшын жауып, мойын аймағында кеуде торынан I қабырғаның алдыңғы шетінен 3-4 см жоғары шығып тұрады. Қабырғалық өкпеқап- ішкі жағынан қабырғалар мен қабырғааралық кеңістікті жабады. Оның астында, онымен кеуде қабырғасының арасында жұқа фиброзды қабық, fascia endothoracica, жатады. Көкеттік өкпеқап –көкетке тікелей жүрекқап жанасып жататын ортаңғы бөлігін қоспағанда көкеттің жоғарғы бетін жауып жатады. Көкірекаралық өкпеқап алдыңғы-артқы бағытта орналасқан, төстің артқы беті мен омыртқа бағанасының бүйір бетінен өкпенің түбіріне келіп, көкірекаралық ағзалардан латералды шектейді. Өкпе жиектері өкпеқап шекараларымен сәйкес келмейтін жерлерде олардың арасында өкпеқап қойнаулары, recessus pleurales, деп аталатын, өкпеқаптың екі париеталды жапырақшаларымен шектелген қосалқы кеңістіктер қалады. Өкпе оларға тек терен тыныс алғанда ғана енеді. Ең үлкен қосалқы кеңістік, қабырға-көкет қойнауы, recessus costodiaphragmaticus, екі жағында өкпеқаптың төменгі шекарасының бойында көкет пен көкірек торы арасында жатады. Басқа қосалқы кеністіктер: қабырға-көкірекаралық қойнау (алдыңғы, артқы), recessus costo-mediastinalis және көкет-көкірекаралық қойнау, recessus phrenico-mediastinalis. Өкпеқап синустарының өкпеқап қуысының бөлігі болғанымен, одан айырмашылығы болады. Өкпеқап қуысы- бұл өкпеқаптың висцералды және париеталды қабықтары арасындағы кеңістік. Өкпеқап қойнаулары-бұл өкпеқаптың екі париеталды қабықтары арасында жататын өкпеқап қуысының қосымша кеңістігі.

Өкпеқап және өкпелердің шекаралары. Өкпеқаптың ұштары кеуде торынан жоғарғы тесігінен шығыңқырап, артқы- VII мойын омыртқаның қылқанды өсіндісіне сәйкес келеді, ал алдыңғы I қабырғаның алдыңғы шетінен 3-4 см жоғары тұрады (бұғанадан 2-3 см жоғары). Өкпеқаптың артқы шекарасы –омыртқа бағанасы бойымен созылып XII қабырғалардың бастарында аяқталады. Өкпеқаптың алдыңғы шекарасыекі жағында өкпе ұшынан төс-бұғана буынына өтеді. Одан әрі оң жағында өкпеқаптың жиегі төс-бұғана буынына төс тұтқасы мен денесінің қосылатын жеріне жақын ортаңғы сызыққа келіп, одан тік төмен түсіп, VI- VII қабырғалар немесе семсертәрізді өсіндінің деңгейінде оңға бұрылып, оның төменгі шекарасына ауысады. Сол жақта өкпеқаптың төс-бұғана буынынан қиғаш және төмен жүріп ортаңғы сызыққа келеді. IV қабырға деңгейінде ол латералды қисайып, осы жерде орналасқан жүрекқаптың үшбұрышты бөлігін өкпеқаппен жабусыз қалдырады. Одан кейін, сол өкпеқаптың шекарасы төс жиегіне параллелді VI қабырға шеміршегіне дейін келіп, сол жерде латералды қисайып, төменгі шекараға ауысады. Өкпеқаптың төменгі шекарасы қабырғалық өкпеқаптың көкеттік өкпеқапқа ауысу сызығы болып табылады. Ол оң жақта linea mammillaris бойымен VII қабырғаны, linea axillaris anterior бойымен - VIII қабырғаны, linea axillaris media бойымен - IXқабырғаны кесіп өтеді де, linea axillaris posteriorбойымен – Xқабырғаны; linea scapularis бойымен – XIқабырғаны; linea vertebralis бойымен – XIIқабырғаны. Сол жақта өкпеқаптың төменгі шекарасы оң жақтағыға қарағанда біршама төмендеу.

