Су өтімін гидрометриялық науалардың көмегімен анықтау.
Гидрометриялық науа — су шығынын өлшейтін, өзен бойымен су ағынының дәл ортасынан салынатын ашық науа. Суы аз су өткізгіштерді үнемі өлшеп тұруға арналған имарат.Су шығымын есептеу және өлшеу әдістері— арнаның (ағыстың) көлденең қимасы арқылы белгілі бір мерзімде ағып өткен су көлемі. Ірі су көздері — өзендер, каналдар үшін су шығымы секундына текше метрмен (м3/сек), ал кішігірім су көздері — бастау, бұлақтар, жылғалар үшін секундына литрмен (л/сек) өлшенеді. Су шығымы негізінен қарастырылып отырған өзен ағындысының жүргісін анықтайды, себебі ағын су көлемінің өзгеруіне байланысты судың деңгейі, ағыс жылдамдығы, тереңдігі және ұзына бойы еңістігі де өзгеріп отырады. Гидрологиялық жүргінің әр түрлі фазаларында өлшенген су шығындары, белгілі бір уақыт аралығы үшін (тәулік, ай, маусым, жыл және т.б.) су ағындысының көлемін есептеуге негіз болады. Гидрологиялық имараттарды жобалау, құру және пайдалану кезінде су ағындысын есептеу — ең негізгі элемент.
31. Индикатор ерітіндісін қысқа уақытта жіберу тәсілі.Ерітіндіні өзенгежіберудің бқл тәсілі кезінде ерітіндіні суға бірден ақтару арқылы немесе аздап аялдап ақтару арқылы жіберіледі. әдетте ерітіндіні өзеннің ортасынан бастап жібереді. Өзенге жіберген ерітінді ағысты бойлай бұлт түрінде ағады,біртіндеп көлемін ұлғайтады. Ерітіндінің шоғыры өлшеу тұстамасына жеткен кезінде өзен тұстамасындағы инидикатордың ерітіндісінің С2 концентрациясы ұлғая бастайды. Сосын өзеннің максимум мәніне жеткеннен кейін біртіндеп төмендейді. Біртіндеп С0 концентрациясына немесе 0-ге дейін төмендейді. Егер участке дұрыс төмен болса және оның төмен ерітіндісінің толық араласуына мүмкіндік берсе, ерітінді қимыл қима бойынша біркелкі тарайды.
32.Су өтімін анықтаудың есептік тәсілдері.Бұл әдіс кезінде қимыл қиманыңа уданы қолда бар тұстаманың көлденең қимасының кескіні бойынша анықталады,ал орташа жылдамдық Шезидің формуласы бойынша анықталады: Су өтімі жылдамдық әдіс бойынша: Q=W*V , V=C√RI, C=м0,5/с
W-қимыл қиманың ауданы; R-гидравликалық радиус;
V-орташа жылдамыдық; I-су беті еңістігі;
Шезидің формуласы бірқалыпты қозғалысқа арналған. Бірқалыпты қозғалыс кезінде ағынның
Гидрометриялық науаның көмегімен су өтімін анықтау.
Гидрометриялық науа — су шығынын өлшейтін, өзен бойымен су ағынының дәл ортасынан салынатын ашық науа. Суы аз су өткізгіштерді үнемі өлшеп тұруға арналған имарат.Су шығымын есептеу және өлшеу әдістері— арнаның (ағыстың) көлденең қимасы арқылы белгілі бір мерзімде ағып өткен су көлемі. Ірі су көздері — өзендер, каналдар үшін су шығымы секундына текше метрмен (м3/сек), ал кішігірім су көздері — бастау, бұлақтар, жылғалар үшін секундына литрмен (л/сек) өлшенеді. Су шығымы негізінен қарастырылып отырған өзен ағындысының жүргісін анықтайды, себебі ағын су көлемінің өзгеруіне байланысты судың деңгейі, ағыс жылдамдығы, тереңдігі және ұзына бойы еңістігі де өзгеріп отырады. Гидрологиялық жүргінің әр түрлі фазаларында өлшенген су шығындары, белгілі бір уақыт аралығы үшін (тәулік, ай, маусым, жыл және т.б.) су ағындысының көлемін есептеуге негіз болады. Гидрологиялық имараттарды жобалау, құру және пайдалану кезінде су ағындысын есептеу — ең негізгі элемент.
34.Су өтімін жайылмасы бар өзендерде анықтау. Судың деңгейі арнаның жар қабағынан жоғары көтерілгенде су жайылмаға шығады, ағынның гидравликалық жағдайда өзгеріске ұшырауы. Егер берілген тұстамада су өтімін өлшеу тұрақты түрде жүргізілген болса,тек су өтімін өлшеу су деңгейі өте жоғары көтерілген кезде жүргізілмеген болса,онда ең жоғарғы су өтіміне сәйкес келетін су өтіміне Шези формуласы қолдананып,анықтауға болады.
35.Араластыру әдісінің мәні.Бұл әдіс су өтімін анықтаудың жанама әдісіне жатады ,яғни араластыру әдісі. Араластыру әдісірінің бірнеше түрі болады:электроликтік,жылулық,каролометрлік және таралған әдіс жылдамдық аудан әдісі,су үлгісінің модель әдісі. Араластыру әдісінің мәні,соның ішінде жылдамдық таралу әдісінің мәні су өтімінің көлемін анықтауға саяды. Яғни саны бойынша, көлемі бойынша. Өзеннің көлденең қимасы арқылы өтетін су өтіміне тең су денесінің көлеміне.