Өкпелердің шекаралары барлық жерде өкпеқаптың шекараларына сәйкес келе бермейді. Өкпелердің ұштарымен олардың артқы жиектерінің орналасу қалпы толығынан екі өкпеқаптың шекараларына сәйкес келеді. Оң өкпенің алдыңғы жиегі де оның шекарасына сәйкес келеді. Сол өкпенің алдыңғы жиегінің өкпеқаппен бұлайша сәйкес келуі, тек IV қабырғааралық кеңістік деңгейіне дейін ғана сақталады. Осы жерде сол өкпенің жиегі жүректің тілік түзіп, өкпеқап шекарасынан солға қарай ығысады.өкпелердің төменгі шекаралары екі өкпеқаптың да төменгі шекараларынан едәуір биіктеу өтеді. Оң өкпенің төменгі шекарасы алдынан VI қабырғаныңартында өтіп,linea mammillaris бойымен VI қабырғаның жиегіне келеді, linea axillaris anterior бойымен - VII қабырғаны, linea axillaris media бойымен - VIIIқабырғаны, linea axillaris posteriorбойымен – IXқабырғаны; linea scapularis бойымен – Xқабырғаны; linea vertebralis бойымен – XIқабырғаны. Сол өкпенің шекарасы жарты омыртқа шамасында төмендеу орналасады.

ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ – плевра у новорожденного тонкая, рыхло соединена с внутригрудной фасцией, подвижна при дыхательных движениях легких. Верхний межплевральный промежуток широкий (занят крупных размеров тимусом). Границы легких с возрастом также изменяются. Верхушка легкого у новорожденного находится на уровне 1 ребра. Нижняя граница правого и левого легких у новорожденного на одно ребро выше, чем у взрослого. В пожилом возрасте (после 70 лет) нижние границы легких располагаются на 1-2 см ниже, чем у людей 30-40лет.

«Тыныс алу жүйесі»

1.Көмей кіреберісін қандай анатомиялық құрылымдар шектейді

+A. көмей қақпашығы (epiglottis)

+B. ожау-көмей қатпарлары (plicae aryepiglotticae)

C. жүзіктәрізді шеміршек (cartilagо cricoidea)

+D. ожаутәрізді шеміршектер (cartilagines arytenoidea)

E. қалқантәрізді шеміршектер

2.Арасында дауыс саңылауы орналасқан құрылымдарды көрсетіңіз:

A. кіреберіс алды қатпарлары

+B. ожаутәрізді шеміршектер арасында

+C. дауыс қатпарлары

D. сынатәрізді шеміршектер арасында

E. мүйізтәрізді шеміршектер арасында

3.Кеңірдектің бөліктерін көрсетіңіз:

+A. мойын бөлігі (pars cervicalis)

B. бас бөлігі (pars cranialis)

+C. кеуде бөлігі (pars thoracica)

D. іштік бөлігі (pars abdominalis)

E. жамбастық бөлігі

4.Қолқаның кеделік бөлігінің висцералды тармақтарын көрсетіңіз:

+A. бронхтық тармақтар (rr. bronchiales)

+B. өңештік тармақтар (rr. esophagie)

+C. перикардиалды тармақтар (rr. pericardiaci)

+D. медиастиналды тармақтар (rr. mediastinales)

E. артқы қабырғааралық артериялар

5. Өкпе түбірін түзетін негізгі анатомиялық құрылымдарды көрсетіңіз:

+A. өкпе артериясы (a. pulmonalis)

+B. өкпе веналары (vv. pulmonales)

+C. негізгі бронх (brоnchus principalis)

+D. лимфалық тамырлар

E. үлестік бронх

6. Оң өкпе қақпасында ең жоғары орналасқан анатомиялық құрылымды көрсетіңіз:

A.өкпе артериясы

B.өкпе веналары

C.нервтер

+D. бронх

E. лимфа түйіні

7. Сол өкпе қақпасында ең жоғары орналасқан анатомиялық құрылымды көрсетіңіз: +A. өкпе артериясы

B. өкпе веналары

C. нервтер

D. бронх

E. лимфа түйіні

8. Ацинусты құруға қатысатын құрылымды көрсетіңіз:

A.соңғы бронхиолалар (br. terminales)

+B. тыныстық бронхиолалар (br. respiratorii)

+C. көпіршіктер жолдары (ductuli alvеolares)

+D. көпіршіктер қапшалары (sacculi alveolares)

E. сегменттік бронхтар

9. Соңғы бронхиолалардың қабырғасында болмайды: +A. шеміршектер

B. кірпікшелі эпителии

C. шырышты бездер+

D. бірыңғай салалы бұлшықеттік элементтер

E. шырышты қабық

10. Қабырғасында жартылай сақиналы шеміршектер болмайтын ауа өткізгіш жолдардың бөліктерін көрсетіңіз:

A.үлестік бронхтар

+B. соңғы бронхиолалар

+C.үлесшелік бронхтар

+D.сегменттік бронхтар

E.басты бронхтар

11. Оң жоғарғы үлестік бронх қанша бронхқа бөлінеді

A.екі

+B. үш

C. төрт

D. бес

E. он

12. Оң өкпенің ортаңғы үлесінде қанша сегмент бар

+A. екі

B. үш

C. төрт

D. бес

E. он

13. Сол өкпенің жоғарғы үлесінде қанша сегмент бар

A.екі

B.үш

C.төрт

+D. бес

E. он

14.Оң өкпенің төменгі үлесінде қанша сегмент бар

A.екі

B.үш

C.төрт

+D. бес

E. он

15. Ауа мен қанның арасында газ алмасу өтетін өкпенің құрылымдық элементтерін көрсетіңіз:

+A. көпіршіктер жолдары (ductuli alveolares)

+B. көпіршіктер (alveoli pulmonis)

+C. тыныс бронхиолалары (bronchioli respiratorii)

+D. көпіршіктер қапшалары (sacculi alveolares)

E. сегменттік бронхтар

16. Көкеттік нерв өтетін аралықты көрсетіңіз:

+A. жоғарғы көкірекаралық

B. төменгі көкірекаралықтың алдыңғы бөлігі

C. төменгі көкірекаралықтың артқы бөлігі

+D. төменгі көкірекаралықтың ортаңғы бөлігі

E. артқы көкірекаралық

17. Негізгі бронхтар қай көкірекаралыққа жатады: A. артқы

B. алдыңғы

+C. жоғарғы бөлімде алдыңғы көкірекаралықты

D. ортаңғы

E. төменгі

18. Париеталды өкпеқаптың бөліктерін көрсетіңіз:

+A. қабырғалық (pars costalis pleurae)

B. омыртқалық (pars vertebralis pleurae)

+C. көкірекаралық (pars mediastinalis pleurae)

+D. көкеттік (pars diaphragmatica pleurae)

E. төстік

19. Өкпеқап қойнауларын атаңыз:

+A. қабырға-көкет қойнауы (recessus costodiaphragmaticus)

+B. көкет-аралық қойнауы (recessus phrenicomediastinalis)

+C. қабырға-аралық қойнауы (recessus costomediastinalis)

D. көкет-омыртқа қойнауы (recessus phrenicovertebralis)

E. қабырға-төс

20. Оң өкпенің төменгі шекарасы бұғананың орта сызығы бойынша нешінші қабырғаның тұсында өтеді

A. ІХ қабырға

B. ҮІІ қабырға

C. ҮІІІ қабырға

+D. ҮІ қабырға

E. ІҮ қабырға

21. Сол өкпенің төменгі шекарасы қолтықтың алдыңғы сызығы бойынша нешінші қабырға тұсында өтеді: A. ІХ қабырға

+B. ҮІІ қабырға

C. ҮІІІ қабырға

D. ҮІ қабырға

E. ІҮ қабырға

22. Оң өкпенің төменгі шекарасы қолтықтың ортаңғы сызығы бойынша нешінші қабырға тұсында өтеді:

A. ІХ қабырға

B. ҮІІ қабырға

+C. ҮІІІ қабырға

D. ҮІ қабырға

E. ІҮ қабырға

23. Оң өкпенің төменгі шекарасы қолтықтың артқы сызығы бойынша нешінші қабырға тұсында өтеді: +A. ІХ қабырға

B. ҮІІ қабырға

C. ҮІІІ қабырға

D. ҮІ қабырға

E. ІҮ қабырға

24. Өкпеқаптың төменгі шекарасы жауырын сызығы бойынша нешінші қабырға тұсында өтеді: A. ІХ қабырға

B. ҮІІ қабырға

C. ҮІІІ қабырға

+D. ХІ қабырға

E. ІҮ қабырға

25.Жоғарғы және төменгі көкірек-аралықтарды бөлетінгоризонталды жазықтық қандай құрылымдар арқылы өтеді

A. төстің мойындырық тілігі

+B. төс бұрышы

C. ІІІ-ІҮ кеуде омыртқаларының денелерінің арасындағы омыртқааралық шеміршек

+D. ІҮ-Ү кеуде омыртқаларының денелерінің арасындағы омыртқааралық шеміршек

E. қабырға доғасы

26. Өкпе қақпасында сол негізгі бронхтан жоғары орналасқан анатомиялық құрылымды көрсетіңіз:

+A. өкпе артериясы (a.pulmonalis)

B. тақ вена (v.azygos)

C. жартылай тақ вена (v.hemiazygos)

D. айырша без (thymus)

E. жоғарғы қуыс вена

27. Өкпедегі жүректік тіліктің орналасқан жерін көрсетіңіз:

A. оң өкпенің артқы жиегі

+B. сол өкпенің алдыңғы жиегі

C. сол өкпенің төменгі жиегі

D. оң өкпенің төменгі жиегі

E. сол өкпенің артқы жиегі

28. Тыныс алу жүйесiнiң төменгi тыныс алу жолдарына кiретiн бөлiктерiн көрсетiңiз

+ A.көмекей

B.жүтқыншақтың ауыз бөлiгi

+ C.кеңiрдек

D.жұтқыншақтың мұрын бөлiгi

E.мұрын қуысы

29. Аталған анатомиялық құрылымдардың қайсысы төменгi мұрын жолымен қатынасады

A.торлы сүйектiң ортаңғы ұяшықтары

+ B.көзжас-мұрын өзегi

C.жоғарғы жақсүйек қойнауы

D.тор сүйектiң артқы ұяшықтары

E.маңдай қойнауы

30. Аталған анатомиялық құрылымдардың қайсысы ортаңғы мұрын жолымен қатынасады

+ A.маңдай қойнауы

+ B.жоғарғы жақсүйек қойнауы

C.сынатәрiздi қойнау

D.көзұя

E.бассүйек қуысы

31. Мұрынның шырышты қабығының қай бөлiгi иiс сезу аймағына жатады

A.төменгi мұрын қалқанының шырышты қабығы

+ B.жоғарғы мұрын қалқанының шырышты қабығы

+ C.ортаңғы мұрын қалқанының шырышты қабығы

+ D.мұрын қалқасының жоғарғы бөлiгiнiң шырышты қабығы

E.мұрын қалқасының төменгi бөлігінің шырышты қабығы

32. Көмей қандай қызмет атқарады

+A.дауыс шығару

+B. тыныс алу

+C.қорғаныш

D.иммундық

E.эндокриндi

33. Көмей қарыншасын шектейтiн анатомиялық құрылымдарды көрсетiңiз

+A.кiреберiс қатпарлары

+B.дауыс қатпары

C.ожау-көмей қақпашығы байламы

D.ожаутәрiздi шемiршек

E.қалқаншатәрізді шеміршектер

34. Көмейдiң тақ шемiршектерiн атаңыз

A.ожаутәрiздi шемiршек

+B.жүзiктәрiздi шемiршек

C.сынатәрiздi шемiршек

D.мүйiзшетәрiздi шемiршек

+E.көмей қақпашығы

35. Жүзiктәрiздi шемiршектiң доғасы қай жаққа қарай бағытталған: +A.алға қарай

B.артқа қарай

C.жоғары

D.төмен

E.латералді

36. Кеңiрдек айрығы (бифуркациясы) қандай анатомиялық құрылымдардың тұсында орналасқан

A.төс сүйектiң бұрышы

+B.Y-шi кеуде омыртқасы

C.төс сүйектiң мойындырық тiлiгi

D.қолқа доғасының жоғарғы жиегi

E.II –кеуде омыртқасы

37. Өкпенiң қай бөлiгi 5-сегменттен тұрады

+A.оң өкпенiң төменгi үлесi

B.оң өкпенiң ортаңғы үлесi

+C.сол өкпенiң төменгi үлесi

D.оң өкпенiң жоғарғы үлесi

+E.сол өкпенiң жоғарғы үлесi

38. Ортаңғы бұғаналық сызықпен оң өкпенiң төменгi шекарасы қай қабырғаның тұсында сәйкес келедi: A.IX-шы қабырға

B.YII- шi қабырға

C.YIII-шi қабырға

+D.YI-шы қабырға

E.IY-шы қабырға

39. Мұрынның шырышты қабығы қандай қызмет атқарады: A.газ алмасу

+B.ылғалдандыру

+C.жылытуа

+D.тазарту

E.дыбыс түзу

40. Көмей арт жағынан қандай анатомиялық құрылыммен жанасады

A.тіласты бұлшықеттері

B.қалқанша безі

+C.pharynx

D.мойын шандырының омыртқаалды табақшасы

E.өңеш

41. Кеңірдек мүйісі (carіna tracheae) орналасқан деңгейді көрсетіңіз

A.vertebrae promіnens YІІ

+B.Y-кеуде омыртқасы

C.vertebrae thoracіcae YІІІ

D.төс денесінің төменгі жартысы

E.ІІІ-кеуде омыртқасы

42. bronchus prіncіpalis dexter сол жағымен салыстырғанда қандай ерекшеліктері бар

+A.барынша вертикальді орналасқан

+B.кеңдеу

+C.қысқалау

D.ұзындау

E.горизонтальді орналасқан

43. Сол жағымен салыстырғанда оң жақ өкпенің қандай ерекшеліктері бар

+A.кеңдеу

B.ұзындау

C.тарлау

+D.қысқалау

E.жоғарылау

44. Өкпедегі іncіsura cardіaca орналасқан жерді көрсетіңіз

A.оң өкпенің артқы жиегі

+B.сол өкпенің алдыңғы жиегі

C.сол өкпенің төменгі жиегі

D.оң өкпенің төменгі жиегі

E.оң өкпенің алдыңғы жиегі

45. Аrbor alveolarіs (ацинус) түзуге қатысатын құрылымдарды көрсетіңіз:

+A.соңғы бронхиолдар

+B.тыныс бронхиолдары

+C.альвеолдық жолдар

+D.альвеолдық қапшықтар

E.сегменттік бронхтар

46. Оң жақ өкпе ұшының дене бетіне проекциясын көрсетіңіз

A.төстен 3-4 см. жоғары

+B.ҮІІ-мойын омыртқасының қылқан өсіндісі деңгейінде

+C.І-қабырғадан 3-4 см. жоғары

+D.бұғанадан 2-3 см. жоғары

E.І қабырға деңгейінде

47. Қандай құрылымдар тармақталғанда тыныс бронхиолдары пайда болады

A.bronchі segmentales

B.үлесшелік бронхтар

+C.соңғы бронхиолдар

D.bronchі lobares

E.сегменттік бронхтар

48. Оң өкпеде қанша үлес бар: A.екі

+B.үш

C.төрт

D.бес

E.он

49. Сол өкпеде қанша үлес бар: +A.екі

B.үш

C.төрт

D.бес

E.он

50. Оң өкпеде қанша сегмент бар: A.екі

B.үш

C.төрт

D.бес

+E.он